Κοιτώντας το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας στο δημοτικό σχολείο, με ‘άλλο μάτι’! Μια προσπάθεια για αναβάθμιση του θέματος (Τομέας: Τροφές /Διατροφή) Παγκύπριο Συνέδριο Οικιακής Οικονομίας Ιανουάριος 2007

Το μάθημα ‘της Σταχτοπούτας’. Γιατί; Ένα μάθημα άρρηκτα συνδεδεμένο με την οικιακή ζωή. Ένα μάθημα μόνο για κορίτσια για πολλά χρόνια. Ένα μάθημα που προσφέρεται και για τα ‘λιγότερο ικανά’ παιδιά. Ένα μάθημα πρακτικό, άρα όχι και τόσο ‘ακαδημαϊκό’.

Πώς αλλάζουν οι νοοτροπίες; Βλέποντας το μάθημα έξω από τα στεγανά της παραδοσιακής οικιακής ζωής Κάνοντάς το να συνάδει με τις σύγχρονες εκπαιδευτικές θεωρίες μάθησης Δίδοντας έμφαση στη μαγειρική ως δεξιότητα ζωής, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διατροφή και την υγεία. Τονίζοντας ότι είναι ένα μάθημα που στοχεύει να βοηθήσει τα παιδιά να μπορούν να ικανοποιούν τις καθημερινές, βιολογικές τους ανάγκες αλλά και την υγεία τους. Επιπλέον όμως ότι αποτελεί: ένα μέσο προώθησης των κοινωνικών τους δεξιοτήτων. ένα μέσο δημιουργικότητας και ψυχοθεραπείας ένα μάθημα με διαθεματική υφή, αφού είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με όλα τα άλλα μαθήματα.

Ποια μηνύματα μπορούν να ‘περάσουν’: Αν δούμε το μάθημα ως Πρακτική Διατροφική Αγωγή, που θα εφοδιάσει τα παιδιά με γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις ώστε να αναγνωρίζουν, να εκτιμούν και να σέβονται το ποιοτικό φαγητό και να μπορούν να τρέφονται υγιεινά. Αν τονιστεί πώς το μάθημα δεν στοχεύει πλέον σε μια ‘χρυσή, οικιακή’ ζωή, αλλά ρεαλιστικά κοιτώντας τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διατροφή μας σήμερα (έλλειψη χρόνου, ανάγκη για ευκολία και απλοποίηση να καλλιεργήσει ενσυνείδητους καταναλωτές που να μπορούν να κάνουν ορθότερες επιλογές σχετικά με το φαγητό που τρώνε. Αν συσχετιστεί θεματικά με: το φαγητό στο σπίτι (σπιτικό: μαγειρεμένο απ’ την ‘αρχή’ με φρέσκα υλικά) το φαγητό στο σχολείο (σχολικά γεύματα, σχολικό κυλικείο) το φαγητό από τα καταστήματα και τα διάφορα είδη εστιατορίων τη βιομηχανία τροφίμων και τη σημασία της τεχνολογίας τροφίμων στη ζωή μας τη γεωργία την αγωγή του καταναλωτή

Πώς θα γίνει πρακτικά η αναβάθμιση του μαθήματος; Με ‘όσο το δυνατόν’ περισσότερη πρακτικοποίηση του μαθήματος:  Προγραμματισμένες και σε συστηματική βάση πρακτικές δραστηριότητες, όπως μαγειρική και πειράματα  Επαφή με πραγματικά υλικά, εργαλεία και συσκευές  Δοκιμή και απόλαυση του φαγητού  Γνωριμία με νέα πιάτα  Απόλαυση του φαγητού με άλλους ανθρώπους  Γνωριμία με φαγητό από άλλες χώρες και άλλες εποχές

Γιατί πρακτικοποίηση; Η πρακτικοποίηση του μαθήματος ενισχύει τη γνώση που παρέχεται για την υγιεινή διατροφή. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται ο ‘βομβαρδισμός’ των παιδιών με έννοιες που είναι καθαρά ‘αφηρημένες’ και τα παιδιά αυτών των ηλικιών δεν μπορούν να τις συσχετίσουν με τις εμπειρίες τους και να τις κατανοήσουν (Contento, 1981; Francis & Hill, 1992; Lytle et al, 1997)

Επαφή με τις τροφές- Ετοιμασία παρασκευασμάτων

Δοκιμή φαγητού

Η κατανόηση των γνώσεων σχετικά με τη διατροφή και την υγεία ενισχύεται ακόμα όταν: εμπλέκουμε τους μαθητές μας σε παραδειγματικά γεύματα υγιεινής διατροφής. η υγιεινή διατροφή ως θέμα διαποτίζει συνεχώς τα μαθήματά μας, χωρίς όμως να επιτρέπουμε να πλήττουν με αυτή. συσχετίζουμε τις γνώσεις που έχουν από άλλα μαθήματα αλλά και με ειδικούς.

Διοργάνωση γεύματος / πρόσκληση γονιών

Πώς θα γίνει πρακτικά η αναβάθμιση του μαθήματος; Με εμπλοκή ειδικών στα σχολεία μας, οι οποίοι:  συμπληρώνουν τη γνώση που προσφέρεται από τους εκπαιδευτικούς,  ‘ξυπνούν’ το ενδιαφέρον των παιδιών  διευρύνουν τον ορίζοντα των εμπειριών τους  προσφέρουν την ευκαιρία γνωριμίας με τον ‘κόσμο της εργασίας’  διευρύνουν τις γνώσεις και δεξιότητες των εκπαιδευτικών

Ποιοι άλλοι μπορούν να βοηθήσουν; Οι άλλοι συνάδελφοι: Επιδίωξη συνεργασιών με τους συναδέλφους π.χ. συνδιδασκαλίες, διδασκαλία θεμάτων διατροφής διαθεματικά, ετοιμασία project Οι γονείς των παιδιών αλλά και μέλη της ευρύτερης κοινότητας π.χ. Εμπλοκή γονιών ειδικών, βοήθεια από γονείς σε πρακτικές εργασίες

Πρόσκληση ειδικού/γονιού

Πώς θα γίνει πρακτικά η αναβάθμιση του μαθήματος; Να τηρούμε αυστηρά τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας στο εργαστήριό μας, ώστε να γίνουν συνειδητοί και από τους μαθητές μας, αλλά και τους συναδέλφους και βοηθητικό προσωπικό. Να εξοπλίζουμε και να οργανώνουμε σωστά το εργαστήριό μας, ώστε να διευκολύνουμε το διδακτικό μας έργο. (βλ. εισηγήσεις στο φάιλ)

Πώς θα γίνει πρακτικά η αναβάθμιση του μαθήματος; Να δώσουμε την ευκαιρία στους μαθητές μας να:  εξασκηθούν στη μελέτη συσκευασιών και στην κριτική τους  μελετήσουν διαφημίσεις, να τις κρίνουν και να ετοιμάσουν δικές τους  ετοιμάσουν αφίσες  εμπλακούν στη διαδικασία προετοιμασίας και παρουσίασης ενός project  συζητήσουν άρθρα και άλλες βιβλιογραφικές πηγές  πάρουν συνεντεύξεις και να ετοιμάσουν ερωτηματολόγια  χρησιμοποιήσουν τον ΗΥ (προγράμματα, διαδίκτυο)  επισκεφτούν χώρους προετοιμασίας, πώλησης φαγητού κλπ (βλ. εισηγήσεις στο φάιλ)

Η χρήση της διδακτικής μεθόδου project στην Οικιακή Οικονομία Είναι ένας τρόπος εφαρμογής σύγχρονων προσεγγίσεων διδασκαλίας στο μάθημα αφού προκαλεί : το γνήσιο ενδιαφέρον των παιδιών και τα βοηθά να ‘μάθουν πώς να μαθαίνουν’ να συγκρατούν τη γνώση, γιατί τη βρήκαν μόνα τους να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη να εργάζονται από μόνα τους αλλά και να συνεργάζονται να παράξουν αυθεντικό και πρωτότυπο έργο

Στάδια εφαρμογής project: Στάδιο 1 ο : Προετοιμασία της εργασίας Επιλογή θέματος, επιμέρους ανάλυση και καθορισμός μελέτης των διαφόρων πτυχών του Στάδιο 2 ο : Συγκέντρωση Υλικού Εύρεση πηγών (βιβλία, άρθρα εφημερίδων, περιοδικών, διαδικτύου, συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια κλπ) Στάδιο 3 ο : Επεξεργασία Υλικού Ανάγνωση βιβλιογραφίας, Διεξαγωγή και ανάλυση συνεντεύξεων κλπ Στάδιο 4 ο : Συγγραφή Στάδιο 5 ο : Παρουσίαση εργασίας Δεμένο σε βιβλιαράκι, παρουσίαση στην Power Point, παρουσίαση σε ακροατήριο, σε πινακίδα

Σημαντικά σημεία Η διασαφήνιση των δραστηριοτήτων, των σταδίων και των χρονοδιαγραμμάτων που θα οδηγήσουν στην επίτευξη των σκοπών και στόχων του πρότζεκτ. Η διασαφήνιση ρόλων και υπευθυνοτήτων των μελών της ομάδας. Η ενημέρωση του δασκάλου αλλά και των άλλων μελών της ομάδας (διαλείμματα ενημέρωσης)

Παραδείγματα Θέμα πρότζεκτ: «Τα έτοιμα φαγητά» Πήγασε κατευθείαν από τα παιδιά, γεγονός που προκάλεσε το ενδιαφέρον τους και τους έδωσε κίνητρο για μάθηση. Με τη μέθοδο της ιδεοθύελλας καθορίστηκαν οι πτυχές του θέματος που θα διερευνόνταν, όπως τι ακριβώς ονομάζουμε έτοιμα φαγητά, ποια η ωφελιμότητα και η διατροφική τους αξία, η ανάγκη μελέτης των συσκευασιών, τα πρόσθετα, η περιεκτικότητά τους σε αλάτι και λιπαρά, σύγκρισή τους με γεύματα που ετοιμάζονται βάση του ‘πιάτου’ υγιεινής διατροφής, το αργό φαγητό κλπ. Τονίστηκε η σημασία της εύρεσης πηγών (βιβλία, διαδίκτυο, μελέτη συσκευασιών μετά από επίσκεψη σε υπεραγορά, μελέτη μενού εστιατορίων. Καθορίστηκαν χρονοδιαγράμματα. Σημαντική ήταν η συνεργασία και συνεισφορά του δασκάλου της τάξης, ο οποίος ανέλαβε να βοηθήσει τα παιδιά στη μελέτη των πηγών σε ώρα Ελληνικών και να τα καθοδηγήσει στη συγγραφή των εργασιών τους. Προγραμματίστηκε συνεργασία με διατροφολόγο

Σημειώστε πως: Η ίδια φιλοσοφία και διδακτικές προσεγγίσεις μπορούν να εφαρμοστούν και στους υπόλοιπους τομείς του μαθήματος: Ενδυμασία/Υφάσματα Υγεία/Περιβάλλον Σπίτι/Οικογένεια

« Τροφή για σκέψη» Πατέρας της Οικιακής Οικονομίας θεωρείται ο Ξενοφώντας (430 – 354 π.Χ) (σύγγραμα ‘Οικονομικός’) Σημαντική και η διδασκαλία του Αριστοτέλη ( π.Χ) για την Οικιακή Οικονομία (συγγράμματα ‘Πολιτικά’ και ‘Οικονομία’) Ιστορικά η ‘ιδεολογία’ της Οικιακής Οικονομίας ξεκινά πριν από 2400 χρόνια κι έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα και ουσιαστικά οι αρχές και αξίες της δεν αλλοιώνονται με την πάροδο των αιώνων (Αποστολόπουλος, Κ.Δ, 1998). Αυτό που πρέπει να γίνεται είναι η προσαρμογή τους στον 21 ο αιώνα που ζούμε, σύμφωνα με τις ανάγκες των ανθρώπων της εποχής αυτής.

Αναφορές: Contento, I. (1981) ‘Children’s Thinking about food and eating – A Piagetian Based Study’, Journal of Nutrition Education 13(1): Francis, R. and Hill,D. (1992) ‘Conceptions of food and nutrition’, Australian Science Teachers’ Journal, 38(2):65-69 Lyttle et al. (1997) ‘Children’s Interpretation of Nutrition Messages’, Journal of Nutrition Education, 29(3):