Αρχαϊκή περίοδος Σημαντικές εξελίξεις σε όλους τους τομείς της κοινωνικής εξέλιξης Επέκταση των ορίων του ελλαδικού κόσμου από την Ισπανία ως την Μαύρη Θάλασσα και από την Αίγυπτο ως την Άδριατική Κατά τον 6 ο και τον πρώιμο 5 ο αιώνα π.Χ., ακμάζουν οι κοινότητες των Ελλήνων στην Ιωνία και τα νησιά του Αιγαίου, στην Πελοπόννησο (Λακωνία, Αργολίδα, Κορινθία, Ήλιδα), στην Κεντρική Ελλάδα (Αττική, Εύβοια, Βοιωτία) και στις αποικίες της Δύσης (Τάραντας, Συρακούσες, Κρότωνας, Σύβαρις, Κύμη, Μασσαλία) και της Νότιας Μεσογείου (Κυρήνη και Ναύκρατις) Μεγάλη ανάπτυξη του εμπορίου, των τεχνών και των επιστημών Κυριαρχία της Ιωνίας και της Αττικής στις τέχνες, μετά την Κόρινθο Υποχώρηση της Κρήτης, ελαχιστοποίηση των επιρροών από την Κύπρο και την Ανατολή Τυραννία, ολιγαρχία, δημοκρατία Άνθηση των ιερών, εμφάνιση μεγαλόπρεπων ναϊκών οικοδομημάτων. Εμφάνιση του νομίσματος Πρώτοι μεγάλοι πόλεμοι με ξένες δυνάμεις στην Ιταλία και την Μικρά Ασία Περσικοί Πόλεμοι

Η πόλη-κράτος Άστυ με περιτειχισμένη ακρόπολη, κώμες που περιβάλλουν τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, εσχατιές Ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των ελληνικών πόλεων Υιοθέτηση του νομίσματος, χωριστών αλφαβήτων, χωριστών διαλέκτων Κοινή μυθολογία και θρησκεία, με άπειρες τοπικές παραλλαγές

Αρχαϊκή αρχιτεκτονική Τον 7 ο αιώνα εμφανίζονται οι πρώτοι λίθινοι ναοί στον ελλαδικό χώρο Εμφάνιση των κεραμώσεων στους ναούς Εξελίξεις: αποκρυστάλλωση των θρησκευτικών αντιλήψεων: ο ναός είναι το οικοδόμημα που στεγάζει το άγαλμα του θεού, αλλά η κύρια λατρευτική διαδικασία διεξάγεται στον υπαίθριο χώρο, στο βωμό Τέμενος, ιερό, ναός, θησαυροί, στοές και άλλα βοηθητικά οικοδομήματα

Η στέγη του ναού του Απόλλωνα. 7ος αι. π.Χ.

Τύποι κεραμίδων: 1. Λακωνικά: καλυπτήρες κυρτοί, στρωτήρες κοίλοι. 3. Κορινθιακά: καλυπτήρες γωνιώδεις, στρωτήρες επίπεδοι. 2. Σικελικά: καλυπτήρες κυρτοί, στρωτήρες επίπεδοι.

Τρόποι οικοδόμησης Πολυγωνικό, λέσβιο, ισοδομικό και ψευδοισοδομικό σύστημα

Δελφοί. Πολυγωνικός τείχος στο ναό του Απόλλωνα.

Νάξος Σικελίας. Πολυγωνικός τείχος οχύρωσης.

Τύποι ναϊκών οικοδομημάτων: Δίστυλος εν παραστάσει, δίστυλος διπλός εν παραστάσει, τετράστυλος αμφιπρόστυλος, περίπτερος, δίπτερος

Αιολικός ρυθμός Εμφανίζεται στην περιοχή της Αιολίδας και της Τρωάδας Πρόδρομοι θεωρούνται κιονόκρανα από το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ανατολή Διπλός έλικας και φυτικός διάκοσμος στον άβακα. Ο κορμός συνήθως ακόσμητος Μικρή παρουσία στον ελλαδικό χώρο, αλλά η έντονη παρουσία αιολικών κιόνων στην αγγειογραφία φανερώνει πιθανόν τη χρήση του στην οικιακή αρχιτεκτονική

1. Κύπρος, Γόλγοι. 2. Λάρισα στον Έρμο. Ανάθημα.

Κιονόκρανο από αρχαϊκό ναό στην Λάρισα στον Έρμο. 6ος αι.

Αιολικό κιονόκρανο Νεανδρίας. 6ος αι.

Ο ναός στην Νεανδρία. Κάτοψη. Αρχές 6ου αι.

1-3. Αιολικό κιονόκρανο. 6ος αι. Κλοπέδι (Λέσβος).

Σμύρνη. Ο αιολικός ναός της Αθηνάς. 630 π.Χ.

Δωρικός ναός Κατάγεται από μυκηναϊκά πρότυπα, αλλά διαφαίνονται και επιδράσεις από την αιγυπτιακή αρχιτεκτονική Εμφανίζεται γύρω στο 630 π.Χ. Τύπος μεγάρου. Κιονοστοιχία περιβάλλει τον ναό στα περισσότερα παραδείγματα Οι πρώτοι ναοί είναι ξύλινοι. Αργότερα λίθινοί με πήλινη κεράμωση. Η διακόσμηση σε αετώματα και μετόπες (σπάνια στα αρχαϊκά χρόνια). Κυρίος πώρινοι ναοί, στα ύστερα αρχαϊκά χρόνια από μάρμαρο

Δωρικός ρυθμός. Ναός της Αφαίας στην Αίγινα π.Χ.

Γωνία του δωρικού ναού.

Το πρόβλημα της γωνιακής τριγλύφου. Τρεις διαφορετικές λύσεις: 1. Σε ξύλινο ναό δεν παρουσιάζεται καμμία διαφοροποίηση στα διαστήματα μεταξύ των κιόνων. 2. Το ακραίο μεταξόνιο διάστημα διευρύνεται. 3. Το ακραίο μεταξόνιο διάστημα είναι κανονικό. Διευρύνονται όμως προοδευτικά τα υπόλοιπα μεταξόνια διαστήματα ως το κεντρικό.

1. Σχεδιαστική αναπαράσταση υποτιθέμενου ξύλινου δωρικού ναού. 2. Καλυδών. Ναός Αρτέμιδος Λαφρίας.

Αρχαϊκοί δωρικοί ναοί στον Ελλαδικό και μικρασιατικό χώρο Ναός του Απόλλωνος στο Θέρμον (630 π.Χ.) Ναός της Αρτέμιδος Λαφρίας στην Καλυδώνα Ναός της Ήρας στην Ολυμπία (600) Ναός της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα (580) Ναός του Απόλλωνος στην Κόρινθο (540) Ναός του Διός στη Νεμέα Ναός του Ποσειδώνος στον Ισθμό Ναός του Απόλλωνος στην Κυρήνη Ναός της Αθηνάς στην Άσσο της Τρωάδας (540) Ναός του Απόλλωνος στους Δελφούς (πριν το 510) Ναός της Αθηνάς Προναίας στους Δελφούς (510) Ναός της Αφαίας στην Αίγινα ( ) Αρχαίος ναός της Αθηνάς Πολιάδος στην Ακρόπολη (500) Πρώτος Παρθενών ( )

Κεραμώσεις του ναού της Καλυδώνας.

Θέρμον. Ιερό του Απόλλωνα. Διάφορες φάσεις: 8ος-5ος αι.

Ναός του Απόλλωνα στο Θέρμον. Φάση Γ.

Μετόπη του ναού του Απόλλωνα στο Θέρμον. Χελιδών και Αηδών. 600 π.Χ.

Ναός του Απόλλωνα στο Θέρμον. Φάση Δ.

Αποκατάσταση του ναού της Ήρας στην Ολυμπία. Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Ναός της Ήρας Εσωτερικά διαιρείται από δύο σειρές από 4 κίονες σε τρία κλίτη 6 Χ 16 κίονες στο πτερό Διπλός εν παραστάσει Διαστάσεις αντιστοιχούν με τον αρχαιότερο ναό του 7 ου αι. π.Χ. Ύψος κιόνων: 5.81 μ., πολλές διαφορετικές φάσεις, από την αρχαϊκή ως τη ρωμαϊκή εποχή

Ολυμπία, ναός της ήρας. 1. Κεντρικό ακρωτήριο. 2. Κάτοψη.

Ναός της Ήρας. Ολυμπία.

Ολυμπία. Άποψη του ναού της Ήρας από τα δυτικά και από τα ανατολικά.

Ναός της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα 580 π.χ. περίπου 8 Χ 17 κίονες Εσωτερική διαίρεση του σηκού σε 3 κλίτη με διπλή κιονοστοιχία 10 κιόνων Περίπτερος δίστυλος εν παραστάσει Μεγαλύτερα μεταξόνια στις όψεις, μικρότερα στις στενές πλευρές Βαριές αναλογίες των κιόνων: μεγάλη μέγιστη διάμετρος, μικρό ύψος σε σχέση με τον θριγκό

Ναός της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα. Πρόσοψη.

Ο ναός της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα. 580 π.Χ.

Ναός της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα. Κάτοψη.

Κιονόκρανο από τον ναό της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα. 580 π.Χ.

Ναός του Απόλλωνα στην Κόρινθο Περίσταση με 6 Χ 15 κίονες. Γύρω στο 540 π.Χ., διάδοχος του πρώιμου αρχαϊκού ναού του 670 π.Χ. Περίπτερος δίστυλος διπλός εν παραστάσει. Ο κυρίως σηκός διαιρείται σε δύο τμήματα. Εσωτερική κιονοστοιχία σε κάθε τμήμα, στήριξη της στέγης που ήταν πολύ βαριά.

Ναός του Απόλλωνα στην Κόρινθο. Κάτοψη.

Ναός του Απόλλωνα στην Κόρινθο.

Ναός του Απόλλωνα στην Κόρινθο. Άποψη από τα ΝΑ και βορειοανατολική γωνία.

Κυρήνη. Ναός του Απόλλωνος. Περίσταση 6 Χ 11 κιόνων, δύο εσωτερικά κλίτη, τύπος Μεγάρου

Ναός του Δία στη Νεμέα.

Δελφοί. Ο αρχαϊκός ναός των Αλκμαιωνιδών. Η πρόσοψη.

Δελφοί, ναός του Απόλλωνος. Ανατολικό και δυτικό αέτωμα.

Δελφοί, ναός της Αθηνάς Προναίας. 510 π.Χ.

Δελφοί, ναός της Αθηνάς Προναίας. 510 π.Χ. Περίσταση από 6 Χ 12 κίονες

Δελφοί, ναός της Αθηνάς Προναίας. 510 π.Χ.

Άσσος. Ναός της Αθηνάς. 540 π.Χ.

Άσσος, ναός της Αθηνάς. Σχεδιαστική αναπαράσταση της πρόσοψης. 540 π.Χ. Περίσταση 6 Χ 13 κίονες. Ζωφόρος ιωνική και δωρική. Το σημαντικότερο δωρικό κτίριο στη Μικρά Ασία

Τρισδιάστατη αναπαράσταση του ναού της Αθηνάς στην Άσσο.

Άσσος, ναός της Αθηνάς. 540 π.Χ.

Ναός της Αφαίας στην Αίγινα Αρχικά (570 π.Χ.), μονόχωρος οίκος με πρόσοψη 4 κιόνων. Αντικαθίσταται γύρω στο 500 από μεγάλο ναό με περίσταση 6 Χ 12 κιόνων. Περίπτερος, διπλός εν παραστάσει, με δύο εσωτερικές δίτονες κιονοστοιχίες 5 κιόνων. Πώρινος. Ο καλύτερα διατηρημένος αρχαϊκός ναός στον ελλαδικό χώρο Διακόσμηση με γλυπτά στα αετώματα.

Ο πρώτος ναός της Αφαίας στην Αίγινα. 1. Σχεδιαστική αποκατάσταση. 2. Ανωδομή.

Ναός της Αφαίας. 1. Άποψη από τα ΒΑ. 2. Κάτοψη.

Αίγινα, ο δεύτερος ναός της Αφαίας. Αεροφωτογραφία.

Ναός της Αφαίας στην Αίγινα. Σχεδιαστική αποκατάσταση.

Αναπαράσταση του ιερού της Αφαίας στην Αίγινα. Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Ναός της Αφαίας στην Αίγινα.

Αίγινα, ναός της Αφαίας στην Αίγινα.

Ναός της Αφαίας στην Αίγινα. Λεπτομέρειες.

Ναός της Αφαίας στην Αίγινα. Όψη της εσωτερικής δίτονης κιονοστοιχίας.

Ακρόπολη π.Χ. 3. Διαδοχικές φάσεις των ναών της Ακρόπολης.

Σχεδιαστική αποκατάσταση πώρινου ναού με το αέτωμα του τρισώματου δαίμονα.

Ακρόπολη. Ο Αρχαίος ναός ή Εκατόμπεδος. Περίσταση 6 Χ 12 κιόνων, διπλός εν παραστάσει. Χρονολογείται στο τέλος της τυραννίας ή στις αρχές της Δημοκρατίας

Ακρόπολη. Ο Αρχαίος ναός.

Ακρόπολη. Ο εκατόμπεδος του 510 π.Χ. Λεοντόκρουνο από την πλευρική σίμη.

Κάτοψη του ναού κάτω από την Παρθενώνα π.Χ. 6 Χ 16 κίονες, πολύ μακρύ κτίριο. Δεν ολοκληρώθηκε. Αμφιπρόστυλος με 4 κίονες

Η Ακρόπολη λίγο πριν την εισβολή των Περσών. 1. Δυτικά. 2. Ανατολικά

Αρχαϊκοί δωρικοί ναοί στη Σικελία. Μέγαρον στην Ακρόπολη του Σελινούντα (600 π.Χ.) Ναός του Απόλλωνα στις Συρακούσες (560) Σελινούς, ναός της Δήμητρος Μαλοφόρου (560) Σελινούς, ναός Υ ( ) Σελινούς, ναός C (550) Σελινούς, ναός F (530) Σελινούς, ναός G ή ναός του Απόλλωνα (520) Ακράγας, ναός του Ηρακλή ή ναός Α (500) Ακράγας, ναός της Δήμητρας ή ναός C (490)

Σελινούς. Μέγαρο στην Ακρόπολη. Τέλη 7ου αι. π.Χ.

Ναός του Απόλλωνα, Συρακούσες. 560 π.Χ. Περίσταση 6 Χ 17 κιόνων, άδυτο

Ναός του Απόλλωνα στις Συρακούσες: πρόσοψη.

Οι κίονες του ναού του Απόλλωνα

Ερείπια του ναού του Απόλλωνα.

Σελινούς, ιερό της Δήμητρος Μαλοφόρου.

1. Oι ναοί στην ακρόπολη του Σελινούντα: F, E, G, O, A, C, D. 2. Όψη της Ακρόπολης του Σελινούντα

Αναπαράσταση της ανωδομής του μικρού περίπτερου ναού Υ:

Σελινούς. Ο ναός C και ο ναός Υ

Ναός C στην Ακρόπολη του Σελινούντα. Διπλή κιονοστοιχία στην πρόσοψη. 6 Χ 17 κίονες στο πτερό. Άδυτο

Η πρόσοψη του ναού C.

Ναός C στην Ακρόπολη του Σελινούντα

Όψη από τα Βόρεια.

Αέτωμα και μετόπη του ναού C.

Κεραμώσεις: σίμη, καταιείτειος σίμη και γείσον.

Σελινούς, ναός F (530)

Σελινούς, ναός F (530). Πρόσοψη και ανωδομή

Σελινούς, ναός G: ο ναός του Απόλλωνα. 520 π.Χ.

Σελινούς, ναός G

Λείψανα του ναού του Απόλλωνος (ναός G)

Ακράγας, ναός Α ή ναός του Ηρακλή: 500 π.Χ.

Ακράγας, ναός της Δήμητρας κάτω από την εκκλησία του San Biagio. Αρχές του 5ου αι.

Αρχαϊκοί δωρικοί ναοί στην Μεγάλη Ελλάδα Ποσειδωνία, ναός της Ήρας Ι ή Βασιλική (550) Ποσειδωνία, ναός της Αθηνάς ( ) Μεταπόντιον, ναός του Απόλλωνα ή ναός Α Μεταπόντιον, ναός της Ήρας ή ναός Β Μεταπόντιον, ναός της Ήρας ή Tavole Palatine

Αγορά της Ποσειδωνίας. Ιερό της Ήρας: οι ναοί Ι και ΙΙ (Βασιλική και ο λεγόμενος ναός του «Ποσειδώνα»)

Οι τρεις ναοί της Ποσειδωνίας: Ήρας Ι (Βασιλική), Αθηνάς (Δήμητρας) και Ήρας ΙΙ (« Ποσειδώνα»)

Ποσειδωνία. Βασιλική.

Ποσειδωνία. Σχεδιαστική αναπαράσταση της Βασιλικής.

Ποσειδωνία, ναός της Ήρας Ι (Βασιλική)

Ποσειδωνία, ναός της Αθηνάς

Ναός της Αθηνάς.

Ναός της Αθηνάς: ύστερη αρχαϊκή περίοδος.

Ναός της Αθηνάς: ύστερη αρχαϊκή περίοδος. Ιωνικό κιονόκρανο στον πρόναο, σίμη και κυμάτιο πάνω από την τρίγλυφο.

Ο ιερός χώρος στο άστυ. Μεταπόντιον.

Μεταπόντιον, ναός Α ή ναός του Απόλλωνα

Μεταπόντιο, ναός Α

Οι δύο φάσεις του ναού Β ή ναού της Ήρας.

Μεταπόντιον: Tavole Palatine

1. Ιωνικός κίονας. 2. Σύγκριση ιωνικού ρυθμού στην Μικρά Ασία και την Αττική. 1. Ναός Αθηνάς στην Πριήνη. 4ος αι. 2. Ναός Ιλισσού. 450.

1. Βάσεις ιωνικών κιόνων. 7ος-5ος αι Ιωνικοί κίονες. 1. Αίγινα, κίονας της Σφίγγας ( ). 2. Νάξος, Ίρια, εξωτερικό. 3. Νάξος, Ίρια, εσωτερικό. 4. Δήλος, προστώο των Ναξίων. 5. Δήλος, στοά των Ναξίων. 6. Δήλος, εσωτερικός κίονας στον οίκο των Ναξίων (αρχές 6ου). 7. Δελφοί, κίονας των Ναξίων (570). 8. Έφεσος, Αρτεμίσιο (550). 9. Δίδυμα, ναός του Απόλλωνος (540). 10. Σάμος, εσωτερικός κίονας του Ηραίου του Πολυκράτη (525).

Αρχαϊκοί ιωνικοί ναοί Ηραίον του Ροίκου (550) Ηραίον του Πολυκράτη (525) Έφεσος, Αρτεμίσιον του Κροίσου (550) Δίδυμα, ναός του Απόλλωνος (540) Δήλος, οίκος των Ναξίων Νάξος, ναός του Διονύσου στα Ίρια ( ) Νάξος, ναός στο Σανγκρί ( ) Νάξος, ναός του Απόλλωνος Δηλίου (530)

Σάμος, το ιερό της Ήρας. Φάση Α. Φάση Β.

Ο ναός του Ροίκου: 550 π.Χ. περίπου

Ηραίον. Κιονόκρανο του 525 π.Χ.

Σάμος, Ηραίον. Ο ναός του Πολυκράτη

Ήραίον της Σάμου. 1. Κρηπίδωμα. 2. Αναστηλωμένος κίονας

Κιονόκρανο του 480 π.Χ. από το Ηραίον της Σάμου.

Έφεσος, Αρτεμίσιον. 550 π.Χ. περίπου. Ναός αφιερωμένος από τον Κροίσο της Λυδίας.

Έφεσος, Αρτεμίσιον. Σχέδιο κίονα.

Έφεσος, Αρτεμίσιον, Κίονας του έξω πτερού.

Άλλη όψη του ιδίου

Έφεσος, Αρτεμίσιον του έσω πτερού.

1. Έφεσος. Κίονες του Αρτεμισίου. 2. Κάτω τύμπανο κίονα του έξω πτερού.

Το Αρτεμίσιον της κλασικής περιόδου (334 π.Χ.). Κίονες και κάτοψη.

Δίδυμα, ναός του Απόλλωνος. 1. Επίκρανο πεσσού. 2. Ανωδομή. 3. Κάτοψη του ναού και του ιερού.

Δήλος. 1. Αρτεμίσιον. 2. Λητώον. 3. Θάσος, Αλυκή, ναός των Διοσκούρων. 4. Δήλος, οίκος των Ναξίων. 5. Θάσος, ναός του Ηρακλή.

Δήλος. Ο οίκος των Ναξίων.

Δήλος. Το ιερό του Απόλλωνα. Οι ναοί των διαφόρων περιόδων.

Ίρια Νάξου: ο ναός του Διονύσου: 7ος αι. π.Χ.

Ο ναός του Διονύσου στα Ίρια της Νάξου: π.Χ.

Ίρια: ο ναός του Διονύσου.

Ο ναός του Διονύσου στα Ίρια της Νάξου: π.Χ.

Νάξος. Ναός στο Σανγκρί π.Χ.

Ναός Απόλλωνος Δηλίου στη Νάξο: 530 π.Χ.

Άλλα ναόμορφα κτίσματα Θησαυροί μονόπτεροι Στοές

Θησαυροί των Κνιδίων, Μασσαλιωτών και Σιφνίων στους Δελφούς π.Χ.

1. Θησαυρός των Κνιδίων Θησαυροί των Κνιδίων και των Μασσαλιωτών.

Δελφοί. Θησαυρός των Μασσαλιωτών.

Δελφοί. Θησαυρός των Σιφνίων. 525 π.Χ.

Αρχαϊκός μονόπτερος Δελφών.

Δελφοί. Κίονας από τον μονόπτερο των Σικυωνίων.

Θησαυρός των Αθηναίων στους Δελφούς π.Χ.

Θησαυρός των Αθηναίων. Δελφοί.

Δελφοί. Θησαυρός των Αθηναίων.

Δελφοί. Η στοά των Αθηναίων κάτω από τον αρχαϊκό ναό του Απόλλωνος. 5ος αι.

1. Δωρικός κίων από ταφικό μνημείο στην Κέρκυρα.

Αγγείο François. Το ανάκτορο της Θέτιδος. Φλωρεντία. 570 π.Χ.

Ιωνικά κτίσματα: 1. Βωμός του Ποσειδώνα στο Μονοδένδρι (Μίλητος). 2. Σπάρτη, βωμός του Απόλλωνα στο Αμύκλαιο.

Ολυμπία. Θησαυρός της Γέλας. 6ος αι.

Ολυμπία. Θησαυρός των Μεγαρέων.

Ολυμπία. Θησαυρός των Σικυωνίων. 6ος αι.

Ολυμπία. Οδός των θησαυρών.