Συγγραφείς: Lian McGuire ABC –DCU & Ιφιγένεια Σωτηροπούλου, ΕΑΠ Εισαγωγή στη Μεθοδολογία της Μάθησης Ομηλίκων

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 2. Η Μεθοδολογία Μάθησης Ομηλίκων Τι είναι η Μάθηση Ομηλίκων; Πλεονεκτήματα της μεθόδου 3. Εφαρμογές της μεθόδου στον εκφοβισμό 4. Η Μεθοδολογία στο έργο SONETBULL Ποιοι είναι οι Ομήλικοι; Προτεινόμενες πρακτικές της μεθόδου στο έργο Εφαρμογές της μεθοδολογίας μέσω των Μαθησιακών Αντικειμένων και της Πλατφόρμας

Εισαγωγή Το έργο SONETBULL στοχεύει στη δημιουργία μιας πλατφόρμας μέσω της οποίας τα μέλη της σχολικής κοινότητας θα εκπαιδεύονται και θα εκπαιδεύουν άλλους στις μεθόδους αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού. Ειδικότερα, θα έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό, θα δημιουργούν δικό τους υλικό το οποίο θα προστίθεται στην «βιβλιοθήκη» της πλατφόρμας και θα είναι διαθέσιμο και στους άλλους χρήστες για σχολιασμό, συζήτηση, ή συν-δημιουργία κειμένων. Για να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος το έργο έχει ενσωματώσει στην πλατφόρμα μια από τις πιο σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους, κατάλληλη για ενήλικες, τη μεθοδολογία της Μάθησης Ομηλίκων. 3

2. Η Μεθοδολογία Μάθησης Ομηλίκων Τι είναι η Μάθηση Ομηλίκων; Πλεονεκτήματα της μεθόδου

Τι είναι η Μάθηση Ομηλίκων; Η Μάθηση Ομηλίκων μπορεί να περιγραφεί ως μια υποκατηγορία της συνεργατικής μάθησης (Boud et al, 2001) η οποία: Επιτρέπει στους ανθρώπους να μάθουν από τη γνώση και την εμπειρία όσων βρίσκονται σε παρόμοια θέση με εκείνους (παρόμοια ηλικία, παρόμοια ομάδα, παρόμοιο υπόβαθρο) Παρέχει στους ανθρώπους τρόπους να διδάξουν ο ένας τον άλλον, αλλά και την δυνατότητα να μάθουν ο ένας τον άλλον σε τυπικό ή και άτυπο πλαίσιο Είναι αμοιβαία επωφελής και περιλαμβάνει την ανταλλαγή της γνώσης, των ιδεών και της εμπειρίας ανάμεσα στους συμμετέχοντες με συγκρίσιμο υπόβαθρο γνώσης και ρόλο Δίνει έμφαση στην κριτική σκέψη, στην επίλυση προβλήματος και στη δόμηση της γνώσης

Έχουν αναγνωριστεί δέκα διαφορετικά μοντέλα εφαρμογής της μάθησης μέσω ομηλίκων (Griffiths, Housten and Lazenbatt, 1995). Αυτά είναι: Το μοντέλο επιτήρησης - Μαθητές προχωρημένου επιπέδου διδάσκουν νεαρότερους μαθητές Μαθησιακές κυψέλες – Μαθητές του ίδιου επιπέδου δημιουργούν ομάδες για να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον είτε σε μαθησιακά ή προσωπικά θέματα. Συζήτηση Κλειστές ομάδες μελέτης Ασπίδα Προστασίας – Συμβουλευτική Ομηλίκων Σχήματα αξιολόγησης ομηλίκων Συνεργατικό έργο ή εργαστηριακές ασκήσεις Εργασίες σε διαφορετικού μεγέθους ομάδες Καθοδήγηση στο χώρο εργασίας Δραστηριότητες στην κοινότητα Τι είναι η Μάθηση Ομηλίκων;

Πλεονεκτήματα της Μάθησης Ομηλίκων Η μάθηση ομηλίκων έχει την δυναμική να δημιουργήσει μια εις βάθος προσέγγιση στη μάθηση μέσω της οποίας η γνώση διατηρείται στη μακρόχρονη μνήμη Οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν αυτοπεποίθηση με το να κάνουν παρουσιάσεις σε ομηλίκους τους, αναπτύσσουν περισσότερη αυτονομία και δημιουργικότητα, μαθαίνουν περισσότερα για την κοινωνία και ακολουθούν την μαθησιακή διαδικασία με μεγαλύτερη δέσμευση και ακρίβεια (Assinder, 1991; Spratt, M. & Leung, B. 2000) Οι εκπαιδ/μενοι νιώθουν πιο άνετα και ανοιχτοί όταν αλληλεπιδρούν με συνομηλίκους Οι εκπαιδ/μενοι είναι πιο πιθανό να κινητοποιηθούν όταν το κίνητρο προέρχεται από τον εαυτό τους, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα τους Η απευθείας αλληλεπίδραση μεταξύ των ομήλικων μαθητών προάγει την ενεργητική μάθηση Οι συνομήλικοι ενισχύουν τη δική τους μάθηση με το να διδάσκουν άλλους Η μάθηση ομηλίκων δημιουργεί μια κουλτούρα συνεργασίας Η μάθηση ομηλίκων προάγει την ευημερία, τον κοινωνικό ανταγωνισμό, δεξιότητες επικοινωνίας, και αυτοεκτίμηση. Επίσης, οδηγεί σε υψηλότερες επιδόσεις όσον αφορά τα μαθησιακά αποτελέσματα ( Briggs 2013).

3. Εφαρμογές της μεθόδου στον εκφοβισμό

Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα μέλη της σχολικής κοινότητας αναφορικά με τον εκφοβισμό, είναι η αίσθηση της απομόνωσης από ειδικούς που θα μπορούσαν να συμβουλέψουν για τη σωστή αντιμετώπιση. Υπάρχει έλλειψη ενός κεντρικού αποθετηρίου πληροφόρησης, από το οποίο μπορεί να επωφεληθούν τα σχολεία, οι δάσκαλοι και οι γονείς που αντιμετωπίζουν το φαινόμενο του εκφοβισμού μέσα από μια ποικιλία μεθόδων. Πολύ συχνά οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν κάποιοι εκπαιδευτικοί και η αποτελεσματικότητά τους δεν κοινοποιούνται σε άλλους εγκαίρως. Η έλλειψη συνεργασίας με άλλα μέλη περιορίζει την αποτελεσματικότητά τους και η μη κοινοποίησή τους σε άλλους αποκρύπτει πολύτιμες πληροφορίες για τη μέθοδο. Τα μέλη της σχολικής κοινότητας όχι μόνο πρέπει να γνωρίζουν τα βασικά συστατικά των μεθόδων διαχείρισης εκφοβισμού αλλά και πως πρέπει οι ίδιοι να είναι εξοπλισμένοι με δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας, με το πώς δηλαδή να μοιράζονται τη γνώση τους με τους συναδέλφους τους (Wilson, cited in Boud, Cohen, Sampson, 2001). Το μοίρασμα της γνώσης και της πληροφορίας επιτρέπει σε όλους τους εμπλεκόμενους να ελέγχουν την κατανόησή τους για το επεισόδιο εκφοβισμού, παρέχουν υποστήριξη, ανακαλύπτουν εναλλακτικές προσεγγίσεις για το επεισόδιο κ.α.

Διαμεσολάβηση ομηλίκων για την επίλυση συγκρούσεων: συνομήλικοι παρέχουν πρακτική και συναισθηματική υποστήριξη σε μαθητές, προκειμένου να διαχειριστούν τα προβλήματα και τις διαφωνίες τους (Cowie & Wallace, 2000). Ενεργοποιεί τους παριστάμενους και βασίζεται στη θεωρία της μη απόδοσης ευθύνης. Οι συνομήλικοι μοιράζονται κοινές εμπειρίες και μπορούν να συζητούν ευαίσθητα θέματα που δεν θα ήθελαν να αποκαλύψουν σε άτομα άλλης ηλικίας (Good, Halpin, & Halpin, 2000). Συμβουλευτική ομηλίκων: παροχή στήριξης από άτομα που δεν είναι επαγγελματίες συχνά μοιράζονται μια κοινή εμπερία. Κύρια εργαλεία η ενεργητική ακρόαση, ενσυναίσθηση, και το ειλικρινές ενδιαφέρον (Μαλικιώση- Λοΐζου και συν., 2007). Η μάθηση ομηλίκων βασίζεται στη θεωρία του Vygotsky σχετικά με την κοινωνικο-γνωστική ανάπτυξη του ατόμου και στην ιδιαίτερη έμφαση που έδωσε στην διυποκειμενικότητα της μάθησης (1978).

4. Η Μεθοδολογία στο έργο SONETBULL Ποιοι είναι οι Ομήλικοι; Προτεινόμενες πρακτικές της μεθόδου στο έργο Εφαρμογές της μεθοδολογίας μέσω των Μαθησιακών Αντικειμένων και της Πλατφόρμας

Ποιοι είναι οι Ομήλικοι; Οι ομήλικοι/ομότιμοι γενικά: Είναι στην ίδια μαθησιακή κατάσταση και αποδέχονται ο ένας τον άλλον ως όμοιοι Δεν έχουν εξουσία ο ένας έναντι του άλλου είτε λόγω θέσης ή λόγω καθηκόντων Δεν έχουν τη ρόλο του «ειδικού» ή του «δασκάλου» Στο συγκεκριμένο έργο, ομήλικοι θεωρούνται: Οι κύριοι και οι τελικοί χρήστες της πλατφόρμας Μέλη της σχολικής κοινότητας Ενήλικες Ομάδες ειδικών ενδιαφερόντων (Δάσκαλοι, Διευθυντές Νομικοί, Γονείς κ.α.)

Προτεινόμενες πρακτικές της μεθόδου στο έργο Από τις μεθόδους της ομότιμης μάθησης οι πιο ταιριαστές για το έργο είναι: Σχήματα αξιολόγησης ομηλίκων – Οι εκπαιδευόμενοι εκθέτουν τις εργασίες τους για να αξιολογηθούν και να κριθούν από άλλους εκπαιδευόμενους. Η ανατροφοδότηση και η συζήτηση ενθαρρύνεται Συζήτηση – Oταν οι εκπαιδευόμενοι δημιουργούν ομάδες ανοιχτής συζήτησης (forum) και μπορούν να θέτουν ή να απαντούν σε ερωτήσεις συναδέλφων σε θέματα όπως ο εκφοβισμός, πολιτικές αντιμετώπισης κ.α. Συνεργατικές εργασίες – Οι εκπαιδευόμενοι δημιουργούν εργασίες (wikis) τα οποία μπορούν να επεξεργάζονται και άλλοι εκπαιδευόμενοι Δραστηριότητες στην κοινότητα – Οι εκπαιδευόμενοι συνεργάζονται με άλλους ομότιμους για να δημιουργήσουν ένα ευρύτερο έργο από κοινότητα σε κοινότητα ή από χώρα σε χώρα

Εφαρμογές της μεθοδολογίας μέσω των Μαθησιακών Αντικειμένων και της Πλατφόρμας Με βάση τη θεωρία της ομότιμης μάθησης, δημιουργήθηκε μια λίστα 7 Μαθησιακών Αντικειμένων (Μ.Α.) τα οποία ενσωματώνουν τη λογική της συνεργατικής μάθησης. Κάθε χρήστης της πλατφόρμας και εκπαιδευόμενος που επιθυμεί πιστοποίηση της γνώσης του, θα πρέπει να επιλέξει από την παρακάτω λίστα και να ολοκληρώσει 2 ή 3 διαφορετικά μαθησιακά αντικείμενα: 1.Μελέτη Περίπτωσης 2.Επεισόδιο εκφοβισμού 3.Συζήτηση 4.Έρευνα 5.Εκπαιδευτική δραστηριότητα 6.Δείγμα πολιτικής ενάντια στον εκφοβισμό 7.Συνεργατική ομαδική δραστηριότητα (project)

1. Μελέτη Περίπτωσης Σκοπός: Θα πρέπει να αποτελεί τυπικό παράδειγμα του είδους της γνώσης/μάθησης που εισάγει το έργο. Είναι σημαντικό για όλους τους κύριους και τελικούς χρήστες της πλατφόρμας να γνωρίζουν πως να περιγράψουν με λεπτομέρεια μια μελέτη περίπτωσης και πως να τη διηγούνται με τρόπο που να κάνει νόημα και σε άλλους (συναδέλφους, ομότιμους) Ρόλοι: Σε αυτό το Μ.Α. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο ρόλοι, ο ένας που συλλέγει και παρουσιάζει τα δεδομένα στο κοινό και άλλος(οι) που σχολιάζουν ή απαντούν σε ερωτήσεις του συγγραφέα. Ο συγγραφέας της περίπτωσης μπορεί να είναι είτε κάποιος από τους συμμετέχοντες της περίπτωσης (γονέας, εκπαιδευτικός κ.α.) είτε μέλος της ευρύτερης σχολικής κοινότητας Μαθησιακά αποτελέσματα: Συνδεόνται με το Universal Module (μέρος του O2-A3 παραδοτέου)

2. Επεισόδιο εκφοβισμού Σκοπός: Αυτό το Μ.Α. επιτρέπει στον χρήστη της πλατφόρμας να περιγράψει σε άλλους χρήστες ένα επεισόδιο εκφοβισμού είτε αυτό είναι πραγματικό ή υποθετικό. Σκοπός της σύντομης περιγραφής ενός επεισοδίου εκφοβισμού είναι να κοινοποιηθεί (από τον συγγραφέα) ή να τονιστεί (από άλλους χρήστες) η πιο κατάλληλη τεχνική για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού Ρόλοι: Σε αυτό το Μ.Α. ο συγγραφέας ζητάει ιδέες ή τεχνικές για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα από άλλους. Οι υπόλοιποι χρήστες δρουν ως σχολιαστές και απαντούν στα αιτήματα του συγρραφέα για βοήθεια. Μαθησιακά Αποτελέσματα: Περιγράφονται στο Universal Module (μέρος του O2- A3 παραδοτέου)

3. Συζήτηση Σκοπός: Οι χρήστες σχηματίζουν κοινότητες που θέτουν ερωτήσεις και παίρνουν μέρος σε ανοικτές συζητήσεις με άλλους εκπαιδευόμενους σε θέματα όπως θέματα εκφοβισμού, στρατηγικές, την πολιτική. Ο διάλογος που δημιουργείται είναι ένας τρόπος ομότιμης μάθησης που συμβαίνει συχνά στην καθημερινή ζωή. Ρόλοι: Δημιουργός της συζήτησης μπορεί να είναι είτε ο Εθνικός Συντονιστής είτε οποιοσδήποτε άλλος χρήστης της πλατφόρμας. Ο χρήστης στο κάθε forum μπορεί να δημιουργεί νέα θέματα για συζήτηση ή ψηφοφορίες. Στην συνέχεια, οι χρήστες σχολιάζουν ή απαντούν στις ερωτήσεις. Μαθησιακά Αποτελέσματα: Όλα τα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν παρουσιασθεί στο παραδοτέο #O2-A3# μπορούν να εφαρμοστούν καθώς και οι περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες που χρειάζονται για να αντιμετωπιστεί ο εκφοβισμός (βλ. Report O1, κεφ.4).

4. Έρευνα Σκοπός: Αυτό το Μ.Α. μπορεί σε αρχικό στάδιο να είναι ένα σχήμα αξιολόγησης ομηλίκων όπου ο χρήστης αναπτύσσει ένα ερωτηματολόγιο και τα αποτελέσματα μιας μικρής έρευνας που την διεξήγαγε σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον. Περιλαμβάνει την δημιουργία ενός μικρού ερωτηματολογίου (π.χ ερωτήσεις) και τη διεξαγωγή μιας μικρής έρευνας. Ρόλοι: Αυτό το Μ.Α. συνδυάζει ατομική δουλειά και δουλειά σε ομάδες. Η έρευνα απαιτεί τη συμμετοχή αρκετών εκπαιδευομένων για τη σύγκριση των αποτελεσμάτων και για τη δημιουργία συμπερασμάτων από την έρευνα αυτή. Μαθησιακά Αποτελέσματα: Τα μαθησιακά αποτελέσματα είναι σύμφωνα με αυτά που περιγράφονται στο παραδοτέο O2-A3 (Διαχείριση και Αξιολόγηση της αλλαγής & Προληπτικές και Παρεμβατικές στρατηγικές).

5. Εκπαιδευτική Δραστηριότητα Σκοπός: Αυτό το Μ.Α. αντανακλά την κατανόηση και την εμβάθυνση σε ένα θεωρητικό θέμα και την ίδια στιγμή αναδεικνύει την ικανότητα του χρήστη στο να μεταδίδει τη γνώση του σε άλλους κυρίως σε μαθητές. Δίνει τη δυνατότητα σε όποιους το επιθυμούν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν μια εκπαιδευτική δραστηριότητα στην τάξη και να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα. Ρολοι: Οι συγγραφείς θα είναι κυρίως εκπαιδευτικοί, διευθυντές κ.α. Στο τέλος της δραστηριότητας οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν τα ευρήματα και παρουσιάζουν τα αποτελέσματα στους άλλους συναδέλφους. Ενώ οι άλλοι συνάδελφοι με τη σειρά τους αξιολογούν και δίνουν ανατροφοδότηση για την δραστηριότητα στον συγγραφέα. Μαθησιακά Αποτελέσματα: Όλα τα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν παρουσιασθεί στο παραδοτέο #O2-A3# μπορούν να εφαρμοστούν καθώς και οι περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες που χρειάζονται για να αντιμετωπιστεί ο εκφοβισμός (βλ. Report O1, κεφ.4).

6. Δείγμα πολιτικής ενάντια στον εκφοβισμό Σκοπός: Αυτό το Μ.Α. αντανακλά την κατανόηση της σημασίας της δημιουργίας μιας προσέγγισης για όλη τη σχολική κοινότητα. Ρόλοι: Οι συγγραφείς αυτού του Μ.Α. θα είναι κυρίως διευθυντές και μέλη επιτροπών ενάντια στο σχολικό εκφοβισμό. Ο συγγραφέας θα πρέπει να διαβάσει προσεκτικά το εκπαιδευτικό υλικό καθώς και άλλες πηγές για να δημιουργήσει ένα δείγμα πολιτικής το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στο σχολείο και στο περιβάλλον που εργάζεται. Το δείγμα θα είναι διαθέσιμο και στους άλλους χρήστες για να το μελετήσουν και να δώσουν ανατροφοδότηση στον συγγραφέα. Εκπαιδευτικοί ή γονείς που προέρχονται από το ίδιο σχολείο μπορούν να συνεισφέρουν με τη δική τους εμπειρία. Μαθησιακά Αποτελέσματα: Περιγράφονται στο παραδοτέο #O2-A3# και συγκεκριμένα στην Ενότητα για την «Κατανόηση μιας προσέγγισης για όλοκληρη τη σχολική κοινότητα».

7. Συνεργατική Ομαδική Δραστηριότητα Σκοπός: Αυτό το Μ.Α. δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους χρήστες να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν μια εργασία η οποία θα παρουσιάζει ένα μέρος του θεωρητικού πλαισίου ή πρακτικών συμβουλών για τον εκφοβισμό. Τέτοιες δραστηριότητες μπορούν να είναι συνεισφορές των χρηστών στην «ορολογία ή στο λεξιλόγιο του εκφοβισμού», ή «συλλογή και παρουσίαση των καλύτερων πρακτικών από το παραδοτέο Ο1», «Λίστα με διαθέσιμους νόμους σχετικά με τον εκφοβισμό» κ.α. Οι χρήστες μπορούν να συνεισφέρουν σε περισσότερα από ένα, ανάλογα με την ομάδα ενδιαφέροντός τους. Ρόλοι: Οι εκπαιδευόμενοι δημιουργούν wikis τα οποία μπορούν να δουν και να επεξεργαστούν και άλλοι χρήστες. Αυτό το είδος Μ.Α. είναι το πιο δυναμικό από όλα και ενσωματώνει τη μεθοδολογία της ομότιμης μάθησης καθώς ο κάθε χρήστης προσφέρει την γνώση που έχει και η γνώση αυτή είναι διαθέσιμη και στους υπόλοιπους χρήστες. Μαθησιακά Αποτελέσματα: Όλα τα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν παρουσιασθεί στο παραδοτέο #O2-A3# μπορούν να εφαρμοστούν καθώς και οι περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες που χρειάζονται για να αντιμετωπιστεί ο εκφοβισμός (βλ. Report O1, κεφ.4).

Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω διάβασμα & σύνδεσμοι Briggs, S. (2013) How Peer Teaching Improves Student Learning and 10 Ways To Encourage It David W. Johnson, Roger T. Johnson, and Karl A. Smith (1991). Active Learning: Cooperation in the College Classroom. Edina, MN: Interaction Book Company Assinder, W. (1991). Peer teaching, peer learning: one model. ELT Journal 45/3: pp Spratt, M. & Leung, B. (2000). Peer teaching and peer learning revisited. ELT Journal Volume 54/3 July 2000 Βίντεο: Peer to Peer Learning