OΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ YΣΤΕΡΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚOΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 114

115 ΗΤΑΝ ΑΓΓΛΙΔΑ, ΕΙΧΕ ΑΙΓΥΠΤΙΟ ΦΙΛΟ, ΣΚΟΤΩΘΗΚΕ ΣΕ ΤΟΥΝΕΛ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΕΠΙΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΕ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΜΗΧΑΝΗ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΤΗΣ ΟΛΛΑΝΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΟΔΗΓΟΥΣΕ ΒΕΛΓΟΣ ΣΟΦΕΡ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΣ ΕΙΧΕ ΚΑΤΕΒΑΣΕΙ ΜΙΣΟ ΜΠΟΥΚΑΛΙ ΟΥΙΣΚΙ ΣΚΩΤΙΑΣ. ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΚΑΤΑΔΙΩΚΟΤΑΝ ΑΠΟ ΙΤΑΛΟΥΣ ΠΑΠΑΡΑΤΣΙ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΤΡΕΧΑΝ ΠΑΝΩ ΣΕ ΙΑΠΩΝΙΚΕΣ ΜΟΤΟΣΙΚΛΕΤΕΣ. Η ΝΤΑΙΑΝΑ ΟΔΗΓΗΘΗΚΕ ΣΕ ΓΑΛΛΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ, ΟΠΟΥ ΤΗΝ ΑΝΕΛΑΒΕ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΓΙΑΤΡΟΣ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ. 115

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει και να ερμηνεύσει τάσεις στην οικονομία αλλά και στην πολιτική και στον πολιτισμό, καθώς και εξελίξεις που έχουν ως συνισταμένη τους την υποχώρηση του εθνικού κράτους, του ρόλου και της σημασίας του στη διαχείριση των υποθέσεων μιας χώρας.

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ «Η εταιρεία Whirpool με έδρα τις Η.Π.Α. απασχολεί εργαζόμενους σε 45 χώρες, ενώ η Morgan Stanley σε 18 χώρες». «Ένα σπορ αυτοκίνητο χρηματοδοτείται στην Ιαπωνία, σχεδιάζεται στην Ιταλία, συναρμολογείται στην Ιντιάνα, το Μεξικό και τη Γαλλία και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του ηλεκτρονικά εξαρτήματα που ανακαλύφθηκαν στο New Jersey και κατασκευάσθηκαν στην Ιαπωνία». -Σήμερα η αγορά εργασίας στο κυνήγι της υψηλότερης παραγωγικότητας και του αυξημένου κέρδους, μεταφέρει τις επιχειρηματικές δραστηριότητές της από τη μία χώρα στην άλλη, με έκδηλες τις οδυνηρές συνέπειές της στον τομέα της οικονομίας και της κοινωνίας της χώρας από την οποία αποχωρεί. - Μήπως έφθασε το τέλος των εθνικών οικονομιών; - Μήπως στο μέλλον δεν θα μιλάμε πια: Για εθνικά προϊόντα; Για εθνικές τεχνολογίες; Για εθνικές επιχειρήσεις; Για εθνικές βιομηχανίες; - Μήπως στο μέλλον το βιοτικό επίπεδο ενός λαού, η απασχόληση, το εισόδημά του δεν θα εξαρτάται πλέον από την επιχειρηματικότητα των εθνικών παραγωγικών του δυνάμεων και την αποδοτικότητα του εθνικού του κεφαλαίου;

118 Στον οικονομικό τομέα η παγκοσμιοποίηση ξεκινά με την ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας, η οποία καθιστά τη μετακίνηση πρώτων υλών, προϊόντων και εργαζομένων ταχύτερη και φθηνότερη. Μια τέτοια εξέλιξη διευκολύνει την ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου και τη διεύρυνση των αγορών. Επιτρέπει τη διακίνηση κεφαλαίων προς τις περιοχές όπου οι επενδύσεις είναι αποδοτικότερες και ασφαλέστερες. Το εργατικό κόστος είναι χαμηλότερο. Το εργασιακό κλίμα ήρεμο. Το φορολογικό καθεστώς αφήνει μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους. Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες αποτελούν τους πλέον αντιπροσωπευτικούς εκφραστές της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας.

119 ΙΡΛΑΝΔΙΑ Από το οικονομικό θαύμα στη Χρεοκοπία; ΤΟ ΠΡΙΝ (μέχρι τη δεκαετία του ’70) Η ανεργία βρισκόταν σε διψήφιο αριθμό Τα εισοδήματα ήταν στάσιμα Χιλιάδες εργαζόμενοι μετανάστευαν σε άλλα μέρη του κόσμου Αρχές της δεκαετίας του ’90 το έλλειμμα βρισκόταν στο 10% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος ήταν αρκετά υψηλό. ΜΕΧΡΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ 10ΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 2010 Η οικονομία αναπτύσσεται ταχύτατα Η ανεργία βρίσκεται κάτω του 5% Τα εισοδήματα σχεδόν διπλασιάσθηκαν ΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Άνοιγμα της οικονομίας στο διεθνή ανταγωνισμό Προσέλκυση ξένων επενδύσεων Δραστική μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων Επένδυση στη γνώση

120 Άνοιγμα της οικονομίας στο διεθνή ανταγωνισμό Εγκατάλειψη των πολιτικών προστατευτισμού της Ιρλανδικής βιομηχανίας μέσω της μείωσης ή και κατάργησης των δασμών εισαγωγής Αποτέλεσμα: Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ιρλανδικών προϊόντων. Οι εξαγωγές της Ιρλανδίας αντιπροσώπευαν το 85% του ΑΕΠ. Υποστήριξη της βιομηχανίας νέων τεχνολογιών. Η ιρλανδική βιομηχανία λογισμικού αποτελείτο από 700 επιχειρήσεις. Η Ιρλανδία ήταν ο 5ος μεγαλύτερος παραγωγός και ο δεύτερος μετά τις ΗΠΑ εξαγωγέας λογισμικού στον κόσμο (IBM, Microsoft, Dell, NOKIA).

121 Προσέλκυση ξένων επενδύσεων Βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης σε ό,τι αφορά στις ανάγκες των πολυεθνικών επιχειρήσεων (διοικητικές απλοποιήσεις κ.ά.). Παροχή επιχορηγήσεων και φορολογικών κινήτρων για επενδύσεις σε επιχειρήσεις που εγκαθίσταντο στην Ιρλανδία. Άρση όλων των περιορισμών για την εξαγωγή των κερδών που πραγματοποιούσαν οι πολυεθνικές. Βελτίωση των υποδομών μεταφορών και τηλεπικοινωνιών. Δημιουργία αξιόπιστου και σταθερού διοικητικού και φορολογικού συστήματος.

122 Δραστική μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων Ο φορολογικός συντελεστής όλων των επιχειρήσεων ορίστηκε στο 10%. Το 1993 μετά από πιέσεις της Ε.Ε έγινε 12,5% ( ο χαμηλότερος στην Ε.Ε). 3.4 Επένδυση στη γνώση Από τη 10ετία του ’60 η Ιρλανδία άρχισε να πραγματοποιεί μεγάλες επενδύσεις στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (ηλεκτρονικά-επιστήμες πληροφορικής). Δημιουργία περιφερειακών τεχνολογικών σχολών. 6 στους 10 αποφοίτους Πανεπιστημίου διαθέτουν πτυχίο μηχανικού κάθε είδους ή γενικότερα θετικών επιστημών.

123 Γιατί η Ιρλανδία σήμερα βρίσκεται σε οικονομική κρίση; – Η ανάπτυξη της ήταν εξωγενής. Δεν ελέγχονταν από την εγχώρια εξουσία αλλά από τις στρατηγικές των πολυεθνικών επιχειρήσεων. – Οι μεγάλες ροές κεφαλαίου που δημιουργήθηκαν από τη δράση και των πολυεθνικών επιχειρήσεων απαιτούσαν ένα εύρωστο τραπεζικό και χρηματοοικονομικό σύστημα που θα ήταν σε θέση όχι μόνο να τις ρυθμίσει αναπτυξιακά αλλά και να τις κατανείμει ορθολογικά (Βλέπε ενότητα 5). – Οι μεγαλύτερες ροές κεφαλαίου, ως αποτέλεσμα των ξένων επενδύσεων, δημιούργησαν ένα πλασματικό επίπεδο ισορροπίας και στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών και στην αγορά εργασίας, που όταν αυτές ( οι ροές) μειώθηκαν, οι αγορές έπρεπε να επανέλθουν στο αρχικό επίπεδο ισορροπίας (Βλέπε ενότητα 5). – Η επαναφορά αυτή πήρε τη μορφή της κρίσης και συντελείται με τις πολιτικές των οριζόντιων περικοπών των αμοιβών. – Εδώ η κρίση εμφανίστηκε πρώτα στον τραπεζικό τομέα. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση του, ο κρατικός προϋπολογισμός άνοιξε υπερβολικά δημιουργώντας ελλείμματα της τάξης του 32,5% του ΑΕΠ, τα μεγαλύτερα παγκοσμίως.

124 – Οι πολιτικές εκκαθάρισης κόστισαν 10% μείωσης του ΑΕΠ σε δύο μόλις χρόνια και 25% μείωσης των μισθών. – Οι περισσότερες πιθανότητες σήμερα είναι να επιστρέψει η Ιρλανδία στα επίπεδα του τέλους της 10ετίας του ’80. Βασικά Οικονομικά στοιχεία Ιρλανδίας Πληθυσμός Κατά κεφαλή ΑΕΠ € 7.000€ Δημόσιο χρέος 967% ΑΕΠ 110% (1987) Δημόσιο έλλειμμα - 32,4% Ανεργία 13,6% Κρατικά έσοδα 70,65 δις Κρατικά έξοδα 136,8 δις

125 Η "φούσκα" του ιρλανδικού θαύματος Το 2006 το 20% του εργατικού δυναμικού της Ιρλανδίας εργαζόταν στις κατασκευές και από αυτόν τον τομέα παραγόταν το 25% του ΑΕΠ έναντι 10% που είναι σε μια φυσιολογική οικονομία. Η Ιρλανδία την περίοδο αυτή έχτιζε κάθε χρόνο τα μισά καινούρια σπίτια από όσα έχτιζε το Ηνωμένο Βασίλειο το οποίο είχε να στεγάσει 15πλάσιο πληθυσμό. Από το 1994 μέχρι το 2006 η μέση τιμή ενός σπιτιού στο Δουβλίνο είχε αυξηθεί πάνω από 500%. Από το 2000 η χορήγηση δανείων προς τους κλάδους των κατασκευών και της ακίνητης περιουσίας είχε αυξηθεί από το 8% (μέσος ευρωπαϊκός όρος) στο 28%.

δις ευρώ (σχεδόν όλο το άθροισμα των τραπεζικών καταθέσεων) είχαν δοθεί μόνο σε ιρλανδικές επιχειρήσεις ανάπτυξης εμπορικών ακινήτων. Το "αποτέλεσμα" Οι τράπεζες δανείζονταν φθηνά, διοχέτευαν λεφτά σε μεγάλο ποσοστό στην κτηματαγορά και όσο υπήρχαν δανεικά, οι τιμές ακινήτων φούσκωναν. Μόλις κόπηκαν τα δανεικά, οι τιμές των ακινήτων κατέρρευσαν, μαζί τους όμως και η ιρλανδική οικονομία.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ - Ο ρόλος των υπερεθνικών οργανισμών Ε.Ε., Ο.Ο.Σ.Α., Ηνωμένων Εθνών, Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Παγκόσμιας Τράπεζας κ.α. - Εσωτερικές διαδικασίες που αποδυναμώνουν τις σχέσεις κράτους-πολιτών « Το κράτος χάνει το μονοπώλιό του από την άνοδο των ιδιωτικών επιχειρήσεων ασφαλείας και προστασίας, από την ανάπτυξη ιδιωτικών ταχυδρομικών υπηρεσιών …» 127

128 Τις τελευταίες δεκαετίες η εθνική κυριαρχία και η αυτονομία των κρατών έχουν περιορισθεί σημαντικά κάτω από την ασφυκτική πίεση που ασκεί η νέα διεθνής τάξη πραγμάτων. Η συμμετοχή μιας κρατικής οντότητας σε υπερεθνικούς οργανισμούς (Ο.Η.Ε.-ΝΑΤΟ-ΕΕ κ.α) είναι βέβαιο ότι αποδυναμώνει την εθνική κυριαρχία και την αυτοδυναμία της. 128

Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Η πολιτιστική επιρροή της Δύσης και ιδιαίτερα των Η.Π.Α. - η αγγλική γλώσσα - οι ταινίες του αμερικάνικου κινηματογράφου - η pop μουσική - η Coca Cola Το διεθνές, το εθνικό και η γονιμοποίησή τους Οι φυγόκεντρες δυνάμεις που αντιστέκονται στην ομογενοποίηση Αποτέλεσμα: Μέσα σ’ αυτό το κλίμα η ανεύρεση κοινών αξιών, πεποιθήσεων, στάσεων και συμπεριφορών γίνεται υπόθεση όλο και πιο δύσκολη στις δυτικές τουλάχιστον κοινωνίες. 129

ΦΟΡΝΤΙΣΜΟΣ Μοντέλο παραγωγής που επικράτησε τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του: - Μαζική παραγωγή φτηνών και ομοιόμορφων προϊόντων που απευθυνόταν στο σύνολο των καταναλωτών με αγοραστική δύναμη. - Το είδος και η μορφή των προϊόντων παραγωγής καθόριζαν ο παραγωγός και οι παραγωγικές δυνατότητες της βιομηχανικής μονάδας. - Χαμηλό κόστος παραγωγής (φτηνή ενεργειακή πρώτη ύλη, αξιοποίηση χαμηλόμισθου ημι-ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, κατακερματισμός εργασιών σε εξειδικευμένες μηχανικές δραστηριότητες μπροστά στην κυλιόμενη γραμμή παραγωγής). 130

131 ΧΕΝΡΙ ΦΟΡΝΤ Ο εφευρέτης του φθηνού αυτοκινήτου. Στις αρχές του 20ου αι. το αυτοκίνητο ήταν μόνο για τους πλούσιους. Χειροποίητο στην Αμερική κόστιζε 9000 $ (περίπου $ σήμερα) Όταν ο Φόρντ κυκλοφόρησε στο Σικάγο και τη Ν. Υόρκη το 1908 το μοντέλο Τ. η τιμή του ήταν 825 $ Ήταν ο πρώτος αμερικανός μεγαλοβιομήχανος που έδωσε ειδίκευση σε μαύρους και εφήρμοσε τον «κοινωνικό καπιταλισμό». Το 1914 στο εργοστάσιό του στο Ντιτρόιτ καθόρισε μεροκάματο 5,25 $ (περίπου 130 $ σήμερα) που ήταν διπλάσιο του καθιερωμένου. Επέβαλε 8ωρο και 6ήμερη εργασία. Ήταν η εποχή όπου κυριαρχούσε η απειλή των εργοδοτών προς τους εργαζομένους: “If you don’t come on Sunday, don’t come on Monday”. Απαγόρευσε τον συνδικαλισμό επειδή κατέστρεφε την ποιότητα της εργασίας.

ΜΕΤΑΦΟΡΝΤΙΣΜΟΣ Ο μετασχηματισμός της παραγωγικής διαδικασίας των αρχών του 20ου αιώνα. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του: - Η εκμετάλλευση των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφόρησης σε βάρος της χημικής και μεταλλουργικής βιομηχανίας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. - Η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία που επέτρεψε την ανάπτυξη της ρομποτικής, τον αυτοματισμό στον έλεγχο, την κατασκευή πολυδύναμων μηχανών κ.ά. - Η αποκέντρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων. - Η ανάδειξη νέου προφίλ εργαζομένου (νέες δεξιότητες, ευελιξία, συνεργατικότητα, επικοινωνιακή ικανότητα, κριτική σκέψη, ανάληψη και διαχείριση επιχειρηματικού κινδύνου, δυναμικό και επαγγελματικά ευκίνητο έτοιμο να μετακινηθεί από τομέα σε τομέα της επιχείρησης, έτοιμο και πρόθυμο να επιμορφώνεται συνεχώς κ.α.). - Η επικράτηση των καταναλωτών έναντι των παραγωγών σε ότι αφορά το είδος των παραγομένων προϊόντων και των παρεχομένων υπηρεσιών. Όλο και περισσότερο οι παραγωγοί εμφανίζονται διατεθειμένοι και διευρύνουν την γκάμα των προϊόντων τους ανταποκρινόμενοι στις ιδιαίτερες προτιμήσεις των καταναλωτών. 132

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ - Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά υπενθυμίζεται στα πανεπιστήμια ότι δεν αποτελούν οργανισμούς ενός κλειστού εθνικού οικοσυστήματος αλλά ενός ανοικτού και ανταγωνιστικού περιβάλλοντος πέρα από εθνικά σύνορα και προστατευτικούς φραγμούς. - Οι αγορές θεωρούν ότι έχουν το δικαίωμα να διαδραματίζουν ενεργότερο ρόλο στα πανεπιστημιακά δρώμενα αφού το ανθρώπινο κεφάλαιο που παράγουν τα πανεπιστήμια αποτελεί την κύρια προϋπόθεση για την ανάπτυξη και την αντιμετώπιση του διεθνούς ανταγωνισμού. – Σήμερα πολλοί φοβούνται και άλλοι προσδοκούν την εισβολή των ιδιωτών στα Πανεπιστήμια. Αποτέλεσμα: Ο μετασχηματισμός του Πανεπιστημίου από οργανισμό που υπηρετεί τις εθνικές προτεραιότητες και τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού μιας χώρας σε υπερεθνικό οργανισμό ικανοποίησης αναγκών ενός ετερογενούς σώματος φοιτητών που προορίζονται να εργασθούν σε μία ανομοιογενή και διαρκώς μεταβαλλόμενη αγορά. 133

ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Η ανάπτυξη της εθνικής ταυτότητας και της εθνικής κουλτούρας – έργο με το οποίο είχε επιφορτιστεί στο παρελθόν το Πανεπιστήμιο – φαίνεται να υποχωρεί αναγκαστικά σε δεύτερη μοίρα. Το χώρο που ελευθερώνεται έρχονται να καλύψουν οι επιτακτικές ανάγκες της εθνικής οικονομίας σε στελέχη ικανά να δράσουν σε ένα πολλαπλά παγκοσμιοποιημένο και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η αμφισβήτηση της πολιτικής ισχύος του κράτους από τις δυνάμεις της παγκόσμιας αγοράς κάνει πολλούς να μιλούν για μερική έστω αποδέσμευση του πανεπιστημίου από το κράτος καθώς μάλιστα η αγορά προβάλλει ως μία εν δυνάμει εναλλακτική πηγή κάλυψης των αναγκών του πανεπιστημίου. Οι διεθνείς οργανισμοί - τα εθνικά κράτη Τα ευρωπαϊκά προγράμματα φοιτητικής κινητικότητας Η καθιέρωση συστήματος μεταφοράς πιστωτικών μονάδων μεταξύ πανεπιστημίων διαφορετικών χωρών. Όλοι πάντως αναγνωρίζουν τη στροφή, ιδεολογική και θεσμική που έχει σημειωθεί στις σχέσεις Πανεπιστημίου και αγοράς εργασίας. 134

ΑΞΙΑΚΟΣ ΣΧΕΤΙΚΙΣΜΟΣ Οι δυσκολίες νομιμοποίησης μιας ενιαίας θεώρησης για τον άνθρωπο, για την κοινωνία, για τη γνώση κ.ά. Η απουσία ευρείας συναντίληψης σε τέτοια κρίσιμα θέματα αποτελεί το πρώτο βήμα για την αποδοχή του αξιακού σχετικισμού. Μιας θέσης που εκφράζεται συχνά με το δόγμα: ‘’του διαφορετικού αλλά ισότιμου’’. Εφόσον όλες οι διαφορετικές αντιλήψεις είναι εξίσου σεβαστές ως έκφραση υποκειμενικών επιλογών του ατόμου, το βήμα μέχρι την αποδοχή της ισοτιμίας όλων αυτών, δεν είναι μεγάλο. (ιδίως στους χώρους όπου η αξιοπιστία της επιστημονικής μεθοδολογίας εμφανίζεται περιορισμένη). Στην πορεία του ιστορικού γίγνεσθαι όλες οι ερμηνευτικές υποθέσεις είναι ισότιμες, αρκεί να εκφράζουν μία συγκροτημένη υποκειμενική άποψη. Σε χώρους του επιστητού (φυσικές επιστήμες) ο αξιακός σχετικισμός δεν ευδοκίμησε. Εδώ η ισοτιμία διαφορετικών θέσεων και θεωριών έγινε αποδεκτή μόνο στο βαθμό που αυτές ακολούθησαν τους αυστηρούς κανόνες της επιστημονικής μεθοδολογίας. 135

Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ Η γνωστική έκρηξη των τελευταίων ετών, δεν αφορά στον ίδιο βαθμό όλα τα γνωστικά πεδία. Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή στο χώρο της τεχνολογίας και των φυσικών επιστημών, των οικονομικών και της διοίκησης– διαχείρισης και λιγότερο έκδηλη σε πιο παραδοσιακούς χώρους όπως είναι τα μαθηματικά, η φιλοσοφία κ.ά. Οι επιστημονικοί χώροι διακρίνονται σε δυναμικούς που διασφαλίζουν επαγγελματική απασχόληση, κύρος κ.ά σε πιο στατικούς. 136

137 Η γνώση και ο προσωρινός της χαρακτήρας Το επιστημολογικό αξίωμα της διαρκούς αναθεώρησης και ολοκλήρωσης της γνώσης στη διαρκή πορεία αναζήτησης της αλήθειας, δίνει σε κάθε μορφή γνώσης ένα προσωρινό χαρακτήρα. Σε τομείς επιστημονικής αιχμής, σαυτούς που η γνώση αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς και αναθεωρείται με αυξημένη περιοδικότητα ο προσωρινός χαρακτήρας της γνώσης μπορεί να την οδηγήσει σε υποβάθμιση του κύρους και της αξίας της. Π.χ οι διαρκείς βελτιώσεις και ανακαλύψεις στο χώρο των τηλεπικοινωνιών, της πληροφορικής κ.ά δίνουν την εντύπωση ρευστότητας και αβεβαιότητας και ενισχύουν τον κίνδυνο δημιουργίας εικόνας, για την ίδια τη γνώση, αναλώσιμου προϊόντος με ημ/νία λήξης. Με τον τρόπο αυτό παραβιάζεται η έννοια της διαχρονικότητας της γνώσης. Η συσσώρευση γνώσης και η ταχεία ανανέωση του περιεχομένου της καθιστούν κάθε μορφή πρόβλεψης για τη μελλοντική πορεία των πραγμάτων περισσότερο αβέβαιη σήμερα από ποτέ. 137

138 Η συμβολή της επιστήμης και της τεχνολογίας στο μετασχηματισμό της παραγωγής. Η διαλεκτική τους σχέση. Η επιστήμη παρέχει ιδέες, ευρεσιτεχνίες, τεχνικές λύσεις, ανθρώπινο κεφάλαιο κ.α ενώ η παραγωγή ερεθίσματα, χρηματοδότηση και ευκαιρίες αξιοποίησης των επιστημονικών ανακαλύψεων Οι συνέπειες της διαλεκτικής σχέσης Οι ανάγκες της παραγωγής κατευθύνουν όλο και πιο πολύ σήμερα το ερευνητικό έργο, πράγμα που υπογραμμίζει το χρηστικό χαρακτήρα της παραγόμενης γνώσης. Το χρηστικό αποκτά έτσι προτεραιότητα απέναντι στο θεωρητικό. Η εφαρμοσμένη γνώση γνωρίζει την αναγνώριση και την καταξίωση. Από μια άλλη σκοπιά ο χρηστικός χαρακτήρας της γνώσης και η δυναμική των σύγχρονων πολυεθνικών επιχειρήσεων, επιτρέπουν στις τελευταίες να συμμετάσχουν στην παραγωγή γνώσης, μετατρέποντας τις από απλούς καταναλωτές σε παραγωγούς γνώσης. Η υπέρβαση των στεγανών μεταξύ τομέων γνώσης και η δημιουργία νέων διεπιστημονικών θεματικών περιοχών. 138

ΑΞΙΑΚΟΣ ΣΧΕΤΙΚΙΣΜΟΣ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΝ/ΜΙΟ Η ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΚΑΙ ΣΕ ΠΙΟ ΒΑΘΜΟ ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΛΛΑΓΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΟΥΝ ΤΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ; Α. ΟΙ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΙ Υπέρβαση των αυστηρών διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στα επί μέρους γνωστικά αντικείμενα και ανάπτυξη νέων, διεπιστημονικού χαρακτήρα γνωστικών χώρων. Ανατροπή της παραδοσιακής ιεράρχησης των επιστημονικών κλάδων με ενίσχυση εκείνων που έχουν αυξημένη δυνατότητα πρακτικών εφαρμογών και υποχώρηση όσων διατηρούν μικρή σχέση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η ενίσχυση του χρηστικού χαρακτήρα της γνώσης Β. ΟΙ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕΙΣ Η αμφισβήτηση στην πράξη του μονοπωλίου παραγωγής της νέας γνώσης από τα Παν/μια και η διεκδίκησή της από ιδιωτικές σχολές, Ιδρύματα δια βίου εκπαίδευσης κ.ά. Στο σύνολό τους οι εξελίξεις αυτές αμφισβητούν θεμελιώδη χαρακτηριστικά της πανεπιστημιακής παράδοσης όπως είναι η ακαδημαϊκή ελευθερία που στη χουμπολτιανή εκδοχή της ταυτίζεται με το δικαίωμα του καθηγητή να ρυθμίζει τα του έργου του, χωρίς την παρέμβαση του κράτους ή της κοινωνίας. 139

140 Αμφισβητούν επίσης το ρόλο και την αποστολή του Παν/μίου που το θέλουν όχι μόνο ταγμένο στην παραγωγή και στη διάχυση της νέας γνώσης, αλλά και συμμέτοχο και ανανεωτή στη ζωή της ευρύτερης κοινωνίας Τέλος υποδεικνύουν στο επιστημονικό προσωπικό του Παν/μίου την ανάγκη διεύρυνσης του ρόλου του, με την προσθήκη στα καθήκοντα του δασκάλου και του ερευνητή, εκείνα του συμβούλου και του διαμεσολαβητή ανάμεσα στη γνώση και στην κοινωνία. 140

Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ «ΝΕΑΣ ΔΕΞΙΑΣ*» ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Α. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ – Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα: Αυτονομία Ακαδημαϊκή ελευθερία – Κυρίαρχη στοχοθεσία του: Η υπηρεσία της γνώσης. Επιχειρώντας να ικανοποιήσει το «φύσει ορέγεσθαι του ειδέναι». Να διαλύσει τα πυκνά πέπλα της άγνοιας και της δεισιδαιμονίας που είχε καλλιεργήσει ο Μεσαίωνας. Να ερμηνεύσει τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα. – Για πολλά χρόνια οι πανεπιστημιακές σπουδές έμειναν προσκολλημένες στα κλασικά γράμματα και οι επιστήμες άργησαν να χειραφετηθούν από τη φιλοσοφία. – Η γνώση ήταν υπόθεση των λίγων και εκλεκτών. Στηριζόταν στον ορθό λόγο και ήταν συνυφασμένη με βασικές ιδεολογικές παραδοχές για τον άνθρωπο, την κοινωνία και την εκπαίδευση. *Ιδεολογικοπολιτικό μόρφωμα νέο- φιλελευθερισμού και νέο-συντηρητισμού

142 – Η γνώση ήταν κατά κανόνα ανθρωπιστική αποσκοπώντας στην πνευματική και ηθική καλλιέργεια του ατόμου. – Η ακαδημαϊκή κοινότητα (διδάσκοντες και διδασκόμενοι) αποτελούσε μια κλειστή κοινωνία με ιδιαίτερα προνόμια, που την διαφοροποιούσαν από τον περίγυρό της και την προστάτευαν από κρατικές και θρησκευτικές παρεμβάσεις. – Το Πανεπιστήμιο της νεωτερικότητας συνέβαλε τα μέγιστα στην καλλιέργεια του πολιτικού λόγου και στη διαμόρφωση πολιτών, δίνοντας έμφαση στην κοινωνική ηθική, στο σεβασμό αξιών, στην κοινωνική προσφορά και αλληλεγγύη κ.α. Αποτέλεσε το λίκνο των ιδεών που αναμόρφωσαν την πολιτική σκέψη και πρακτική και έγινε το φυτώριο των κάθε λογής ηγεσιών.

143 Β. ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΗΣ «ΝΕΑΣ ΔΕΞΙΑΣ» – Τα συστατικά στοιχεία της πανεπιστημιακής ιδεολογίας της ΝΕΑΣ ΔΕΞΙΑΣ Απόδοση λόγου Ποιότητα Αποτελεσματικότητα – Η απόδοση λόγου αναφέρεται στο δικαίωμα που έχουν οι σπουδαστές και οι εργοδότες, οι άμεσοι δηλαδή αποδέκτες του μορφωτικού αγαθού – οι πελάτες κατά το νέο-φιλελεύθερο λεξιλόγιο – αλλά και η κοινωνία στο σύνολό της να γνωρίζει ποιο έργο επιτελούν τα Πανεπιστήμια. – Η ποιότητα και η αξιολόγησή της διαβεβαιώνει την αγορά ότι θα είναι σε θέση να επιλέγει με ασφάλεια μεταξύ των Πανεπιστημίων τους καλύτερους παροχείς ερευνητικού έργου και ανθρώπινου δυναμικού. Παρέχει επίσης στα ίδια τα Παν/μια τη δυνατότητα διαρκούς βελτίωσης του έργου τους. – Η αποτελεσματικότητα αρχικά υποδηλώνει ότι το ακαδημαϊκό εγχείρημα πρέπει οπωσδήποτε να φέρνει αποτέλεσμα. Οφείλει να είναι χειροπιαστό, μετρήσιμο, με μονάδα μέτρησης τη χρησιμότητά του.

144 Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – Όλα τα προηγούμενα αποκαλύπτουν την έκταση και το βάθος της ιδεολογικής μεταστροφής που σημειώνεται στο χώρο του Πανεπιστημίου. – Η κατάκτηση της γνώσης δεν προετοιμάζει πλέον ένα νέο πνευματικά καλλιεργημένο, αισθητικά ευαίσθητο και ηθικά ακέραιο, αλλά ένα νέο ρεαλιστή, επιδέξιο, ευπροσάρμοστο και παραγωγικό. – Με γνώμονα την πανεπιστημιακή ιδεολογία της Νέας Δεξιάς: Δυστυχώς, ο ανθρωπισμός διολισθαίνει στον άγριο ατομικισμό. Τα πρόσωπα με τις ευαισθησίες, τις αδυναμίες, τα όνειρά τους δυστυχώς, χάνονται ανάμεσα σε στατιστικούς μέσους όρους και αριθμούς. Δυστυχώς η κοινωνία των πολιτών μετασχηματίζεται σε μόρφωμα ατόμων, όπου προέχουν οι οικονομικοί υπολογισμοί και οι πραγματιστικές επιδιώξεις.

145 Δ. ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ Όλα τα παραπάνω σχηματοποιούν και οριοθετούν σε μεγάλο βαθμό το πλαίσιο των αλλαγών και των διαφαινομένων εξελίξεων στο χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Η έκβαση των θεσμικών και ιδεολογικών συγκρούσεων (όπως αυτές που προαναφέραμε) – το μέλλον δηλαδή του Πανεπιστημίου- σε τελική ανάλυση θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές όλων μας και των κοινωνιών μας.

Η σχολή σκέψης του Σικάγο (Μίλτον Φρίντμαν) – (Ξεκίνησε από τη 10ετία του 1950, κορυφώθηκε τη 10ετία του 1970*) Τμήμα Οικονομικών του Παν/μίου του Σικάγο Βασικοί ιδεολογικοί άξονες της σχολής: Ο άκρατος καπιταλισμός – και ο άγριος – αχαλίνωτος φιλελευθερισμός Η ελεύθερη αγορά Η αποδόμηση των κοινωνιών και η επαναφορά τους σε μια κατάσταση γνήσιου καπιταλισμού απαλλαγμένου από κάθε κρατική παρέμβαση Η ελεύθερη αγορά είναι ένα τέλειο επιστημονικό σύστημα, στο οποίο τα άτομα, δρώντας με βάση τις ιδιοτελείς επιθυμίες τους, δημιουργούν τα μέγιστα οφέλη για όλους. Αν κάτι δεν λειτουργεί σωστά στην ελεύθερη αγορά (για παράδειγμα υψηλός πληθωρισμός ή αυξανόμενη ανεργία κ.ά) υπάρχει πάντα η ίδια λύση: πιο αυστηρή εφαρμογή των θεμελιωδών αρχών της. * Τα στοιχεία έχουν ληφθεί από το βιβλίο της Naomi Klein, “Το δόγμα του Σοκ”, εκδόσεις Λιβάνη, 2010.

147 Το «όραμα» του Φρίντμαν Ταυτιζόταν απόλυτα με τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων που από τη φύση τους διψούν για τεράστιες νέες αγορές χωρίς ρυθμίσεις και περιορισμούς. Πόλεμος εναντίον του «κράτους πρόνοιας» Κατάκτηση του κράτους με την εκποίηση των δημοσίων υπηρεσιών και της κρατικής περιουσίας με αντίτιμο πολύ μικρότερο της αξίας τους. Ο ρόλος του κράτους πρέπει να περιορίζεται στη συντήρηση της αστυνομίας και του στρατού. Οτιδήποτε άλλο, συμπεριλαμβανομένης της παιδείας, είναι μια άδικη παρέμβαση στην αγορά.

148 Το δόγμα του «σοκ». Η δημιουργία κρίσης. Όταν δεν δημιουργείται κρίση την δημιουργείς. Η λειτουργία του: - Η αρχική καταστροφή (σοκ) (ένα πραξικόπημα, μια τρομοκρατική επίθεση, μια κατάρρευση των αγορών, ένας πόλεμος, ένα τσουνάμι,ένας τυφώνας κ.ά) εξωθεί τις μεγάλες μάζες του πληθυσμού σε κατάσταση συλλογικού κλονισμού. - Οι κοινωνίες που βρίσκονται σε κατάσταση σοκ παραιτούνται τις περισσότερες φορές από όσα θα υπερασπίζονταν σθεναρά υπό διαφορετικές συνθήκες. Χάνουν τις «αντιστάσεις» τους. Η εκμετάλλευση του «σοκ» και η ιδεολογία του Φρίντμαν σε εφαρμογές Χιλή – 10ετία του Πινοσέτ - Οι Χιλιανοί βρέθηκαν σε κατάσταση σοκ μετά το βίαιο πραξικόπημα του Πινοσέτ. - Ο Φρίντμαν συμβούλευσε τον Πινοσέτ να προχωρήσει σε ένα εκ θεμελίων μετασχηματισμό της οικονομίας. ελεύθερο εμπόριο ιδιωτικοποιήσεις περιστολή κοινωνικών δαπανών αντικατάσταση δημοσίων σχολείων από χρηματοδοτούμενα κουπόνια ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα

149 ΙΡΑΚ τριάντα χρόνια αργότερα – πόλεμος- «σοκ» Ακολούθησε μια ριζοσπαστική θεραπεία – σοκ ενόσω η χώρα ήταν παραδομένη στις φλόγες -μαζικές ιδιωτικοποιήσεις -καθολική επιβολή του ελεύθερου εμπορίου δραματική μείωση του ρόλου του κράτους ΣΡΙ ΛΑΝΚΑ – τσουνάμι 2004 – «σοκ» Προτού ακόμα καταγραφούν οι καταστροφές, ξένοι επενδυτές και διεθνείς δανειστές εκμεταλλεύτηκαν τον πανικό προκειμένου να παραδώσουν ολόκληρη την καταστραφείσα πανέμορφη ακτογραμμή σε επιχειρηματίες που κατασκεύασαν μεγάλα θέρετρα, εμποδίζοντας χιλιάδες ψαράδες να ξαναχτίσουν τα παραθαλάσσια χωριά τους.

150 ΝΕΑ ΟΡΛΕΑΝΗ – τυφώνας Κατρίνα- «σοκ» Σε αντίθεση με τον αργό ρυθμό επισκευής των φραγμάτων και του δικτύου ηλεκτροδότησης, ο εκπλειστηριασμός του σχολικού συστήματος της Νέας Ορλεάνης πραγματοποιήθηκε με στρατιωτική ταχύτητα και ακρίβεια. Μέσα σε 19 μήνες, και με τους περισσότερους κατοίκους της πόλης ακόμα εξόριστους, το σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης της Νέας Ορλεάνης αντικαταστάθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από επιδοτούμενα ιδιωτικά σχολεία. Πριν από τον τυφώνα η Νέα Ορλεάνη είχε 123 δημόσια σχολεία, σήμερα έχει μόνο 4. Πριν από τον τυφώνα οι δάσκαλοι της Νέας Ορλεάνης διέθεταν ένα ισχυρό συνδικάτο με συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Μετά τον τυφώνα όλοι οι δάσκαλοι απολύθηκαν. Μερικοί από αυτούς, οι νεαρότεροι, προσλήφθηκαν από τα ιδιωτικά σχολεία με πολύ μειωμένους – σχεδόν εξευτελιστικούς μισθούς.