ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ» Τμήμα Γενικής Αγωγής Εργασία.

Παρουσίαση με θέμα: "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ» Τμήμα Γενικής Αγωγής Εργασία."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ» Τμήμα Γενικής Αγωγής Εργασία στο μάθημα: «Διδακτική της Ιστορίας» Διδάσκουσα: Μαρία Ρεπούση Ακαδημαϊκό έτος: 2008 – 2009 εαρινό εξάμηνο θέμα: Η συμβολή της Κοινής Συντροφιάς (συνεταιρισμού) των Αμπελακίων στην ανάπτυξη της κοινότητας ( ). ΓΕΩΡΓΙΑ ΔΟΥΒΛΗ

2 Η συμβολή της Κοινής Συντροφιάς (συνεταιρισμού) των Αμπελακίων στην ανάπτυξη της κοινότητας ( ). Εργασία στο μάθημα: «Διδακτική της Ιστορίας» Γεωργία Δούβλη

3 Στόχοι Α. Γνώση περιεχομένου (δηλωτική)
Να γνωρίσουν τα παιδιά τους λόγους που οδήγησαν στη δημιουργία και τη διάλυση της Κοινής Συντροφιάς. Να κατανοήσουν τον τρόπο αξιοποίησης μιας τέχνης καθώς και των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών στην οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου. Να διερευνήσουν αν η οικονομική ανάπτυξη της Κοινής Συντροφιάς συνδέεται με την ευρύτερη πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη της κοινότητας. Να γνωρίσουν τη ζωή ενός τόπου σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Β. Γνώση ιστορικών μεθόδων (μεθοδολογική) Να κατανοήσουν τα παιδιά τη σημασία των ιστορικών πηγών για την ιστορία. Να αξιοποιήσουν πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές για να αντλήσουν γνώσεις. Να μάθουν να εντοπίζουν τα στοιχεία που χρειάζονται σε μια συγκεκριμένη πηγή και να τα χρησιμοποιούν για σύνθεση εργασιών. Γ. Κατανόηση ιστορικών εννοιών (εννοιολογική) Να κατανοήσουν τις έννοιες: συνεταιρισμός, βιοτεχνία, εμπόριο. Δ. Αναμενόμενες στάσεις και αντιλήψεις Να συνειδητοποιήσουν τη σχέση εργασίας και προόδου. Να εκτιμήσουν τη σημασία της συνεργασίας.

4 ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ
Ποια ήταν η συμβολή του συνεταιρισμού (Κοινή Συντροφιά) των Αμπελακίων στην ανάπτυξη της κοινότητας κατά την περίοδο της δράσης του ( ); ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΥΠΟΕΡΩΤΗΜΑΤΑ • Βιοτεχνική ανάπτυξη • Οικονομική ανάπτυξη • Παιδεία • Πολιτισμός Κάτω από ποιες συνθήκες και για ποιους λόγους συντελέστηκε η βιοτεχνική ανάπτυξη των Αμπελακίων κατά την οθωμανική κυριαρχία; Ποια ήταν η οικονομική κατάσταση της κοινότητας την περίοδο αυτή; Υπήρχε κάποια μορφή εκπαίδευσης και τι είδους ήταν αυτή; Υπήρχε πολιτιστική ανάπτυξη στα Αμπελάκια κατά την περίοδο που εξετάζουμε;

5 Φάκελος υλικού Σε κάθε ομάδα δίνεται ένας φάκελος υλικού που θα περιέχει: χάρτη της Ελλάδας χάρτη της Ευρώπης «το ποτάμι του χρόνου» πηγές

6 σήμερα 1900 2009 αρχή 20ου αι. «το ποτάμι του χρόνου»

7 1η ενότητα: Γνωριμία με τα Αμπελάκια.
1η ενότητα: Γνωριμία με τα Αμπελάκια.

8 Πού βρίσκονται τα Αμπελάκια;
Τα Αμπελάκια, διοικητικά ανήκουν στο νομό Λάρισας και είναι χτισμένα στις πλαγιές του Κισσάβου, πάνω από την κοιλάδα των Τεμπών. Παίρνοντας την εθνική οδό από τη Λάρισα για τη Θεσσαλονίκη και λίγο πριν μπούμε στην κοιλάδα των Τεμπών, στο ύψος περίπου των διοδίων, βρίσκεται ο δρόμος που μας οδηγεί στα Αμπελάκια. Το χωριό απέχει από την εθνική οδό μόλις 5χλμ. Δραστηριότητα Εντοπίστε στο χάρτη της Ελλάδας, που θα βρείτε στο φάκελο υλικού της ομάδας σας, τα Αμπελάκια. Α1

9

10 Ιστορικά στοιχεία για τα Αμπελάκια
Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 500 περίπου μέτρα. Πότε ακριβώς πρωτοχτίστηκαν τα Αμπελάκια δεν γνωρίζουμε, γιατί δεν υπάρχουν σαφή ντοκουμέντα. Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα Αμπελάκια υπήρχαν ως οικισμός τουλάχιστον από τα τέλη του 14ου αιώνα μ.Χ., με δεδομένο το ότι όσοι οικισμοί δεν έχουν τουρκικό όνομα, προϋπήρχαν της τουρκικής εισβολής και είναι ένας από τους θεσσαλικούς οικισμούς της ύστερης βυζαντινής εποχής. Τα Αμπελάκια εμφανίζονται στην πρώτη τουρκική απογραφή του ως ένα από τα πολλά χωριά που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Σάχηδων των Τρικάλων, που κυβερνούσαν τότε την περιοχή. Λέγεται ότι ο αρχικός οικισμός ήταν τοποθετημένος βορειότερα, στην τοποθεσία που σήμερα είναι γνωστή ως Παλαιοχώρι. Στη σημερινή του θέση πρέπει να μεταφέρθηκε λίγο πριν το 1580, είτε λόγω έλλειψης φυσικού τρεχούμενου νερού είτε λόγω ενός δηλητηριώδους εντόμου ή ερπετού (της μαρμάγκας) το οποίο τσιμπούσε τους κατοίκους και πέθαιναν. Πηγή1:Γεωργίου, Η., (1950), σελ. 86, Πηγή2: Σπανός, Κ., (1994), σελ , Πηγή3: Νικολόπουλος, Η., (1988), σελ Α3

11 Τα Αμπελάκια χτες… Α4 Mια σπανιότατη φωτογραφία των Aμπελακίων κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1880. Από το Λεύκωμα «Souvenir de Thessalie» του φωτογράφου Δ. Μιχαϊλίδη. (Eθνικό Iστορικό Mουσείο) [Πηγή: ένθετο της Καθημερινής 29/1/95]

12 Πηγή: http://sfrang.com/selides/ampelakia/xwroi.htm
…και σήμερα Α5 Πηγή:

13 Τα Αμπελάκια κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας
«Τα Αμπελάκια την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας ανήκαν στην κατηγορία των ορεινών εκείνων χωριών στα οποία κατοικούσαν μόνο Έλληνες και κανένας Τούρκος. Τα χωριά αυτά, τα οποία μέσα στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ήταν κάπως πιο «ελεύθερα» και είχαν το προνόμιο της αυτοδιοίκησης, ονομάζονταν «Ελευθεροχώρια». Στα χωριά αυτά οι κάτοικοι μπορούσαν πιο εύκολα να καλλιεργούν και να αναπτύσσουν διάφορες τέχνες, όπως την υφαντική, την μεταξουργία, κ.α. Έτσι, με τον καιρό, στις περιοχές αυτές αναπτύχθηκε η βιοτεχνία φθάνοντας σε αξιόλογα για την εποχή επίπεδα. Τέτοια βιοτεχνικά κέντρα αναπτύχθηκαν στην Ήπειρο, στην Πελοπόννησο, στη Θεσσαλία και αλλού.» Πηγή: Μαριάδης, Σ., (2003), σελ.148. Α6

14 Ο πληθυσμός των Αμπελακίων
Στην τελευταία απογραφή του 2001 οι κάτοικοι του χωριού ήταν 435. Διάφοροι μελετητές και περιηγητές της εποχής που θα εξετάσουμε, μας δίνουν στοιχεία για τον πληθυσμό των Αμπελακίων την εποχή εκείνη, άλλοι μετρώντας τα σπίτι ή νοικοκυριά και άλλοι τους κατοίκους. Έτσι, γνωρίζουμε ότι το έτος 1569/1570 υπήρχαν στα Αμπελάκια 200 νοικοκυριά, το 1779 υπήρχαν 300, το 1781, περίπου κάτοικοι, το 1800 περίπου κάτοικοι και το1806 περίπου 600 οικογένειες. Για να καταλάβουμε όμως καλύτερα το μέγεθος της κοινότητας αξίζει να γνωρίζουμε ότι την ίδια εποχή η Θεσσαλονίκη είχε κατοίκους, η Λάρισα , η Βέροια 8.000, η Καβάλα και ο Βόλος επίσης κατοίκους Από τα στοιχεία αυτά καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικά ήταν τα Αμπελάκια από πληθυσμιακή άποψη την εποχή εκείνη. Πηγή1:Βόγιας. Α., (2005), σ Πηγή 2: Νικολόπουλος, Η., (1988), σελ. 145. Α7

15 Μελετήστε τις πηγές Α3, Α6, Α7, για να γνωρίσετε τα Αμπελάκια.
Δραστηριότητα Μελετήστε τις πηγές Α3, Α6, Α7, για να γνωρίσετε τα Αμπελάκια. Σημειώστε στο «ποτάμι του χρόνου» στις σπουδαιότερες ημερομηνίες.

16 2η ενότητα: Η ανάπτυξη των Αμπελακίων.
2η ενότητα: Η ανάπτυξη των Αμπελακίων.

17 Δραστηριότητα Τα Αμπελάκια υπήρξαν μια από τις ελληνικές κοινότητες, η οποία, κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη και ήταν γνωστή σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ποιοι παράγοντες νομίζετε ότι συντελούν στην ανάπτυξη (οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική) ενός τόπου; Συζητήστε στην ομάδα και καταγράψτε τις απόψεις σας. Στη συνέχεια, αφού μελετήσετε τις πηγές, δείτε ποιοι από τους παράγοντες που εσείς θέσατε ανταποκρίνονται στους παράγοντες ανάπτυξης των Αμπελακίων.

18 Ποιοι λόγοι συντέλεσαν στην ανάπτυξη των Αμπελακίων;
Πως μπόρεσαν όμως τα Αμπελάκια καθώς δεν ήταν χτισμένα δίπλα σε πλωτούς ποταμούς και εμπορικούς δρόμους ή κοντά σε λιμάνια και αγορές, αλλά σε ορεινή τοποθεσία, να εξελιχθούν και να αποκτήσουν διεθνή φήμη; Τι ήταν αυτό που έκανε τα Αμπελάκια ξεχωριστά και πασίγνωστα σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και την ανατολή; Ο Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, Φελίξ Μπωζούρ, σε μια αναφορά του προς το Παρίσι έγραφε χαρακτηριστικά ότι τα Αμπελάκια, μοιάζουν «μάλλον με κωμόπολη της Ολλανδίας παρά με χωριό της Τουρκίας». Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ.45. Α8

19 Οι Αμπελακιώτες ασχολήθηκαν με τη βαφή των βαμβακερών νημάτων, μια τέχνη που την έμαθαν στους κιρχανάδες (νηματοβαφεία) της Λάρισας και του Τυρνάβου. Γρήγορα διαπίστωσαν ότι αυτή η τέχνη μπορεί να είναι προσοδοφόρα και τη μετέφεραν στο χωριό τους. Αρχικά, οι Αμπελακιώτες, ήταν οργανωμένοι σε μικρές ομάδες (σινάφια), και διέθεταν τα προϊόντα τους στις τοπικές αγορές της περιοχής. Η φήμη, όμως, των Αμπελακίων κατά το 18ο αιώνα οφείλεται στην οικονομική τους ανάπτυξη η οποία ήταν αποτέλεσμα της δράσης της «Κοινής Συντροφιάς», ενός συνεταιρισμού που θεωρείται ο πρώτος του είδους στην Ευρώπη. Ο συνεταιρισμός αυτός ασχολήθηκε με τη βιοτεχνική παραγωγή και βαφή των βαμβακερών νημάτων καθώς και με το εμπόριο του προϊόντος, που διοχετεύονταν στις σημαντικότερες αγορές της Κεντρικής κυρίως Ευρώπης. Χαρακτηριστικό των νημάτων αυτών ήταν η ποιοτική τους τελειότητα, προπαντός από πλευράς χρωμάτων (στιλπνά, ανεξίτηλα χρώματα). Πηγή: Νικολόπουλος, Η., (1988), σελ Α9

20 Ας δούμε τι έγραψαν για τα Αμπελάκια οι διάφοροι περιηγητές της εποχής εκείνης.
Δραστηριότητα Μελετήστε στην ομάδα την πηγή που σας δόθηκε και παρουσιάστε στην τάξη τον παράγοντα ή τους παράγοντες που υποδεικνύουν την ανάπτυξη της κοινότητας.

21 1η ομάδα Ο Κορδάτος αναφέρει τη μαρτυρία του Άγγλου Κλάρκ ο οποίος γράφει ότι «το ωραίο κόκκινο χρώμα του τουρκικού βαμβακιού για πολύν καιρό θα κράτηση την αρχική του φήμη. Ουδέποτε στην Αγγλία μπόρεσαν να το απομιμηθούν τέλεια. Η αγγλική βαμβακερή κλωστή είναι μεν πολύ λεπτότερη, όμως δεν έχει την αντοχή που έχει η κλωστή που παρασκευάζεται στην Τουρκία, κι’ ούτε το χρώμα της αγγλικής είναι τόσο στερεό». Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ.44. Α10

22 Βαφή νήματος με τη κόκκινη χρωστική ουσία της ρίζας του ριζαριού.
Α11 Βαφή νήματος με τη κόκκινη χρωστική ουσία της ρίζας του ριζαριού.

23 2η ομάδα Ο Μπωζούρ γράφει πως από τους Έλληνες δανείστηκαν οι Γάλλοι την τέχνη της κοκκινοβαφής του βαμβακιού. «Έλληνες μπογιατζήδες εγκαταστάθηκαν κατά τα μέσα του 18ου αιώνα στο Μονπελλιέ (Γαλλίας) κι’ εκεί έβαφαν το βαμβάκι κατά τον τρόπο της πατρίδας τους. Τη μέθοδό τους τη μιμήθηκαν σε λίγο οι Γάλλοι. Κι έτσι η ανατολίτικη βαφή διαδόθηκε στα εργοστάσια μας του Languedoc και του Béarn όπως στη Mayenne και Chollet» Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ. 44. Α12

24 Ριζάρι, ρίζες ριζαριού και βαμμένο νήμα από αυτές.
Α13 Ριζάρι, ρίζες ριζαριού και βαμμένο νήμα από αυτές.

25 3η ομάδα «Τ’ Αμπελάκια, γραφεί ο Γάλλος πρόξενος (Φελίξ Μπωζούρ), με τη δραστηριότητα τους μοιάζουν πιο πολύ κωμόπολη της Ολλανδίας παρά ένα χωριό της Τουρκίας. Η κωμόπολη αυτή με τη βιομηχανία της διασκορπίζει κίνηση και ζωή σ’ όλα τα περίχωρα, και δημιουργεί ένα πολύ μεγάλο εμπόριο που ενώνει τη Γερμανία με την Ελλάδα χάρη σε μύριες κλωστές.... Όλος αυτός ο πληθυσμός ζει στα βαφεία σα σμήνος από μελίσσια μέσα στην κυψέλη του. Στην κωμόπολη αυτή είναι ολότελα άγνωστα τα κακά ελαττώματα και οι σκοτούρες πού γενιώνται από την τεμπελιά. Οι καρδιές των αμπελακιωτών είναι αγνές και οι φυσιογνωμίες τους ευχαριστημένες. Ή σκλαβιά που μαραίνει κάτω από τα πόδια τους την ύπαιθρο που ποτίζεται από τον Πηνειό δεν ανέβηκε καθόλου έως τις πλαγιές του βουνού τους. Τούρκος δεν κατοικεί, ούτε διαμένει ανάμεσα τους» Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ.45. Α14

26 Α15

27 4η ομάδα «Οι λόγιοι Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς στο έργο τους ‘Νεωτερική Γεωγραφία’, που έγραψαν πριν το 1790 και την τύπωσαν στη Βιέννη το 1791 [φιλοτίμω χρηματική συνδρομή του εντιμοτάτου κυρίου Ίβου Δροσινού Χατζή Ίβου του εξ Αμπελακίων], μας δίνουν αξιοπρόσεχτες πληροφορίες για την εμποροβιοτεχνική ανάπτυξη των Αμπελακίων στα χρόνια εκείνα. «Αμπελάκια, χώρα χριστιανική εις τους βορείους πρόποδας της Όσσας, […]. Έχει έως 550 σπίτια από τα οποία ολίγα τινά είνε πολλά όμορφα με το να είνε οικοδομημένα κατά τον τρόπο της Ευρώπης. Αυτή η χώρα προτήτερα από ολίγα χρόνια δεν ήταν τίποτες, τώρα όμως είνε ακουστή και πλούσια δια τα εξαίρετα νήματα οπού βάφονται εις αυτήν και διά το εμπόριο οπού κάμνουν οι ίδιοι με αυτά εις όλη τη Γερμανία. Και οι ίδιοι οι Τούρκοι και οι Λαρισαίοι μάλιστα οι περίοικοί της τη σέβονται διά το κέρδος οπού έχουν απ’ αυτήν, ωσάν οπού διά μέσου αυτής πουλούν τα νήματά τους και ζουν. Η ζωή και η σύσταση των Αμπελακιωτών είνε τα νήματα.» Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ:57. Α16

28 Απόδοση της πηγής Α16 στη δημοτική
«Τα Αμπελάκια είναι χώρα χριστιανική και βρίσκονται στους βόρειους πρόποδες του Κισσάβου (Όσσα). Έχει περίπου 550 σπίτια από τα οποία κάποια είναι πολύ όμορφα καθώς είναι χτισμένα σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά σπίτια. Αυτή η κοινότητα πριν από λίγα χρόνια δεν ήταν τίποτε (δεν ήταν γνωστή). Τώρα όμως είναι γνωστή και πλούσια εξαιτίας των εξαίρετων νημάτων που βάφονται σ’ αυτή και το εμπόριο που κάνουν οι ίδιοι (δηλ, χωρίς μεσάζοντες) μ’ αυτά (τα νήματα) σ’ όλη τη Γερμανία. Τόσο οι Τούρκοι όσο και οι γείτονες Λαρισαίοι τη σέβονται (την κοινότητα των Αμπελακίων) για το κέρδος που έχουν από αυτή καθώς μέσω των Αμπελακιωτών εμπόρων πουλούν και τα δικά τους νήματα και ζουν. Όλη η ζωή και η ύπαρξη των Αμπελακιωτών είναι τα νήματα.»

29 «Η ζωή και η σύσταση των Αμπελακιωτών είνε τα νήματα.»

30 3η ενότητα: Οι προσπάθειες των Αμπελακιωτών για την οργάνωση της παραγωγής και εμπορείας των κόκκινων νημάτων.

31 Δραστηριότητα Μελετήστε τις πηγές Α17, και Α18, οι οποίες μας δίνουν πληροφορίες για τις πρώτες συντροφιές που ιδρύθηκαν στα Αμπελάκια. Για ποιους λόγους νομίζετε ότι διαλύθηκαν οι συντροφιές αυτές; Στη συνέχεια διαβάστε τις πηγές Α19, Α20 και Α21 και δείτε αν επιβεβαιώνονται οι υποθέσεις σας.

32 Οι πρώτες συντροφιές Εν έτι 1777 Ιουνίου 27, αμπελλάκια». Α17
Από το 1770 λειτουργούσαν στα Αμπελάκια μικρές συντροφιές που διαλύθηκαν αργότερα. Μια τέτοια συντροφιά ιδρύθηκε στις 15 του Απρίλη 1771 από τους Αμπελακιώτες Κόμη Δροσινό και Γεώργιο Τότο που όμως διαλύθηκε το Σκοπός της Συντροφιάς ήταν: «Με το παρόν γράμμα μαρτυρικόν και εξουφλητικόν φανερόνω ο κάτου υγεμεν ότι εις τους 1771 απριλλίου 15 εσυμφώνησε ο κυρ γιοργιος Τότου μετά του κυρ Κόμη Δροσινού να δουλεύουν την κοκιναδικήν τέχνην ο μεν κόμις να πιγενι δια την βρόπα να πολει τα νίματα το δε ό τότους να κομαντάρι εδώ τα κιρχανάδια καί ότι κέρδως ήθελε ξαποστίλη ό πλουσιόδωρος θεός να μεράζουν ίσια προς ίσια όσον καί αποσον καί εις την ζημίαν, την δε την σήμερον εθεόρισαν τον λογαριασμόν τους καί έδοσαν τέλος ή συντροφιά. Εν έτι 1777 Ιουνίου 27, αμπελλάκια». Νικολόπουλος, Η. «Δομές και θεσμοί στην τουρκοκρατία: Τα Αμπελάκια και ο κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός του ελλαδικού χώρου», (1988, σελ. 188). Α17

33 Απόδοση της πηγής Α17 στη δημοτική
«Με αυτό το γράμμα, που είναι απόδειξη και εξόφληση, δηλώνω ο υπογεγραμμένος, ότι στις 15 Απριλίου του 1771 συμφώνησε ο κύριος Γεώργιος Τότος με τον κύριο κόμη Δροσινό να δουλεύουν την κοκκιναδική τέχνη (δηλ, τη βαφή των κόκκινων νημάτων). Ο μεν Κόμης να πηγαίνει στην Ευρώπη και να πουλάει τα νήματα, ο δε Τότος να διευθύνει εδώ (στα Αμπελάκια) τα νηματοβαφεία και ότι κέρδος ήθελε να δώσει ο πλουσιόδωρος Θεός να το μοιράζουν ίσα, το ίδιο και με τη ζημία. Σήμερα έκαναν έλεγχο τον λογαριασμό τους και διέλυσαν τη συνεργασία. Αμπελάκια, 27 Ιουνίου 1777»

34 Ο Αμπελακιώτης Ιωάννης Λεονάρδος το 1836 εκδίδει στην Πέστη της Ουγγαρίας το έργο του με τίτλο «Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία», όπου γράφει σχετικά με την ίδρυση της Κοινής Συντροφιάς: «Περισσότεροι από 1000 τεχνίτες, Έλληνες στην καταγωγή, ασχολούνταν μ’ αυτή τη βαφή. Γιατί εδώ δεν ζούσε Οθωμανός (Τούρκος). Αυτοί (οι Αμπελακιώτες) ήταν μοιρασμένοι σε πέντε συντροφιές, οι οποίες φρόντιζαν για τις εμπορικές υποθέσεις και μετά από καιρό (κάποιο χρονικά διάστημα) ενώθηκαν οι πέντε σε μία κοινή Συντροφιά την οποία αποτελούσαν 80 μεγαλέμποροι.» Ντρογκούλης, Γ., (2003), σ.83. Α18

35 «Χώρα καλή και μεγάλη, με σπήτια πολλά, απαράλλακτα από της Ευρώπης
«Χώρα καλή και μεγάλη, με σπήτια πολλά, απαράλλακτα από της Ευρώπης. Ακουσμένα εις τον πονέντε και λεβάντε δια το καλόν εμπόριον, δια την των πολλών νημάτων εξάπλωσιν παντού, δια τα σπήτια [πρακτορεία] όπου είχε εις κάθε μέρος της Τουρκίας και Ευρώπης, όπου έκαμναν την πραγμάτιαν [εμπόριο]. Τα Αμπελάκια πρώτα δεν ήταν το ουδέν, μία χώρα ωσάν τες άλλες γειτονικές. Κάποιος Δροσινός Χατζή-Ίβος και άλλοι μερικοί εδούλευσαν εις Λάρισσα και Τούρναβο τα κόκκινα νήματα· και βλέποντας ότι ήτον δουλιά, ήλθον εις Αμπελάκια την πατρίδα και άνοιξαν εδώ από ολίγον κατ' ολίγον αυτήν την φάμπρικα. Και στέλνοντας εις την Ευρώπην ευτύχησαν, μία και δυο και πολλές φορές. Και από αυτά έγιναν τα Αμπελάκια, ως είπομεν.» Πηγή: Αργύρης Φιλιππίδης: «Μερική Γεωγραφία» (1815), στο Ντρογκούλης, Η., (2003), σελ Α19

36 Απόδοση της πηγής Α19 στη δημοτική
Χώρα καλή και μεγάλη, με πολλά σπίτια, ίδια με αυτά της Ευρώπης. Τα Αμπελάκια είναι ξακουστά σ’ όλο τον κόσμο για το καλό εμπόριο των νημάτων και τα πρακτορεία που είχαν σε κάθε μέρος της Τουρκίας και της Ευρώπης με το οποίο έκαναν εμπόριο. Τα Αμπελάκια πριν από μερικά χρόνια δεν ήταν σημαντικό μέρος, αλλά μια κοινότητα σαν τις γειτονικές. Όμως, κάποιος Δροσινός Χατζή-Ίβος και μερικοί άλλοι που δούλευαν στη Λάρισα και στον Τύρναβο στη βαφή των νημάτων διαπίστωσαν ότι αυτή η δουλειά μπορεί να είναι κερδοφόρα και την έφεραν στα Αμπελάκια, την πατρίδα τους, και έστησαν εδώ αυτή την επιχείρηση. Και κάνοντας εμπόριο με την Ευρώπη είχαν κέρδος και μία και δύο και πολλές φορές. Και έτσι έγιναν τα Αμπελάκια όπως είπαμε (γνωστά στον κόσμο όλο).

37 Ο Φελίξ Μπωζούρ (Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη) επισκέφτηκε τα Αμπελάκια το 1797 και περιγράφει τα όσα είδε εκεί. «Όλε αυτές οι εμπορικές πράξεις αρχικά καταρτίστηκαν από Εταιρείες που είχαν η καθεμία ξεχωριστά συμφέροντα. Όμως, επειδή οι Εταιρείες αυτές ζημιόνονταν από τον ανάμεσά τους ανταγωνισμό, οι μέτοχοί τους αποφάσισαν να τις ενοποιήσουν όλες ώστε να αποτελούν μία και μόνη.» Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σ.58. Α20

38 «Πριν από λίγα χρόνια, οι βιοτέχνες των Αμπελακίων, με μία λέξη όλη η πόλη, σχημάτισαν μια μονό εταιρεία, στην οποία, όπως και στα πλοία του Αιγαίου και σε πολλές άλλες ελληνικές εμπορικές επιχειρήσεις, ο κάθε εργάτης είχε το μετοχικό μερίδιο του. Οι εταίροι που διέμεναν στο εξωτερικό εξασφάλιζαν στην εταιρεία όλα τα κέρδη μεσιτείας και πρακτόρευσης. Τίποτα δεν μπορούσε να είναι οικονομικότερο και επωφελέστερο από ό,τι μία τέτοια διαχείριση.» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α21

39 Δραστηριότητα Στις πηγές Α12 και Α19 γίνεται λόγος για την «πατρίδα». Σε ποια πατρίδα νομίζεται ότι αναφέρονται οι συγγραφείς και ποια νομίζεται ότι ήταν η έννοια της πατρίδας την εποχή εκείνη; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. Για σας τι σημαίνει πατρίδα; Πριν απαντήσετε να σκεφτείτε τη μορφή των σημερινών κοινωνιών (μετανάστες, πρόσφυγες, κλπ).

40 Δραστηριότητα Στα τέλη του 18ου αιώνα λέγεται ότι λειτουργούσαν στα Αμπελάκια 24 νηματοβαφεία. Συζητήστε στην ομάδα σας και καταγράψτε τους λόγους οι οποίοι πιστεύετε ότι οδήγησαν τα Αμπελάκια στην οικονομική ανάπτυξη και στην επικράτηση στις ευρωπαϊκές αγορές (όπως αναφέρεται και στην πηγή Α19), ενώ άλλες κοινότητες, που μάλιστα ασχολήθηκαν μ’ αυτή την τέχνη πολύ πιο πριν από τους Αμπελακιώτες, δεν κατάφεραν μια ανάλογη πορεία.

41 Εντοπίστε στις παρακάτω πηγές τους λόγους που συντέλεσαν στην οικονομική ανάπτυξη της Κοινής Συντροφιάς. «Νηματοβαφεία και συντροφιές για την εκμετάλευση των ερυθρών νημάτων υπήρχαν οργανωμένες και σε άλλες περιοχές και ιδιαίτερα στις γειτονικές κωμοπόλεις τον Τύρναβο και τη Ραψάνη, που είχαν επίσης οργανωμένο εμπόριο με την Ευρώπη και όπως φαίνεται αυτές δίδαξαν στους Αμπελακιώτες, στην αρχή, την κοκκιναδική τέχνη. Στα Αμπελάκια όμως αν δεν ήταν μία από τις αρχαιότερες, πάντως ήταν μία από τις πιο σπουδαίες και πιο οργανωμένες κοινοπραξίες. Την αιτία της προόδου την οφείλουν τα Αμπελάκια στην προσωπικότητα και τη δραστηριότητα που ανέπτυξαν οι αντιπρόσωποι της Κοινής Συντροφιάς στο εξωτερικό, όπως ο Δροσινός Χατζή Ίβου και ο Γεώργιος Μαύρος (Σβαρτς).» Πηγή: Μουτσόπουλος, Ν., (1975), σελ. 52 Το βασικό προϊόν της Κοινής Συντροφιάς ήταν τα κόκκινα νήματα τα οποία μεταφέρονταν με καραβάνια και πωλούνταν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για την πραγματοποίηση των εμπορικών της συναλλαγών η Κοινή Συντροφιά είχε υποκαταστήματα μεταξύ άλλων και στις παρακάτω χώρες και πόλεις[1]. Στη Γερμανία (Λειψία, Δρέσδη, Αμβούργο, Καίνιξμπεργκ), Αυστρία (Βιέννη, Τεργέστη), Ουγγαρία (Βουδαπέστη), Ρωσία (Οδησσό, Πετρούπολη), Ολλανδία (Άμστερνταμ), Αγγλία (Λονδίνο), Τουρκία (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη) και Γαλλία (Λιών). Πηγή: Μαριάδης, Σ., (2003), σελ.157. [1] Σύμφωνα με τα σύνορα εκείνης της εποχής. Α22 Α23

42 Δραστηριότητα Εντοπίστε στο χάρτη της Ευρώπης τις πόλεις με τις οποίες είχε οικονομικές συναλλαγές η Κοινή Συντροφιά. Να εκφράσετε τις απόψεις σας για τη σπουδαιότητα ή μη αυτού του ‘εμπορικού δικτύου’;

43 4η ενότητα: Οι σημερινοί Αμπελακιώτες διηγούνται την ιστορία της κοινότητάς τους.

44 Δραστηριότητες Κάντε ένα κατάλογο με ερωτήσεις που θα θέλατε να κάνετε σε κάποιον κάτοικο των Αμπελακίων σχετικά με το χωριό του από την εποχή της μεγάλης ακμής του και μετέπειτα. Δείτε τι μας είπε ο κύριος Γιώργος, κάτοικος των Αμπελακίων, σχετικά με την Κοινή Συντροφιά και να συγκρίνετε τις πληροφορίες που αντλούμε από αυτή τη συνέντευξη με αυτές των γραπτών πηγών.

45 Ενδεικτικές ερωτήσεις συνέντευξης:
Τα Αμπελάκια γύρω στα 1770 και μέχρι τα 1815 γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη και γίνονται γνωστά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πού οφείλεται αυτό; Οι Αμπελακιώτες έμαθαν την κοκκιναδική τέχνη στους κιρχανάδες της Λάρισας και του Τυρνάβου. Γιατί έγιναν διάσημα τα Αμπελάκια και όχι αυτές οι πόλεις που ήταν και πιο μεγάλες και σε καλύτερη θέση χτισμένες (μέσα στον πλούσιο θεσσαλικό κάμπο και πάνω στους εμπορικούς δρόμους). Ο συνεταιρισμός αυτός από ποιους αποτελούνταν; Ποιοι συμμετείχαν σ’ αυτόν; Και πριν την ίδρυση της Κοινής Συντροφιάς, γύρω στα 1778, υπήρχαν μικρές ομάδες που ασχολούνταν με τη βαφή των νημάτων, τα σινάφια, οι οποίες όμως δεν παρουσίασαν μια οικονομική ανάπτυξη παρόμοια μ’ αυτή της Κ.Σ. Για ποιους λόγους συνέβη αυτό; Την εποχή εκείνη τα Αμπελάκια, όπως και ο υπόλοιπος ελλαδικός χώρος, βρίσκονταν κάτω από την κυριαρχία των Τούρκων. Σίγουρα ήταν μια εποχή δύσκολη για όλους αφού δεν υπήρχαν οι ελευθερίες μιας ελεύθερης και δημοκρατικής χώρας, αλλά παρόλα αυτά τα Αμπελάκια απολάμβαναν κάποια προνόμια. Ποια ήταν αυτά και γιατί; Πώς βοήθησαν τα προνόμια αυτά την ανάπτυξη της βιοτεχνίας των νημάτων και του εμπορίου με τα οποία ασχολούνταν οι κάτοικοι του χωριού; Πώς κατάφερναν οι Αμπελακιώτες έμποροι να υπερνικούν τα εμπόδια που τυχόν συναντούσαν από τους Τούρκους; Τι πρόσφερε στο χωριό αυτός ο συνεταιρισμός; (οικονομικά οφέλη, κοινωνική, πολιτιστική ανάπτυξη, ανάπτυξη των γραμμάτων) Η Κ.Σ. διαλύθηκε και επανιδρύθηκε αρκετές φορές. Για ποιους λόγους συνέβαινε αυτό; Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην οριστική διάλυση της συντροφιάς; Τι συνέβη από κει και έπειτα στο χωριό (συνεχίστηκε η ανάπτυξη ή ακολούθησε και το χωριό την πορεία της συντροφιάς); Τι έχει απομείνει σήμερα στο χωριό από εκείνη την περίοδο;

46 5η ενότητα: Η Κοινή Συντροφιά και η ανάπτυξη της κοινότητας
5η ενότητα: Η Κοινή Συντροφιά και η ανάπτυξη της κοινότητας

47 1η ομάδα – Ίδρυση, οργάνωση, παράγοντες ανάπτυξης Κοινής Συντροφιάς (Α24, 25, 26, 27, 28)
«Η ζωή και η σύσταση των Αμπελακιωτών είνε τα νήματα˙ οι πλούσιοι βάνουν τα άσπρα τους (τα κεφάλαιά τους) και οι φτωχοί τον κόπο τους και συγκυβερνιώνται˙ τη πραγμάτεια (το εμπόριο) των νημάτων την κάμνουν καθώς είπα ανωτέρω, ατοί τους (οι ίδιοι)˙ μαζόνουνται πολλοί και συστήνουν συντροφιαίς. Οι μεγαλύτεραις συντροφιαίς βαστούν εμπορικά σπίτια (πρακτορεία) εις τη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βιέννα, στη Λειψία και εις άλλαις εμπορικαίς πόλεις της Γερμανίας. Πραγματεύονται μαζί με τα νήματα και άλλα πράγματα της Τουρκίας… Οι Αμπελακιώται έχουν φήμη και πίστι (αξιοπιστία) ανάμεσα εις τους πραγματευτάς όπου και αν πραγματεύονται (εμπορεύονται). Είνε πολύ πλούσιοι, επιτήδειοι στο επάγγελμά τους και μερικοί ελευθέριοι και φιλάγαθοι˙ είνε όμως κομμάτι ασύμφωνοι και κρίμα στα τόσα άλλα καλά οπού έχουν! διατί αυτό το ολέθριο γέννημα της βαρβαρότητος τους βλάπτει καθ’ εκάστην εν μέρει και ημπορεί να τους βλάψη και ολικώς.» Πηγή: Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς: «Νεωτερική Γεωγραφία», (1791), στο Κορδάτος, Γ., (1955), σελ:57. Α24

48 «Τα κέρδη της Κοινότητας έφθαναν στα 60, 80 και καμιά φορά 100%
«Τα κέρδη της Κοινότητας έφθαναν στα 60, 80 και καμιά φορά 100%. […] Όλοι κέρδιζαν πολλά. Μεγάλες περιουσίες – για τα μέτρα της εποχής- δημιουργούνταν. Λέγεται ότι οι Δροσινός Χατζή Ίβος και ο Γ. Σφόρτζης έγιναν βαθύπλουτοι, με περισσότερα από 10 εκατομμύρια γρόσια ο καθένας. Από τα κέρδη πρώτα πρώτα έβγαινε ο φόρος που η κοινότητα όφειλε στους Τούρκους. Ύστερα τα ποσά για την περίθαλψη, των ανίκανων προς εργασία και εν γένει φιλανθρωπικούς σκοπούς. Τα δώρα των πασάδων, οι εισφορές για την Εκκλησία, οι δαπάνες για την εκπαίδευση, κοινωνική πρόνοια και δημόσια έργα. Μετά πληρωνόταν ο τόκος για τα κεφάλαια των μετόχων προς 12%, οι αμοιβές στους πράκτορες, τα έξοδα διοικήσεως, τα νοίκια, τα ταξίδια κλπ, καθώς και τα ποσοστά των υπαλλήλων. Κατόπιν ορίζονταν τα κέρδη που εδικαιούντο οι ιδιοκτήτες των χωραφιών. Το υπόλοιπο διαιρείτο δια του συνολικού αριθμού των ημερομισθίων και έβγαινε ο μέσος όρος. Κάθε εργάτης έπαιρνε ποσό ίσο προς το μέσο ημερομίσθιο επί τον αριθμό των ημερών εργασίας.» Πηγή: Μιχαηλίδης, Γ., σελ:126, στο Μαριάδης, Σ., (2003) σελ:161. Α25

49 «Η Γενική Συνέλευση στο τέλος της οικονομικής χρονιάς διένειμε ως εξής τα κέρδη:
Αφαιρούσε πρώτα τους φόρους που χρωστούσε το χωριό στους Τούρκους. Έπειτα έβγαζε τα διάφορα έξοδα του συνεταιρισμού. Κατόπιν χώριζε ένα ενιαίο χρηματικό ποσό για τους φτωχούς,τους αρρώστους και τους διάφορους αναξιοπαθείς συγχωριανούς,για να αγοραστεί σιτάρι που θα μοιράζονταν στις οικογένειες τους. Μετά έβαζε στην άκρη ένα μεγάλο ποσό για τις διάφορες δωροδοκίες των Πασάδων και για την περιποίηση των υψηλών ξένων και μεγιστάνων της Ευρώπης,που φιλοξενούνταν στα Αμπελάκια,για να κερδηθεί η εύνοια τους και να διευκολύνονται έτσι οι διάφορες υποθέσεις του χωριού. Ύστερα ξεχώριζε τα έξοδα των σχολείων και άλλων κοινωφελών ιδρυμάτων Και,τέλος μοιράζονταν τα κέρδη στους γαιοκτήμονες,στους κεφαλαιούχους,στους μάστορες,στους εργάτες στους υπαλλήλους κλπ.» Πηγή: Πολιτιστικός Σύλλογος Αμπελακίων Α26

50 Πηγή: Μουτσόπουλος, Ν., (1975), σελ.57
«Τη μεταφορά των εμπορευμάτων την ανάθεταν σε Τούρκους πασάδες που διέθεταν οργανωμένα καραβάνια με μουλάρια και καμήλες. Η ανάθεση της μεταφοράς σε Τούρκους γίνονταν για λόγους μεγαλύτερης ασφάλειας από τον κίνδυνο των ληστών που ελυμαίνονταν τις διαβάσεις και τα περάσματα των καραβανιών.» Πηγή: Μουτσόπουλος, Ν., (1975), σελ.57 Άδεια προσπέλασης του 1800 από τις στρατιωτικές οθωμανικές φρουρές, εκδοθείσα από τον πρόξενο της Οθωμανικής Πύλης, στην Αυτοκρατορική Αυλή της Αυστρίας, που έδρευε στη Βιέννη. (γραμμένη στη Γαλλική) Πηγή: Α27β Α27α

51 «Ακούστηκε πως την περασμένη νύχτα οι Έλληνες σκότωσαν 9 Αρβανίτες σε κάποιο χωριό κοντά στον Όλυμπο κι έστειλαν τα κεφάλια τους στον Καπουδάν Πασά. Γιατί αφτός έχει δώσει στους Έλληνες άδεια, να οπλιστούν και να σκοτώνουν Μουσουλμάνους. Και βάλτηκαν να επωφεληθούν από την ελεφτερία αφτή. Σ’ όλα τα χωριά συγκροτήθηκαν ομάδες από Έλληνες στρατιώτες και στην περιοχή υπάρχουν ήδη 700 άντρες καλά οπλισμένοι. Το χωριό Αμπελάκια έχει οπλίσει 50 στρατιώτες. Παρόμοια ελεφτερία είχε δοθεί εδώ και 5 χρόνια στο Βόλο...» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α28

52 2η ομάδα: Μορφωτικό επίπεδο, οικονομική κατάσταση της κοινότητας, πολιτισμός (Α29, 30, 31, 32, 33, 34). «Οι περισσότεροι από τους κατοίκους είναι βαφιάδες και βάφουν κόκκινα βαμβακερά νήματα. Μ' αφτά οργάνωσαν σπουδαίο εμπόριο στη Γερμανία, όπως στη Βιέννη και στη Λειψία, πόλεις όπου έχουν και τα πρακτορεία τους. Εδώ συνάντησα μερικούς ανθρώπους, που έχουν ζήσει πολλά χρόνια στα ξένα αφτά μέρη και μιλούν και γράφουν τέλεια τα γερμανικά. Εδώ υπάρχουν έφποροι έμποροι, κοινωνικά πιο προοδεμένοι από τους άλλους Έλληνες γενικά.» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α29

53 «Κατά το βράδι επισκέφτηκα τον κ
«Κατά το βράδι επισκέφτηκα τον κ. Νικολή Περήνη, γιατρό από την Κεφαλληνία και συνακόλουθα Βενετός υπήκοος, αλλά παντρεμένος στο Βόλο. Οι Αμπελακιώτες τον έχουν προσλάβει γιατρό του χωρίου για τη χρονιά αφτή με αμοιβή 500 πιάστρα.» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α30

54 «Με συνόδεψε και πήγα στον εδώ ελληνοδιδάσκαλο ή καθηγητή με τ όνομα Γεώργιος Τριαντάφυλλου. Ο Τριαντάφυλλου σπούδασε στον Άθω, έχοντας δάσκαλο τον ονομαστό Εβγένιο. Γνωρίζει και αρκετά λατινικά. Στο σπίτι του είδα τις ωραίες έκδοσες (εκδόσεις) των Ελλήνων συγγραφέων που τυπώθηκαν στην Εβρώπη. Μου δάνεισε το Στράβωνα τυπωμένο στο Άμστερνταμ. Πήγαμε στην επισκοπή, όμως δε βρήκαμε εκεί τον Επίσκοπο που τόσους επαίνους άκουσα για τη μόρφωση του και που περισσότερο γι αφτόν έκαμα, το γύρο τούτο.» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α31

55 «Οι Αμπελακιώτες ασχολούνται με την βαφή κόκκινων βαμβακερών νημάτων τα οποία στέλνουν, μέσω στεριάς, στη Γερμανία και στην Ουγγαρία. Οι άρχοντες των Αμπελακίων διέμεναν αρκετά χρόνια στη χριστιανική Δύση, ομιλούν γερμανικά και, μολονότι είναι πολύ εμπορικοί στις ιδέες τους, είναι ευχάριστοι στους τρόπους τους και συγκριτικά πιο φωτισμένοι. Συντηρούν ένα ελληνικό σχολείο το οποίο φαίνεται πως σημειώνει καλή πρόοδο υπό την εποπτεία και υποστήριξη του εδρεύοντος εδώ επισκόπου.» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α32

56 Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ:110-120.
«Ο Σουηδός Μπιεγερνστέλ γράφει πως στα Αμπελάκια μίλησε γερμανικά όχι μόνο με τον κεφαλλονίτη γιατρό Ν. Περίνη που βρήκε εκεί αλλά και με τον έμπορο Ν. Μιχαήλ και ότι και άλλο Αμπελακιώτες έμποροι ήταν γλωσσομαθείς και αλληλογραφούσαν με Σουηδούς εμπόρους. Ο Γερμανός Μπαρτόλτυ μάλιστα λέει πως στ’ Αμπελάκια υπήρχε και θέατρο και παίζονταν οι κωμωδίες του Γερμανού κωμωδιογράφου Κοτσεμπούε, ‘Μισανθρωπία και Μετάνοια’ και άλλες.» Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ: Α33

57 «Οι Αμπελακιώτες βοήθησαν οικονομικά τον Άνθιμο Γαζή , οποίος επισκέφτηκε τα Αμπελάκια το 1803, να συντάξει και τυπώσει το «Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας». Επίσης, λίγα χρόνια νωρίτερα, ο Ίβος Δροσινός Χατζή Ίβου, ο εξ Αμπελακίων, χρηματοδότησε την έκδοση της «Γεωγραφίας Νεωτερικής» των Δανιήλ Φιλιππίδου και Γρηγορίου Κωνσταντά που εκδόθηκε στη Βιέννη το 1791.» Πηγή:Μουτσόπουλος, Ν., (1975), σελ. 20. Υποσχετικό συμβόλαιο της 2 Φεβρουαρίου για τη χρηματοδότηση στον Άνθιμο Γαζή, με σκοπό τη σύνταξη και έκδοση του Λεξικού της Ελληνικής γλώσσας, το οποίο τυπώθηκε στη Βενετία το Χειρόγραφο, σε χειροποίητο Ιταλικό χαρτί του 1797. Πηγή: Α34β Α34α

58 «Ημείς οί υπογεγραμμένοι, ότε Ανθιμος Γαζής και Δημήτριος Σφάρτζ, ο Ιωάννης Χρόνια Δροσινού, ο Δρόσος Νικολάου Χ" Κώνστα, ο Ευθύμιος Ιωάννου Γκορτζιώτης, ο Δρόσος Νικολάου Χ" Ζαφειρίου άμπελακιώται, ο Κωνσταντίνος Μιχαήλ Λαρισαίος και ο Στέφανος Οικονομίδης Τζαριτσανιώτης με κοινήν θέλησίν μας εσυμφωνήσαμεν, δια να συντεθή και εκδοθή δια του τύπου εν πληρέστατον λεξικόν της Ελληνικής διαλέκτου, καταβάλλοντες έξοδα περί αυτού: ο Ανθιμος Γαζής φλορίνια χιλιάδες πέντε, ο Δημ. Σφάρτζ ...φλορίνια 5000, ο Ιωάννης Χρόνια και Ιωάννης Χ" Κώνστα έκαστος φλορ. 5000, ο Ευθύμιος Γκορτζιώτης και Δρόσος Νικολάου Χ", έκαστος...φλορ. 2500, ο Κωνσταντίνος Μιχαήλ,..φλορ και ο Στέφανος Οικονομίδης...φλορ. 1500, υπόσχεται δε ο Ανθιμος Γαζής να επιστατήση είς τε την σύνθεσιν και εκδοσιν του βιβλίου, ευρίσκοντας ανθρώπους άξίους δια δούλευσιν, τους οποίους θέλει τρέφει και πληρώνει εκ της ανωτέρω καταβληθείσης ποσότητος... η σύνθεσις αυτού θέλει γένη εν Βιέννη της Αυστρίας δια το είναι εκεί πλουσίας βιβλιοθήκας, η δε έκδοσις όπου ημπορεί να γένη με έξοδα όλιγώτερα ..Σώματα θέλει εκδώσωμεν χιλιάδας τρεις...διορίζοντες την τιμήν των φλορίνια 30...υποσχόμεθα δε να μετρώμεν άσπρα εις Βιένναν, οπόταν το καλεί η χρεία και μας ζητεί ο Ανθιμος Γαζής...εις δε την τούτου ένδειξιν και βεβαίωσιν εγένετο το παρόν ημών συμφωνητικόν αντιγεγραμμένον εις οκτώ απαράλλακτα, υπογεγραμμένον έκαστον με τάς ιδίας ημών υπογραφάς και εδόθη εκάστω ημών. Εν 'Αμπελακίοις 1804 Φεβρουαρίου 2»

59 Απόδοση της πηγής Α34β στη δημοτική
«Εμείς οι υπογεγραμμένοι, δηλ, ο Άνθιμος Γαζής και ο Δημήτριος Σφαρτζ, ο Ιωάννης Χρόνια Δροσινού, ο Δρόσος Νικολάου Χ" Κώνστα, ο Ευθύμιος Ιωάννου Γκορτζιώτης, ο Δρόσος Νικολάου Χ" Ζαφειρίου από τα Αμπελάκια, ο Κωνσταντίνος Μιχαήλ από τη Λάρισα και ο Στέφανος Οικονομίδης από την Τσαριτσάνη, συμφωνήσαμε όλοι να συνταχθεί και να τυπωθεί ένα πλήρες λεξικό της ελληνικής γλώσσας καταβάλλοντας (δίνοντας) χρήματα γι’ αυτό το σκοπό: ο Ανθιμος Γαζής πέντε χιλιάδες φλορίνια, ο Δημ. Σφάρτζ φλορίνια , ο Ιωάννης Χρόνια και Ιωάννης Χ" Κώνστα ο καθένας 5000 φλορίνια , ο Ευθύμιος Γκορτζιώτης και Δρόσος Νικολάου Χ", ο καθένας φλορίνια , ο Κωνσταντίνος Μιχαήλ, φλορίνια και ο Στέφανος Οικονομίδης φλορίνια. Ο δε Ανθιμος Γαζής υπόσχεται να εποπτεύει τη σύνταξη και την έκδοση του βιβλίου, βρίσκοντας ανθρώπους άξιους για τη δουλειά, τους οποίους θα πληρώνει από τα παραπάνω χρήματα. Η σύνταξη του λεξικού θα γίνει στη Βιέννη της Αυστρίας γιατί εκεί υπάρχουν πλούσιες βιβλιοθήκες. Η δε έκδοση όπου μπορεί να γίνει με λιγότερα έξοδα. Θα εκδοθούν τρεις χιλιάδες αντίτυπα… και ορίζουμε την τιμή τους στα 30 φλορίνια. Υποσχόμαστε να δίνουμε χρήματα στη Βιέννη όποτε χρειάζεται και μας ζητάει ο Άνθιμος Γαζής… Για την επιβεβαίωση αυτού έγινε το παρόν συμφωνητικό μεταξύ μας σε οχτώ ίδια αντίγραφα, υπογεγραμμένο το καθένα με τις ίδιες υπογραφές και δόθηκε στον καθένα μας. Αμπελάκια 2 Φεβρουαρίου 1804»

60 3η ομάδα: Παιδεία (Α35, 36, 37, 38, 39) «Στα Αμπελάκια υπήρχε και σχολείο ανώτερο. Ο Δ. Τσοποτός (Γη και γεωργοί της Θεσσαλίας κατά την τουρκοκρατία, 1912, σ. 147) αναφέρει ότι λειτουργούσε σχολείο στην κωμόπολη το Επίσης ο Γ. Φιλάρετος (Συνεργατικοί συνεταιρισμοί, 1927, σ.18) γράφει: «Διότι ελειτούργησεν από του έτους 1749 και ήκμασε μία των καλλιτέρων σχολών». Υπήρχε μάλιστα και σφραγίδα της «Ελληνικής Σχολής των Αμπελακίων» με την ίδια χρονολογία.» Πηγή: Μουτσόπουλος, Ν., (1975), σελ.18 Η σφραγίδα της Σχολής των Αμπελακίων ΑΨΜΘ (1749) Πηγή: Α35β Α35α

61 «Το σχολείο αυτό όπως και αλλού (Ζαγορά) το έλεγαν «Ελληνομουσείον» και διδάσκονταν σ’ αυτό και ανώτερα μαθηματικά και φυσικές επιστήμες. Ο Μπγιερνστέλ στις επιστολές του γράφει πως γνώρισε τον καθηγητή Τριανταφύλλου που ήξερε τη λατινική και πως του δάνεισε το κείμενο του Στράβωνα και συζήτησε μ’ αυτόν για ζητήματα ιστορικά, γλωσσολογικά και των φυσικών επιστημών. Στο Ελληνομουσείο των Αμπελακίων δίδαξαν και μερικοί από τους φημισμένους τον καιρό εκείνο Έλληνες λόγιοι και δάσκαλοι του Γένους, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Ιωνάς Σπαρμιώτης, ο Φωτήλας, ο Γ. Τριανταφύλλου, ο Πολυζώης, ο Γεώργιος Τρικκαλινός και άλλοι». Πηγή:Κορδάτος, Γ., (1955), σελ.121. Α36

62 «Στο Ελληνομουσείο των Αμπελακίων σπούδαζαν τα ελληνικά γράμματα τα ελληνόπουλα των Αμπελακίων και της περιοχής, όχι μόνο τους αρχαίους συγγραφείς, τις φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά και την ιστορία αλλά και ανώτερα στοιχεία μαθηματικών και φιλοσοφία. Γνωρίζουμε από πολλές μαρτυρίες αλλά και από το καταστατικό της περίφημης Συντροφιάς των Αμπελακίων (άρθρο 14) και από διαθήκες και δωρεές, ότι στέλνονταν πολλοί νέοι να σπουδάσουν στο εξωτερικό και φρόντιζαν για να μάθουν καλά την ξένη γλώσσα και να σταδιοδρομήσουν σε διάφορες θέσεις των αντιπροσωπειών του εξωτερικού.» Πηγή:Μουτσόπουλος, Ν., (1975), σελ.19. Α37

63 «Η βιβλιοθήκη του σχολείου – όπως και του σχολείου της Ζαγοράς – ήταν γεμάτη από τόμους των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων καθώς και από νεότερα έργα φιλοσοφικά, ιστορικά, και εγχειρίδια φυσικής και χημείας.» Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ.123. Α38

64 Α39 Έδρες ελληνικών ανώτερων σχολών από το 1669 μέχρι το 1821
Πηγή: Ιστορία του ελληνικού έθνους, τόμος ΙΑ΄, σελ.313

65 4η ομάδα: Αρχιτεκτονική (Α40, 41,42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49)
Α40α: Σαχνισιά Προχωρώντας κανείς στους δρόμους του χωριού παρατηρεί τα ωραία του σπίτια με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους. Υπάρχουν 17 αρχοντικά, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα και είναι αξιόλογα δείγματα της ελληνικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, με κορυφαίο αυτό του Γεωργίου Σβάρτς, το οποίο λειτουργεί ως μουσείο, ενώ τα υπόλοιπα είναι ιδιωτικά. Τα αρχοντικά των Αμπελακίων είναι διώροφα ή τριώροφα, έχουν φρουριακή μορφή εξωτερικά, με πολεμίστρες ή και ελάχιστα ανοίγματα στην πέτρινη κατασκευή του ισογείου και με πολλά ανοίγματα στο ανώι, όπου προβάλλουν χαρακτηριστικές αρχιτεκτονικές προεξοχές (τα σαχνισιά), με ελαφριά ξύλινη κατασκευή και φεγγίτες με πολύχρωμα τζαμάκια. Η στέγη είναι ξύλινη, με επικεράμωση. Σε ένα από αυτά τα παλιά αρχοντικά μετά την αναστήλωσή του στεγάζεται και το λαογραφικό και ιστορικό μουσείο Αμπελακίων. Α40β: Αρχοντικό Γ.Σβαρτς Α40

66 «Οι Αμπελακιώτες μεγαλέμποροι επηρεασμένοι από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και έχοντας συγκεντρώσει πολύ χρήμα, διαθέσανε ένα μέρος απ’ αυτό για να χτίσουν μεγάλα σπίτια με ανέσεις και εσωτερικές διακοσμήσεις. Ο Λεονάρδος γράφει χαρακτηριστικά: «Η πόλις μεν είναι μικρά, και μόλις φθάνει τον αριθμό 500 οσπητίων˙ άλλ’ όμως εις πολλά της Ευρώπης μέρη ακουστή˙ […] ευπρεπισμένη με υψηλά οσπήτια˙ πύργους και λαμπρά οικοδομήματα˙ τα οποία ανεβαίνουσι το ένα προς το άλλο εν είδει πυραμίδος εις το βουνόν˙ αυτά είναι σχεδόν τα περισσότερα κατά τον κάλλιστον νέον ελληνικόν και ευρωπαϊκόν ωραίον τρόπον κτισμένα, και πολλά εξ αυτών τριών πατωμάτων˙ κατ’ εξοχήν όμως μεταξύ αυτών φαίνονται μερικά ανιψούμενα ως τω όντι παλάτια, τα οποία φιλονεικούν με τα πρώτα δια τον βαθμόν. Ταύτα ανήκουσι κυρίως εις τον γενικόν καλλωπισμόν της πόλεως, και δια την μεγαλοπρεπή, και τον νέον τρόπον αυτών τεκτονικήν αξίζουν την προσοχήν και επίσκεψιν των ξένων».» Πηγή: Ιωαν. Αν. Λεονάρδος, «Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία» (1836), στο Ντρογκούλης, Η., (2003), σελ.81. Α41

67 Απόδοση στη δημοτική της πηγής Α41
Ο Λεονάρδος γράφει χαρακτηριστικά: «Η πόλη είναι μεν μικρή, και μόλις φθάνει τον αριθμό των 500 σπιτιών˙ άλλ’ όμως είναι γνωστή σε πολλά μέρη της Ευρώπης˙ […] ευπρεπισμένη (η πόλης) με ψηλά σπίτια˙ πύργους και λαμπρά οικοδομήματα˙ τα οποία ανεβαίνουν το ένα προς το άλλο σαν πυραμίδες στο βουνό˙ αυτά (τα σπίτια) είναι σχεδόν τα περισσότερα κτισμένα σύμφωνα τον καλύτερο νέο ελληνικό και ευρωπαϊκό τρόπο, και πολλά από αυτά έχουν τρία πατώματα˙ όμως μεταξύ αυτών μερικά υψώνονται σαν παλάτια, τα οποία φιλονεικούν με τα πρώτα για τη μεγαλοπρέπεια. Αυτά ανήκουν κυρίως στο γενικό καλλωπισμό της πόλης, και για τη μεγαλοπρέπεια, και την νέα αρχιτεκτονική τους αξίζουν την προσοχή και επίσκεψη των ξένων».

68 «Ό Άδ. Ανακατωμένος πάλι πού επισκέφθηκε το 1870 τ' Αμπελάκια, γράφει:
«Ό Άδ. Ανακατωμένος πάλι πού επισκέφθηκε το τ' Αμπελάκια, γράφει: ‘Αί πλείστοι των οικοδομών έχουσι τρία πατώματα καί σώζουσιν εισέτι το ερυθρούν χρώμα καί τον καλλωπισμόν των παραθύρων κατά τον βυζαντινόν ρυθμόν, δι’ όν οι γείτονες Τούρκοι ίστανται εκστατικοί.’» Πηγή: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ.118. Α42

69 Απόδοση στη δημοτική της πηγής Α42
«Ό Άδ. Ανακατωμένος πάλι πού επισκέφθηκε το τ' Αμπελάκια, γράφει: ‘Οι περισσότερες οικοδομές έχουν τρία πατώματα και διατηρούν ακόμη το κόκκινο χρώμα και τη διακόσμηση των παραθύρων κατά τον βυζαντινό ρυθμό, τον οποίο οι γείτονες Τούρκοι θαυμάζουν.’»

70 «Η ευημερία του χωρίου προήγετο οσημέραι, άνετος δε και πολυτελής βίος ήτο το αποτέλεσμα της υλικής προαγωγής. Τότε εκτίσθησαν αι ωραίαι οικίαι του χωρίου· τότε ιδρύθη η περιώνυμος σχολή εν ή εδίδαξαν ο Βούλγαρις, ο Κούμας, ο Κωνσταντάς, ο Ασάνης και έτεροι ασημότεροι τούτων, τότε παρεπεδήμουν ενταύθα πλείστοι Γερμανοί προς εμπορίαν, και εν γένει το ορεινόν χωρίον παρίστανεν ανθηράν όασιν εν τω μέσω της ερημώσεως και πενίας, ήτις κατεμάστιζε το Θεσσαλικόν πεδίον. Αλλά δυστυχώς τα πάντα εν τω κοσμώ παρέρχονται· ή εμφιλοχωρήσασα διχόνοια μεταξύ των κατοίκων και αι δικαστικαί έριδες, του Αλή πασά αι επίβουλοι ενέργειαι, η προαγόμενη ευρωπαϊκή βιομηχανία, και τέλος η χρεωκοπία της Αυστριακής τραπέζης κατέστρεφε την βιομηχανίαν και το εμπόριον των Αμπελακιωτών...» Πηγή: Γεωργιάδης, Ν., (1880) : «Θεσσαλία», στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ.87. Α43

71 Απόδοση στη δημοτική της πηγής Α43
«Το χωριό ζούσε μια άνετη ζωή και η πολυτελής διαβίωση ήταν αποτέλεσμα της υλικής ανάπτυξης. Τότε κτίσθηκαν τα ωραία σπίτια του χωριού· τότε ιδρύθηκε η ονομαστή σχολή στην οποία δίδαξαν ο Βούλγαρης, ο Κούμας, ο Κωνσταντάς, ο Ασάνης και άλλοι λιγότερο σημαντικοί από αυτούς, τότε μετανάστευσαν εδώ πολλοί Γερμανοί για να ασχοληθούν με το εμπόριο, και γενικά το ορεινό χωριό ήταν μια όαση στη μέση της ερήμωσης και της φτώχιας η οποία ταλαιπωρούσε τη Θεσσαλική πεδιάδα. Αλλά δυστυχώς όλα στη ζωή περνούν· ή διχόνοια μεταξύ των κατοίκων και οι δικαστικές διαμάχες, οι επίβουλες ενέργειες του Αλή πασά, η αναπτυσσόμενη ευρωπαϊκή βιομηχανία, και τέλος η χρεοκοπία της Αυστριακής τράπεζας κατέστρεφε τη βιομηχανία και το εμπόριο των Αμπελακιωτών...»

72 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ. 27-28.
Α44 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ

73 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ. 29-30.
Α45 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ

74 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ. 35.
Α46 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ. 35.

75 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ. 63 & 69.
Α47 Πηγή: Αστεριάδης Α., (1928), σελ. 63 & 69.

76 Πηγή: http://www.ambelakia.org/digital_photos_view_gr.php?CategID=4
Α48

77 Α49

78 6η ενότητα: Παράγοντες παρακμής και διάλυσης της Κοινής Συντροφιάς

79 Δραστηριότητα Μελετήστε τις παρακάτω πηγές (Α24, Α43, Α50, Α51, Α52, Α53) καθώς και τα στοιχεία της συνέντευξης και καταγράψτε τους παράγοντες που οδήγησαν στην παρακμή και τη διάλυση της Κοινής Συντροφιάς. Στη συνέχεια συμβουλευτείτε την πηγή Α54 για να δείτε αν συμφωνείτε με τους ερευνητές.

80 Οι συντροφιές και το ιστορικό τους
από το 1770 υπήρχαν στα Αμπελάκια μικρές συντροφιές το 1777 ιδρύθηκε η πρώτη Κοινή Συντροφιά που προέκυψε από τη συνεργασία των παραπάνω μικρών συντροφιών η Κοινή Συντροφιά διαλύεται το 1794 το 1795 ιδρύεται η 2η Κοινή Συντροφιά η οποία διαλύεται το 1799 το 1804 ιδρύεται η 3η Κοινή Συντροφιά για να διαλυθεί οριστικά το 1812 από το 1812 ως το 1821 έχουμε πληροφορίες για την ύπαρξη μόνο μικρών συντροφιών που σιγά σιγά οδηγούνται στην παρακμή και στη διάλυση. Πηγή: Νικολόπουλος, Η., (1988), σελ Α50

81 «Παρ' όλα, όμως, τα σημεία του ανώτερου πολιτισμού τους, δεν υπάρχει άλλο μέρος όπου η ελληνική διχόνοια να είναι τόσο έντονη όσο εδώ στα Αμπελάκια. Το φατριαστικό πνεύμα, ο φθόνος και η ζήλια έχουν χωρίσει τους ανθρώπους μεταξύ τους, τις οικογένειες και γενικά τις συγγένειες. Μολονότι οι μικρές διενέξεις λύνονται γενικά από τους άρχοντες, οι Αμπελακιώτες συχνά καταφεύγουν στην άφρονα πράξη να φέρουν τα παράπονα τους στον Αλή πασά [των Ιωαννίνων], ο οποίος φυσικά το εκμεταλλεύεται δεόντως. Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που ο Αλή πασάς, έβαλε το ποδάρι του κατά την ελληνική έκφραση, για πρώτη φορά στα Αμπελάκια. Αυτήν τη στιγμή έχει έναν από τους προεστούς φυλακισμένο στα Ιωάννινα, σκοπεύοντας να του αποσπάσει εκβιαστικά χρήματα .» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α51

82 «Πέρυσι [1805] διέτρεξαν όλες (εννοεί οι εταιρείες) μεγάλο κίνδυνο εξαιτίας των πολλών πτωχεύσεων στη Βιέννη κι έτσι τώρα δεν μπορούν να λάβουν τα εμβάσματα τους εδώ, λόγω της χαμηλής αξίας του φλωρινίου και όλοι φοβούνται οικονομική κατάρρευση εάν πέσει και άλλο η αξία του αυστριακού νομίσματος. Ο Ίβος [Δροσινός], η μεγαλύτερη εταιρεία, έχει τη φήμη ότι αξίζει ένα εκατομμύριο πιάστρα, ποσό το οποίο, μολονότι δεν είναι πάνω από λίρες στερλίνες, είναι μεγάλο γι’ αυτήν την εξαθλιωμένη οικονομική αυτοκρατορία.» Πηγή: Ιάκωβος Ιωνάς Μπγέρνστολ: «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας» (1779), στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ Α52

83 «Η ευημερία του χωρίου προήγετο οσημέραι, άνετος δε και πολυτελής βίος ήτο το αποτέλεσμα της υλικής προαγωγής. Τότε εκτίσθησαν αι ωραίαι οικίαι του χωρίου· τότε ιδρύθη η περιώνυμος σχολή εν ή εδίδαξαν ο Βούλγαρις, ο Κούμας, ο Κωνσταντάς, ο Ασάνης και έτεροι ασημότεροι τούτων, τότε παρεπεδήμουν ενταύθα πλείστοι Γερμανοί προς εμπορίαν, και εν γένει το ορεινόν χωρίον παρίστανεν ανθηράν όασιν εν τω μέσω της ερημώσεως και πενίας, ήτις κατεμάστιζε το Θεσσαλικόν πεδίον. Αλλά δυστυχώς τα πάντα εν τω κοσμώ παρέρχονται· ή εμφιλοχωρήσασα διχόνοια μεταξύ των κατοίκων και αι δικαστικαί έριδες, του Αλή πασά αι επίβουλοι ενέργειαι, η προαγόμενη ευρωπαϊκή βιομηχανία, και τέλος η χρεωκοπία της Αυστριακής τραπέζης κατέστρεφε την βιομηχανίαν και το εμπόριον των Αμπελακιωτών...» Πηγή: Γεωργιάδης, Ν., (1880) : «Θεσσαλία», στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ.87. Α43

84 Απόδοση στη δημοτική της πηγής Α43
«Το χωριό ζούσε μια άνετη ζωή και η πολυτελής διαβίωση ήταν αποτέλεσμα της υλικής ανάπτυξης. Τότε κτίσθηκαν τα ωραία σπίτια του χωριού· τότε ιδρύθηκε η ονομαστή σχολή στην οποία δίδαξαν ο Βούλγαρης, ο Κούμας, ο Κωνσταντάς, ο Ασάνης και άλλοι λιγότερο σημαντικοί από αυτούς, τότε μετανάστευσαν εδώ πολλοί Γερμανοί για να ασχοληθούν με το εμπόριο, και γενικά το ορεινό χωριό ήταν μια όαση στη μέση της ερήμωσης και της φτώχιας η οποία ταλαιπωρούσε τη Θεσσαλική πεδιάδα. Αλλά δυστυχώς όλα στη ζωή περνούν· ή διχόνοια μεταξύ των κατοίκων και οι δικαστικές διαμάχες, οι επίβουλες ενέργειες του Αλή πασά, η αναπτυσσόμενη ευρωπαϊκή βιομηχανία, και τέλος η χρεοκοπία της Αυστριακής τράπεζας κατέστρεφε τη βιομηχανία και το εμπόριο των Αμπελακιωτών...»

85 «Η ζωή και η σύσταση των Αμπελακιωτών είνε τα νήματα˙ οι πλούσιοι βάνουν τα άσπρα τους (τα κεφάλαιά τους) και οι φτωχοί τον κόπο τους και συγκυβερνιώνται˙ τη πραγμάτεια των νημάτων την κάμνουν καθώς είπα ανωτέρω, ατοί τους (οι ίδιοι)˙ μαζόνουνται πολλοί και συστήνουν συντροφιαίς. Οι μεγαλύτεραις συντροφιαίς βαστούν εμπορικά σπίτια (πρακτορεία) εις τη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βιέννα, στη Λειψία και εις άλλαις εμπορικαίς πόλεις της Γερμανίας. Πραγματεύονται μαζί με τα νήματα και άλλα πράγματα της Τουρκίας… Οι Αμπελακιώται έχουν φήμη και πίστι (αξιοπιστία) ανάμεσα εις τους πραγματευτάς όπου και αν πραγματεύονται (εμπορεύονται). Είνε πολύ πλούσιοι, επιτήδειοι στο επάγγελμά τους και μερικοί ελευθέριοι και φιλάγαθοι˙ είνε όμως κομμάτι ασύμφωνοι και κρίμα στα τόσα άλλα καλά οπού έχουν! διατί αυτό το ολέθριο γέννημα της βαρβαρότητος τους βλάπτει καθ’ εκάστην εν μέρει και ημπορεί να τους βλάψη και ολικώς.» Πηγή: Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς: «Νεωτερική Γεωγραφία», (1791), στο Κορδάτος, Γ., (1955), σελ:57. Α24

86 Οι Αμπελακιώτες από το 1801 είχαν αρχίσει «να αισθάνονται το αποτέλεσμα της προτίμησης που υπήρχε στις γερμανικές αγορές για τα αγγλικά βαμβακερά νήματα». Οι πρώτες όμως προσπάθειες εκμηχάνισης της κατεργασίας του βαμβακιού έγινε από τους Αμπελακιώτες στα Σε επιστολή του αρχείου Δογάνη διαβάζουμε: «τρέμομεν εως ου μάθομεν το πώς απεκάματε (τι κανατε) με τα μασίνια (μηχανές)». Εκτός από τις μηχανές για γνέσιμο οι Αμπελακιώτες είχαν φέρει από τη Βιέννη και κλωστική μηχανή. Τη μηχανή αυτή μάλιστα τη συνόδευε και Γερμανός τεχνίτης για να τη χειρίζεται και να μάθει στους Αμπελακιώτες πώς να τη χρησιμοποιούν. Όπως μαθαίνουμε όμως από επιστολή που γράφτηκε στα Αμπελάκια στις 10 του Μάη 1818 υπήρχαν δυσκολίες στην εγκατάσταση των μηχανών και ότι η απόδοση του προσωπικού ήταν ιδιαίτερα χαμηλή. Συγκεκριμένα διαβάζουμε: «τα τζικρίκια (μηχανές) εμβήκαν τέλος πάντων εις δρόμον όμως οι άνθρωποι είναι ανάξιοι και δεν ημπορούν ούτε μίαν οκά την ημέραν να εβγάλι το κάθε τζικρίκι». Σε άλλη επιστολή υπάρχει η σύσταση «να βαλθήτε να μάθετε το γνέσιμον και την τέχνην των μασσινίων». […] Η χαμηλή αποδοτικότητα μπορεί να οφειλόταν εκτός από τα προβλήματα προσαρμογής και σε αντιδράσεις των εργαζομένων. Πηγή: Νικολόπουλος, Η., (1988), σελ Α53

87 Α54 η πολεμική κατάσταση στην Ευρώπη
η χρεοκοπία της τράπεζας της Βιέννης το 1811, όπου υπήρχαν κατατεθειμένα τα κεφάλαια της Συντροφιάς, που ήταν την εποχή εκείνη πάνω από φράγκα. η επιδημία της πανώλης (πανούκλα) το , εξαιτίας της οποίας πέθαναν πολλοί Αμπελακιώτες και ανάγκασε πολλούς κατοίκους και κυρίως στελέχη της Κοινής Συντροφιάς να εγκαταλείψουν την κοινότητα και να φύγουν στο εξωτερικό ή σε άλλα μέρη της Ελλάδας. η εφεύρεση της «ανιλήνης» που είχε ως αποτέλεσμα την ωραιότερη, φθηνότερη, ανεξίτηλη και σε ποικίλους χρωματισμούς βαφή των νημάτων ώστε να σταματήσει η ζήτηση στις ευρωπαϊκές αγορές των αμπελακιώτικων εμπορευμάτων ο προοδευτικά αυξανόμενος ανταγωνισμός της αγγλικής νηματουργίας βιομηχανίας η αξιοποίηση του ατμού και η εκβιομηχάνιση της παραγωγής οι μεταξύ των μελών διαφωνίες και οι οικονομικές καταχρήσεις μερικών αντιπροσώπων- μελών στο εξωτερικό η αδυναμία των συντροφιών να προχωρήσουν σε μαζική παραγωγή νημάτων σε εξελιγμένη τεχνολογική βάση, έτσι ώστε να μπορούν να παράγουν προϊόντα ομοιόμορφα και με χαμηλό κόστος κατασπατάληση των κερδών σε είδη πολυτελείας (ανέγερση πολυτελών σπιτιών) και έλλειψη επενδύσεων στον τομέα της παραγωγής των βαμβακερών νημάτων ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στον αυξανόμενο ανταγωνισμό η εξάρτηση αποκλειστικά από την εξωτερική αγορά Πηγή1: Μουτσόπουλος, Ν., (1975), σελ , Πηγή2: Κορδάτος, Γ., (1955), σελ.94-95, Πηγή3: Νικολόπουλος, Η., (1988), σελ Α54

88 Δραστηριότητα Στην πηγή Α53 υπάρχουν αποσπάσματα από επιστολές κάποιων Αμπελακιωτών σχετικά με τη χρήση των μηχανών στην παραγωγή νημάτων. Για ποιους λόγους νομίζεται ότι γράφτηκαν αυτές οι επιστολές;

89 Δραστηριότητα Οι παρακάτω πηγές (Α55, Α56, Α57) περιγράφουν την κατάσταση της κοινότητας αρκετά χρόνια μετά τη διάλυση της Κοινής Συντροφιάς. Να τις χρησιμοποιήσετε για να γράψετε τον επίλογο της εργασίας σας.

90 «Αυτή η χαριτωμένη πόλις εμπεριέχει την σήμερον ταύτα τα ωραία εξωτερικώς μεν γελώντα, εσωτερικώς δε κλαίοντα παλάτια έρημα πολλαί οικογένειαι τούτων μετοίκησαν εις Σμύρνην, Βουκουρέστιον, Κωνσταντινούπολη, Βιένναν κ.τ.εξ. όθεν και ο προτητερινός λαός της λαμπρότητός της ολιγόστευσε, και εκατήντισεν έως 3000 ψυχών, μεταξύ των οποίων σώζονται έτι τινές μετρίας καταστάσεως υφαντουργοί, δουλεύοντες καλούς αλατζιάδας και άλλοι εις αλλάς χωρικάς χειροτεχνίας και μικράς εμπορίας καταγινόμενοι.» Πηγή: Λεονάρδος, Ι., (1836), «Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία», στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ.83. Α55 «Σ’ αυτή τη χαριτωμένη πόλη υπάρχουν σήμερα τα ωραία μεν σπίτια τα οποία εξωτερικά φαίνονται σαν να γελούν, αλλά εσωτερικά κλαίνε γιατί είναι πλέον έρημα παλάτια καθώς πολλές οικογένειες μετανάστευσαν στη Σμύρνη, το Βουκουρέστι, την Κωνσταντινούπολη, τη Βιέννη κ.τ.εξ, και έτσι οι κάτοικοί της λιγόστεψαν και έφτασε να έχει 3000 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων υπάρχουν μερικοί υφαντουργοί μέτριας κατάστασης που δουλεύουν καλούς αλατζάδες (είδος υφάσματος) και άλλοι ασχολούνται με άλλες αγροτικές εργασίες και με το τοπικό εμπόριο.»

91 «Αμπελάκια κωμόπολις μάλλον δε πόλις ποτέ σημαντική, εμπορική και πλούσια, τώρα όμως σχεδόν έρημος και ασήμαντος...» Πηγή: Μάγνης, Ν., (1860),«Περιήγηση ή Τοπογραφία της Θεσσαλίας και θεσσαλικής Μαγνησίας», στο Ντρογκούλης, Γ., (2003), σελ.84. Α56

92 Η εφημερίδα ¨ΕΣΠΕΡΟΣ¨ που εκδιδόταν στη Λειψία της Γερμανίας με την γκραβούρα αγνώστου που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Πέστη το 1836. Ακόμη και στα 1888, όταν τα Αμπελάκια δεν ήταν πλέον στην ακμή τους, ο απόηχος της φήμης τους ήταν τόσο ζωντανός που η εφημερίδα «Έσπερος» δημοσίευσε στην πρώτη της σελίδα μια γκραβούρα του 1836 που απεικονίζουν την άλλοτε πασίγνωστη κοινότητα. Πηγή: Α57

93 Γλωσσάρι Ανιλίνη: Η ανιλίνη είναι υγρό, άχρωμο, ελαιώδες, λίγο διαλυτό στο νερό και δηλητηριώδες. Η ανιλίνη χρησιμοποιείται για την παρασκευή φαρμάκων, και κυρίως για την παρασκευή χρωμάτων. Όταν τα χρώματα ανακατευτούν με λινέλαιο, γίνονται χρώματα ζωγραφικής, σε σωληνάρια. Όταν όμως διαλυθούν σε νερό γίνονται τα χρώματα για τη βαφή των υφασμάτων. Το «άσπρο»: οθωμανική νομισματική μονάδα Οκά: μονάδα βάρους της εποχής (1οκά=1.282 γραμμάρια)

94 Βιλιογραφία Αστεριάδης, Α. (1928). Το σπίτι του Σφάρτς στ' Αμπελάκια. Αθήνα Βόγιας. Α. (2005). Κοινοτική Οργάνωση και διεθνείς σχέσεις – η περίπτωση των Αμπελακίων Θεσσαλίας. (18ος – 19ος αι. μ.Χ.) και η γενική βιβλιογραφία τους. Αμπελάκια: Βόγιας. Γεωργίου, Η. (1950). Νεώτερα στοιχεία περί της ιστορίας και της συντροφίας των Αμπελακίων : εξ ανεκδότου αρχείου. Αθήνα. Κορδάτος, Γ. (1955). Τ' Αμπελάκια κι ο μύθος για το συνεταιρισμό τους : συμβολή στην οικονομικοκοινωνική ιστορία της Ανατ. Θεσσαλίας στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Αθήνα: Στρατής και Σία. Μαριάδης, Σ. (2003). Συνεργατισμός – Συνεταιρισμοί: Ιστορία – Φιλοσοφία – Αποστολή. Θεσσαλονίκη: Γιαχούδη. Μουτσόπουλος, Ν. (1975). Tα Θεσσαλικά αμπελάκια : εισαγωγή στην ιστορία, την κοινοπραξία και τα αρχοντικά της κωμοπόλεως. Θεσ/νίκη: Moustopoulos. Νικολόπουλος, Η. (1988). Δομές και θεσμοί στην τουρκοκρατία: Τα Αμπελάκια και ο κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός του ελλαδικού χώρου. Αθήνα: Κάλβος. Ντρογκούλης, Γ. (2003). Τα Αμπελάκια κατά τους γεωγράφους και περιηγητές στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Πρακτικά ημερίδας με θέμα «Αμπελάκια-Τέμπη: Ιστορική αναδρομή-Προοπτικές». Σπανός, Κ. (1996). Η ίδρυση των Αμπελακίων. Στο Α΄ Συνέδριο Αμπελακιώτικων Σπουδών με θέμα «Αμπελάκια , διακόσια δέκα έξι χρόνια μετά την ίδρυση του πρώτου συνεταιρισμού στον κόσμο». Λάρισα: Τερζίδης & Σία, σελ