TIMIOTHTA (FAIR PLAY) ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ & ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΗΘΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ Ευάγγελος Αλμπανίδης Αναπλ. Καθηγητής

ΤΙΜΙΟΤΗΤΑ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ FAIR PLAY – ΕΥ ΑΓΩΝΙΖΕΣΘΑΙ

Ευγένεια και ιπποτισμός στον αθλητισμό

«Ευ αγωνίζεσθαι»  Η σωματικά άσκηση έπλαθε «ψυχήν αγαθήν» δηλ. ενάρετηκαι διαμόρφωνε «καλούς καγαθούς άνδρες» (Πλατων, Πολιτεία Γ. 403)  Άτομο που ασκούνταν και συμμετείχε σε αγώνες ή αθλοπαιδιές αναμένονταν να γίνει πιο νομοταγής, δημοκρατικός, ηθικός, καρτερικός, να σέβεται τους άλλους και να συνεργάζεται με αυτούς για το κοινό καλό. (Λουκιανός, Ανάχαρσις, 18)  Ευ αγωνίζεσθαι = ευ πέπραγεν, ευ πασχέμεν, ευ μη λόγον βλάπτων

Fair Play τον 19 ο αι.  Το Fair Play έχει τις ρίζες του στην ιδεολογία των Ευρωπαίων αριστοκρατών  Στις Ηθικές αρχές που ακολουθούσαν οι ιππότες του Μεσαίωνα κατά τη συμμετοχή τους στη γκιόστρα και τα τουρναμέντ.  Το Fair Play εξισώθηκε με τον κώδικα τιμής των ευγενών της εποχής, και δε σήμαινε απλά να τηρήσεις τους κανόνες αλλά να λειτουργείς με ανωτερότητα, αξιοπρέπεια, κοσμιότητα, σεμνότητα και τιμιότητα.  Το πνεύμα αυτό οδήγησε στον ερασιτεχνισμό.

Fair Play  Fair Play = αποφυγή της νίκης με οποιοδήποτε τρόπο. Κώδικας τιμής που αναφέρεται στη συμπεριφορά των αντιπάλων μέσα στον αγάωνα.  Fair Play (Canada 1990) -Σεβασμός στους κανόνες -Σεβασμός στους συμπαίκτες και τον αντίπαλο -Σεβασμό στις επίσημες αρχές και τις αποφάσεις τους (διαιτητών, κριτών) -Παροχή ίσων ευκαιριών συμμετοχής για όλους -Διατήρηση ψυχραιμίας και αυτοελέγχου σε όλες τις συνθήκες

Fair Play στη Φυσική Αγωγή (Siedentop 2004)  Σεβασμό στους κανόνες του μαθήματος που παραπέμπει στην υπεύθυνη και ενεργητική συμμετοχή σύμφωνα με τις υποδείξεις του ΚΦΑ  Σεβασμό στους άλλους που παραπέμπει στην απουσία βλαπτικής και προσβλητικής συμπεριφοράς  Παροχή ίσων ευκαιριών συμμετοχής που παραπέμπει στη συνεργασία και αλληλοβοήθεια, την υποστήριξη, επιβράβευση και ενθάρρυνση συμμαθητών.

Σχετικές Έρευνες  Gibbons, Ebbeck & Weiss (1995): Εξέτασαν την επίδραση προγράμματος Fair Play πάνω στην ηθική κρίση, την πρόθεση και την ηθική συμπεριφορά. Διάρκεια παρέμβασης 7 μήνες.  Vidoni (2005): Συμπεριφορές όπως: «δίνω τον καλύτερό μου εαυτό στο μάθημα», «βοηθώ και δεν βλάπτω» καλλιεργήθηκαν όπως και οι αθλητικές δεξιότητες δηλ. με επίδειξη, ενίσχυση, ευκαιρίες για υλοποίηση και ανατροφοδότηση. Χρησιμοποιήθηκε η παρατήρηση ως μέσο μέτρησης. Διάρκεια παρέμβασης 6 μήνες

Το Fair Play στη Φ.Α. πρακτικά  Σεβασμός στους κανόνες= Ανταποκρίνεται ο μαθητής αμέσως σε ότι λέει ο ΚΦΑ. Δεν διακόπτει τη ροή του μαθήματος. Δε δυσκολεύει του άλλους να εκτελέσουν. Δεν εκτελεί διαφορετικά πράγματα από αυτά που τους υποδεικνύει ο ΚΦΑ.  Βλαπτική συμπεριφορά: Σωματικά=μουντζώνει κάποιον για αποτυχημένη ενέργεια, σπρώχνει, κάνει άπρεπη χειρονομία κ.λ.π. Λεκτικά= Βρίζει ή εκφράζει τη δυσαρέσκειά του για μια αποτυχημένη ενέργεια.  Βοηθητική συμπεριφορά: Σωματικά= Χειροκρότημα, χειρονομία επιβράβευσης. Λεκτικά= χρήση επαινετικών εκφράσεων.

Στρατηγική Παρέμβασης  Εξήγηση επιθυμητής συμπεριφοράς π.χ. το θεμιτό από το αθέμιτο.  Επισήμανση της επιθυμητής συμπεριφοράς ανά μάθημα με χρήση πόστερ.  Δίδει ευκαιρίες ανάπτυξης αυτών των συμπεριφορών. Διευκόλυνση κατανόησης αυτών των συμπεριφορών με χρήση παραδειγμάτων.  Ανατροφοδότηση διδάσκοντα  Επικέντρωση κατά το κλείσιμο της ώρας.

Στρατηγική παρέμβασης: βασικοί άξονες  Συνεργασία: καλλιεργείται με το αμοιβαίο στιλ διδασκαλίας και την εξάσκηση σε μικρές ομάδες.  Παροχή ίσων ευκαιριών συμμετοχής για όλους: Τροποποίηση των κανονισμών, ενίσχυση του ρόλου του καθενός,, καταγραφή συμμετοχής στο παιχνίδι.  Σεβασμός τους κανόνες: έμφαση στη συμμετοχή και όχι στον ανταγωνισμό, δραστηριότητες οι οποίες καταλήγουν σε κρίση για την αναγκαιότητα ύπαρξης και τήρησης των κανόνων.  Χρήση καρτών για έντιμη και ανέντιμη συμπεριφορά

Στάση διδάσκοντα  Αποφεύγει τη σύγκριση, επαινεί την προσωπική βελτίωση.  Προσπαθεί να είναι δίκαιος και σταθερός στις αποφάσεις του.  Υποστηρίζει και ενισχύει την αυτοεκτίμηση κάθε μαθητή.  Χρησιμοποιεί επαίνους προσπάθειας και επαίνους συμπεριφοράς  Ξεκαθαρίζει ποιες συμπεριφορές είναι βοηθητικές και ποιες δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα.

Στρατηγική 2: Κατανόηση ηθικών ιστοριών

George Luis Setola, 1984  Στο εθνικό πρωτάθλημα σκοποβολής της Αργεντινής ενημερώνει ότι ένα «δεκάρι» που είχε επιτευχθεί δεν επιτεύχθηκε από τον ίδιο.  Αν δεν είχε μιλήσει θα είχε βγει πρώτος.

Victor Bori  Αγώνες Στίβου στη Βουδαπέστη, 1984  Συμμετέχει στα 800μ, κι ενώ είναι πρώτος βλέποντας έναν συναθλητή του να πέφτει και να χτυπάει, σταματάει να τον βοηθήσει  Μοιραία χάνει την πρώτη θέση

1936:Ολυμπιάδα Βερολίνου Ο Γερμανός πρωταθλητής Λουτς Λογκ δίνει οδηγίες στον στον μαύρο Τζέσε Οουενς λίγο πριν τον τελικό στο μήκος… Αποτέλεσμα; Χάνει πανηγυρικά και δέχεται την κατακραυγή των… «Αρίων» και προσωπικά του Χίτλερ..

Eυγένιο Μόντι - Ιταλία- Διθέσιο Έλκηθρο Χειμερινή Ολυμπιάδα  Ντέμης Νικολαϊδης, Φρακφούρτη 2002  Ο Νικολαϊδης σε παιχνίδι του 2000 (ΑΕΚ-Ιωνικός) είχε σημειώσει γκολ με το χέρι και ζήτησε να μη μετρήσει. Το παιχνίδι ήταν 0-0 και ο διαιτητής Γιώργος Δούρος αρχικά κατοχύρωσε το γκολ, καθώς δεν είδε την παράβαση, αλλά στη συνέχεια ακύρωσε το τέρμα με την υπόδειξη του Νικολαϊδη.

Kαθιέρωση κόκκινης κάρτας κατά τη διάρκεια παιχνιδιού  Bayern Munich - Werder Bremen in Bremen (21 October 2006).

Μεθοδολογία για τη διδασκαλία και εκμάθηση ηθικών αξιών  Συζήτηση (ηθικών ζητημάτων)  Παρουσίαση συμπεριφορών (με σχετικές προβολές)  Ανάπτυξη κριτικής σκέψης  Μάθηση δικαιωμάτων του παιδιού

Ανθρώπινα Δικαιώματα του παιδιού  Είναι σταθερές που αναγνωρίζουν την αξία όλων των ανθρώπων και στοχεύουν στην προστασία τους. Καθορίζουν τη ζωή τους στην κοινωνία, τις μεταξύ τους σχέσεις και τις σχέσεις τους με το κράτος. Είναι παγκόσμια, ίσης σημασίας και εφαρμογής, ανεξάρτητα από προσωπικιά, φυλετικά, εθνικά, θρησκευτικά, κοινωνικοοικονομικά ή άλλα χαρακτηριστικά.

Δικαιώματα του παιδιού (Σύμφωνο των ΟΗΕ –Νοέμβριος 1989)  Έχεις δικαίωμα:  … να αναπτυχθείς φυσικά, πνευματικά και κοινωνικο-ηθικά.  … να συμμετέχεις ως άτομο και ως μέλος σε οποιαδήποτε σχολική ομάδα  ….να συμμετέχεις με ασφάλεια  …εξατομικευμένης εκπαίδευσης  ….στην αγάπη και στην κατανόηση από όλα τα παιδιά  ….να έχεις ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης του εαυτού σου  …….να σου παρέχεται βοήθεια από τον εκπαιδευτικό και τα άλλα παιδιά  ….να είσαι προστατευμένος από άσχημες ενέργειες (π.χ. εξωσχολικών)

υψηλή επιδεξιότητα & ικανότητα ΕΠΙΤΥΧΊΑ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΣΗ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΥΠΕΡΗΦΑΝΙΑ συμμετοχή σε κάθε φυσική δραστηριότητα βελτίωση φ. κατάστασης, δύναμης κινητικής επιδεξιότητας ΥΨΗΛΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ- ΑΥΤΟΕΚΤΊΜΗΣΗ

μέτριες/χαμηλές ικανότητες ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΧΛΕΥΑΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΓΜΑΤΑ ΝΤΡΟΠΗ αποφυγή φυσικής δραστηριότητας χειροτέρευση της ήδη χαμηλής φ. κατάστασης, δύναμης κινητικής επιδεξιότητας ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ- ΑΥΤΟΕΚΤΊΜΗΣΗ

ΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ Ανεπιθύμητη / διαφορετική μεταχείριση σε άτομα που θεωρούνται διαφορετικά & αφήνει υπονοούμενα κατωτερότητας, αποτυχίας, ελαττώματος.

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ Αντίληψη & μεταχείριση των ανθρώπων με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ατομικότητα. Συνήθως απευθύνεται σε άτομα και ομάδες για τα οποία λίγα πράγματα είναι γνωστά· τα στερεότυπα μπορεί να είναι καλά ή κακά· τα προβλήματα αρχίζουν από τη στιγμή οδηγούν στην εξάλειψη της ατομικότητας & της διαφορετικότητας.

ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ & ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ Ο στιγματισμός & τα στερεότυπα οδηγούν στην προκατάληψη & το ρατσισμό.

«ΕΤΙΚΕΤΕΣ» Όλοι μπορούν και πρέπει να περιγράφονται με λέξεις και εκφράσεις που τους παρουσιάζουν με κατάλληλο, θετικό και ευαίσθητο τρόπο..

…από ποιους?  γονείς & οικογ. περιβάλλον φιλοδοξίες / προσδοκίες (κοινωνική τάξη, παρελθόν)  δάσκαλοι & καθηγητές Φ.Α. έλλειψη επιστ/κής γνώσης, ενημέρωσης, πληροφόρησης  σχολικό περιβάλλον / συμμαθητές εχθρικά συναισθήματα & χλευασμό εξ’αιτίας απροσεξίας & χαμηλής ικανότητας  φίλοι μέτρια ή χαμηλή ικανότητα απομόνωση

 αρνητική κοινωνική συμπεριφορά και κοινωνική ανωριμότητα.  χαμηλή αυτό-εκτίμηση και αυτοπεποίθηση.  εσωστρέφεια, άγχος και αισθήματα κατωτερότητας.  μη ρεαλιστική στάση στον ορισμό στόχων: τάση να τίθενται στόχοι υψηλότεροι από αυτούς που μπορούν να επιτύχουν.  τάση να μην δέχονται την ευθύνη είτε για τις επιτυχίες είτε για τις αποτυχίες.  έλλειψη κινήτρων. χαρακτηριστικά

στρατηγικές αντιστάθμισης & αποφυγής τέτοιου είδους στρατηγικές εξυπηρετούν το παιδί γιατί… …έτσι μπορεί να αποφύγει καταστάσεις όπου απαιτείται φυσική δραστηριότητα …έτσι βρίσκει τρόπους να «μην συμμετέχει, ενώ συμμετέχει» …έτσι προσπαθεί να φτάσει στην επιτυχία με τους δικούς του όρους

Υποδείξεις για τους εκπαιδευτικούς: Παρέμβαση σχετικά με το σεβασμό σε παιδιά μέτριων & χαμηλών ικανοτήτων

…γιατί η ανίχνευση / αξιολόγηση είναι σημαντική ?

…το να επικεντρώσει κανείς την προσοχή του σε ένα παιδί και να κάνει κάτι για το πρόβλημά του είναι πιο σημαντικό από το τι και το πώς αυτό γίνεται.

…η εξασφάλιση ενός πλούσιου & παρακινητικού περιβάλλοντος για το παιδί, έχει μεγαλύτερη αξία από μία αφύσικη ατμόσφαιρα, η οποία περιορίζει τη φαντασία του παιδιού & το οδηγεί σε μία δυσαρέσκεια απέναντι στους δασκάλους & το σχολείο.

τι να προσεγγίσω …? …τους γονείς! …το παιδί ! …τους συμμαθητές!

για τα περισσότερα παιδιά με μέτριες ή χαμηλές κινητικές ικανότητες, το σχολείο & η βοήθεια - καθοδήγηση του εκπαιδευτικού, που εμπλέκεται άμεσα στην αντιμετώπιση των φτωχών λειτουργικών ικανοτήτων τους, δείχνει να αποτελεί ένα ιδανικό περιβάλλον και ένα ουσιαστικό σημείο εκκίνησης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους.

συμμετοχή

Κάθε καλή φυσική αγωγή είναι προσαρμοσμένη φυσική αγωγή! ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ελάχιστος περιορισμός Μέγιστος περιορισμός Ικανότητες, δεξιότητες, δυνατότητες

μερικές πρακτικές συμβουλές…  … αίσθημα επιτυχίας από την αρχή.  …πολλά επίπεδα επιτυχίας παρά το αυστηρό «περνάς-κόβεσαι».  …παιχνίδια χωρίς αποκλεισμούς.  …σταδιακή & προσεκτική αύξηση του βαθμού δυσκολίας.  …στοχευμένες δραστηριότητες.  …ποικιλία στην εξάσκηση  …δραστηριότητες χωρίς άγχος  …περίοδοι ανάπαυσης  … επιλογή δραστηριοτήτων από τα παιδιά