Επιμορφωτική συνάντηση με θέμα: «Η σημασία των νοητικών σχημάτων στην οικοδόμηση της γνώσης και η χρησιμοποίησή τους ως εργαλείων μάθησης: Η περίπτωση του εννοιολογικού χάρτη». Αίθουσα “Νικόλαος Μάρτης” Τρίτη 3 και Πέμπτη 5 Μαρτίου 2015, 17.00’-19.00΄ Εισηγήτρια: Δρ Κωνσταντίνα Κηροποιού Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Καβάλα ς

Περιεχόμενο επιμορφωτικής δραστηριότητας ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ Ας μιλήσουμε για τα νοητικά σχήματα. Ο ρόλος τους στην καθημερινότητά μας Στην εκπαίδευση τι μπορούμε να κάνουμε; Ας δούμε μερικές απεικονίσεις. Τώρα ας δημιουργήσουμε μια δική μας απεικόνιση. ΟΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Τι είναι οι εννοιολογικοί χάρτες; Πώς προέκυψαν; Από τι αποτελείται ένας εννοιολογικός χάρτης; Απλός και ανεπτυγμένος εννοιολογικός χάρτης Δομή ενός ενδεικτικού εννοιολογικού χάρτη Βασικές οδηγίες για τη σχεδίασή του Μορφές χαρτών Ας σχεδιάσουμε χάρτες επιλέγοντας τη μορφή που μας ταιριάζει ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΝΝΟΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Με ποιους τρόπους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον εννοιολογικό χάρτη ως εργαλείο αξιολόγησης; Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους χάρτες εννοιών στην εκπαίδευση; Μαθησιακά οφέλη Ενδεικτικά λογισμικά για εννοιολογικούς χάρτες Γιατί γραφική αναπαράσταση της γνώσης;

Το νερό

Ενέργεια

Το Τρίγωνο της διδακτικής

Τι είναι ο εννοιολογικός χάρτης; Είναι ένα διάγραμμα που απεικονίζει γραφικά τη συσχέτιση μεταξύ διαφόρων εννοιών.

από τι αποτελείται ένας εννοιολογικός χάρτης; Περιέχει κόμβους και συνδέσμους Οι κόμβοι αναπαριστούν τις έννοιες. Οι σύνδεσμοι αποτελούνται από μια γραμμή, η οποία μπορεί να έχει και τη μύτη του βέλους, αν θέλουμε να δείξουμε τη μονόδρομη ή αμφίδρομη πορεία της σχέσης. Πάνω στη γραμμή γράφουμε τη σχέση της μίας έννοιας με την άλλη. Μια πρόταση της μορφής Έννοια1 – Σύνδεσμος – Έννοια2 που περιγράφει τη σχέση ανάμεσα στις δύο έννοιες ονομάζεται «στιγμιότυπο» και αποτελεί το βασικό στοιχείο ενός εννοιολογικού χάρτη. Επομένως, το νόημα ενός χάρτη εμπεριέχεται στα στιγμιότυπα του.

σύνθετες συνδέσεις Ένα ακόµα σηµαντικό χαρακτηριστικό των χαρτών εννοιών είναι οι λεγόµενες σύνθετες συνδέσεις (crosslinks ). Πρόκειται για σχέσεις ή δεσµούς µεταξύ εννοιών που ανήκουν σε διαφορετικές περιοχές του χάρτη. Μας βοηθούν να κατανοήσουµε πώς κάποια έννοια µιας περιοχής γνώσης που αναπαρίσταται στο χάρτη συνδέεται µε µία έννοια διαφορετική περιοχής. όροι: κόμβος, σύνδεσμος, συνδετική λέξη, πρόταση(ή στιγμιότυπο), σύνθετη σύνδεση

Απλός και ανεπτυγμένος εννοιολογικός χάρτης Ένας εννοιολογικός χάρτης μπορεί να είναι απλός, δηλαδή να συνδέει τις έννοιες σ' ένα πρώτο επίπεδο ή ανεπτυγμένος, ώστε να συνδέει οικογένειες εννοιών με άλλες έννοιες. Να απλώνεται δηλαδή σε μεγάλο πλάτος και βάθος.

Δομή ενός ενδεικτικού εννοιολογικού χάρτη

εννοιολογικοί χάρτες πώς προέκυψαν; Joseph D. Novak 1972, Cornell, (μελέτη-παρακολούθηση των γνωστικών αλλαγών) σκέψη των παιδιών-χάρτη ς της σκέψης τους { David Ausubel (The psychology of meaningful learning, 1963) }

Βασικές οδηγίες για τη σχεδίαση του εννοιολογικού χάρτη  Εντοπίζω την κεντρική ιδέα της ενότητας, η οποία συνήθως βρίσκεται στην επικεφαλίδα και την περικλείω σε κύκλο  Φτιάχνω διακλαδώσεις με τις βασικές έννοιες  Ενώνω τις έννοιες με γραμμές, οι οποίες συνοδεύονται από λέξεις που δείχνουν ιδιότητα, σχέση, λογική συνεπαγωγή

Η κεντρική έννοια τοποθετείται στο κέντρο και γύρω της απλώνονται οι υποέννοιες.

Ιεραρχικοί χάρτες εννοιών (Hierarchy concept maps) Η βασική έννοια τοποθετείται στην κορυφή του χάρτη. Τα υπόλοιπα στοιχεία παρουσιάζονται ακολουθώντας μία καθοδική κλιμάκωση. Οι επιμέρους έννοιες τοποθετούνται στην κλίμακα της ιεραρχίας ανάλογα με τη σχέση τους προς τις ιεραρχικά ανώτερες έννοιες

Ας σχεδιάσουμε χάρτες  Ανεξάρτητα από την εργασία ή την καριέρα την οποία θα αποφασίσει κάποιος να ακολουθήσει, στο σύγχρονο κόσμο της εργασίας οι εργοδότες αναζητούν συγκεκριμένες δεξιότητες από τους εργαζόμενους. Σχεδιάστε έναν εννοιολογικό χάρτη στον οποίο θα απεικονίζετε τις σημαντικότερες, κατά τη γνώμη σας, δεξιότητες.  Σχεδιάστε ένα εννοιολογικό χάρτη με θέμα τον κύκλο του νερού.

εφαρμογές της χαρτογράφησης στην εκπαίδευση ως διδακτικό εργαλείο για την παρουσίαση μιας ενότητας (ο χάρτης κατασκευάζεται από τον ίδιο το διδάσκοντα-ο εκπαιδευτικός μπορεί να τον χρησιμοποιήσει ως βάση για την οργάνωση του μαθήματος- προσανατολίζει την προσοχή των μαθητών στα κύρια σημεία και στη σύνδεσή τους με τις λεπτομέρειες). ως οργανωτής προώθησης (λειτουργεί ως γνωστική γέφυρα-σύνδεση παλιάς και νέας γνώσης- κατασκευάζεται σε συνεργασία διδάσκοντα και μαθητών). ως επαναληπτικός χάρτης γνώσης (ανακεφαλαίωση των σημαντικότερων εννοιών της ενότητας- κατασκευάζεται σε συνεργασία διδάσκοντα και μαθητών). ως εργαλείο αξιολόγησης (διαγνωστικής, διαμορφωτικής, τελικής) στις ομαδικές εργασίες (ισότιμη συμμετοχή και ανταλλαγή απόψεων. Οι εννοιολογικοί χάρτες αποτελούν εργαλεία διαπραγμάτευσης νοήματος. Έτσι ενισχύεται η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας κι ενδυναμώνεται η μάθηση. Όλοι οι μαθητές, και κυρίως αυτοί που έχουν έφεση στην οπτική μάθηση, επωφελούνται εκφράζοντας ιδέες, πληροφορίες και σκέψεις χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό από σχήματα, χρώματα, εικόνες, κείμενο και ήχο). στη μελέτη στο σπίτι (σημειώσεις από την παράδοση και από το βιβλίο, ενισχύοντας τη μνήμη και απαιτώντας λιγότερο χρόνο για μελέτη).

Με ποιους τρόπους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον εννοιολογικό χάρτη ως εργαλείο αξιολόγησης δίνω στους μαθητές μόνον το θέμα κι εκείνοι επιλέγουν τις έννοιες που θα εντάξουν στο χάρτη και τις συνδέσεις που θα χρησιμοποιήσουν τους δίνω το θέμα κι έναν κατάλογο με έννοιες σε τυχαία σειρά και τους ζητώ να κατασκευάσουν έναν χάρτη μόνον με αυτές τις έννοιες τους δίνω έναν κατάλογο εννοιών και τους ζητώ να επιλέξουν τις έννοιες που θα εντάξουν στο χάρτη που θα κατασκευάσουν τους δίνω το θέμα κι έναν ημιτελή χάρτη εννοιών τον οποίο καλούνται να συμπληρώσουν τους δίνω ένα κείμενο που περιέχει έννοιες και τους ζητώ να κατασκευάσουν έναν χάρτη τους δίνω έναν εννοιολογικό χάρτη και τους ζητώ να τον “μεταφράσουν σε κείμενο”

Μαθησιακά οφέλη Οι μαθητές: σχεδιάζουν αναλύουν τη σκέψη τους επεξεργάζονται πληροφορίες οργανώνουν τις ιδέες τους βλέπουν σχέσεις και κάνουν συνδέσεις συγκρίνουν σκέφτονται δημιουργικά ενισχύουν τη μάθηση αναγνωρίζουν παρερμηνείες και λάθος συνδέσεις έχουν μία συνολική εικόνα της προόδου αναπτύσσουν κριτική και λογική σκέψη ενισχύουν τη μεταγνώση τους και αποκτούν επίγνωση των διαδικασιών μάθησης Όροι: δηλωτική, διαδικαστική, διακλαδωτή μάθηση, μεταγνώση

Γιατί γραφική αναπαράσταση της γνώσης;

Ενδεικτικά λογισμικά για εννοιολογικούς χάρτες