Τα φιλελεύθερα κόμματα Θ. Διαμαντόπουλος, Το κομματικό φαινόμενο: μορφές συστήματα, οικογένειες κομμάτων, Αθήνα, Παπαζήση, 1993, σελ Φιλελευθερισμός: ιδεολογία αστικής τάξης 18ος-19ος αιώνας. Ρίζες: αντίσταση αρχόντων στη βασιλική εξουσία. Βασιλιάς: κυβερνάει – συμβάλλει στη διάδοση των διαδικασιών εκλογής και αντιπροσώπευσης. Θρόνος: όχι κληρονομικός αλλά διαμέσου εκλογής, (Πολωνία) εκλογικές διαδικασίες ανώτερες από καταγωγή ή Εκκλησία. Ανταγωνισμός βασιλιά – ευγενών: ανάγκη ύπαρξης μετριοπαθούς κυβέρνησης, αντίβαρο στον μονάρχη. Διαίρεση της χριστιανοσύνης: (καθολική, λουθηρανική αγγλικανική) αμφισβήτησε τη μοναδική και απόλυτη αλήθεια.

Τα φιλελεύθερα κόμματα 18ος αιώνας: πολιτική ομάδα Whigs (πρόπλασμα του Liberal Party) Εναντιώνεται στην πρωτοκαθεδρία της αγγλικανικής εκκλησίας Ίσα δικαιώματα θρησκευτικών μειονοτήτων Αντιτίθεται στον παρεμβατικό ρόλο του κράτους: απεριόριστη ελευθερία στην οικονομική δραστηριότητα Πολιτική ενίσχυση της κυβέρνησης ενάντια στον θρόνο Liberal: εκλογές 1831 αντίθετο του συντηρητισμού, το 1850 αντικατέστησε τον όρο Whigs

Ιδεολογία Ευρύ ιδεολογικό φάσμα Ιστορικοί 19ου αιώνα: φιλελευθερισμός έμφαση στην εγκαθίδρυση καθεστώτων περιορισμένης συνταγματικής μοναρχίας. Διασφάλιση προνομίων στην αστική τάξη. Όχι στην επέκταση της λαϊκής κυριαρχίας, αλλά τον περιορισμό της μοναρχικής εξουσίας. Πολιτικός φιλελευθερισμός: αντίθεση και με μοναρχία, αλλά και με επέκταση της λαϊκής κυριαρχίας. Φιλελεύθεροι vs ριζοσπάστες

Τα φιλελεύθερα κόμματα Δύο τάσεις: α) ορθόδοξη φιλελεύθερη συντηρητική, β) ριζοσπαστική τάση: ανατροπή των θρόνων λαϊκή συμμετοχή αντικληρικαλισμό αντιμιλιταρισμό αντιρατσισμό

Τα φιλελεύθερα κόμματα Σήμερα: Η συντηρητική οικογένεια έχει αποδεχθεί τη λαϊκή κυριαρχία, την ατομοκεντρική διάσταση του κλασικού φιλελευθερισμού. Έντονος αντιεκκλησιαστικός χαρακτήρας, κριτική για πουριτανική ηθική Κατανόηση των ταξικών αντιθέσεων περισσότερο από συντηρητικά κόμματα Δεν σημαίνει μεγαλύτερη κοινωνική γενναιοδωρία. Ταύτιση με συντηρητικά κόμματα σε πολιτικά ζητήματα (πχ αντίθετα σε εθνικοποιήσεις, συνδιαχείριση επιχειρήσεων)

Τα φιλελεύθερα κόμματα Φιλελεύθερος χώρος: μεγαλύτερες δυσκολίες χάραξης αυτόνομης και ενιαίας πολιτικής στρατηγικής Τάση για πολυδιάσπαση Δυσκολία αυτόνομου πολιτικού λόγου, αυτόνομης πολιτικής ταυτότητας Συνήθως υιοθετούν ατζέντα παρόμοια με τη συντηρητική οικογένεια

Κοινωνική απήχηση Πολιτική έκφραση ανερχόμενης αστικής τάξης, πάλη εναντίον γαιοκτημόνων Θύμα της επιτυχίας. Έχασαν δυναμισμό και κοινωνικά ερείσματα. Πολιτική και εκλογική συρρίκνωση (εξαίρεση Ην. Βασίλειο) Συντηρητικά κόμματα πρωτοκαθεδρία. Φιλελεύθεροι: μικρότερες οργανικές διασυνδέσεις με την κοινωνία (ιδεολογικές, αθλητικές, συνδικάτα, Lobbies) Κοινωνική σύνθεση φιλελεύθερων-συντηρητικών έχει πλησιάσει πολύ, εντονότερη απήχηση φιλελεύθερων σε εκσυγχρονισμένα αστικά στρώματα

Κομμουνιστικά κόμματα Θ. Διαμαντόπουλος, Κομματικές οικογένειες, Αθήνα, Εξάντας, 1991, σελ Κομμουνισμός: προέρχεται από το λατινικό communis = κοινός Πριν από τον Μαρξ: Σημασία: Σοσιαλισμός «από τα κάτω». Λαϊκό κίνημα και κοινωνικοοικονομικό σύστημα που βασίζεται στην κοινοκτημοσύνη των αγαθών

Κομμουνιστικά κόμματα Μαρξιστική χρήση: Κομμουνισμός: ανώτερο και τελικό στάδιο των κοινωνικών στο οποίο (σε αντίθεση προς το σοσιαλιστικό-μεταβατικό επίπεδο) Κατάργηση ταξικών διαφορών και κοινωνικών συγκρούσεων Κατάργηση του κράτους ως πολιτικό εργαλείο διαχείρισης της ταξικής κυριαρχίας. Προέκυψαν: από διάσπαση των σοσιαλιστικών, σοσιαλδημοκρατικών και εργατικών κομμάτων ύστερα από την Οκτωβριανή Επανάσταση (Ρωσία, 1917).

Κομμουνιστική Διεθνής Κομιντέρν (Commounist International) Ιδρύεται στη Μόσχα (1919): Κέντρο του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Προλεταριακός Διεθνισμός. Προσδιόρισε τα βασικά οργανωτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά των κομμουνιστικών κομμάτων που αποχώρησαν από τη Δεύτερη Διεθνή. Λένιν: 21 όροι για προσχώρηση: αποδοχή όλων των αποφάσεων της Διεθνούς καθολική υποστήριξη της ΕΣΣΔ επιδίωξη της επανάστασης οργάνωση στο πρότυπο του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» ίδρυση οργανωτικών πυρήνων στα εργοστάσια κλπ

Κομμουνιστικά κόμματα Χαρακτηριστικά: Φιλοσοβιετισμός: από κομμουνιστικά κόμματα από μέλη και από υποστηρικτές Ακραίος αντιαμερικανισμός: ιδιαίτερα την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Έντονη αποδοκιμασία για το ΝΑΤΟ. Πρώτα μεσοπολεμικά χρόνια: έμφαση σε ειρηνικές και αντιιμπεριαλιστικές δηλώσεις. Στρατός και εκκλησία όργανα του συντηρητισμού, αντίπαλοι της δημοκρατίας.

Προλεταριάτο Καθήκον: να οργανωθεί και να ανατρέψει τις δεδομένες καπιταλιστικές ταξικές σχέσεις. Να αλλάξει την ταξική δομή των κοινωνιών που δημιουργεί.καταπίεση, αλλοτρίωση και εκμετάλλευση. Αποστολή προλεταριάτου και κομμουνιστικών κομμάτων: να σπάσει την κυριαρχία του κεφαλαίου να καταστήσει του πολέμους αδύνατους να καταργηθούν τα σύνορα μεταξύ των χωρών να μετασχηματιστεί ο κόσμος σε μια κοινότητα να προάγει την αλληλεγγύη και την απελευθέρωση των λαών

Προλεταριάτο Καθήκον: να ανατρέψει την κυριαρχία της αστικής τάξης και να μονοπωλήσει όλη την πολιτική εξουσία. Διαμόρφωση νέων σχέσεων παραγωγής Δικτατορία του προλεταριάτου: Α) πρόσκαιρος χαρακτήρας της ταξικής πάλης Β) νομοτελειακός ο χαρακτήρας της δικτατορίας του προλεταριάτου Γ) η δικτατορία του προλεταριάτου είναι μεταβατική φάση προς την αταξική κοινωνία

Το κόμμα Λενινιστική αντίληψη: κόμμα – πολιτική πρωτοπορία. Καθοδηγεί την εργατική τάξη ως προς τον τρόπο, τις μορφές τις μεθόδους και την οργάνωση της πολιτικής της παρέμβασης. Το εργατικό στοιχείο ήταν κυρίαρχο στην κοινωνική βάση των ΚΚ Έμφαση στην εσωτερική λειτουργία του κόμματος. Δυσπιστία προς κοινοβουλευτικούς και διανοούμενους. Βασικός στόχος: διατήρηση ιδιαίτερης πολιτικής ταυτότητας και φυσιογνωμίας. Προβάλλουν την καθαρότερη προβολή της ιδεολογίας τους.

Πολιτική απομόνωση Άρνηση οποιαδήποτε πολιτικής επαφής με την αστική τάξη, την ιδεολογία της και τις πολιτικές εκφράσεις Κοινοβουλευτικό επίπεδο: αρνητισμός, συστηματική εναντίωση στις πολιτικές πρωτοβουλίες των αστικών κυβερνήσεων. Ιδεολογικό επίπεδο: καθολική απόρριψη νόμων αγοράς και της οικονομικής ανισότητας, πίστη στην προγραμματιζόμενη και ελεγχόμενη από το κράτος οικονομία Εκλογικό επίπεδο: απόρριψη κάθε εκλογικής συμμαχίας ακόμη και με τα σοσιαλιστικά κόμματα

Κομμουνιστικά κόμματα M. Duverger (1951): δεν εντάσσουν απλά στελέχη, αλλά ενσωματώνουν και διαμορφώνουν καθολικά προσωπικότητες. Το Κόμμα: αποτελεί κέντρο αναφοράς και κέντρο ζωής των μελών του. Διαθέτουν πλέγμα παραρτηματικών οργανώσεων (πολιτιστικών, αθλητικών κοινωνικών κα) που ελέγχουν και κατευθύνουν όλες τις εξωπολιτικές δραστηριότητες των μελών του κομματος. Ιδεολογική ομοιογένεια: δεν ανέχονται ιδεολογικές αποκλίσεις ή ενδοκομματικές ομαδοποιήσεις. Κλειστά κόμματα: αυστηρός έλεγχος στις υποψηφιότητες νέων μελών πριν την έγκρισή τους

Κομμουνιστικά κόμματα Ο συνδυασμός της εκπαιδευτικής λειτουργίας με την εκλογική πρακτική, ο συνδυασμός επαναστατικών διακηρύξεων με αποδοχή εκλογικών μεθόδων, ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: απορροφά την ανεξέλεγκτη επαναστατικότητα τμημάτων της εργατικής τάξης. Πολιτική φυσιογνωμία: Μέχρι τα τέλη του 1960, όλα σχεδόν διατήρησαν παγιωμένα κοινά ιδεολογικά χαρακτηριστικά Ευρωκομμουνισμός: αναπτύσσεται κυρίως στην Ιταλία. Επεμβάσεις ΕΣΣΔ Ουγγαρία – 1956, Τσεχοσλοβακία – 1968, Αφγανιστάν Ανανεωτικοί (και στην Ελλάδα 1968 διασπάται το ΚΚΕ).

Ευρωκομμουνισμός Αναθεώρηση πολλών κεντρικών σημείων του παραδοσιακού ιδεολογικού στίγματος των κομμουνιστικών κομμάτων Α) πολυκεντρισμός: αποδορυφοροποίηση και χειραφέτηση από την επιρροή της ΕΣΣΔ. Αντικατάσταση «προλεταριακού διεθνισμού» με τη «διεθνή αλληλεγγύη» Β) νέα στάση προς πολιτικές και ατομικές ελευθερίες: παύουν να χαρακτηρίζονται ως «τυπικές» ή «αστικές» και αναγορεύονται σε θεμελιώδεις κατακτήσεις του λαϊκού κινήματος

Ευρωκομμουνισμός Γ) απόρριψη της επανάστασης Αποδοχή της δημοκρατικής (διαμέσου εκλογικών διαδικασιών) πορείας προς το σοσιαλισμό. Μεγαλύτερη ανοχή στις εσωκομματικές διαφοροποιήσεις. Χαλάρωση ταξικής ανάλυσης, έμφαση στη διείσδυση σε μεσαία στρώματα Διαφοροποίηση στην οργανωτική δομή διαμέσου της επέκτασης των μελών των οργανώσεων βάσης Εγκατάλειψη πολιτικής απομονωτισμού: Προσπαθούν να αναγνωριστούν ως κυβερνητικές δυνάμεις «Πολιτικός Ρεαλισμός»: ιδεολογικές αναθεωρήσεις: έκταση εθνικοποιήσεων, σκοπιμότητα κρατικής παρέμβασης, αποδοχή οικονομίας της αγοράς κα

Μετά το : Πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Σταδιακή μείωση της επιρροής των κομμουνιστικών κομμάτων στη Δ. Ευρώπη.