ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ Η ελιά καλλιεργείται και παράγει και στις πιο ξηρές συνθήκες της χώρας μας (με 200-800 mm βροχής /έτος) χωρίς άρδευση, εδώ και πολλά χρόνια…. ’Έλλειψη νερού + υψηλές Θ°: μείωση παραγωγής βλαστών / καρπών => ένταση παρενιαυτοφορίας (μέση απόδοση ελαιώνα < 1-2 κιλά λάδι το δέντρο) Ισχύει όμως και το αντίθετο…..

Κρίσιμα στάδια της ελιάς/έτος, ως προς το νερό Κρίσιμα στάδια της ελιάς/έτος, ως προς το νερό α) λίγο πριν και ως την άνθιση (Μάρτη -Μάιο ) = καλύτερη ανάπτυξη ανθέων & καρπόδεση, καλύτερη βλάστηση. β) από την καρπόδεση, ως την σκλήρυνση του πυρήνα (Μάιο – Ιούνιο)= πιο ραγδαία αρχική ανάπτυξη του καρπού γ) από την ελαιοποίηση, ως την συγκομιδή του καρπού (Αύγουστο – Σεπτέμβριο, ή ως ικανοποιητικές βροχές φθινοπώρου)= περισσότερο λάδι, μεγαλύτερη τελική ανάπτυξη της σάρκας του καρπού. Αν η άνοιξη δεν έχει βροχές,απαραίτητα 1-2 ποτίσματα Το καλοκαίρι, το πότισμα δεν είναι απαραίτητο….

Υπερβολική υγρασία Την άνοιξη (διαφοροποίηση οφθαλμών, άνθιση/ βλάστηση): ο καθοριστικός παράγοντας ανάπτυξη της βερτισιλίωσης … Όλο το καλοκαίρι, αλλά και το φθινόπωρο (ελαιοποίηση…) Καθυστερεί (οψιμίζει) την ωρίμανση των ελιών Μαλάκωμα των επιτραπέζιων μαύρων ελιών Πιθανή καθυστερημένη εκβλάστηση (ζημιές από τους χειμωνιάτικους παγετούς, γιατί δεν προλαβαίνει να ψηθεί) Μεγάλες ζημιές από το Δάκο… Σε έρευνες εξετάζεται η σχέση της άρδευσης με ποσότητα & ποιότητα της παραγωγής των ελαιοδέντρων. Και γιατι το νερό είναι φυσικός πόρος όχι ανεξάντλητος…. Παρακάτω, θα δούμε κάποιες πτυχές του ζητήματος

Χρήσιμη η Άρδευση, μόνον όταν χρησιμοποιείται λογικά…. Λογική άρδευση = απαραίτητη για παραγωγή βρώσιμης ελιάς (αύξηση μεγέθους καρπού) βελτίωση απόδοσης σε λάδι, μέχρις ενός ορίου Μην ξεχνάμε, η υπερβολική άρδευση προκαλεί πολλά «δεύτερα» προβλήματα: ανάπτυξη ζιζανίων, συσσώρευση αλάτων στο έδαφος, ανάπτυξη της βερτισιλίωσης, αύξηση δακοπληθυσμών……

Πότε η Άρδευση στην Ελιά αποδίδει; όταν οι βροχοπτώσεις της περιοχής είναι ανεπαρκείς όταν υπάρχουν αρκετές βροχές, αλλά συγκεντρωμένες το χειμώνα (αφήνοντας τα δένδρα ακάλυπτα κατά τις κρίσιμες περιόδους της άνοιξης και του καλοκαιριού) όταν το έδαφος είναι αμμώδες ή χαλικώδες, με μικρή ικανότητα συγκράτησης του νερού σε επιτραπέζιες ποικιλίες, για μεγάλο μέγεθος καρπού για μεγαλύτερη απόδοση κατά 30 -50%, ανάλογα το έδαφος και την κατάσταση των ελαιοδέντρων Η λίπανση και το κλάδεμα συχνά αποδίδουν καλύτερα, όταν συνδυάζονται με άρδευση

Συρρικνωμένοι καρποί αποκτούν τη σπαργή τους μετά από πότισμα ή βροχή... Στις επιτραπέζιες ποικιλίες συνιστώνται αρδεύσεις κατά την τελευταία περίοδο, για αύξηση τους βάρους και βελτίωση της ποιότητας των καρπών, αλλά με σύνεση, αν οι καρποί συλλέγονται ώριμοι (μαύρες ελιές), γιατί μπορεί να προκληθεί οψίμιση της ωρίμασης Όψιμες αρδεύσεις= νέα βλάστηση, ευαίσθητη σε παγετούς του χειμώνα

Συστήματα άρδευσης κατάκλιση, αυλάκια, μπεκ, στάγδην άρδευση και τα τελευταία χρόνια, υπόγεια στάγδην άρδευση Άρδευση με σύστημα στάγδην, εκτοξευτήρες (μπεκ) και αιωρούμενους σταλάκτες

Διαβροχή του εδάφους από το σταλάκτη ανάλογα με τη σύστασή του.

Το ελαιόδεντρο είναι ευαίσθητο στην υπερβολική υγρασία δεν συμπεριφέρεται καλά σε πολύ υγρά εδάφη. Τα εδάφη αυτά, δεν επιτρέπουν το σωστό αερισμό και έτσι οι ρίζες ασφυκτιούν και το δένδρο οδηγείται στο θάνατο Τα δένδρα που καλλιεργούνται σε κορεσμένα με υγρασία εδάφη είναι περισσότερο ευπαθή στις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες και σε ασθένειες του εδάφους, όπως φυτόφθορα και βερτισιλλίωση

Άρδευση και διαχείριση ζιζανίων (1) Η διαχείριση των ζιζανίων σχετίζεται ποικιλοτρόπως με τη διαθεσιμότητα νερού για τα ελαιόδεντρα : Τα ζιζάνια καταναλώνουν νερό (έως και 30% αύξηση του εφαρμοζόμενου νερού)  δεν πρέπει να υπάρχουν όταν το ελαιόδεντρο έχει μεγάλες ανάγκες σε νερό , αλλιώς απαιτούνται επιπλέον ποσότητες νερού (και για τα ζιζάνια)…. Η ελαφρά ενσωμάτωση ζιζανίων  μακροχρόνια αύξηση της οργανικής ουσίας και βελτίωση της δομής του εδάφους  βοηθούν στη μείωση της απορροής βρόχινου νερού, στη βελτίωση απορρόφησης και συγκράτησης του νερού στο έδαφος και στην καλύτερη ανάπτυξη των ριζών

Άρδευση και διαχείριση ζιζανίων (2) Σε ξηρικούς ελαιώνες: 2-4 φορές αναμόχλευση του εδάφους ετησίως (όχι βαριά μηχανήματα, ούτε βαθιά..) Σε αρδευόμενους ελαιώνες (ή σε περιοχές με μεγάλο βροχομετρικό ύψος): Ελαφρά ενσωμάτωση ζιζανίων + τεμαχισμένα κλαδιά του κλαδέματος (χλωρή λίπανση) : Βελτιώνει θεαματικά την οργανική ουσία του εδάφους, τη δομή και την υδατοχωρητικότητά του, τελικά τη θρεπτική ικανότητα του εδάφους ενώ, μειώνονται οι αρνητικές συνέπειες από τα άλατα του αρδευτικού νερού και η διάβρωση εκμηδενίζεται .. δημιουργούμε μια αποθήκη δεσμευμένου CO2 (=η οργανική ουσία του εδάφους).

Άρδευση και βερτισιλίωση (1) Βερτισιλίωση = μερική ή ολική αποπληξία σε ελαιόδεντρα ακόμα και εκατοντάδων ετών

Άρδευση και βερτισιλίωση (2) Με τη δραματική επέκταση της βερτισιλίωσης της ελιάς σχετίζονται : Υψηλή υγρασία του εδάφους: ο κύριος παράγοντας επέκτασης της ασθένειας Πολύ υγρή+ δροσερή άνοιξη: Η ασθένεια αναπτύσσεται δραματικά (σε συνδυασμό με πολλές αναμοχλεύσεις και βλάβες στο ριζικό σύστημα)  επιπλέον άρδευση τον Απρίλιο και Μάιο να γίνεται με σύνεση ή και να αποφεύγεται σε ελαιώνες με προσβολή Σε κλίματα με πιθανές βροχές την άνοιξη  μια καλή άρδευση τον Ιανουάριο (το έδαφος να φτάσει στην υδατοϊκανότητα) και καμία άλλη ως αργά το Μάιο

Άρδευση και βερτισιλίωση (3) Παράγοντες που επιταχύνουν την εμφάνιση και την επέκταση της βερτισιλίωσης στους ελαιώνες: Μεταφορά νερού (ή εδάφους) από ελαιώνα σε ελαιώνα, ή παρακείμενο χωράφι με ευαίσθητα είδη (Σολανώδη, Κολοκυνθοειδή) Μετατροπή σε ελαιώνες, χωραφιών με ιστορικό καλλιέργειας με ευαίσθητα είδη Μεγάλη ανάπτυξη ζιζανίων (αρκετά είναι εναλλακτικοί φορείς της ασθένειας) λόγω της άρδευσης και Διαβροχή του «λαιμού» του δέντρου ή υψηλή υγρασία του εδάφους

Άρδευση και Δάκος Η άρδευση προκαλεί: αύξηση του μεγέθους του καρπού, αύξηση σχετικής υγρασίας ελαιώνα αύξηση των ζιζανιοπληθυσμών, επομένως και ευνοϊκότερες συνθήκες ανάπτυξης δακοπληθυσμών και δακοπροσβολών αλλά και ζημιών από λεκάνιο. Γι’ αυτό, σε περιοχές που γνωρίζουμε ότι οι πληθυσμοί του δάκου είναι υψηλοί και την πορεία κάθε γενιάς, πρέπει να αποφεύγουμε την εντατική άρδευση στην έναρξη κάθε γενιάς ώστε να μειωθούν κατά το δυνατόν οι δακοπληθυσμοί

Άρδευση και λίπανση της ελιάς Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής: η λίπανση πρέπει να γίνεται, για την οικονομικότητα της καλλιέργειας : μετά από φυλλοδιαγνωστική και εδαφολογική ανάλυση (ανά 3-5 έτη), όχι στα «τυφλά» και χωρίς σχέδιο, τον κατάλληλο χρόνο και με τα κατάλληλα σκευάσματα Η λίπανση διαφορετικά σε αρδευόμενους /ξηρικούς ελαιώνες: Η αρδευόμενη ελιά έχει μεγαλύτερη βλάστηση και παραγωγή καρπών και εκμεταλλεύεται εντατικά μικρότερο όγκο εδάφους  απαιτεί πιο πολλή και πιο εστιασμένη λίπανση* από ότι ο ξηρικός ελαιώνας *Εστιασμένη λίπανση= Η ελιά αντιδρά πολύ στην Νούχο λίπανση, σχεδόν καθόλου στη Ρούχο, απαιτεί μεγάλες ποσότητες Κ (παρόμοιες με το Ν τη χρονιά της «βεντέμας») και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην έλλειψη Β.

Χρειάζεται περιορισμός της άρδευσης με λιγότερο αρδευτικό νερό, μπορούμε με ελάχιστη απώλεια ποσότητας να πετύχουμε καλύτερη ποιότητα ελαιολάδου και καρπού το νερό είναι δυσεύρετο ή και ακριβό Η ποσότητα της άρδευσης μπορεί να περιοριστεί με κατάλληλες γνώσεις… ιδιαίτερα από παραγωγούς που θέλουν να προωθήσουν με διαφορετικό σκεπτικό τα προϊόντα τους στην αγορά (περιλαμβάνοντας την προστασία του περιβάλλοντος με την περιορισμένη χρήση νερού για άρδευση...)

Θρέψη / Λίπανση ελιάς Η ελιά αναπτύσσεται και καρποφορεί και σε άγονα εδάφη, με ελάχιστες καλλιεργητικές φροντίδες  δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία, αλλά αντιδρά και στη λίπανση: Ν/ούχος λίπανση (+ απαραίτητη εδαφική υγρασία για απορρόφηση του από τις ρίζες των δένδρων) =πολύ Ρ/ούχος λίπανση = σπάνια θετική αντίδραση Κ/ούχος λίπανση = διορθώνει τα συμπτώματα έλλειψης του Κ (αν δεν συνδέονται με υπερβολική ξηρασία) Η απαιτούμενη λίπανση ποικίλλει: από περιοχή σε περιοχή (τύποι εδαφών, βροχοπτώσεις κ.λπ.) ή από ελαιώνα σε ελαιώνα (ποικιλία, ηλικία, άρδευση ή μη κ.λπ.)

Θρεπικά στοιχεία % σε ξηρά ουσία Πίνακας 1. Θρεπτική κατάσταση των ελαιοδένδρων με βάση την περιεκτικότητα των φύλλων σε θρεπτικά στοιχεία, το χειμώνα. Φύλλα από το μέσο της τελευταίας βλάστησης (ηλικία 5-8 μηνών). Θρεπτικό στοιχείο Θρεπικά στοιχεία % σε ξηρά ουσία Τροφο-πενία Σχ. έλλειψη Επιθυμητή κατάσταση Περίσσεια Υπερ-επάρκεια Αζωτο (N)1 <1,20 1,20-1,60 1,60-1,80 1,80-2,20 >2,20 Φωσφόρος (P)2 <0,07 0,07-0,09 0,09-0,11 0,11-0,14 >0,14 Κάλιο (Κ)3 <0,50 0,50-0,70 0,70-0,90 0,90-1,10 >1,10 Μαγνήσιο (Mg) 0,07-0,10 0,10-0,30 >0,30   Ασβέστιο (Ca) 0,50-1,00 1,00-2,50 >2,50 Θείο (S) <0,05 0,05-0,10 0,10-0,25 >0,25 Χλώριο (Cl) 0,10-0,40 0,40-0,80 >0,80 1 α. Αριστη αναλογία N/100 της ολικής θρέψης σε N + 10P + K = 46 - 52 β. Αριστη ολική θρέψη N% + 10%P + K% = 340 - 360. 2 Αριστη αναλογία 10P/100 της ολικής θρέψης σε N + 10P + K = 25 – 31 3 Αριστη αναλογία K/100 της ολικής θρέψης σε N + 10P + K = 20 – 26 ΠΗΓΗ: Λ. Παναγιωτόπουλος , ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Ελαιοκομία 2009, Γεωργία – Κτηνοτροφία

Θρεπτικά στοιχεία (1) Έλλειψη Ν: Θρεπτικά στοιχεία (1) Έλλειψη Ν: μειώνει το % διαφοροποίησης ανθοφόρων οφθαλμών, μειώνει το σχηματισμό καρποφόρων βλαστών την επόμενη χρονιά  ευνοεί άμεσα την Παρενιαυτοφορία Έλλειψη Κ: Απαραίτητο, ιδιαίτερα τη χρονιά της αυξημένης καρποφορίας (ίδιες ποσότητες με Ν). Συμπτώματα: κάψιμο από κορυφή τα 2/3 του ελάσματος φύλλου Στο έλασμα, απότομη μετάβαση στο πράσινο τμήμα Μείωση μεγέθους και ελαιοπεριεκτικότητας καρπού Εφαρμογή: από φθινόπωρο ως τέλος χειμώνα.

Συμπτώματα τροφοπενίας Κ

Θρεπτικά στοιχεία (2) Έλλειψη Β: το σημαντικότερο ιχνοστοιχείο Συμπτώματα Α) ελαφρά έλλειψη (<14 -15 ppm στα φύλλα): ο καρπός πέφτει άγουρος / καθόλου ανθοφόροι οφθαλμοί, Β) σοβαρή έλλειψη (<7-13 ppm στα φύλλα) «Σκούπα της μάγισσας» Εφαρμογή: διαφυλικά στη νέα βλάστηση και στην ανθοφορία, ή αρχές Άνοιξης ως σκόνη γύρω από τα δέντρα.

Συμπτώματα τροφοπενίας Β Τα φύλλα της κορυφής έχουν το ακραίο 1/3-2/3 τμήμα τους χλωρωτικό (πρασινοκίτρινο ως κιτρινοπορτοκαλί)  στα φύλλα της βάσης  ξήρανση στην κορυφή τους

Συμπώματα τροφοπενίας Ca