Τα αντικείμενα της πολιτικής κοινωνιολογίας 1.Αλληλεξάρτηση κράτους και κοινωνίας: σχέση της κρατικής οργάνωσης με τις κοινωνικές δυνάμεις και τις κοινωνικές δομές (κοινωνικοί θεσμοί, κοινωνικά ήθη και αξίες, πολιτική κουλτούρα - πολιτικά ήθη, κοινωνικές τάξεις). 2. Οι κοινωνικές συνθήκες της πολιτικής δράσης (ομάδες συμφερόντων, πολιτικές ιδεολογίες, πολιτικά κόμματα, συγκρούσεις). 3. Πολιτικά συστήματα: σύγκριση κυβερνητικών συστημάτων (πολιτικών καθεστώτων) και μορφές νομιμοποίησής τους (γιατί γίνονται ή δεν γίνονται αποδεκτά τα καθεστώτα).

Ορισμοί της πολιτικής α. κοινωνικές αντιλήψεις (κοινή γνώμη, πολιτική κουλτούρα) 1. ένα βρώμικο παιχνίδι 2. οι αποφάσεις των λίγων

β. επιστημονικές αντιλήψεις 1. στρατηγική για την επίτευξη στόχων (συνήθης ορισμός) 2. στρατηγική για την εξουσία (μακιαβελική αντίληψη) 3. τρόπος κατανομής του πλούτου (σπάνις των πόρων) 4. αγώνας για το δίκαιο και τη δικαιοσύνη (σύνδεση με την ηθική) 5. αγώνας για αλλαγή της κοινωνίας (επανάσταση)

Φιλοσοφικές αντιλήψεις Η αριστοτελική έννοια της πολιτικής: «κυριωτάτη επιστήμη» (η πολιτική ως ύψιστη μορφή βίου) Η σύγχρονη-φιλελεύθερη αντίληψη της πολιτικής (ως εργαλείο για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων) Η συμμετοχική αντίληψη της πολιτικής: ο ενεργός πολίτης και οι δύο βασικές εκδοχές του (αριστοτελική – φιλελεύθερη)

*Η πολιτική είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία που δεν περιορίζεται ούτε στην κομματική δραστηριότητα ούτε στους θεσμούς. *Περιλαμβάνει τη σύγκρουση (μεταξύ τάξεων, ομάδων, κομμάτων, ιδεών-ιδεολογιών) στον ευρύτερο χώρο της κοινωνίας *Συχνά συνδέεται με τη βία (όταν δεν μπορεί να επιτευχθεί ο συμβιβασμός μεταξύ κοινωνικών ομάδων ή ιδεολογιών) *Αποσκοπεί κυρίως στην κατάληψη της πολιτικής εξουσίας (η πολιτική ως εξουσία) *περιέχει τον συμβιβασμό και τη διανομή της εξουσίας *ειδικά στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, η πολιτική δεν νοείται χωρίς την ύπαρξη διαφόρων ιδεολογιών (φιλελευθερισμός, συντηρητισμός σοσιαλισμός, κ.λπ.) * αποσκοπεί στο κοινό καλό (της «πόλεως», εξ ού και ο όρος «πολιτική»

Η έννοια της ιδεολογίας *Destutt de Tracy (1796): «επιστήμη των ιδεών», δηλαδή η προέλευση της σκέψης και των ιδεών *Κ. Μαρξ: ιδεολογία είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης (ψευδείς ιδέες που σκοπεύουν στην ταξική κυριαρχία) *Λένιν: η ιδεολογία είναι ένα σύστημα ιδεών που παραπέμπει σε μια μελλοντική κοινωνία: έκανε λόγο για τη σοσιαλιστική ιδεολογία ή την ιδεολογία του προλεταριάτου

Ιδεολογία (συνέχεια) Ταλμόν – Άρεντ: η ιδεολογία ως σύστημα ελέγχου της σκέψης (μονοπώλιο της αλήθειας) Oakeshott: η ιδεολογία δεν μπορεί να εξηγήσει την πραγματικότητα, αλλά τη διαστρέφει (συντηρητική άποψη που αρνείται την αξία των ιδεολογιών) Η ιδεολογία δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, ούτε αληθής ούτε ψευδής. Είναι ένα εγχείρημα εξήγησης του κόσμου και της κοινωνίας που δεν είναι ουδέτερο. Είναι ένα σύστημα ιδεών που εμπνέει και επηρεάζει την δράση των ανθρώπων στον χώρο όπου ασκείται η πολιτική χωρίς να μπορεί να δώσει οριστικές απαντήσεις.

φιλελευθερισμός Ατομικισμός (τα άτομα και όχι η κοινωνία είναι υπεύθυνα για τη μοίρα τους) Ελευθερία («ελευθερία υπό τον νόμο») Λόγος (χρήση της λογικής για την κατανόηση του κόσμου και την επίλυση προβλημάτων) Ισότητα (νομική και πολιτική ισότητα) Ανοχή (σεβασμός στο διαφορετικό) Συναίνεση («συναίνεση των κυβερνωμένων»). Συνταγματισμός Κλασικός – Σύγχρονος φιλελευθερισμός

Συντηρητισμός Η παράδοση (συσσωρευμένη σοφία) Ο πραγματισμός (η εμπειρία είναι το κριτήριο του αληθούς και όχι ο ορθός λόγος) Ανθρώπινες ατέλειες (απόρριψη του ορθού λόγου και των δικαιωμάτων, η διατήρηση της τάξης) Οργανικισμός Ιεραρχία («έκαστος εφ' ω ετάχθη») Αυθεντία (φυσική αριστοκρατία – καθήκοντα) Ιδιοκτησία (ασφάλεια, ανεξαρτησία, σεβασμός του νόμου και της ιδιοκτησίας των άλλων)

Σύγχρονες μορφές συντηρητισμού Η Νέα Δεξιά: ελεύθερη οικονομία και ισχυρό κράτος (Θάτσερ – Ρήγκαν – δεκαετία 1980). Η Νέα Δεξιά επιχείρησε να συγκεράσει δύο διακριτές παραδόσεις, τον Νεοφιλελευθερισμό και τον Νεοσυντηρητισμό. Νεοφιλελευθερισμός: αγορά και άτομο, απόρριψη του κράτους πρόνοιας Νεοσυντηρητισμός: αποκατάσταση της αυθεντίας, της οικογένειας και της θρησκείας, υιοθέτηση του απομονωτικού εθνικισμού και απόρριψη της πολυπολιτισμικότητας

Σοσιαλισμός Κοινότητα (οι άνθρωποι ως κοινωνικά όντα) Αδελφότητα (συντροφικότητα – συνεργασία) Ισότητα (πρωτίστως κοινωνική ισότητα) Κατανομή των αγαθών με βάση τις ανάγκες Κοινωνικές Τάξεις (η κοινωνική τάξη που υποστηρίζουν οι σοσιαλιστές είναι η εργατική τάξη και τα φτωχά στρώματα) Κοινοκτημοσύνη (ο σύγχρονος σοσιαλισμός έχει απομακρυνθεί από το αυτό το ιδεώδες)

Μαρξισμός Ιστορικός υλισμός (η οικονομική βάση καθορίζει το ιδεολογικό εποικοδόμημα) Διαλεκτική αλλαγή (αλλαγή μέσω ανταγωνιστικών δυνάμεων) Αλλοτρίωση (εμπορευματοποίηση της εργασίας) Ταξική πάλη Υπεραξία Προλεταριακή επανάσταση Ορθόδοξος κομμουνισμός – Λένιν Σύγχρονος μαρξισμός

Σοσιαλδημοκρατία Συμβιβασμός με τον καπιταλισμό Αντλεί τις ιδέες της τόσο από τον φιλελευθερισμό όσο και από τον σοσιαλισμό Ο Τρίτος Δρόμος: 1.«οικονομία της γνώσης», 2. παρεμβατικός ρόλος του κράτους στην εκπαίδευση – κοινωνία των πολιτών, 3. ισότητα ευκαιριών – αξιοκρατία, «βοηθάμε τους ανθρώπους να βοηθήσουν τους εαυτούς τους»

Φασισμός Ναζισμός, ιταλικός φασισμός Απόρριψη των δικαιωμάτων και ελευθεριών Αποθέωση της δύναμης και του κράτους Πίστη σε μια γνήσια εθνική κοινότητα Το ιδεώδες του «ανθρώπου ήρωα»

Πηγές πολιτικών συγκρούσεων Οικονομικές (στενότητα πόρων, ταξικές) Γλωσσικές (Βέλγιο) Εθνοτικές (Κόσοβο, Βάσκοι) Θρησκευτικές (Προτεστάντες, Καθολικοί: Ιρλανδία) Ηθικές (αμβλώσεις)

Μέσα διευθέτησης των συγκρούσεων Εκλογές Κοινοβουλευτικές διαδικασίες Δημόσια διαβούλευση (ΜΜΕ, Διαδίκτυο) Άτυπες μορφές διευθέτησης (εξωθεσμικές ρυθμίσεις)

Η ΕΞΟΥΣΙΑ Η εξουσία ως κοινωνικό φαινόμενο: κοινωνική εξουσία (η εξουσία του πατέρα), οικονομική εξουσία (Βαρδινογιάννης) Η κοινωνική εξουσία έχει τα εξής χαρακτηριστικά: ιεραρχία, ανισότητα, υπεροχή (ικανότητες, κύρος), επιβολή, κυρώσεις, υπακοή, υποταγή.

Πολιτική εξουσία Χρήση ή απειλή χρήσης κυρώσεων (από τη στέρηση της ελευθερίας μέχρι τον θάνατο) Η υπακοή επιτυγχάνεται περισσότερο με την απειλή παρά με τη χρήση κυρώσεων Η κατάχρηση των κυρώσεων δείχνει μια αδύναμη εξουσία

Πολιτική εξουσία και νομιμοποίηση Ο φόβος των κυρώσεων δεν μπορεί να οδηγήσει σε μια σταθερή υπακοή Πρέπει να επιτευχθεί ο στόχος της υπακοής χωρίς αντίσταση και συγκρούσεις Η νομιμοποίηση καθιστά την εξουσία ισχυρή και αποδεκτή Η πολιτική εξουσία στηρίζεται σε διάφορες μορφές νομιμοποίησης

Πολιτική εξουσία και νομιμοποίηση (συνέχεια) Για να γίνει κάποιος ηγεμόνας ισχυρός, πρέπει να μετατρέψει την ισχύ σε δίκαιο και την υπακοή σε καθήκον (Rousseau) Τα τρία είδη νομιμοποίησης κατά τον Πολιτική εξουσία και νομιμοποίηση Weber: 1. παραδοσιακή, 2. χαρισματική, 3. νόμιμη-ορθολογική

Επιρροή Η ικανότητα αλλαγής της συμπεριφοράς των άλλων (ταυτόσημη με την πολιτική εξουσία) Ωστόσο, η επιρροή δεν στηρίζεται ούτε στην απειλή κυρώσεων ούτε στη νομιμοποίηση μιας εξουσίας Η επιρροή στηρίζεται είτε στην ορθολογική πειθώ (όπως στο μάθημα), είτε στην αναγνώριση της βασιμότητας μιας άποψης (υπάρχει το στοιχείο της προθυμίας)