Κοινωνιολογία του Αθλητισμού

Παρουσίαση με θέμα: "Κοινωνιολογία του Αθλητισμού"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κοινωνιολογία του Αθλητισμού
Παραδόσεις μαθήματος Ζαϊμάκης Γιάννης

2 Η διαδικασία της αθληματοποίησης
Προνεωτερική κοινωνία Παιχνίδια: Ψυχαγωγικές πρακτικές με χρήση σωματικής άσκησης συχνά με χρήση ζώων που συνδέονται με γιορτές, καρναβάλια, τελετουργίες. Παράδειγμα το κυνήγι της αλεπού χρήση περιορισμένων κανόνων που είναι τοπικά προσδιορισμένοι Βασικά γνωρίσματα: αποδοχή της βίας, αξία σωματικής δύναμης

3 Αθλητισμός και εξέλιξη του πολιτισμού (Ελίας)
Από τα μέσα του 18ου αιώνα σε Αγγλία αθληματοποίηση παιχνιδιών, εξέλιξη σύστοιχη με διαδικασία του πολιτισμού: ειρήνευση των παθών, ύφεση κύκλων βίας υψηλών κοινωνικών τάξεων κοινοβουλευτισμός πέρασμα από μια περίοδο κυριαρχίας των στρατιωτικών δεξιοτήτων σε δεξιότητες του λόγου και της ρητορικής θέσπιση δικαιωμάτων συνέρχεσθαι & συναιτερίζεσθαι (κλαμπ, ενώσεις) θεσπιση αμοιβαίων κανόνων & περιορισμός της βίας στα σπορ, αθλητισμός διακριτό γνώρισμα ανώτερων τάξεων, σύμβολο διαφοράς

4 XΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ
Οι αθλητικές πρακτικές είναι ανταγωνιστικές στις οποίες εμπλέκονται αθλητές & θεατές που οργανώνονται σε αντίπαλα στρατόπεδα. πρακτικές βασισμένες σε κανόνες που επιτρέπουν την ομαλή διεξαγωγή του παιχνιδιού & περιορίζουν πιθανότητας πρόκλησης φυσικής βίας Τα σπορ επιτρέπουν τη διακύμανση των συναισθημάτων Η νίκη ή ήττα αποτελούν εκβάσεις αθλητικής συνάντησης και συμβάλουν στην εναλλαγή των συναισθημάτων. Η νίκη όταν συνδυάζεται με θέαμα συμβάλει στη διέγερση & ευχαρίστηση.

5 Βεμπεριανές ερμηνείες της κοινωνιογέννησης των σπορ
Στο μεσαιωνικό & αρχαίο κόσμο τα πολεμικά παιχνίδια & η σωματική άσκηση είχαν περίοπτη θέση στην κουλτούρα των πολεμικών ομάδων. Η επίδειξη, η πειθαρχία & ο ιπποτικός ηρωισμός εργαλεία άσκησης εξουσίας σε μια εποχή κατά την οποία η σωματική δύναμη και η δεξιότητα της χρήσης όπλων αποτελούσαν βασικά μέσα κυριαρχίας σε βάρος του άλλου στην μοντέρνα κοινωνία η κοινωνική διαφοροποίηση λαμβάνει νέο περιεχόμενο. Η οργάνωση των αθλητικών συλλόγων με βάση τις αστικές αντιλήψεις συνέβαλε στην πολιτισμική διαφοροποίηση των κοινωνικών στρωμάτων: προσέδιδε αίγλη και κύρος σε ομάδες που εμπλέκονται στην λειτουργία των νέων θεσμών ελεύθερου χρόνου διακριτή συμπεριφορά, ντύσιμο & ενασχόληση με «ευγενή» αθλήματα.

6 Θεωρίες για τη γέννηση των σπορ
Stovkis: Η πολυπλοκότητα της κοινωνικής ζωής (ανάπτυξη εμπορίου, πολιτισμικής ζωής), η διαμόρφωση των σύγχρονων κρατών & δικτύων αλληλεξάρτησης ανθρώπων & εθνικών φορέων σε διεθνές επίπεδο Οικονομικές ελίτ οργανώνουν & τυποποιούν ορισμένες αθλητικές πρακτικές Guttmann: Σπορ συνδέονται με τη γέννηση του καπιταλισμού και τη διαδικασία του ρασιοναλισμού: εξορθολογισμός, κοσμικοποίηση, οργάνωση & η εξειδίκευση, πέρασμα από τη μαγική & θρησκευτική σκέψη, στον επιστημονικό λόγο, την υπολογιστική λογική, τον ανταγωνισμό & τις υψηλές επιδόσεις. Ο αθλητισμός που συνδέεται με αυθόρμητη έκφραση της φυσικής ενέργειας σταδιακά ενσωματώνει στοιχεία μιας ορθολογικότητας, οργανώνεται & τυποποιείται

7 Η εξέλιξη της κοινωνιολογίας των σπορ
Πρώτες εργασίες στον 19ο αιώνα 1899, Βέμπλεν: σπορ μέσα διάκρισης, επίδειξης πλούτου & κύρους ανώτερων τάξεων, αποφυγή μόχθου & χειρωνακτικής εργασίας, κριτική: σπορ απομάκρυναν την αριστοκρατία από την φιλανθρωπία που αποτελούσε μέσο ανάπτυξης & δικαιοσύνης Weber: στην προτεσταντική ηθική τα σπορ ήταν αποδεκτά μόνο στο βαθμό που εξυπηρετούσαν ένα ορθολογικό σκοπό την σωματική άσκηση και την ψυχαγωγία που ήταν αναγκαία για την φυσική αποδοτικότητα. τα σπορ ως μέσο για την αυθόρμητη έκφραση απειθάρχητων ενστίκτων ήταν ύποπτη & απορριπτέα Δεκαετία 1920 κοινωνιολογικό ενδιαφέρον για εμπειρικές έρευνες των σπορ, ενίσχυση σχετικών μαθημάτων στην εκπαίδευση φυσικής αγωγής, ενασχόληση με σπορ ευθυγραμμίζεται με πρόταγμα κοινωνικής ανάπτυξης.

8 πρώτη κοινωνιολογική μελέτη (1921) από το φοιτητή του Adorno, Heinze Risse (Soziologie des Sports). Η άνοδος του φασισμού στην Γερμανία ανέκοψε την όποια προσπάθεια συγκρότησης πεδίου κριτικών μελετών για αθλητισμό Επόμενες δεκαετίες περιορισμένο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον για σπορ, αιτίες: κατώτερος τύπος κουλτούρας που δεν άξιζε το ενδιαφέρον της σοβαρής επιστήμης. προκαταλήψεις κοινωνιολόγων που ήταν προσκολλημένοι στο έθος της προτεσταντικής εργασίας και έδιναν έμφαση στις κοινωνικές πρακτικές και όχι σε δραστηριότητες συνδεδεμένες σώμα & φυσική άσκηση Ο εφήμερος και παροδικός χαρακτήρας των αθλητικών δραστηριοτήτων δεν μπορούσαν να ενταχθούν στις λογικές των επιστημονικών πειθαρχιών Η ενασχόληση με σπορ δεν μεταφραζόταν σε ακαδημαϊκό κύρους, δεν υπήρχαν εξειδικευμένες μεθοδολογίες, θεωρητική εμβάθυνση

9 Δεκαετία 1960: γέννηση κοινωνιολογίας των σπορ
Η συγκρότηση κοινωνιολογίας των σπορ συνδέεται με μεταπολεμική οικονομική ευμάρεια, ενδιαφέρον κοινωνιολόγων, γυμναστών & δημοσιογράφων για κοινωνικές όψεις των σπορ Δύο πυλώνες ανάπτυξης: 1. οργανωτική & θεσμική συγκρότηση των κοινωνιολογίας των σπορ 1965 ίδρυση της International Committee for Sociology of Sport) από κοινωνιολόγους & επιστήμονες φυσικής αγωγής, άνδρες, λευκοί, κυρίως από χώρες της Ευρώπης 1966 έκδοση International Review of Sport Sociology συγκρότηση ενός κόρπους επιστημονικών μελετών για αθλητισμό: 3 είδη κειμένων κλασσικά κοινωνιολογικά κείμενα που εμπεριείχαν ΚΑΙ αναλύσεις για λειτουργίες παιχνιδιών & σπορ κείμενα για τα σπορ χωρίς κοινωνιολογική εμβάθυνση ή με έμφαση σε επιμέρους αθλητικές δραστηριότητες παρά με τα σπορ καθαυτά κείμενα με αποκλειστική εστίαση τα σπορ που υιοθετούσαν ερμηνευτικά εργαλεία κοινωνιολογικής ανάλυσης & σκέψης

10 Ποια τα αίτια ανάπτυξης κοινωνιολογίας των σπορ
Malcolm: συσχέτιση των σπορ με κοινωνικά & πολιτικά ζητήματα, (ανταγωνισμός & συνεργασία, διανομή εξουσίας, μεταρρυθμίσεις) ραγδαία ανάπτυξη αθλητικών θεσμών, μεταπολεμική αφθονία & δημοσιογραφική παραγωγή κειμένων για σπορ Dunning 5 παράγοντες 1. αναγνώριση ότι σπορ & φυσική αγωγή είναι κοινωνικές πρακτικές, πολιτισμικά & ιστορικά διαμορφωμένες: η προσέγγιση της φυσικής αγωγής (φυσική άσκηση, βιολογία. φυσιολογία) ήταν περιοριστική αποδοχή από κοινωνιολόγους (Adorno, Elias) πως η μελέτη των σπορ μπορούσε να προεκτείνει κοινωνιολογική γνώση δημιουργία νέων γνωστικών αντικειμένων εξ αιτίας ανταγωνισμών στις επιστημονικές πειθαρχίες η έλευση «επανάστασης της ανεκτικότητας» από ριζοσπαστικούς κύκλους ευνόησε το πρόταγμα της ενδυνάμωσης καταπιεσμένων ομάδων & μια κριτική κοινωνιολογία ανοικτή στη μελέτη νέων πεδίων άσκησης της εξουσίας (π.χ. σπορ) η πολιτική χρήση των σπορ στο ψυχροπολεμικό πόλεμο ( )

11 Ανάπτυξη κοινωνιολ. σπορ σε Αμερική & Ευρώπη
Β. Αμερική αναπτύχθηκε σε τμήματα φυσικής αγωγής & επηρεάστηκε από το δομολειτουργισμού: έμφαση σε συναίνεση, σταθερότητα & ρόλος των σπορ στην ενσωμάτωση & κοινωνική ανάπτυξη δομο-λειτουργικό μοντέλο ερχόταν σε σύγκρουση με το κοινωνικό κλίμα της δεκαετίας του 1960: ψυχροπολεμικό κλίμα ανάμεσα στον σοσιαλιστικό & καπιταλιστικό κόσμο, το κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, κινήματα εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, εργατικές διεκδικήσεις για ελεύθερο χρόνο & υψηλότερες αμοιβές. Αιτήματα μεταρρυθμίσεις διοχετεύτηκε στο πεδίο του οργανωμένου αθλητισμού. 1968, ορόσημο ριζοσπαστικοποίησης: εξεγέρσεις αθλητών σε πανεπιστήμια & εμπλοκή τους στο κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων έκφραση διαμαρτυρία για τους διττούς τους ρόλους ως διακεκριμένοι αθλητές που έφερναν επιτυχίες και γόητρο την ίδια ώρα που ζούσαν σε καταπιεσμένες κοινότητες& βίωναν διακρίσεις

12 Ποια ήταν τα βασικά πεδία έντασης στα πρώτα βήματα της Κοινωνιολογίας των σπορ
οριοθέτηση του αντικειμένου & αμφισβήτηση ιδεαλιστικών απόψεων που συγχέανε τον ρόλο μελετητή με υποστηριχτή & παιδαγωγού Keynon & Loy: ο κοινωνιολόγος δεν είναι ευαγγελιστής ούτε υπηρέτης της κοινωνικής ανάπτυξης. Ρόλος η ερμηνεία & όχι η συγκρότηση στάσεων και αξιών Υποστηριχτές της άποψης των σπορ ως μια αυταξία και όσων τα έβλεπαν ως αντανακλάσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας (εμπορευματοποίηση) Η καθαρότητα του πεδίου: έμφαση στη διεπιστημονικότητα ή την κοινωνιολογική ερμηνεία αντίθεση ανάμεσα στο θετικιστικό παράδειγμα που υιοθετούσε στατιστικές μεθόδους και εμπειρικές προσεγγίσεις & τις ιστορικές-συγκριτικές μελέτες Φεμινιστικές vs ανδροκεντρικές αναλύσεις και μαρξιστικές vs θεωρίες σχηματισμού

13 Διαστάσεις των αθλητικών πρακτικών
Οικονομική: Εμπορευματοποίηση των σπορ: σύλλογοι ως εμπορικές επιχειρήσεις, πρωταθλητισμός & επαγγελματοποίηση Αθλητισμός υψηλών επιδόσεων απαιτεί καταναγκασμούς (σωματικοί περιορισμοί, επίπονη προπόνηση, χρήση ουσιών) Ιδεολογική: πίστη & συμμόρφωση σε συλλογικές ιδέες (κομφορμισμός) σπορ: πεδίο αναπαραγωγής καταναλωτισμού, σεξισμού, εθνικιστικών & ρατσιστικών ιδεών Ψυχοκοινωνική: ταύτιση με αθλητικό ήρωα, συλλογική ένταξη σε μια φαντασιακή κοινότητα, βίωση έντονων συναισθημάτων & συγκίνησης, έκφρασης παρορμήσεων (ηδονιστική πρακτική) προβολή & διαπραγμάτευση ταυτοτήτων & νοήματος συμμετεχόντων (ταυτότητα-ναρκισσισμός)

14 Βασικά θεωρητικά παραδείγματα: Δομολειτουργισμός
Μελετά: λειτουργίες αναπαραγωγής των αθλητικών θεσμών & οργανώσεων, πρότυπα συμπεριφοράς, λειτουργίες κοινωνικοποίησης & ενσωμάτωσης μέσα από τα σπορ αθλητική ομάδα ως κοινωνικό σύστημα: 1. πρότυπα διατήρησης: αξίες των σπορ (επιτεύγματα σωματείου, ευ αγωνίζεσθαι), 2. ενσωμάτωση: κανόνες & ορισμοί των όρων των παιχνιδιών, 3: επίτευξη στόχου: υπο-ομάδες, ειδκοί 4. προσαρμογή: ρόλοι, υποχρεώσεις & δικαιώματα εμπλεκόμενων. Edurads: συγκρουσιακός λειτουργισμός»: σπορ ως κοινωνικοί θεσμοί & που συνδέουν τον οπαδικό ή φίλαθλο ενθουσιασμό με ιδιαίτερες κοινωνικές αξίες & θεσμούς και στηρίζουν κυρίαρχες ανδροκεντρικές ή φυλετικές αντιλήψεις & διακρίσεις).

15 Θεωρία σχηματισμού (Elias-Dunning)
4 άξονες: 1. αθληματοποίηση,, έκφραση λιγότερο βίαιων & περισσότερο εκπολιτισμένων τρόπων διασκέδασης & ελεύθερού χρόνου σε εθελοντικές συσσωματώσεις (σωματεία) 2. αυξανόμενη σοβαρότητα εμπλοκής ατόμων στα σπορ μοντέρνα κοινωνία: εντατικός ανταγωνισμό, προσανατολισμός στην επιδίωξη των αγωνιστικών επιτυχιών, επαγγελματοποίηση τους. λειτουργική δημοκρατικοποίηση των σύγχρονων κοινωνιών & ανάπτυξη εθνών-κρατών επέτρεψε πιο εξισωτικές κοινωνίες με μεγαλύτερη ανεξαρτησία των υποκειμένων Οι εμπλεκόμενοι στα σπορ αντιπροσώπευαν μια πόλη ένα έθνος σπορ προσφέρουν ευκαιρίες συναισθηματικής διέγερσης & έξαψης που καταστέλλονται στην σύγχρονη κοινωνία και για μιμητικές δραστηριότητες, εικονικές αναπαραστάσεις συγκρουσιακών καταστάσεων ηρωισμού & μάχης σε ένα προστατευμένο πλαίσιο

16 Θεωρία σχηματισμού: συνέχεια
3. Χουλιγκανισμός: ασαφής έννοια, κοινωνική κατασκευή των ΜΜΕ και όχι των κοινωνικών επιστημών Παραπέμπει σε μια ποικιλία παραβατικών συμπεριφορών που συνδέονται με αθλητικούς χώρους Διαχωρισμός σκληρής & ευυπόληπτης εργατικής τάξης, Χουλιγκανισμός συνδέεται με τα πιο σκληρά τμήματα για τα οποία η σύγκρουση είναι από τις ελάχιστες πηγές ευχαρίστησης, νοήματος & γοήτρου Αυτά τα τμήματα δημιουργούν στάσεις ανεκτές στην επιθετικότητα που λειτουργούν ως μορφές αντίστασης & διάκρισης από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα Ο χουλιγκανισμός παίρνει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά από χώρα σε χώρα & επηρεάζεται από κοινωνικό έλεγχο του κράτους, από οπαδικό τύπο, δυνατότητες μετακίνησης οπαδών, πολιτισμική βιομηχανία αγοράς αγαθών & συμβόλων

17 Θεωρία σχηματισμού (συνέχεια)
4. Η παγκοσμιοποίηση διασχίζει τα πολιτισμικά σύνορα του έθνους-κράτους, μεταφέρει εικόνες και ιδέες για τα σπορ σε κάθε γωνιά του κόσμου και αλλάζει τους τρόπους με τους οποίους συγκροτούνται οι αθλητικές ταυτότητες. Ενίσχυση της διαφοράς, αυξανόμενη σύμμειξη των δυτικών και μη δυτικών κουλτούρων, ανάδυση ενός πολιτισμικού αμαλγάματος Ξεκινά από τα χρόνια της αποικιοκρατίας: σπορ ως εργαλείο πολιτισμικής ηγεμονίας στις αποικιοκρατούμενες χώρες αλλά και ως μηχανισμός αντίστασης των ιθαγενών (συγκροτούν δικά τους παιχνίδια ως μια πολιτισμική έκφραση του έθνους τους παγκοσμιοποίηση συνοδεύεται από προσπάθεια κατεστημένων ομάδων να ενισχύσουν τη λογική του καταναλωτισμού στα σπορ. Κριτική: λειτουργισμός, υπερβολική έμφαση στον εκπολιτισμό & απουσία ζητήματος έμφυλων σχέσεων

18 Ερμηνευτική παράδοση Weber: σπορ συνδέονται με κοινά πάθη έχουν αποδεσμευτεί από το ηθικό & θρησκευτικό τους περιεχόμενο & ακολουθούν τις λογικές εκμοντερνισμού της κοινωνιών Μουσική & τέχνη έχουν δυνατότητες χειραφέτησης όχι τα σπορ Turner: πειθαρχικοποίηση του σώματος:άποδέσμευση από το θρησκευτικό του νόημα, αντικείμενο βιο-ιατρικού λόγου, αθλητικό σώμα= σύμβολο αξίας & γοήτρου, μέσο για αυτό-εκπλήρωση ατόμου & δημιουργίας ολοκληρωμένου ατόμου Guttmann: ανάδυση των σπορ συνδέεται με διαδικασίες εξορθολογισμού της μοντέρνας κοινωνίας: εκκοσμίκευση, ισότητα, εξειδίκευση, ορθολογικοποίηση, ποσοτικοποίηση, γραφειοκρατία, υψηλές επιδόσεις) εναλλακτικό χώρο για έκφραση ανορθολογικού & αδιαμεσολάβητης φυσικής ενέργειας

19 Ερμηνευτική παράδοση (συνέχεια)
Σχολή της υποκουλτούρας μελέτησε τα συστήματα νοήματος των χούλιγκανς ως μια απάντηση στο κυρίαρχο σύστημα νοήματος Έμφαση στη ανάδυση των νοημάτων των υποκειμένων & ερμηνευτικών διαστάσεων αθλητικών πρακτικών μέσα από τις ποιοτικές μεθοδολογίες Κριτική: ελιτισμός & πεσιμισμός: άποψη για εγκόσμια πάθη αποκλείει με όρους αξιολογικούς τη μελέτη της λαϊκής κουλτούρας υποτίμηση δομικών οικονομικών παραγόντων