4. Αρμοδιότητες της ΕΕ

Αρχές ανάθεσης Α. Η αρχή της δοτής αρμοδιότητας (: κάθε αρμοδιότητα που δεν απονέμεται στην ΕΕ ανήκει στα Κράτη μέλη). α) Ο προσωρινός χαρακτήρας (ΔΕΕ: οριστικός περιορισμός των κυριαρχικών δικαιωμάτων, μη μονομερείς παρεμβάσεις, έννοια κυριαρχικού δικαιώματος, σύνταγμα, «κύριοι των συνθηκών», εθελούσια αποχώρηση). β) Ο ειδικός χαρακτήρας (1) μη ύπαρξη «αρμοδιότητας προς αρμοδιότητα», αναθεώρηση των συνθηκών, 2) Η ρήτρα της ευελιξίας. Άρθρο 308 ΣΕΚ: συμπλήρωση και όχι νέα αρμοδιότητα (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ), κοινή αγορά, ομόφωνα. 352 ΣΛΕΕ: πολιτικές, έγκριση ΕΚ, ενημέρωση Εθνικών κοινοβουλίων, μη εναρμόνιση, μη ΚΕΠΠΑ.

Β. Κατηγορίες αρμοδιοτήτων Πέντε κατηγορίες: τρεις είναι γενικού χαρακτήρα (αποκλειστικές, συντρέχουσες και υποστηρικτικές), οι δύο είναι ειδικού χαρακτήρα (συντονισμός οικονομικής πολιτικής και απασχόλησης, αρμοδιότητα καθορισμού και εφαρμογής ΚΕΠΠΑ). α) Αποκλειστικές αρμοδιότητες. Έξη αποκλειστικές αρμοδιότητες: τελωνειακή ένωση, ανταγωνισμός, νομισματική πολιτική, διατήρηση βιολογικών πόρων, κοινή εμπορική πολιτική, σύναψη διεθνών συνθηκών (περίπτωση ΚΑΠ).

Συντρέχουσες αρμοδιότητες β) Συντρέχουσες αρμοδιότητες. ΣΕΚ: νομοθετικές, κοινές, ενισχυτικές συμπληρωματικές, δυνητικές δράσεις. ΣΛΕΕ: ενδεικτική απαρίθμηση, εσωτερική αγορά, συνοχή, γεωργία και αλιεία, περιβάλλον, καταναλωτές, μεταφορές, ενέργεια, χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Έννοια: παράλληλη αλλά ιεραρχημένη αρμοδιότητα. Εξουσία πρώτης παρέμβασης. ΚΑΠ. Παράλληλη αρμοδιότητα: έρευνα, τεχνολογία, αναπτυξιακή συνεργασία, ανθρωπιστική βοήθεια.

Ειδικές κατηγορίες γ) Υποστηρικτικές αρμοδιότητες. Μη εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών. Βιομηχανία, τουρισμός, πολιτισμός, παιδεία, διοικητική συνεργασία. δ) Ειδικές κατηγορίες αρμοδιοτήτων. Πρωτοβουλίες για το συντονισμό των κοινωνικών πολιτικών των ΚΜ. Ανοικτή μέθοδος συντονισμού (κοινωνική πολιτική, δημόσια υγεία, βιομηχανία, έρευνα και τεχνολογία).

Αρχές άσκησης των αρμοδιοτήτων Α. Αρχή της επικουρικότητας. ΣΕΚ, οικονομική διάσταση δραστηριοτήτων: προϊόντα πολιτισμού και διακοπή εγκυμοσύνης. Συνθήκη του Μάαστριχτ και επικουρικότητα. Έννοια: απαιτείται η εθνική ανεπάρκεια και δημοκρατική αρχή. Δικαστικός έλεγχος. Διαρρύθμιση χρόνου εργασίας και αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων. ΣΛΕΕ, νέος ρόλος για τα εθνικά κοινοβούλια, ο ευρωπαϊκός ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων.

Έλεγχος Σύστημα ελέγχου: μεταβίβαση όλων των νομοθετικών προτάσεων, γνώμη εντός οκτώ εβδομάδων, ένα τρίτο και ένα τέταρτο των εθνικών κοινοβουλίων, υποχρέωση επανεξέτασης. Αν πλειοψηφία, τότε τροποποίηση της ευρωπαϊκής νομοθετικής διαδικασίας. Ευθύνες και ένας οιονεί ομοσπονδιακός ρόλος. Διπλή αποστολή: εθνική και ευρωπαϊκή ταυτότητα.

Αναλογικότητα Β. Αρχή της αναλογικότητας: μεταξύ δύο επιλογών, εφαρμόζεται η μη δυσανάλογη. Απαγόρευση κάθε υπερβολικού μέτρου, επιλογή της ολιγότερο δεσμευτικής ρύθμισης. Αφορά το σύνολο των αρμοδιοτήτων της ΕΕ. Πρωτόκολλο αριθ. 2: όχι μη αναγκαία οικονομικά ή διοικητικά βάρη. Επιλογή μέσων παρέμβασης: οδηγία, κανονισμός.

Κατηγορίες πηγών 4 πηγές, 1) οι συνθήκες, 2) οι πράξεις των οργάνων, 3) διεθνείς συμφωνίες, 4) νομολογία. Σημασία: στο κράτος πηγές είναι ο νόμος και το έθιμο, δημοκρατική αρχή και νόμος («Νόμος είναι ό, τι μου αρέσει», Λουδοβίκος 14 ος ). ΕΚ/ΕΕ, μια τάξη του διεθνούς δικαίου, μια ίδια έννομη τάξη (όργανα, ικανότητα δικαίου και δικαιοπρακτική ικανότητα, ικανότητα του διεθνώς συμβάλλεσθαι και ιδίως γνήσια κυριαρχικά δικαιώματα).

Πρωτογενές δίκαιο 1) Συνθήκη για την ΕΕ (συνταγματικό πλαίσιο, αξίες, στόχοι, αρμοδιότητες, εθνική ταυτότητα, καλοπροαίρετη συνεργασία, δημοκρατικές αρχές, θεσμικά όργανα, Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, εθελούσια αποχώρηση, νομική προσωπικότητα, ΚΕΠΠΑ, ΚΠΑΑ, πρωτόκολλα και παραρτήματα). 2) Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ (εκτελεστική συνθήκη, γενικές διατάξεις εφαρμογής: απασχόληση, περιβάλλον, καταναλωτές, προσωπικά δεδομένα).

Δευτερογενές δίκαιο Δευτερογενές ή παράγωγο δίκαιο. Μονομερείς πράξεις των οργάνων της ΕΕ. 1) Οι κανονιστικές πράξεις: Πράξεις δικαίου, α) Κανονισμός, γενική ισχύς, μη δικαστικός έλεγχος, δεσμευτικός (μη διακριτική ευχέρεια), συμπλήρωση εάν κανονιστική υστέρηση, άμεση ισχύς (όχι μέτρα ενσωμάτωσης, άμεση εφαρμογή= δικαστική προστασία δικαιωμάτων).

Οδηγία, απόφαση β) Οδηγία, επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, τύπος και μέσα. Οδηγία-πλαίσιο, λεπτομερής διατύπωση, προθεσμία ενσωμάτωσης. Τρόπος ενσωμάτωσης (σαφείς πράξεις, όχι μέσω διοικητικής πρακτικής ή διοικητικής εγκυκλίου, ρητή αναφορά στην οδηγία), άμεση εφαρμογή της οδηγίας. γ) Απόφαση, γενικού και ειδικού χαρακτήρα, αποφάσεις Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε θέματα ανταγωνισμού, άμεση εφαρμογή. δ) Συστάσεις και γνώμες: δεν δεσμεύουν.

Παραγωγή κανόνων Ιδιότυπο σύστημα, πολλές διαδικασίες, αδιαφάνεια. Κυριαρχικός ο ρόλος του Συμβουλίου Υπουργών. Δύο τάσεις: 1) αύξηση του ρόλου του ΕΚ, 2) διάκριση πράξεων σε νομοθετικές και εκτελεστικές. ΣυνθΛ: θεσμικό τρίγωνο: Επιτροπή, Συμβούλιο, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Θεσμική ισορροπία Α. Η νομοθετική πρωτοβουλία (κανόνας, νομοθετική πράξη της ΕΕ προτείνεται από την Επιτροπή. Μόνο ομόφωνα μπορεί το Συμβούλιο να τροποποιήσει πρόταση της Επιτροπής, αιτήματα για ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας από το Συμβούλιο, το ΕΚ και τους πολίτες. Εξαίρεση: Χώρος, ΟΝΕ, ΚΕΠΠΑ) Β. Επιλογή της ορθής νομικής βάσης (διαδικασία συναπόφασης και μη, είσπραξη εμμέσων φόρων, απόβλητα και περιβάλλον, γλωσσική πολυμορφία).

Νομοθετική διαδικασία Πολλές διαδικασίες (διαβούλευση, σύμφωνη γνώμη, σύμπραξη, συναπόφαση). Συνήθη διαδικασία (πρώην συναπόφαση): τρεις αναγνώσεις, επιτροπή συνδιαλλαγής Ειδική νομοθετική διαδικασία: πρόταση της Επιτροπής (διαβούλευση, έγκριση), πρόταση άλλων οργάνων (Κμ, χώρος, ΕΚΤ, ΕΚ) Εθνικά Κοινοβούλια: επικουρικότητα, 8 εβδομάδες, συνήθης διαδικασία, αλλαγή κανόνα.

Οι μη νομοθετικές πράξεις Εκτελεστικές πράξεις (ΚΑΠ), κανονισμοί κατ’ εξουσιοδότηση, επιτροπολογία. ΣυνθΛ: 1. Κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις με τις οποίες τροποποιούνται μη ουσιώδεις διατάξεις νομοθετικών πράξεων, 2. Εκτελεστικές πράξεις, όταν απαιτούνται ενιαίες προϋποθέσεις εκτέλεσης, γενικοί κανόνες.

Στενότερη συνεργασία Όροι: 1) δεν αφορούν τις αποκλειστικές αρμοδιότητες, 2) ως έσχατη λύση, 3) με ειδική πλειοψηφία, 4) τουλάχιστον εννέα ΚΜ. ΚΕΠΠΑ, ομοφωνία. Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης (αμοιβαία αναγνώριση δικαστικών αποφάσεων, ορισμός ποινικών αδικημάτων, Ευρωπαϊκή Εισαγγελία).