ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Αγγελική Γενά

Ψυχολογία ενδοσκόπησης – μελέτη της συνείδησης Συμπεριφορισμός – μελέτη της συμπεριφοράς W. James, E. B. Titchener J. B. Watson

J.B. Watson – Βασικοί στόχοι “Psychology as the behaviorist views it” - “Psychological Review” (1913) “Behaviorism” (1924/1930) “The book that initiated a revolution in its attempt to make psychology an objective science” «Το βιβλίο που ξεκινά μια επανάσταση στην προσπάθειά του να αναγάγει την ψυχολογία σε θετική επιστήμη» (Watson, 1924 υπότιτλος του βιβλίου).

J.B. Watson – Βασικοί στόχοι  Αποδέσμευση της ανάλυσης της συμπεριφοράς του ανθρώπου από τον ιατροκεντρικό και ντετερμινιστικό προσανατολισμό που είχε μέχρι τότε.  Έμφαση στις περιβαλλοντικές συνθήκες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς.  Εξέλιξη της ψυχολογίας ως φυσικής επιστήμης.  Μελέτη αντικειμενικά μετρήσιμων στοιχείων της συμπεριφοράς, χωρίς υποκειμενικές εκτιμήσεις ή εικασίες.  Αποφυγή αναπόδεικτων θεωριών που δυσχεραίνουν την ανάδειξη της ψυχολογίας σε επιστήμη.

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Μεθοδολογικός Συμπεριφορισμός Ριζοσπαστικός Συμπεριφορισμός Πειραματικά Θεμελιωμένη Ανάλυση της Συμπεριφοράς ΒασικήΕφαρμοσμένη

Φιλοσοφικές και Επιστημολογικές Καταβολές του Συμπεριφορισμού Καρτεσιανός Δυϊσμός: Καρτέσιος ( ) - Γάλλος φιλόσοφος που διατύπωσε τη θεωρία περί δυϊστικής φύσης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αμφισβήτησε την μέχρι τότε επικρατούσα άποψη ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου καθορίζεται αποκλειστικά από τις συνειδητές του προθέσεις και την ελεύθερη βούληση.

Φιλοσοφικές και Επιστημολογικές Καταβολές του Συμπεριφορισμού Εμπειρισμός και Ηδονισμός: Οι Άγγλοι εμπειριστές του 17ου - 19ου (π.χ. Locke ) αιώνα ήρθαν σε αντιπαράθεση με τους φυσιοκράτες φιλόσοφους (που πίστευαν ότι ο άνθρωπος κατά κύριο λόγο κληρονομεί τα βασικά χαρακτηριστικά και τις ικανότητες του), υποστηρίζοντας ότι κύρια πηγή γνώσης αποτελεί η εμπειρία που αποκτάται ως επί το πλείστον μέσω των αισθήσεων, ενώ τα κληροδοτημένα στοιχεία είναι δευτερεύουσας σημασίας.

Hobbes ( ): το σύμπαν και κάθε έμβιο ον αποτελούν κατ’ ουσία φυσικές οντότητες. Οι συνειδητές ενέργειες είναι δυνατό να αναλυθούν βάσει νομοκρατικών και προβλέψιμων μηχανισμών, όπως ακριβώς και οι ακούσιες - Αρχή του ηδονισμού: οι λειτουργίες του νου και οι ενέργειες του ανθρώπου δεν υποκινούνται από τη λογική, αλλά από την επιδίωξη ηδονής και την αποφυγή του πόνου

Φιλοσοφικές και Επιστημολογικές Καταβολές του Συμπεριφορισμού Η Συνειρμική θεωρία του Ebbinhgaus Οι συνειρμοί μπορεί να οριστούν ως ενσυνείδητες διεργασίες απλών αισθητηριακών ερεθισμάτων, οι οποίες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της έλλογης σκέψης και των αφηρημένων ιδεών. Hermann Ebbinghaus ( ) με σειρά πρωτοποριακών πειραμάτων διατύπωσε συστηματικά τις αρχές της Συνειρμικής Θεωρίας.

Φιλοσοφικές και Επιστημολογικές Καταβολές του Συμπεριφορισμού Η Πειραματική Ψυχολογία Ο Wund ( ), Γερμανός φυσιολόγος που θεωρείται «πατέρας» της Πειραματικής Ψυχολογίας, όρισε την ψυχολογία ως επιστήμη που έρχεται να συμπληρώσει την Ανατομία και τη Φυσιολογία, χωρίς να τις υποκαθιστά. Ο Wund έθεσε τις βάσεις στις οποίες στηρίζεται η Πειραματική Ψυχολογία - διεξήγαγε τις πρώτες έρευνες της Ψυχοφυσικής

Φιλοσοφικές και Επιστημολογικές Καταβολές του Συμπεριφορισμού Το Βιοφυσιολογικό Πρότυπο Μάθησης (Sherrington, Sechenov & Pavlov) Kαινούργιες γνώσεις για τις βιοφυσιολογικές λειτουργίες των αντανακλαστικών αντιδράσεων του 19ου αιώνα αποδεσμεύονται από τις στεγανές Καρτεσιανές αντιλήψεις σχετικά με το ρόλο των ακούσιων ή αντανακλαστικών λειτουργιών καθώς και τη συμβολή τους στην κατάκτηση της γνώσης και στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς

Το Βιοφυσιολογικό Πρότυπο Μάθησης Ο Pavlov απέδειξε ότι η συνάφεια μεταξύ ερεθισμάτων και αντιδράσεων δεν είναι απόλυτη ούτε ποσοτικά ούτε ποιοτικά, ενώ υπάρχουν και εγγενείς και επίκτητες ακούσιες ή αντανακλαστικές αντιδράσεις – Κλασσική εξαρτημένη ή αντανακλαστική μάθηση.

Φιλοσοφικές και Επιστημολογικές Καταβολές του Συμπεριφορισμού Η Θεωρία της Εξέλιξης του Δαρβίνου Δαρβίνος ( ), Άγγλος φυσιοδίφης και ερευνητής στους τομείς της βοτανολογίας, ζωολογίας και γεωλογίας - Θεωρία της Εξέλιξης: η φυσική παραλλαγή στα έμβια όντα και στα άψυχα στοιχεία της φύσης είναι αποτέλεσμα τυχαίας κατανομής.

Η Θεωρία της Εξέλιξης του Δαρβίνου Ο Νόμος της φυσικής επιλογής ερμηνεύει την εξέλιξη του κάθε είδους: διαιωνίζονται τα χαρακτηριστικά εκείνα που συμβάλλουν στη διαιώνιση του είδους, ενώ αποβάλλονται αυτά που θα το εξωθούν σε εξαφάνιση. Η εφαρμογή του νόμου της φυσικής επιλογής ισχύει και για χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς, των συναισθημάτων και της νοημοσύνης του ανθρώπου.

B.F. Skinner

Κύρια στοιχεία της Ανάλυσης της Συμπεριφοράς  Έμφαση στη λειτουργία της συμπεριφοράς και όχι στη δομή της.  Αξιοποίηση ευρημάτων σχετικά με τις σχέσεις περιβάλλοντος και ανθρώπινων αντιδράσεων, χωρίς υποκειμενικές ερμηνείες, για την εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.  Τα «εσωτερικά στοιχεία» (private events) αποτελούν αντικείμενο ψυχολογικής έρευνας και επηρεάζουν τη συμπεριφορά βάσει των ίδιων φυσικών νόμων που διέπουν τη σχέση εκδηλούμενων αντιδράσεων και περιβαλλοντικών συνεπειών.

Από το Μεθοδολογικό στο Ριζοσπαστικό Συμπεριφορισμό Skinner (1974/1976) - «About Behaviorism»  Η ανάλυση της συμπεριφοράς δεν περιλαμβάνει μόνο εξωτερικά φαινόμενα. Αποδέχεται ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, δηλαδή, όχι μόνο εκείνους που βρίσκονται υπό κοινή παρατήρηση.  Παραδέχεται την ύπαρξη εσωτερικών λειτουργιών, όπως η σκέψη και τα συναισθήματα.

Από το Μεθοδολογικό στο Ριζοσπαστικό Συμπεριφορισμό  Υποστηρίζει ότι τα εσωτερικά δρώμενα (private events) υπόκεινται στους ίδιους νόμους με την εξωτερικευμένη ανθρώπινη συμπεριφορά. Τα χαρακτηριστικά και οι τρόποι λειτουργίας της συμπεριφοράς και των εσωτερικών δρώμενων δεν διαφέρουν ουσιαστικά.  Θεωρεί ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου καθώς και οι γενετικές του καταβολές είναι δυνατόν να μελετηθούν ως βιολογικά φαινόμενα. Είναι άγνωστο αν υπάρχουν και άλλα στοιχεία στη δομή του ανθρώπου και αν μπορούν να αξιολογηθούν αντικειμενικά.

Από το Μεθοδολογικό στο Ριζοσπαστικό Συμπεριφορισμό  Προτρέπει τους ψυχολόγους να μελετήσουν τα φαινόμενα που σχετίζονται είτε με τη συμπεριφορά του ανθρώπου είτε με τις γενετικές του καταβολές, εφόσον αυτά μόνο επιτρέπουν πειραματική ανάλυση.

Υποστηρίζει ότι η σφαιρική αξιολόγηση των λειτουργιών της συμπεριφοράς απαιτεί ανάλυση: της συνάφειας συμπεριφοράς και περιβάλλοντος υπό σύγχρονες χωροχρονικές συνθήκες, των γενετικών καταβολών και του ιστορικού του ατόμου του οποίου η συμπεριφορά βρίσκεται υπό ανάλυση. Ριζοσπαστικός Συμπεριφορισμός

Σύνοψη Η συμπεριφορική ψυχολογία υποστηρίζει ότι αντικείμενο της ψυχολογίας θα πρέπει να είναι η συμπεριφορά του ανθρώπου και η τροποποίησή της με τρόπο που προάγει την ψυχική υγεία του ανθρώπου, καθώς και την κοινωνική ευημερία. Παρότι οι συμπεριφορικοί ψυχολόγοι μελετούν τη συμπεριφορά του ανθρώπου, δεν αρνούνται την ύπαρξη σκέψης, συναισθημάτων και άλλων εσωτερικών βιωμάτων Κατά τον συμπεριφορισμό, η μελέτη και τροποποίηση της συμπεριφοράς αποτελεί την πεμπτουσία της ψυχολογίας, ως το μοναδικό ανθρώπινο στοιχείο που εμπίπτει σε άμεση παρατήρηση, σε ακριβή και πλήρη αξιολόγηση.