1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Βαγής Σαμαθρακής 2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ & ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 3 Ο βασικός λόγος ύπαρξης των μονοπωλίων είναι τα εμπόδια εισόδου νέων επιχειρήσεων σε µία αγορά Ο έλεγχος στις πρώτες ύλες  αποκλειστικά δικαιώματα Η κατοχή διπλώματος ευρεσιτεχνίας  προστασία από το νόμο Η παραχώρηση αποκλειστικού δικαιώματος  π.χ. επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας Οι ελεγχόμενες άδειες εξάσκησης επαγγέλματος (δικηγόροι, γιατροί, λογιστές, …. κ.λπ.) Οι οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή  το ελάχιστο μέσο κόστος πετυχαίνεται σε υψηλά επίπεδα παραγωγής («φυσικά» μονοπώλια)

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 1 4 Με τον όρο μονοπώλιο αναφερόμαστε στην ακραία μορφή αγοράς όπου μια μόνο επιχείρηση παράγει ένα προϊόν για το οποίο δεν υπάρχουν στενά υποκατάστατα. Στην περίπτωση αυτή η επιχείρηση ταυτίζεται με τον κλάδο παραγωγής του προϊόντος. Η μονοπωλιακή επιχείρηση σε αντίθεση µε την ανταγωνιστική είναι διαμορφωτής τιμών Η έλλειψη ανταγωνισμού επιτρέπει στον μονοπωλητή να χρεώνει πάνω από το οριακό του κόστος

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 2 5 Έχει απεριόριστη δύναμη ο μονοπωλητής; Μπορεί να επιλέξει και την τιμή και την ποσότητα; Όχι Ο μονοπωλητής αυξάνει την τιμή όσο η αύξηση των εσόδων του είναι μεγαλύτερη από την μείωσή τους λόγω της εξόδου κάποιων καταναλωτών από την αγορά Μόλις ο μονοπωλητής επιλέξει την τιμή (ποσότητα), οι καταναλωτές επιλέγουν την ποσότητα (τιμή) που θα διακινηθεί στην αγορά

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 3 6 ΜονοπώλιοΑνταγωνισμός Μία επιχείρησηΠολλές επιχειρήσεις Διαμορφωτής τιμώνΑποδέκτης τιμών Μειώνει την παραγωγή για να αυξήσει την τιμή Παράγει όσο μπορεί στη δεδομένη τιμή

ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡΔΩΝ ΤΗΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 7 Συνολική καμπύλη ζήτησης για το αγαθό = καμπύλη ζήτησης για την επιχείρηση Η (αρνητική) κλίση προσδιορίζεται από την ύπαρξη ή μη υποκατάστατων αγαθών πολλά υποκατάστατα  ελαστική ζήτηση λίγα υποκατάστατα  ανελαστική ζήτηση Σταυροειδής ελαστικότητα: η ελαστικότητα της ζήτησης του προϊόντος της μονοπωλιακής επιχείρησης σε σχέση με τιμές άλλων προϊόντων ΜονοπώλιοΠλήρως ανταγωνιστική επιχείρηση P Ρ1 Ρ2 D=P=AR=MR D=AR=P Μ1 Μ2 MR Q1 Q2Q Q1 Q2Q παντού η καμπύλη των οριακών εσόδων (MR) είναι κάτω από την καμπύλη μέσων εσόδων (AR)

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ 8 Η καμπύλη ζήτησης και MR Η καμπύλη ζήτησης δίνει το AR δηλαδή την P του μονοπωλητή. Η αύξηση της παραγωγής κατά μία μονάδα, αυξάνει τα έσοδα του μονοπωλητή (κατά $7) (επίπτωση παραγωγής), και μειώνει τα έσοδα από τους υπάρχοντες αγοραστές (κατά $2) (επίπτωση τιμής). Το οριακό έσοδο από την αλλαγή της τιμής από $8 σε $7 είναι $7-$2=$5.

ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡΔΩΝ ΤΗΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 9 Μεγιστοποίηση κέρδους στο σημείο όπου MR = MC Ρ K Ρ MC ATC D Q*Q MR στο Q* το μονοπώλιο έχει υπερκανονικά κέρδη αλλά δεν υπάρχει μηχανισμός για να μειωθούν στο K=0 (όπως στον πλήρη ανταγωνισμό)

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ 10

ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ; 11 Στο μονοπώλιο δεν υπάρχει μοναδική σχέση μεταξύ τιμής και προσφερόμενης ποσότητας και επομένως είναι αδύνατη η κατασκευή καμπύλης προσφοράς. Στο μονοπώλιο δεν έχει νόημα το ερώτημα τι ποσότητα θα παράγει η επιχείρηση σε κάποια τιμή, επειδή η ίδια η επιχείρηση ορίζει ταυτόχρονα την τιμή και την ποσότητα που θα παράγει. Η απόφαση του μονοπωλίου σχετικά με την ποσότητα που θα παράγει δεν μπορεί να απομονωθεί από την καμπύλη ζήτησης. Στο μονοπώλιο είναι δυνατό να υπάρχουν μετατοπίσεις της καμπύλης ζήτησης που να μεταβάλλουν την τιμή αλλά όχι την προσφερόμενη ποσότητα και το αντίστροφο.

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 12 Πλήρης ανταγωνισμός - Καμπύλη ζήτησης της επιχείρησης έχει  ελαστικότητα - Ρ, δεδομένη για την επιχείρηση - P = MR (=MC) στην ισορροπία - K = 0 μακροχρόνια - P = min LAC Μονοπώλιο - Καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση - Ρ, καθορίζεται από την καμπύλη ζήτησης - P  MR (=MC) στην ισορροπία - K  0 μακροχρόνια - P  min LAC

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 1 13 Ο μονοπωλητής μπορεί να πουλάει σε P>MC. Επομένως μειώνει την ποσότητα που πουλά έτσι ώστε να μεγαλώνει η διαφορά μεταξύ P και MC.

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 2 14 Καθώς το μονοπώλιο είναι πολύ πιο επικερδές από μια ανταγωνιστική επιχείρηση, υπάρχουν μεγάλα κίνητρα να δαπανηθούν μεγάλα ποσά για την δημιουργία ή εκμετάλλευση μονοπωλίων (rent-seeking activities) Επομένως μέρος των αναμενόμενων κερδών από το μονοπώλιο, μπορεί να δαπανηθούν σε δραστηριότητες κατάκτησης μονοπωλιακών δικαιωμάτων, δραστηριότητες οι οποίες ελάχιστα παραγωγικές είναι. Επομένως, ένα μέρος των αναδιανεμόμενων πλεονασμάτων μπορεί να χαρακτηριστεί σαν µη αντισταθμιζόµενη απώλεια

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 3 15 Παρόμοια με την περίπτωση επιβολής φόρου έχουμε μια αναδιανομή από τους καταναλωτές στον μονοπωλητή (αντί της κυβέρνησης) και απώλειες για την κοινωνία σαν σύνολο

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 16 Καθώς το μονοπώλιο οδηγεί σε µη αντισταθμιζόμενες απώλειες (δηλαδή σε µη άριστη κατανομή των παραγωγικών συντελεστών) χρειάζεται η κρατική παρέμβαση Η κρατική παρέμβαση παίρνει τη μορφή: Βελτίωσης / υποστήριξης του ανταγωνισμού µέσω της Επιτροπής Ανταγωνισμού Ρυθμιστικών παρεμβάσεων στα μονοπώλια Κρατικοποιήσεων μονοπωλίων

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 1 17 Βελτίωση / υποστήριξη του ανταγωνισμού Η αντιμονοπωλιακή πολιτική δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να περιορίσει την δύναμη των μονοπωλίων Αποτρέποντας µη κοινωνικά ωφέλιμες συγχωνεύσεις Διαχωρίζοντας υπάρχουσες επιχειρήσεις σε μικρότερες Αποτρέποντας τις επιχειρήσεις να δρουν µε τρόπους που μειώνουν τον ανταγωνισμό στην αγορά

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 2 18 Ρυθμιστικές παρεμβάσεις στα μονοπώλια Στην περίπτωση των φυσικών μονοπωλίων η κυβέρνηση μπορεί να παρέμβει και να καθορίσει τα όρια και το πλαίσιο των τιμολογιακών πολιτικών για να προστατεύσει τους καταναλωτές Τέτοιες τιμολογιακές πολιτικές είναι: Τιμολόγηση σύμφωνα µε το οριακό κόστος Τιμολόγηση σύμφωνα µε το µέσο κόστος Ελεγχόμενο κέρδος (σαν ποσοστό επί του κεφαλαίου;)

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 3 19 Κρατικοποιήσεις μονοπωλίων Αντί το κράτος να παρεμβαίνει µε ρυθμιστικό ρόλο, μπορεί να αναλάβει τη διαχείριση του φυσικού μονοπωλίου Παραδείγματα: Οργανισμοί κοινής ωφέλειας Ταχυδρομεία Τηλεπικοινωνίες Ηλεκτρισμός Εθνικά σημαντικοί κλάδοι Προβλήματα αποδοτικότητας και γραφειοκρατίας