Πολιτικά Κόμματα Επιστημονική επιμέλεια: Χρύσανθος Δ. Τάσσης

Γενικά Συμπεράσματα από Προδικτατορική Περίοδο Συνολική αποτυχία κομματικού συστήματος: δεν καταφέρνουν να προστατεύσουν τη δημοκρατία (Δικτατορία) ηττάται συνολικά ο κοινοβουλευτισμός. Κόμματα προδικτατορικής περιόδου: κόμματα στελεχών αντιμετωπίζουν πρόκληση της μαζικής πολιτικής δράσης και εισόδου των μαζών στην πολιτική Ιδεολογικές και πολιτικές διαφοροποιήσεις: εκδημοκρατισμός Ο πολιτικός εκσυγχρονισμός δεν ακολουθεί τον κοινωνικό εκσυγχρονισμό: έλευση δικτατορίας Δεκαετία του ’60: «προετοιμάζει» το κομματικό σύστημα της πρώτης μεταδικτατορικής περιόδου Διαιρετική Τομή: Δεξιά VS Αντιδεξιά

Περίοδος Δικτατορίας Επιβολή δικτατορίας: αποτυχία προδικτατορικού κομματικού συστήματος να προστατεύσει δημοκρατία. Αριστερά: Διασπάται: Διαφορετικές αντιλήψεις για ΕΣΣΔ α) διεθνές επίπεδο - εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, β) καθοδήγησης των οργανώσεων. Διάσπαση ΚΚΕ Κέντρο: Διασπάται: Α. Παπανδρέου ιδρύει το ΠΑΚ. Δεξιά: Παραμονή Κ. Καραμανλή στο Παρίσι: άρνηση νομιμοποίησης δικτατορίας διαφοροποιεί το κοινοβουλευτικό κομμάτι της μετεμφυλιακής Δεξιάς από το μη κοινοβουλευτικό, το Παλάτι και το Στρατό.

Περίοδος Στοιχεία περιόδου 1) Εκδημοκρατισμός 2) Διαχείριση συνεπειών οικονομικής κρίσης 3) Κομματικοποίηση Διαμορφώνεται το σώμα αντιλήψεων και στάσεων που συγκροτούν το μεταπολιτευτικό κεκτημένο: (δημοκρατία, κοινωνικό κράτος, πολιτικός φιλελευθερισμός)

Περίοδος Εκδημοκρατισμός Α΄ φάση: ελεύθερες εκλογές (1974), δημοψήφισμα για πολίτευμα, νομιμοποίηση ΚΚΕ, Σύνταγμα ’75, αναγνώριση κομμάτων (μετάβαση στη δημοκρατία) Βασικός φορέας: η ΝΔ (εκλογές 1974, 1977) Κεντρώα παράταξη: εξαφανίζεται Β΄ φάση: ομαλή εναλλαγή στην εξουσία (1981), εκδημοκρατισμός συνδικαλιστικού κινήματος, νόμος- πλαίσιο για τα ΑΕΙ, αναγνώριση Εθνικής Αντίστασης, Συνεργασία με ΚΚΕ για εκλογή ΠτΔ (εδραίωση δημοκρατίας) Βασικός φορέας: ΠΑΣΟΚ – Αντιδεξιός Πόλος (Πολωμένες εκλογές 1981/1985)

Περίοδος Διαχείριση συνεπειών κρίσης Δυο πετρελαϊκές κρίσεις ( ) Στασιμοπληθωρισμός, μείωση ΑΕΠ, αύξηση ανεργίας, σταδιακή από-νομιμοποίηση μετεμφυλιακού οικονομικού μοντέλου Ζήτημα σταθερότητας νεαρής δημοκρατίας

Περίοδος Μοντέλο κυβερνήσεων Καραμανλή: επιλεκτικές κρατικοποιήσεις, ήπιες προσπάθειες αναδιανομής, σφιχτός έλεγχος προϋπολογισμού Μοντέλο ΠΑΣΟΚ : αυξήσεις μισθών συντάξεων, ΑΤΑ, ενίσχυση κοινωνικών δαπανών, προσλήψεις στο δημόσιο – αύξηση χρέους, προσφυγή σε εξωτερικό δανεισμό

Περίοδος Κομματικοποίηση - Κομματικοποίηση: μεταφορά δεδομένου μοντέλου πολιτικού ανταγωνισμού σε όλες τις οργανωμένες μορφές της κοινωνικής και πολιτικής ζωής (Συνδικάτα, Τ.Α) - Κομματικοποίηση: το βασικό όχημα για την εδραίωση της δημοκρατίας. - Μαζικά Κόμματα

Περίοδος Γιατί τα κόμματα είχαν κεντρικό ρόλο στον εκδημοκρατισμό; 1) Κατάργηση μοναρχίας με το δημοψήφισμα του 1974 λόγω ) Από-νομιμοποίηση στρατού λόγω χούντας και Κύπρου 3) Περιορισμένος ρόλος Εκκλησίας 4) Αδύναμα και κρατικά ελεγχόμενα συνδικάτα

Περίοδος Νέα Δημοκρατία 3 φάσεις οργανωτικής ανάπτυξης Α) : Κ. Καραμανλής ιδρύει τη Ν.Δ. – διαμορφώνει δομές κεντρικού κόμματος και περιφερειακής οργάνωσης – 1977: μέλη Β) : τυποποίηση οργανωτικής δομής – Προσυνέδριο 1977, Α΄ Συνέδριο 1979: πρώτο συνέδριο για την ελληνικής δεξιάς με συνέδρους αντιπροσώπους των Τ.Ο. 1979: μέλη

Περίοδος Γ) : μαζικοποίηση οργάνωσης κινητοποίηση των μελών για την επάνοδο του κόμματος στην εξουσία (Αβέρωφ): Αντικομμουνισμός, πόλωση (Μητσοτάκης): Νεοφιλελευθερισμός, Εθνική Συμφιλίωση, μόνιμη εκλογική κινητοποίηση 1983: μέλη· 1987: μέλη Συνεχείς εκλογικές ήττες (Εθνικές 1981 Αλλαγή 1985: «Φως VS Σκοτάδι», Δημοτικές 1982, Ευρωεκλογές 1984): Κατανόηση ανάγκης για οργάνωση κατά τα πρότυπα κόμματος μαζών (ΠΑΣΟΚ)

Περίοδος ΠΑΣΟΚ: Αναφέρεται στο α) Εαμικό μπλοκ, β) στην Κεντροαριστερά του ’60 γ) αντιδικτατορικό αγώνα «Αριστερά της Αριστεράς» – 1974 Σοσιαλιστική Ερμηνεία – «Σχολή Εξάρτησης» Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση Οργανωτική ανάπτυξη ΠΑΣΟΚ Α΄ φάση ( ): «αυτοοργάνωση» - Ανάπτυξη Τ.Ο. τοπικές οργανώσεις, πολιτική κινητοποίηση μελών και οπαδών, εκλογική μηχανή, κομματικές παρατάξεις στους μαζικούς χώρους –1977: μέλη

Περίοδος Β΄ φάση ( ): Διαμόρφωση κυβερνητικού κόμματος – μαζικοποίηση, δόγμα ενιαίου κόμματος –τεχνοκρατικό στοιχείο – κλαδικές και ΚΟ – 1981: μέλη Εθνική Λαϊκή Ενότητα, «Μη προνομιούχοι» Γ΄ Φάση ( ) – κόμμα κυβέρνηση – αναπροσανατολισμός οργάνωσης προς υποστήριξη και υπεράσπιση του κυβερνητικού έργου Α΄ Συνέδριο 1984 – κρίση εκλογής προέδρου 1985, 1989 Κατηγορίες για οικονομικά σκάνδαλα 1985: μέλη, 1989: Αλλαγή – Αντιδεξιά ρητορεία Εκλογές 1989 – Κάθαρση: Συγκυβέρνηση ΝΔ - ΣΥΝ

Περίοδος Κομμουνιστική Αριστερά 2 εκδοχές: ΚΚΕ και ΚΚΕ-εσ ΚΚΕ – ανασυγκροτείται μετά το 1974 σύμφωνα με το μαρξιστικό-λενινιστικό μοντέλο : «μορατόριουμ» με ΠΑΣΟΚ 1985 και έπειτα: σύγκλιση με ανανεωτές, δημιουργία ΣΥΝ κυβέρνηση Τζανετάκη: Οριστικό τέλος Εμφυλίου ΚΚΕ-εσ: ακολουθεί το ευρωκομμουνιστικό υπόδειγμα - το 1986 απομακρύνεται από τα κομμουνιστικά σύμβολα και μετονομάζεται σε ΕΑΡ

Περίοδος Εξευρωπαϊσμός: Νέο πλαίσιο εντός του οποίου κινείται ο κομματικός ανταγωνισμός περιοριστικές πολιτικές για υιοθέτηση του ευρώ Επιδράσεις ευρωπαϊκής ενοποίησης: προώθηση νεοφιλελεύθερου μοντέλου, ελαστικές σχέσεις εργασίας, παρεμβάσεις στο κράτος (διακυβέρνηση) Κρατικοποίηση των κομμάτων 1) Αυξανομένη εξάρτηση πόρων από κρατική επιχορήγηση 2) Αποδοχή σύγκλισης ως κομματικό πρόγραμμα 3) Μειωμένη σημασία οργανωμένης βάσης

Περίοδος ΠΑΣΟΚ Εξευρωπαϊσμός διαμέσου «εκσυγχρονισμού» : περίοδος εκσυγχρονισμού Εκλογή Σημίτη: πρωθυπουργός από Κ.Ο. – παραμερισμός οργανωμένου κόμματος Μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ σε «κόμμα του κράτους» 4 ο Συνέδριο: επιλέγεται ως Πρόεδρος εκφράζει το αίτημα της διακυβέρνησης και όχι ιδεολογία Εκλογές 1996: ΠΑΣΟΚ. Σύγκλιση και εκσυγχρονισμό

Περίοδος : περίοδος Γ. Παπανδρέου 1) Συμμετοχική Δημοκρατία 2) Πράσινη Ανάπτυξη 3) Ηλεκτρονική Δημοκρατία Οργανωτικά: άμεση εκλογή αρχηγού από μέλη και φίλους, περιθωριοποίηση οργανωμένου κόμματος

Περίοδος Νέα Δημοκρατία Κυβέρνηση : Ισχνή πλειοψηφία λιτότητα, ιδιωτικοποιήσεις – Συνθήκη Μάαστριχτ Σύγκρουση με οργανωμένη βάση – «το κόμμα πρέπει να πάει για ύπνο» - Αριθμός μελών Μ. Έβερτ 1993 – εκτός από Κ.Ο. συμμετέχουν και εκπρόσωποι της οργανωμένης βάσης Αδυνατεί να ενσωματώσει τον στόχο της σύγκλισης στο βαθμό που τον εκφράζει το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη και χάνει τις εκλογές του 1996

Περίοδος Κ. Καραμανλής (1997): αλλάζει το προφίλ του κόμματος Στρατηγική «μεσαίου χώρου»: απευθύνεται σε μεσαία στρώματα είχε προνομιακή παρέμβαση το ΠΑΣΟΚ Προτάγματα: ζητήματα ποιότητας ζωής (υγεία, παιδεία κλπ.) – ζητήματα κοινωνικής προστασίας – ζητήματα χρηστής διακυβέρνησης (διαφθορά κυβερνήσεων Σημίτη κλπ.) Αντιδράσεις από δύο πλευρές: νεοφιλελεύθερη (η οποία απορροφάται εν τέλει), λαϊκή δεξιά (επιλύεται με αποπομπή Καρατζαφέρη) «Νέα Διακυβέρνηση» και «Επανίδρυση του Κράτους»: λειτουργούν ως αντίβαρα στον «εκσυγχρονισμό» του ΠΑΣΟΚ Εκλογική Επιτυχία: 2004, 2007

Περίοδος ΚΚΕ Διασπάται 1991 – χάνει τα 2/5 των μελών του – «ορθόδοξο» μονοπάτι κομματικής και πολιτικής ανάπτυξης – Συγκεντρωτική οργάνωση, αντιευρωπαϊσμός Συνασπισμός (1992) – Αποχωρήσαντες από ΚΚΕ, στελέχη και μέλη ΕΑΡ ΚΚΕ (εσ) – Δύο τάσεις στο κόμμα: μια «αριστερή» (σήμερα ΣΥΡΙΖΑ) και μια «ανανεωτική» (σήμερα ΔΗΜΑΡ). Ενισχυμένος ο Πρόεδρος – Ιδεολογικές εμφάσεις: ευρωπαϊσμός, δικαιώματα, μικτή οικονομία 2004: ΣΥΡΙΖΑ, ριζοσπαστικοποίηση, κοινωνικά κινήματα, «νεολαία» : ο Αλέξης Τσίπρας εκλέγεται Πρόεδρος

Περίοδος Έλευση Μνημονίων Ποιες επιδράσεις στο πολιτικό σύστημα και τον κομματικό ανταγωνισμό; 1) Οιονεί απώλεια οικονομικού αυτεξούσιου χώρας: οικονομική πολιτική επιβάλλεται έξωθεν (Τρόικα) 2) Κρίση: επιδρά στα εισοδήματα των μεσαίων στρωμάτων 3) Από-νομιμοποίηση θεσμών πολιτικής εκπροσώπησης: – αναζήτηση νέων μορφών πολιτικής δράσης 4) Αδυναμία προσαρμογής του ελληνικού πολιτικού συστήματος στις νέες συνθήκες κομματικού ανταγωνισμού

Περίοδος Κομματικός ανταγωνισμός Α) Μια νέα διαιρετική τομή: Μνημόνιο/αντι-Μνημόνιο Β) Κατάρρευση δικομματισμού, κατάρρευση ΠΑΣΟΚ, κατακερματισμός κομματικού συστήματος Γ) Άνοδος ΣΥΡΙΖΑ Δ) Άνοδος Χρυσής Αυγής Ελληνικό κομματικό σύστημα: μεταβατική φάση. Κρίση αναδιοργανώνει εκ βάθρων ελληνική κοινωνική δομή. Κόμματα: αναδιατάσσονται για να ανταποκριθούν στις νέες ανάγκες εκπροσώπησης. Κρίση του ευρωπαϊκού μοντέλου διακυβέρνησης φαίνεται πως κλείνει την περίοδο του εξευρωπαϊσμού