«ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΕ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΦΡΑΓΚΟ» ΚΙΝΔΥΝΟΙ & ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

«ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΕ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΦΡΑΓΚΟ» ΚΙΝΔΥΝΟΙ & ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ  Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2015 Alexander College Λάρνακα Γιώργος Τ. Χριστοφίδης Δικηγόρος – Νομικός Σύμβουλος Legal Partners – Orphanides, Christofides & Co LLC Περιεχόμενα  Εισαγωγή  Ιστορικό Δανείων  Χτύπημα για τους Κύπριους Δανειολήπτες  Παρέμβαση Ευρωκοινοβουλίου  Παραδείγματα Άλλων Χωρών  Αποφάσεις Δικαστηρίου ΕΕ  Αποφάσεις Δικαστικών Αρχών των Κρατών της Ευρώπης  Συμπεράσματα

Εισαγωγή  Ζημίες 35%-45% σε δανειολήπτες  Λύσεις Αντιμετώπισης Προβλήματος  Διαπραγμάτευση με ΠΙ: Διαγραφή Μέρους ζημίας- μετατροπή σε Ευρώ  Νομοθετική Παρέμβαση: Εμπόδια από ΕΚΤ, ΚΤΚ, ΠΙ & Μοοdy’s  Δικαστική Δίέξοδος : Μοναδική Επιλογή «ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΕ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΦΡΑΓΚΟ» ΚΙΝΔΥΝΟΙ & ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

 Εναρμόνιση με Acquis  Άρση περιορισμού κίνησης κεφαλαίων  Ένταξη ΠΙ στον τομέα Διεθνής Τραπεζικής  €2,5 δις σε CHF = 23% συνολικού δανεισμού  8/2015- €1,42 δις σε CHF

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΑΝΕΙΩΝ - Έτη ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ Στόχος:  Χαμηλή δόση  Χαμηλό επιτόκιο λόγω Libor Σημαντικά Στοιχεία:  Σταθερότητα CHF έναντι άλλων νομισμάτων  Μικρή απόκλιση  Ισοτιμία πέριξ 5% την 6ετία «ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΕ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΦΡΑΓΚΟ» ΚΙΝΔΥΝΟΙ & ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΑΝΕΙΩΝ (συνέχεια)  Αύξηση χορήγησης δανείων σε ξένο νόμισμα  Εγκύκλιος Κεντρικής Τράπεζας προς τις Τράπεζες,  ενημερώνει για την μεγάλη αύξηση στο δανεισμό σε ξένο νόμισμα, κατά τους πρώτους 8 μήνες του 2006, η οποία είχε υπερβεί κατά πολύ την αντίστοιχη αύξηση σε δανεισμό σε Κυπριακή Λίρα.  ειδοποιεί ότι ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα εμπερικλείει για τους δανειολήπτες επιτοκιακό και συναλλαγματικό κίνδυνο γεγονός που έθετε τους καταναλωτές-δανειολήπτες σε κίνδυνο σε περίπτωση αύξησης του επιτοκίου του ξένου νομίσματος ή ενίσχυσης του νομίσματος αυτού έναντι της Λίρας.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΑΝΕΙΩΝ (συνέχεια)  Εγκύκλιος Κεντρικής Τράπεζας προς τις Τράπεζες, (συνέχεια)  Καλούσε τις τράπεζες να προβαίνουν σε επαρκή και κατάλληλη ενημέρωση τους αλλά και σε ασκήσεις επί συγκεκριμένων οικονομικών σεναρίων (5% μεταβολής συναλλαγματικής αξίας και 1% αύξησης του επιτοκίου) για να διασφαλίζεται έτσι η δυνατότητα αποπληρωμής του δανείου.  γνωστοποιούσε κείμενο δήλωσης στην οποία ζητούσε όπως υπογράφεται από τους καταναλωτές κατά την υπογραφή των δανείων. Σημείωση: Αντί συμμόρφωσης προς την εγκύκλιο οι τράπεζες συνέχισαν την «επιθετική» προσέγγιση τους προκαλώντας αύξηση στον δανεισμό. Το Δεύτερο εξάμηνο του 2012 τα νοικοκυριά είχαν δανειστεί €2.5 δις σε CHF.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΑΝΕΙΩΝ (συνέχεια)  Σεπτέμβριος 2011 – Απόφαση Κεντρικής Τράπεζας Ελβετίας για καθορισμό ανώτατης τιμής στην ισοτιμία του νομίσματος έναντι του € (1.20)  Λόγοι: Ευρωπαϊκή κρίση, υποχώρηση ευρώ ιδιαίτερα έναντι του CHF  15 Ιανουαρίου 2015 – Νέα απόφαση Κεντρικής Τράπεζας Ελβετίας για απελευθέρωση της ισοτιμίας CHF και €.  «Τους τελευταίους μήνες σημειώνονται έντονες αποκλίσεις στη νομισματική πολιτική μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών, οδηγώντας σε υποχώρηση του ευρώ έναντι του δολλαρίου, εξέλιξη η οποία συνέβαλε και σε αποδυνάμωση του φράγκου. Αυτό σημαίνει ότι δεν συντρέχουν πλέον λόγοι για τη διατήρηση του πλαφόν» Πρόεδρος της ΚΤ Ελβετίας Τόμας Τζόρνταν. Σημείωση: Υποχώρηση Libor στο -0,372%

Χτύπημα για τους χιλιάδες Κύπριους Δανειολήπτες  Επιβάρυνση – Ζημία στους δανειολήπτες (2006 η ισοτιμία του Ευρώ/CHF ανερχόταν σε ποσοστό περίπου 1,62 (ΛΚ 2,73) και το ,66 (ΛΚ 2,82)) vs. 1,20 (2011) και 1,04 ( )  Αυξημένη μηνιαία δόση  Απώλεια περί 35% λόγω απόφασης Σεπτέμβριου του 2011  Περαιτέρω απώλεια περί 45% λόγω απόφασης Ιανουαρίου του 2015  Ανεξασφάλιστα δάνεια  Υπόλοιπα δανείων μεγαλύτερα από το εκταμιευμένο ποσό χρηματοδότησης

Ανάδειξη του Ζητήματος από το Ευρωκοινοβούλιο  Παρέμβαση Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών  Σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με το δανεισμό σε ξένο νόμισμα. (2011/C ). Ειδικότερα καλεί την αρμόδια επιτροπή: 1.Να υποχρεώνει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να προσφέρουν στους καταναλωτές πλήρεις και εύκολα κατανοητές πληροφορίες για τους κινδύνους και επιπτώσεις που ενέχει ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα 2.Να υποχρεώνει με βάση την οικονομική κατάσταση των καταναλωτών για ενδεχομένους κινδύνους σε συμβάσεις πίστωσης 3.Να απαιτεί τη μετατροπή του δάνειου σε εναλλακτικό νόμισμα σύμφωνα με διαφανή μέθοδο κατά την προ- συμβατική ενημέρωση και να παρέχει όπου κρίνεται σκόπιμο «μηχανισμό κάλυψης ξένου συναλλάγματος σε λογικό κόστος προκειμένου να περιορίζουν τον κίνδυνο δυσμενών διακυμάνσεων των νομισμάτων στις εξοφλήσεις.»

Ανάδειξη του Ζητήματος από το Ευρωκοινοβούλιο  Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2014/17/ΕΕ και του Συμβουλίου (η ισχύς της οποίας άρχεται από για τις συμβάσεις που συνάπτονται)  Διαπίστωση: «μια σειρά προβλημάτων εντοπίστηκαν στις αγορές ενυπόθηκης πίστης εντός της Ένωσης τα οποία οφείλονται στις ανεύθυνες πρακτικές χορήγησης και λήψης δανείων και στα περιθώρια ανεύθυνης συμπεριφοράς εκ μέρους συμμετεχόντων στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των μεσιτών πιστώσεων και των μη πιστωτικών ιδρυμάτων. Ορισμένα προβλήματα αφορούσαν πιστώσεις εκφρασμένες σε ξένο νόμισμα, τις οποίες είχαν συνάψει οι καταναλωτές στο υπόψη νόμισμα προκειμένου να επωφεληθούν από το χρεωστικό επιτόκιο που προσφερόταν αλλά χωρίς να έχουν επαρκή ενημέρωση σχετικά ή επίγνωση του συναλλαγματικού κινδύνου που διέτρεχαν »  Υποχρέωση: «τα κράτη μέλη μεριμνούν, ώστε όταν μια σύμβαση πίστωσης αφορά δάνειο σε ξένο νόμισμα τη στιγμή που συνάπτεται η σύμβαση να υπάρχει το κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο ώστε να διασφαλίζεται τουλάχιστον ότι υπάρχουν άλλες ρυθμίσεις που περιορίζουν το συναλλαγματικό κίνδυνο στον οποίο είναι εκτεθειμένος ο καταναλωτής βάσει της σύμβασης πίστωσης.»

Παραδείγματα Άλλων Χωρών Νομοθετικής Παρέμβασης Κροατία  Ιανουάριος 2015 –Θέσπιση Νόμου για παγοποίηση της συναλλαγματικής Ισοτιμίας του Κρατικού νομίσματος έναντι CHF για όλα τα δάνεια.  Πρόταση τροποποίησης νόμου καταναλωτικής πίστης για να θέσει τους δανειολήπτες στην ίδια θέση αν τα δάνεια τους ήταν σε € από την αρχή. Ουγγαρία  Ψήφιση Περί Ανακουφίσεως Οφειλετών Νόμου για μετατροπή δανείων στο Εθνικό νόμισμα με βάση την αρχική ισοτιμία εκταμίευσης του δανείου.

Πολωνία, Σερβία, Ρουμανία & Ελλάδα  Επεξεργασία σεναρίων για ρύθμιση και ανακούφιση οφειλετών  Οδηγίες από Κεντρικές Τράπεζες για ειδικό χειρισμό δανείων σε CHF

Αποφάσεις Δικαστηρίων Arpad Kasler (C-26/2013, ) Η απόφαση του ΔΕΕ δικαίωσε Ούγγρους δανειολήπτες στους οποίους αναγνωρίστηκε να αποπληρώνουν το στεγαστικό δάνειο που είχαν λάβει σε ελβετικό φράγκο με βάση τη ισοτιμία εκταμίευσης και όχι την τρέχουσα ισοτιμία της καταβολής των δόσεων.  Απαίτηση περί διαφάνειας των συμβατικών ρητρών (Οδηγία 93/13)  Διασταλτική ερμηνεία (στον σκοπό του νομοθέτη) και να μην περιορίζεται η επεξήγηση τους προς τον δανειολήπτη-καταναλωτή στον κατανοητό τους χαρακτήρα από την τυπική και γραμματική ερμηνεία και προσέγγιση.  Αναγνώριση όρων ως ουσιώδους σημασίας για τους καταναλωτές- δανειολήπτες και γι’ αυτό θα πρέπει να πληροφορούνται ειδικώς, επαρκώς και ενδελεχώς για τους συμβατικούς όρους και τις πιθανές συνέπειες της σύμβασης.

Αποφάσεις Δικαστηρίων (συνέχεια)  Προ-συμβατική πληροφόρηση σε σχέση με συμβατικούς όρους και τις συνέπειες είναι ουσιώδους σημασίας. Βάσει της πληροφόρησης ο καταναλωτής αποφασίζει αν επιθυμεί να δεσμεύεται από τους όρους που έχει διατυπώσει εκ των προτέρων ο επαγγελματίας.  Σκοπός της πληροφόρησης είναι ο μέσος καταναλωτής:  να πληροφορηθεί για την ύπαρξη της διαφοράς μεταξύ της συναλλαγματικής ισοτιμίας πωλήσεως κατά τον χρόνο καταβολής των δόσεων και της συναλλαγματικής ισοτιμίας αγοράς του ξένου νομίσματος κατά τον χρόνο εκταμίευσης του δανείου  να αξιολογήσει τις οικονομικές συνέπειες για τον υπολογισμό των δόσεων των οποίων θα είναι στο τέλος υπόχρεος και για το συνολικό ύψος του δανείου του. Απόφαση C449/13 CA Consumer Finance SA V Bakkaus a.o.  Βάρος Απόδειξης στο Π.Ι για ικανοποίηση υποχρέωσης παροχής πληροφοριών προς της συνάψεως της σύμβασης  Υποχρέωσης εκτίμησης της πιστοληπτικής ικανότητας του δανειολήπτη

Αποφάσεις Δικαστικών Αρχών των Κρατών της Ευρώπης Σε σειρά χωρών όπως την Ισπανία, Κροατία, Μαυροβούνιο, Ουγγαρία, Ισλανδία και Ελλάδα έχουν εκδοθεί σειρά αποφάσεων. Ελλάδα Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί αρκετές αποφάσεις σε διάφορα Δικαστήρια όπως τη Δράμα, Ξάνθη, Θεσαλονίκη, Κρήτη και Αθήνα στις οποίες αναγνωρίστηκε ως υποχρέωση της Τράπεζας να προχωρεί σε μετατροπή του ποσού των ευρώ σε ελβετικό φράγκο με την αρχική ισοτιμία της ημέρας εκταμίευσης των δανείων Κροατία Στην Κροατία το καλοκαίρι του 2013 σε ομαδική αγωγή δανειοληπτών σε ελβετικό φράγκο, αποφάσισε υπέρ της μεταβολής του ύψους της οφειλής στο τοπικό νόμισμα με τη σχέση συναλλαγματικής ισοτιμίας της ημέρας εκταμίευσης του δανείου λόγω της περιορισμένης πληροφόρησης των δανειοληπτών εκ μέρους των 8 Τραπεζών σε σχέση με τον συναλλαγματικό κίνδυνο. Μαυροβούνιο Τον Νοέμβριο του 2013, διετάχθη από Εφετείο, η διενέργεια χρηματοοικονομικής μελέτης για το κατά πόσο η αντιστάθμιση του συναλλαγματικού κινδύνου οδηγεί σε κέρδη για αυτούς από την συναλλαγματική μεταβολή πέραν του επιτοκίου.

Αποφάσεις Δικαστικών Αρχών των Κρατών της Ευρώπης (συνέχεια) Ισλανδία Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε παράνομα τα δάνεια που είναι συνδεδεμένα με ξένα νομίσματα με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται οι καταναλωτές να καλύπτουν τις απώλειες από την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. Ρουμανία Το Δικαστήριο της Ρουμανίας (Gorj Court) τον Ιούνιο του 2015 εξέδωσε οριστική και τελεσίδικη απόφαση με την οποια διατάζει την αποπληρωμή δανείου σε ελβετικά φράγκα με βάση την ισοτιμία που ίσχυε κατά την ημέρα της υπογραφής της σύμβασης καθώς και την επιστροφή στους ενάγοντες των επιπλέον ποσών από τις συναλλαγματικές διαφορές που έχουν ήδη καταβληθεί. Η αγωγή ασκήθηκε από μέλη οικογενείας που σύνηψαν στεγαστικό δάνειο σε Ελβετικό Φράγκο το 2008 από την Τράπεζα Πειραιώς, Τράπεζα η οποία συναλλάσεται στην Κύπρο και έχει χορηγήσει δάνεια σε αριθμό καταναλωτών.

Ισπανία  Το Ανώτατο Δικαστήριο στην Έφεση 2780/2013 καθόρισε ότι η σύμβαση σε ξένο νόμισμα αποτελεί συνθετικό προιόν δηλαδή σύμβαση παραγώγου χρηματοοικονομικού προιόντος συνδεδεμένο με ξένο νόμισμα που καθιστά τη σύμβαση επενδυτικού προιόντος και όχι σύμβαση δανείου  Τράπεζες προέβαιναν σε εικονικές ανταλλαγές δανεισθέντος κεφαλαίου σε Ευρώ με το υποτιθέμενο νέο δανεισθέν κεφάλαιο σε Ελβετικό Φράγκο ανταλλάσοντας επιτόκια Euribor σε Libor  Παραβιάστηκε η Οδηγία 2004/39/ΕΚ (ΜiFID- Market in Financial Instruments Directive)

Κύπρος  Καμία Δικαστική Απόφαση μέχρι στιγμής  Στεγαστικά Δάνεια σε Ξένο Νόμισμα ανέρχονται στο €1,05 δις  98% χορηγήθηκαν από 3 Τράπεζες (Κύπρου, Ελληνική, Αλφα)  ΕΚΤ, ΚΤΚ, ΠΙ και Moody’s θεωρούν ότι η νομοθετική παρέμβαση θα προκαλέσει ζημίες  €147 εκατομύρια η Τράπεζα Κύπρου  €11 εκατομύρια η Ελληνική  Θα προκύψουν αναγκές για κεφάλαια  Συνέπεια: Αποτροπή Νομοθετικής Παρέμβασης

Κύπρος (συνέχεια)  Παράλειψη προστασίας δανειολήπτη και προσφορά αντίστοιχου δικαιώματος ασφάλισης του συναλλαγματικού κινδύνου. “Η συστηματική αντιστάθμιση του κινδύνου και οι αποτελεσματικοί μηχανισμοί, που διαθέτει η Τράπεζα, απέτρεψαν την έκθεση της σε τέτοιου είδους συναλλαγματικούς κινδύνους” Επιπτώσεις από τη συναλλαγματική θέση της Τράπεζας: Στα πλαίσια της συντηρητικής στρατηγικής ανάληψης κινδύνου, πολιτική της Τράπεζας είναι η αντιστάθμιση του συναλλαγματικού κινδύνου. Ως εκ τούτου, η πρόσφατη ανατίμηση του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ δεν είχε καμία σημαντική επίπτωση στην χρηματοοικονομική θέση της Τράπεζας.

Συμπεράσματα Διαπραγμάτευση με Τράπεζες Η Διαπραγμάτευση με τις Τράπεζες έχει μειώσει τον αριθμό των δανείων σε Ελβετικά Φράγκα αφού αριθμός καταναλωτών έχει αποδεχθεί σχέδια αναδιάρθρωσης των δανείων τους με διαγραφή μέρους της συναλλαγματικής ζημίας και συνακόλουθης μετατροπής των δανείων σε Ευρώ. Η ρύθμιση όμως αυτή έχει οδηγήσει όλους αυτούς που έχουν ρυθμίσει για τους λόγους τους τα δάνεια τους σε ρευστοποίηση μεγάλου μέρους της ζημίας τους με τρόπο που θα κωλύονται στο μέλλον να προσφύγουν για οποιοδήποτε θέμα σε Δικαστήριο για επίλυση της οποιαδήποτε διαφοράς τους

Συμπεράσματα (συνέχεια) Νομοθετική Παρέμβαση και Ρύθμιση Η προσπάθεια νομοθετικής παρέμβασης στο ζήτημα οδηγείται σε ναυάγιο αφού μετά την τοποθέτηση των Τραπεζών και της ΕΚΤ, ΚΤΚ αλλά και του οίκου Moody’s καθίσταται έκδηλη πλέον η προσπάθεια την οποιαδήποτε ζημία έχει δημιουργηθεί να την επωμιστούν μόνο οι δανειολήπτες καταναλωτές αφού το κατ’ επίκληση σενάριο ζημιών των Τραπεζών αποτρέπει περαιτέρω συζήτηση του θέματος.

Συμπέρασμα (συνέχεια) Έναρξη Δικαστικών Διαδικασιών- καταχώρηση αγωγών Μοναδική Διαθέσιμη Επιλογή: (α) Την κήρυξη των συμβατικών προνοιών καταχρηστικών και την συνέχιση της σύμβασης ως προνοεί ο νόμος περί καταχρηστικών ρητρών (93(Ι)/1996) (β) κήρυξη της σύμβασης άκυρης εφόσον δεν δύναται να συνεχίσει να υφίσταται χωρίς την καταχρηστική ρήτρα (γ) Κήρυξη της σύμβασης ακύρης ως σύμβαση παραβιάζουσα την MiFID / ως σύμβαση σύνθετου επενδυτικού προιόντος και όχι δανείου (δ) Αποζημιώσεις

Γιώργος Τ. Χριστοφίδης Δικηγόρος-Νομικός Σύμβουλος