Κατάκτηση της γλώσσας από το παιδί Ο γενικευτικός και αφαιρετικός χαρακτήρας της γλώσσας Το νόημα = σημαινόμενο του γλωσσικού σημείου συγκροτείται στη βάση της γενίκευσης και της αφαίρεσης Μία λέξη δεν αναφέρεται σε μεμονωμένο αντικείμενο αλλά σε ομάδα ή κατηγορία = γενίκευση ταυτόχρονα όμως Αισθάνομαι πόνο (στη συγκεκριμένη πρόταση) = αφαίρεση 1

Μέσω της γλώσσας ο άνθρωπος αποδεσμεύεται από την κυριαρχία των αισθήσεων – της άμεσης εμπειρίας και έχει τη δυνατότητα να περιγράφει και να αναφέρεται στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον Κατάκτηση γλώσσας = να καταλάβει το παιδί ότι οι γλωσσικές ακολουθίες αντιπροσωπεύουν ιδέες, αντικείμενα και γεγονότα Πρέπει να μάθει να χρησιμοποιεί τους κανόνες που διέπουν τα διάφορα γλωσσικά επίπεδα (φωνολογία, σύνταξη, μορφολογία, σημασιολογία, πραγματολογία) 2

Μηχανισμός κατάκτησης της γλώσσας (language acquisition device, Chomsky) Το παιδί είναι σε θέση να αναλύει τα γλωσσικά δεδομένα που δέχεται από το περιβάλλον του και να εξάγει από αυτά τα κύρια χαρακτηριστικά της γλώσσας, αξιοποιώντας βιολογικές καταβολές, γενετική προδιάθεση Ο εγκέφαλος του ανθρώπου έχει εγγεγραμμένες λειτουργίες που αφορούν την εκμάθηση της γλώσσας του περιβάλλοντος. Γενετικά δοσμένες πληροφορίες που σχετίζονται με τη γενική δομή της γλώσσας, που ενεργοποιούνται από συνθήκες και περιβάλλον 3

Στάδια κατάκτησης της γλώσσας Πρώτο εξάμηνο: επαναλαμβάνει γλωσσικούς ήχους από το περιβάλλον του Πρώτο έτος: παράγει τόσο φωνηεντικούς όσο και συμφωνικούς ήχους, διατάσσοντάς τους σε συλλαβές (βάβισμα). Σταδιακά οι ηχητικές εκφορές έχουν τη δομή φωνημάτων και συλλαβών (προ-γλωσσικό στάδιο). Εμφανίζονται οι πρώτες αναγνωρίσιμες λέξεις (τουτού) = πρωτο-γλώσσα Εκφωνούνται όταν υπάρχει αντίστοιχο ερέθισμα. Αποτελούν λέξεις – προτάσεις ή ολοφράσεις Συνήθως ουσιαστικά Πρωτογενής σήμανση της γλώσσας 4

Προϋποθέσεις ανάπτυξης για το πέρασμα στο χώρο της γλώσσας Κατάκτηση της έννοιας του σταθερού αντικειμένου Έλεγχος των σφιγκτήρων και της αφόδευσης Βάδιση – αυτόνομη κίνηση Στους δεκαοκτώ μήνες περίπου: εμφανίζεται στο λόγο του νηπίου και δεύτερη λέξη (τουτού τρέχει) = ενέργεια και αντικείμενο διαχωρίζονται (αφαίρεση) Πέρασμα από την πρωτογλώσσα στην προτασιακή γλώσσα 5

Ο λόγος περιλαμβάνει ουσιαστικά, ρήματα, επίθετα, καταδεικνύει έτσι ότι κάποιες γλωσσικές μονάδες πιο βασικές από άλλες = τηλεγραφικός λόγος Ηλικία περίπου τριών ετών: ραγδαία ανάπτυξη λεξιλογίου Ηλικία τεσσάρων ετών: κατάκτηση βασικών γραμματικών και συντακτικών κανόνων Πέντε ετών: αύξηση πολυπλοκότητας γλωσσικών δομών 6

Ανάπτυξη ικανότητας να χρησιμοποιεί στρατηγικές για τη γλωσσική κατανόηση και παραγωγή Περίπου στο έβδομο έτος: ξεπέρασμα του εγωκεντρισμού Πριν το τέλος της προσχολικής ηλικίας : κατάκτηση μεγαλύτερου μέρους γραμματικής (σύνταξης και μορφολογίας), σημασιολογίας και μεγάλου μέρους της φωνολογίας Εκκρεμεί η επιτυχής προσαρμογή σε επικοινωνιακές περιστάσεις – διάκριση των διαφόρων μορφών λόγου 7

Παιδί προσχολικής, πρωτοσχολικής ηλικίας: υστερεί στη γλωσσική ικανότητα – αποτελεσματικότητα επικοινωνίας Συνέπεια: γονείς και δάσκαλοι πρέπει να έχουν μια πληρέστερη εικόνα των ικανοτήτων και των ελλείψεων για να σχεδιάζουν χρήσιμες και αποτελεσματικές γλωσσικές δραστηριότητες Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις αποδίδουν μεγάλη σημασία στις γνώσεις και ικανότητες του παιδιού κατά τη είσοδό του στο σχολείο 8