ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΣΤΗΝ ΓΕΝΙΚΉ ΨΥΧΟΛΟΓΊΑ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΙΆ - ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΊΑ -MNHMH Δήμητρα Παπαστεργίου MSc- Λάρισα 2015

Ορισμός  Μνήμη είναι η ικανότητα του ανθρώπου να συγκρατεί πληροφορίες εσωτερικά και να κάνει φανερή αυτή τη συγκράτηση διαμέσου της συμπεριφοράς ή της επίδοσης σε κάποιο έργο.

 Χωρίς την μνήμη δεν θα μπορούσαμε να έχουμε καταγεγραμμένες εμπειρίες. Ούτε μάθηση, ούτε συνείδηση του εαυτού.  Σύμφωνα με τον Griffith, ένα άτομο με μέση διάρκεια ζωής, θα αποθηκεύσει περίπου 500 φορές τόσες πληροφορίες όσες μπορεί να υπάρχουν σε όλους τους τόμους της Britannica

Δομές εγκεφάλου που εμπλέκονται στην μνήμη.

 Μνήμη είναι ένα σύνθετο σύστημα που περιλαμβάνει 3 τύπους διατήρησης των πληροφοριών.  Αισθητηριακή  Βραχύχρονη  Μακρόχρονη

 Η αισθητήρια μνήμη ή αισθητήρια αποθήκευση διαρκεί από κλάσματα δευτερολέπτου ως 2 δευτερόλεπτα.  Οι πληροφορίες αφορούν ερεθισμούς που διεγείρουν τα αισθητήρια.  Εικονική μνήμη για οπτική αισθητήρια αποθήκευση  Ηχητική μνήμη για ακουστικά ερεθίσματα.

 Βραχύχρονη μνήμη ή εργαζόμενη μνήμη είναι η μνήμη όπου περνάνε οι πληροφορίες που δεν θα χαθούν από την αισθητήρια μνήμη και διατηρούνται για λίγα δευτερόλεπτα.  Π. χ. αριθμός τηλεφώνου  Συμμετέχει ακόμη σε ομιλία, ανάγνωση, λύση προβλημάτων

 Μακρόχρονη μνήμη. Εδώ αφορά τις πληροφορίες που παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην μνήμη.  Έχει σχετικά μόνιμη δυνατότητα αποθήκευσης με μεγάλη ικανότητα συγκράτησης.

 Η μνήμη εξαρτάται από την λειτουργία ενός πολύπλοκου νοητικού συστήματος.  Η λειτουργία αποτελείται από 3 στάδια :  Κωδικοποίηση  Αποθήκευση  Ανάσυρση

 Επιπλέον λειτουργίες της μνήμης αποτελούν  η επανάληψη  η συνένωση ή οργάνωση  η ανάμνηση  η λήθη.

Κωδικοποίηση  Όπως, οι εισερχόμενες πληροφορίες κωδικοποιούνται ώστε να ερμηνευθούν από τον εγκέφαλο, έτσι και οι πληροφορίες που πρέπει να αποθηκευτούν πρέπει να κωδικοποιηθούν έτσι ώστε το μνημονικό σύστημα να μπορεί να τις αποδέχεται και να τις χρησιμοποιεί.  Οι αισθητήριες πληροφορίες τοποθετούνται σε μνημονικούς κώδικες - νοητικές αναπαραστάσεις.

Αποθήκευση  Αναφέρεται στη διατήρηση των πληροφοριών για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ανάσυρση  Η ανάσυρση αποθηκευμένων πληροφοριών π. χ. αριθμού τηλεφώνου είναι γρήγορη και εύκολη που μοιάζει αυτόματη.  Οι διαδικασίες ανάσυρσης περιλαμβάνουν την ανάκληση και την αναγνώριση.

 Η ανάκληση είναι η λειτουργία της επαναφοράς των πληροφοριών της μακρόχρονης μνήμης στην βραχύχρονη για ενημερότητα ή ανάλυση.  Η αναγνώριση είναι διαδικασία ενθύμησης μιας πληροφορίας που μπορεί να την έχουμε ξεχάσει αλλά να την αναγνωρίσουμε όταν κάποιος μας το υπενθυμίσει.  Άρα, η αναγνώριση είναι πιο εύκολη από την ανάκληση.

 Επανάληψη : Διακρίνεται σε επανάληψη συντήρησης - κράτημα πληροφορίας στην ΒΜ - και σε εμβάθυνσης - μεταφορά από ΒΜ σε ΜΜ για διατήρηση.  Συνένωση : Η περιορισμένη ικανότητα της ΒΜ, επηρεάζει την συγκράτηση. Συνένωση αριθμών, λέξεων σε προτάσεις.  Οργάνωση : Για να συγκρατηθούν οι πληροφορίες πρέπει να έχουμε οργάνωση σε γνωστικά σχήματα

Αισθητήρια Καταγραφή  Ήδη αναφέραμε την αξία της ΑΚ στην λειτουργία της μνήμης, όπου ο ρόλος των αισθητήριων καταγραφέων είναι ακριβώς η διατήρηση των πληροφοριών.  Οι μνήμες που διατηρούνται στους αισθητήριους καταγραφείς είναι φευγαλέες αλλά ικανές να επεξεργαστούν. Αυτή η λειτουργία έχει προσαρμοστική αξία για το μνημονικό σύστημα.

Χαρακτηριστικά της ΑΚ.  Αποτελεί εντύπωση του ερεθισμού  Φωτογραφική δυνατότητα  Σύντομη διάρκεια : 1-2 δευτερόλεπτα.

Βραχύχρονη Μνήμη  Η Βραχύχρονη Μνήμη διαρκεί περίπου 18 δευτερόλεπτα.  Οι λειτουργίες της ΒΜ έχουν να κάνουν με την λεπτομερέστερη αναπαράσταση και ανάλυση για χρήση των πληροφοριών  Αρχικά, θεωρήθηκε ως μια απλή αποθήκη πληροφοριών.  Όμως, εμπλέκεται σε πολλές νοητικές εργασίες.

Κωδικοποίηση στην ΒΜ  Κυριαρχεί συχνά, η ακουστική κωδικοποίηση.  Διαπολιτισμικές μελέτες έχουν δείξει ότι είναι πιο δύσκολο να θυμηθούμε ερεθίσματα τα οποία σχετίζονται ακουστικά μεταξύ τους παρά αν διαφοροποιούνται ακουστικά.  Π. χ. έχουν πιο χαμηλή επίδοση, όταν ECVTGB, ενώ πιο εύκολο είναι όταν KRLDQS

Ικανότητα αποθήκευσης στην ΒΜ  Ebbinghaus: Γνωστός για τις έρευνες πάνω στην μνήμη και τις διαδικασίες της.  Απέδειξε ότι υπάρχουν όρια στην διάρκεια της ΒΜ  Χρησιμοποίησε ψευδολέξεις και διαπίστωσε ότι αν μια λίστα περιελάμβανε 6 ψευδολέξεις τα υποκείμενα την μάθαιναν σε 1 δοκιμή.  Αν έβαζαν 10 όμως, οι επαναλήψεις αμέσως ανέβαιναν.

 Άλλοι ερευνητές, έχουν ασχοληθεί με την ικανότητα αποθήκευσης της ΒΜ.  George Miller: Μαγικός αριθμός «7 συν πλην 2»  Το όριο δεν βρίσκεται στον αριθμό των στοιχείων που μπορούν να αποθηκευτούν αλλά σε τμήματα πληροφοριών.

 Σημαντικό ρόλο στην κωδικοποίηση του υλικού σε τμήματα πληροφορίας στην ΒΜ παίζει η προϋπάρχουσα γνώση.  Αυτό αποδεικνύεται με το πείραμα των θέσεων στο σκάκι.  Διαφορά ανάμεσα στον αρχάριο και στον μάστερ.

Μακρόχρονη Μνήμη  Όταν μιλάμε για μνήμη συχνά δεν αναφερόμαστε στην βραχύχρονη μνήμη αλλά στην μακρόχρονη που είναι μεγαλύτερη και πιο μόνιμη.

Κωδικοποίηση στην ΜΜ  Η κωδικοποίηση στην ΜΜ είναι αυτόματη και άλλες φορές αντικείμενο επίπονης διαδικασίας.  Έρευνες έχουν δείξει ότι η κωδικοποίηση στην ΜΜ συχνά αγνοεί τις επιφανειακές λεπτομέρειες και αντ ’ αυτών κωδικοποιεί τη γενική, υπονοούμενη σημασία των πληροφοριών.

 Έρευνες αποδεικνύουν την κυριαρχία της σημασιολογικής κωδικοποίησης στην μακρόχρονη μνήμη.  Πάντα θυμόντουσαν την γενική σημασία αυτού που είχαν ακούσει παρά την ακριβή διατύπωση.

 Ακόμη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η οπτική κωδικοποίηση για να επεξεργαστούν εικόνες στην ΜΜ  Άτομα, που εκτέθηκαν σε έναν αριθμό 2500 φωτογραφιών, θυμόντουσαν το 90% εξ αυτών.  Σύμφωνα με τη θεωρία της διπλής κωδικοποίησης θυμόμαστε καλύτερα τις πληροφορίες όταν αναπαρίστανται και με τους 2 κώδικες.

Αποθηκευτική ικανότητα ΜΜ  Η ικανότητα είναι εξαιρετικά μεγάλη.  Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι είναι απεριόριστη.  Αυτό δεν μπορεί να αποδειχθεί, αλλά φαίνεται από το γεγονός ότι άνθρωποι θυμούνται πολλές λεπτομέρειες, με ακρίβεια για πολλά χρόνια μετά.

Είδη ΜΜ  Υπάρχουν τουλάχιστον 3 είδη, ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας.  Επεισοδιακή ή μνήμη επεισοδίων  Σημασιολογική  Διαδικαστική

Επεισοδιακή μνήμη  Η μνήμη ενός γεγονότος που συνέβη ενώ ήσαστε παρόντες.  Π. χ. τι φάγατε χθες, τι κάνετε πέρσι το καλοκαίρι, ή που πήγατε την προηγούμενη Παρασκευή.  Δηλαδή, περιλαμβάνει τις προσωπικές εμπειρίες, ενώ, ο τύπος της οργάνωσης είναι χρονολογικός ή χωρικός, πότε και πού συνέβησαν τα γεγονότα.

Σημασιολογική Μνήμη  Αφορά την γνώση του κόσμου, την εξωτερική πραγματικότητα, τη γλώσσα, τις σημασίες των λέξεων.  Δεν εμπλέκει την μνήμη ενός συγκεκριμένου γεγονότος.  Οι αρχικές γνώσεις της σημασιολογικής μνήμης προέρχονται από αφαίρεση.

Διαδικαστική μνήμη  Εμπλέκει την εκμάθηση συμπεριφορών και δεξιοτήτων.  Αναφέρεται στην μνήμη του πως κάνουμε τα πράγματα.  Π. χ. πώς οδηγούμε ένα ποδήλατο, πώς διαβάζουμε έναν χάρτη κλπ.

 Πολλές δραστηριότητες απαιτούν και τα 3 είδη μνήμης.  Π. χ. τένις  Γνώση κανόνων : Σημασιολογική  Σειρά στο σερβίς : Επεισοδιακή  Γνώση πετάγματος μπάλας : Διαδικαστική

Διαφορές ανάμεσα στην ΒΜ & ΜΜ  Είσοδος : Επιλεκτική προσοχή  Κωδικοποίηση : Ακουστική, φωνητική, αρθρωτική οπτική και σημασιολογική  Συγκράτηση 7 μονάδες  Διάρκεια : 18’’  Διατήρηση : Συνεχής προσοχή & επανάληψη συντήρησης  Απώλεια : φθορά, παρεμπόδιση & εκτόπιση  Ανάκληση : Γραμμική  Είσοδος : Επανάληψη  Κωδικοποίη : Σημασιολογική, φωνητική & οπτική  Συγκράτηση : μεγάλη  Διάρκεια : Χρόνια  Διατήρηση : ενεργητική επανάληψη, εμβάθυνση και οργάνωση  Απώλεια : παρεμπόδιση, μετασχηματισμό, αδυναμία προσέγγισης  Ανάκληση : Άμεση προσέγγιση & αναζήτηση πληροφορίας.

Έκδηλη και άδηλη μνήμη  Έκδηλη μνήμη : Όταν σκόπιμα προσπαθούμε να θυμηθούμε κάτι.  Όταν προσπαθούμε να θυμηθούμε που πήγαμε διακοπές  Άδηλη μνήμη : Ακούσια ανάμνηση και επίδραση εμπειριών.  Όταν βλέπουμε μια ταινία με αυτοκίνητο, ασυνείδητα ανησυχούμε αν έχουμε εμπλακεί σε ατύχημα.

Οργάνωση της ΜΜ - θεωρητικά μοντέλα  Σημασιολογικά δίκτυα  Σχήματα  Μοντέλα παράλληλης επεξεργασίας

Σημασιολογικά δίκτυα  Οι έννοιες αναπαρίστανται σε ένα πυκνό δίκτυο διασυνδέσεων.  Οι πληροφορίες ανασύρονται από την μνήμη μέσω της εξαπλούμενης ενεργοποίησης.  Κάθε φορά που σκεφτόμαστε μια έννοια, ενεργοποιείται το δίκτυο και η εξαπλούμενη ενεργοποίηση διασχίζει όλα τα μονοπάτια που συνδέονται με αυτήν την έννοια.

 Σύμφωνα με την θεωρία των σημασιολογικών δικτύων, οι άνθρωποι αποκτούν πρόσβαση σε ένα τεράστιο σώμα γνώσεων, γρήγορα και άκοπα, όταν η γνώση μπορεί να ενσωματωθεί σε σημασιολογικό δίκτυο που την οργανώνει.  Δεν ανακτούν μόνο γεγονότα που έχουν μάθει άμεσα αλλά και γνώσεις που μπορούν να τους βοηθήσουν να συμπεράνουν ή να υπολογίσουν άλλα γεγονότα.

Σχήματα  Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Bartlett.  Πρότεινε ότι οι άνθρωποι αναπαριστούν σε κάποια σχηματική μορφή τις αναμνήσεις γεγονότων και ότι τα σχήματα αυτά δημιουργούν ισχυρές προσδοκίες που επηρεάζουν τις ερμηνείες των πληροφοριών

 Οι πληροφορίες που εμπλέκονται σε ένα σχήμα μπορούν να οργανωθούν ιεραρχικά και να περιέχουν άλλα σχήματα, σενάρια ή πλαίσια.  Τα σενάρια είναι εξειδικευμένα στερεότυπα σχήματα όπως το σενάριο του εστιατορίου  Περιλαμβάνει γνώσεις του τι συμβαίνει σε ένα εστιατόριο.  Τα πλαίσια είναι σχήματα που σκοπό έχουν αναπαράσταση γνώσεων σχετικά με τις ιδιότητες και τις θέσεις των αντικειμένων.

Συνδετιστικά μοντέλα ή παράλληλα κατανεμημένα δίκτυα  Προσφέρουν ερμηνεία για το πώς οι σημασιολογικές και επεισοδιακές πληροφορίες συγκροτούνται σε εποικοδομητικές μνήμες.  Πρόσφατα μαθημένα γεγονότα μεταβάλλουν τις γενικές γνώσεις μας σχετικά.  Παράγουν αυθόρμητες γενικεύσεις.  Αυτές όμως, μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικά λάθη αν το δίκτυο βασίζεται σε περιορισμένη εμπειρία.

Μνήμη μαρτύρων  Εφαρμογή της οπτικής μνήμης  Η παραπλανητική πληροφορία έχει σημαντική επίδραση στην μνήμη του γεγονότος, γιατί ενσωματώθηκε στην αναπαράσταση αυτού.  Υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες για παραπλάνηση από λάθος πληροφορία

 Αυτό συμβαίνει όταν  αναφέρονται σε ασήμαντες σχετικά λεπτομέρειες  δίνονται μετά από καθυστέρηση  τα άτομα δεν γνωρίζουν ότι λαμβάνουν εσφαλμένες πληροφορίες

Παράγοντες που επιδρούν στην μνήμη μαρτύρων  Συναισθηματική φόρτιση  Ερωτήσεις για κεντρικά στοιχεία & απώλεια περιφερειακών λεπτομερειών  Παρεμβατικές ερωτήσεις  Παραποίηση του μνημονικού ίχνους.

Λήθη  Απώλεια της πληροφορίας συμβαίνει :  στην αισθητική καταγραφή και οφείλεται στην φθορά του μνημονικού ίχνους  στην ΒΜ και οφείλεται στην εκτόπιση από μια νέα πληροφορία.  στην ΜΜ και οφείλεται στην αδυναμία ανάκλησης της πληροφορίας.

 Αιτίες λήθης :  Παθητική φθορά : Λήθη προϊόντος του χρόνου  Αχρησία  Παρεμπόδιση ή παρεμβολή : Αρνητική επίδραση που ασκεί μια άλλη μάθηση  Αποτυχία ανάπλασης : Αδυναμία εντοπισμού και ανάπλασης της σχετικής πληροφορίας

 Λήθη εξαιτίας κινήτρων : Καταστολή εμπειρίας στο υποσυνείδητο εξαιτίας κάποιου προσωπικού λόγου ή κινήτρου.  Συστηματικός μετασχηματισμός ή διαστρέβλωση του μνημονικού ίχνους : Η λήθη οφείλεται στον μετασχηματισμό του μνημονικού ίχνους και όχι στην φθορά του.  Τραύματα, κατάχρηση αλκοόλ ( Korsakoff), γηρατειά, λήψη φαρμάκων.

 Περίπτωση Η. Μ. εμπροσθοδρομική αμνησία αδυναμία συγκράτησης νέων πληροφοριών αλλά ενθύμηση παλιών, λόγω αφαίρεσης 2 πλευρών ιπποκάμπου.  Korsakoff: Έλλειψη θυαμίνης, λόγω αλκοόλ και κακής διατροφής οδηγεί σε αδυναμία αποθήκευσης νέων πληροφοριών. Διατηρούν επίπεδο συζήτησης, όμως η μνήμη τους είναι εντελώς κατεστραμμένη.  Σε άλλες περιπτώσεις δημιουργεί και οπισθοδρομική αμνησία.

Ταξινόμηση σφαλμάτων πράξης  Σφάλματα μνημονικής συγκράτησης (40%):  Σφάλματα ελέγχου (20%): Πυζάμες αντί για ρούχα άνετα  Σφάλματα υπο - ρουτίνας (18%): Άναμμα φωτός παρόλο που είναι μέρα  Σφάλματα διάκρισης (11%): Κρέμα ξυρίσματος αντί για οδοντόκρεμα  Σφάλμα συνένωσης (5%): Πετάω το γλυκό αντί για το χαρτί.

Μνημονικές στρατηγικές  Διακρίνονται σε εσωτερικές νοητικές διαδικασίες και σε αυτές που αναφέρονται  Μέθοδος των θέσεων : Σύνδεση ανάμεσα σε αντικείμενα με καθορισμένη ακολουθία θέσεων.  Λέξη - κλειδί : Εντοπισμός κύριου χαρακτηριστικού και σύνδεση με νοητική εικόνα.  Χρήση των νοερών εικόνων ως μεσολαβητές

 Τεχνική κρεμάστρου : Χρήση ομοιοκαταληξίας και ρυθμού για συγκράτηση λεκτικής ύλης.  Καθημερινά, όμως στηριζόμαστε στα μνημονικά μέσα εξωτερικής βοήθειας.

 Ημερολόγια  Χάρτες  Σημειώσεις  Πίνακες τοίχου  Δαχτυλίδι σε άλλο δάχτυλο  Νοερή διαδοχή πράξεων ώστε να θυμηθούμε που αφήσαμε ένα αντικείμενο.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας !!!