Ένα βασικό εισόδημα για όλους; Μάνος Ματσαγγάνης Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κύκλος Ανοιχτών Σεμιναρίων με θέμα Η κοινωνική πολιτική την εποχή της κρίσης.

Παρουσίαση με θέμα: "Ένα βασικό εισόδημα για όλους; Μάνος Ματσαγγάνης Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κύκλος Ανοιχτών Σεμιναρίων με θέμα Η κοινωνική πολιτική την εποχή της κρίσης."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ένα βασικό εισόδημα για όλους; Μάνος Ματσαγγάνης Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κύκλος Ανοιχτών Σεμιναρίων με θέμα Η κοινωνική πολιτική την εποχή της κρίσης Αθήνα 21 Μαρτίου 2011

2 βασικό εισόδημα «μια απλή και ισχυρή ιδέα για τον 21ο αιώνα»  «Ας δώσουμε σε όλους τους πολίτες ένα μέτριο αλλά άνευ όρων εισόδημα, και ας τους αφήσουμε να το συμπληρώσουν κατά βούληση με εισοδήματα από άλλες πηγές.  «Αυτή η εξαιρετικά απλή ιδέα έχει απρόσμενες προελεύσεις. Στη διάρκεια των τελευταίων δύο αιώνων επινοήθηκε από πολλούς, ανεξάρτητα, με διάφορες ονομασίες: «εδαφικό μέρισμα», «κρατικό bonus», «μισθός του πολίτη», «καθολική παροχή» και «βασικό εισόδημα» – συνήθως χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.  «Στις δεκαετίες του ‘60 και ‘70 γνώρισε ξαφνική δημοτικότητα στις ΗΠΑ, προτάθηκε μάλιστα από έναν από τους δύο υποψήφιους για την Προεδρία, όμως μπήκε γρήγορα στο ράφι και σχεδόν ξεχάστηκε. Όμως, στις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει γίνει αντικείμενο της δημόσιας συζήτησης σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  «Μερικοί βλέπουν το βασικό εισόδημα ως θεραπεία-κλειδί για κοινωνικές ασθένειες όπως η ανεργία και η φτώχεια. Άλλοι το καταγγέλλουν ως παλαβή, οικονομικά ελαττωματική, ηθικά απαράδεκτη πρόταση, που πρέπει να ξεχαστεί το συντομότερο δυνατόν, να μπει μια για πάντα στο χρονοντούλαπο της ιστορίας των ιδεών.  «Είμαι πεισμένος ότι το βασικό εισόδημα δεν θα ξεχαστεί, και ότι δεν πρέπει να πεταχτεί στα σκουπίδια – και ότι είναι από τις απλές ιδέες που μπορούν και πρέπει να διαμορφώσουν πρώτα τη συζήτηση και μετά την πραγματικότητα του νέου αιώνα.»  Van Parijs P. (2004) Basic income: a simple and powerful idea for the twenty-first century. Politics & Society 32 (1) 7-39. Αρχική μορφή: ομιλία σε συνέδριο της Πορτογαλικής Προεδρίας της Ε.Ε. (Almancil, Φεβρουάριος 2000).

3 βασικό εισόδημα κεντρική ιδέα  το βασικό εισόδημα καταβάλλεται χωρίς προϋποθέσεις σε όλους  το βασικό εισόδημα είναι ένα είδος ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος... ... διαφέρει όμως από τη μορφή με την οποία το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα εφαρμόζεται στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης στα εξής σημεία:  καταβάλλεται σε ατομική βάση  καταβάλλεται ανεξαρτήτως εισοδήματος  καταβάλλεται ανεξαρτήτως εργασιακής κατάστασης

4 βασικό εισόδημα κεντρική ιδέα (cont’d)  μερικά επιχειρήματα που έχουν αναφερθεί υπέρ του βασικού εισοδήματος  ελευθερία και ισότητα  αποδοτικότητα και «κοινότητα»  από κοινού ιδιοκτησία του πλανήτη  ίση συμμετοχή στα οφέλη της τεχνικής προόδου  ευελιξία της αγοράς εργασίας και αξιοπρέπεια των φτωχών  καταπολέμηση των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας  καταπολέμηση των διαπεριφερειακών ανισοτήτων  προαγωγή της βιωσιμότητας των κοινωνικών συνεταιρισμών  υπεράσπιση της αυτονομίας  των εργαζομένων από τα αφεντικά  των πολιτών από τη γραφειοκρατία  των γυναικών από τους συζύγους

5 βασικό εισόδημα κεντρική ιδέα (cont’d)  η αδυναμία των προηγμένων χωρών να καταπολεμήσουν ταυτόχρονα την ανεργία και τη φτώχεια έχει αναθερμάνει τις τελευταίες δυο δεκαετίες το ενδιαφέρον για το βασικό εισόδημα πολλών επιστημόνων και πολιτικών  οι προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι διαφέρουν ως προς το ποσό του βασικού εισοδήματος, τις πηγές χρηματοδότησης, τις κοινωνικές παροχές που προτείνεται να αντικατασταθούν κτλ.  η άμεση συζήτηση επικεντρώνεται συνήθως στο «μερικό βασικό εισόδημα», που συγχωνεύει ορισμένες κοινωνικές παροχές και συμπληρώνει άλλες  π.χ. το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, κάποιες ανταποδοτικές παροχές κτλ.  πολλοί εξέχοντες κοινωνικοί επιστήμονες έχουν πάρει θέση υπέρ του βασικού εισοδήματος – μεταξύ των οποίων και τρεις κάτοχοι του βραβείου Νόμπελ στα οικονομικά (James Meade, Milton Friedman και James Tobin)  ορισμένοι πολιτικοί σε μερικές χώρες (ακόμη και από κυβερνητικά κόμματα) έχουν αρχίσει να προτείνουν ή απλώς να συζητούν ένα βασικό εισόδημα  οι υποστηρικτές της ιδέας έχουν συστήσει διάφορες συλλογικότητες, σε επίπεδο εθνικό (π.χ. Netzwerk Grundeinkommen) και υπερεθνικό (BIEN)

6 βασικό εισόδημα ιστορική αναδρομή  οι ρίζες του βασικού εισοδήματος ανάγονται σε τρεις ιστορικές παραδόσεις  η πρώτη ιστορική παράδοση σχετίζεται με την ιδέα της εγγύησης από το κράτος – ή από την πόλη - ενός ελάχιστου εισοδήματος (αρχές 16 ου αιώνα)  η δεύτερη ιστορική παράδοση σχετίζεται με την ιδέα της χορήγησης σε όλους τους πολίτες ενός περουσιακού κεφαλαίου τη στιγμή της ενηλικίωσής τους (τέλη 18 ου αιώνα)  η τρίτη ιστορική παράδοση σχετίζεται με το συνδυασμό των δύο πρώτων στη σύγχρονη πρόταση για ένα βασικό εισόδημα χωρίς προϋποθέσεις (μέσα 19 ου αιώνα)

7 βασικό εισόδημα ιστορική αναδρομή (cont’d)  «ελάχιστο εισόδημα»: οι ανθρωπιστές  Thomas More (1478-1535)  «Utopia» (1516): ο Πορτογάλος περιηγητής Raphael Nonsenso περπατά στην κεντρική πλατείας της Αμβέρσας και αφηγείται παλαιότερη συζήτηση με τον Αρχιεπίσκοπο του Canterbury και με Άγγλο δικηγόρο που μιλά με ενθουσιασμό για την αγγλική μέθοδο τιμωρίας των κλεφτών («τους κρεμάμε παντού»)  [τους απαντά:] «Η μέθοδος που έχετε είναι άδικη και ανεπιθύμητη. Ως τιμωρία είναι πολύ αυστηρή. Ως μέτρο αποθάρρυνσης είναι ανεπαρκής. [...] Αντί να επιβάλλετε τέτοιες απαίσιες ποινές, θα ήταν προτιμότερο να παρέχετε στους πάντες κάποια μέσα διαβίωσης, ώστε κανείς να μην αντιμετωπίζει την τρομερή ανάγκη να γίνει πρώτα κλέφτης και μετά πτώμα.»  Johannes Ludovicus Vives (1492-1540)  υπόμνημα προς τον δήμαρχο της Bruges «De Subventione Pauperum» (1526): η δημοτική αρχή να εξασφαλίσει ένα ελάχιστο διαβίωσης σε όλους τους κατοίκους  η βοήθεια πρέπει να είναι στοχευμένη: για αυτό πρέπει να αποτελεί ευθύνη των δημοσίων λειτουργών - όχι της εκκλησίας, ούτε των φιλάνθρωπων ιδιωτών  πόλη Ypres, Σχολή Salamanca (1536-), Poor Laws (1576-), Montesquieu (1748)

8 βασικό εισόδημα ιστορική αναδρομή (cont’d)  «βασικό κεφάλαιο»: οι ρεπουμπλικάνοι  Antoine Caritat Marquis de Condorcet (1743-1794)  «L'esprit humain» (1795): προτείνει ένα είδος κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και «να δίνεται σε εκείνα τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει αρκετά ώστε να μπορούν να εργαστούν και να δημιουργήσουν οικογένεια, το πλεονέκτημα ενός κεφαλαίου για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους»  Thomas Paine (1737-1809)  υπόμνημα προς το Διευθυντήριο (1796): «η γη ανήκει σε όλους τους ανθρώπους [...] κάθε ιδιοκτήτης οφείλει στην κοινότητα μια γαιοπρόσοδο [...] τα έσοδά της να κατατίθενται σε ένα ταμείο για τη χρηματοδότηση της πρότασης [...] κάθε άτομο που φτάνει στην ηλικία των 21 να λαμβάνει 15 στερλίνες [...] κάθε άτομο που φτάνει στην ηλικία των 50 να λαμβάνει 10 στερλίνες [...] όλοι πρέπει να ωφελούνται, πλούσιοι και φτωχοί»  Bruce Ackerman & Anne Alstott «The Stakeholder Society» (Yale UP, 2000): φορολόγηση του πλούτου για τη χρηματοδότηση ενός κεφαλαίου $80,000 σε κάθε άτομο που συμπληρώνει την ηλικία των 21 ετών  Child Trust Fund: η Βρετανική κυβέρνηση ανοίγει έναν λογαριασμό για κάθε παιδί και καταθέτει £250+ (θεσμοθετήθηκε το 2005, τροποποιήθηκε το 2011)

9 βασικό εισόδημα ιστορική αναδρομή (cont’d)  «βασικό εισόδημα»: οι ουτοπικοί σοσιαλιστές  Charles Fourier  «La Fausse Industrie» (1836): ο «πολιτισμός» παραβιάζει το θεμελιώδες φυσικό δικαίωμα κάθε ατόμου να ζει από τη γη [...] για αυτό οφείλει σε κάθε άτομο που δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις βασικές του ανάγκες ένα ελάχιστο διαβίωσης ισοδύναμο με το κόστος «ενός δωματίου σε ξενοδοχείο έκτης κατηγορίας και τριών λιτών γευμάτων την ημέρα»  John Stuart Mill  «Αρχές πολιτικής οικονομίας» (2 η έκδοση 1849): «Ο πιο επιδέξιος συνδυασμός όλων των μορφών Σοσιαλισμού είναι ο Φουριερισμός [...] Κατά τη διανομή, ένα ορισμένο ελάχιστο χορηγείται σε όλα τα μέλη της κοινότητας, είτε είναι ικανά για εργασία είτε όχι. Το υπόλοιπο προϊόν διανέμεται σε προκαθορισμένες αναλογίες μεταξύ των τριών στοιχείων, της Εργασίας, του Κεφαλαίου και του Ταλέντου.»  Bertrand Russell (1872-1970)  «Roads to Freedom» (1918): «ένα μικρό εισόδημα, επαρκές για τα αναγκαία, θα πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους, είτε εργάζονται είτε όχι – και ένα μεγαλύτερο εισόδημα θα πρέπει να δίνεται σε όσους είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν κάποια εργασία που η κοινότητα αναγνωρίζει ως χρήσιμη»

10 βασικό εισόδημα ιστορική αναδρομή (cont’d)  «βασικό εισόδημα»: οι ουτοπικοί σοσιαλιστές (cont’d)  Dennis Milner (1892-1956)  «Scheme for a State Bonus» (1918): προτείνει την καταβολή ενός εβδομαδιαίου ποσού - ισοδύναμου με το 20% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ - σε κάθε άτομο για την επίλυση του προβλήματος της φτώχειας στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου  το Εργατικό Κόμμα απορρίπτει οριστικά την πρόταση του Milner το 1921  Clifford H. (“Major”) Douglas (1879-1952)  «Social Credit» (1924): σε σειρά ομιλιών και κειμένων (συχνά συγκεχυμένων) προτείνει μεταξύ άλλων ένα μηνιαίο «εθνικό μέρισμα» αλλά δεν συγκεντρώνει μεγάλη υποστήριξη στη Βρετανία  Καναδάς: Social Credit Party κυβερνά την επαρχία της Alberta από το 1935 έως το 1971, αλλά γρήγορα εγκαταλείπει την πρόταση (αν και όχι τον τίτλο)  George D.H. Cole (1889-1959)  καθηγητής στην Οξφόρδη, διανοούμενος στις παρυφές του Εργατικού Κόμματος  προτείνει ένα «κοινωνικό μέρισμα» (1935): «όλοι οι πολίτες θα πρέπει να έχουν ένα μερίδιο στην κοινή κληρονομιά [της προόδου] και μόνο το υπόλοιπο να κατανέμεται ως ανταμοιβή και κίνητρο για την τρέχουσα παραγωγή»

11 βασικό εισόδημα ιστορική αναδρομή (cont’d)  «βασικό εισόδημα»: οι ουτοπικοί σοσιαλιστές (cont’d)  James Meade (1907-1995)  καθηγητής στην Οξφόρδη, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ  «Outline of an economic policy for a Labour government» (1935): προτείνει ένα «κοινωνικό μέρισμα» ως αναγκαίο συστατικό μιας δίκαιης κοινωνίας με μια αποδοτική οικονομία  επηρεάζει τον Oskar Lange (1904-1965) και τη συζήτηση για ένα σοσιαλισμό της αγοράς  «Agathatopia» (1989-1995)  Juliet Rhys-Williams  μέλος της Βουλής των Λόρδων, Φιλελεύθερο Κόμμα  «ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο» (1943): προτείνει τη χορήγηση ενός βασικού εισοδήματος σε όσους ενήλικες εργάζονται ή είναι διαθέσιμοι για εργασία  τελικά προκρίνεται το πολύ διαφορετικό σχέδιο του William Beveridge, ενός άλλου Φιλελεύθερου μέλους της Βουλής των Λόρδων (1942): ελάχιστο εισόδημα (National Assistance), με καθολικά επιδόματα παιδιών και «εθνική ασφάλιση»

12 βασικό εισόδημα ιστορική αναδρομή (cont’d)  αρνητικός φόρος εισοδήματος  Milton Friedman (1912-2006)  καθηγητής στο Chicago, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ  «Capitalism and Freedom» (1962): προτείνει έναν «αρνητικό φόρο εισοδήματος» ως λιγότερο στρεβλωτική εναλλακτική λύση στο υπάρχον μωσαϊκό κοινωνικών προγραμμάτων  άνοιξη 1968: αρνείται να υπογράψει τη διακήρυξη των John Kenneth Galbraith, James Tobin, Robert Lampman, Harold Watts και άλλων 1200 οικονομολόγων που καλούν το Κογκρέσο να υιοθετήσει ένα σύστημα εισοδηματικών εγγυήσεων  James Tobin (1918-2002)  καθηγητής στο Chicago, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ  δημοσιεύει μαζί με τους Pechman and Miezkowski μια τεχνική ανάλυση του αρνητικού φόρου εισοδήματος (1967): από τις διάφορες εκδοχές προκρίνει το βασικό εισόδημα (που ο Joseph Pechman βαφτίζει «demogrant»)  η πρότασή τους διαφέρει από αυτή του Friedman: το demogrant δεν θα υποκαθιστούσε το σύστημα κοινωνικής προστασίας, αλλά θα ενίσχυε τα εισοδήματα των φτωχών διευκολύνοντας την ένταξή τους στην αγορά εργασίας

13 βασικό εισόδημα πολιτικές εξελίξεις  ΗΠΑ 1969-1972  Family Assistance Plan  εγγυημένο εισόδημα + φορολογικές πιστώσεις ≈ αρνητικός φόρος εισοδήματος  πρόταση του Δημοκρατικού Γερουσιαστή Daniel Patrick Moynihan (1927-2003) προς την κυβέρνηση του Ρεπουμπλικανού Προέδρου Richard Nixon  παρουσιάζεται επίσημα από τον Πρόεδρο Nixon (Αύγουστος 1969), εγκρίνεται με μεγάλη πλειοψηφία από τη Βουλή των Αντιπροσώπων (Απρίλιος 1970), απορρίπτεται από τη Γερουσία (1970-1972)  ένα πιο φιλόδοξο σχέδιο θεσμοθέτησης ενός demogrant υιοθετείται κατ’ αρχήν από τον George McGovern, υποψήφιο των Δημοκρατικών στις προεδρικές εκλογές του 1972, μετά από πρόταση του James Tobin  ήττα του McGovern (Νοέμβριος 1972), Watergate (Μάρτιος 1973), παραίτηση Nixon (Νοέμβριος 1974)

14 βασικό εισόδημα πολιτικές εξελίξεις (cont’d)  Δανία  Meyer et al (1978): «Εξέγερση από το Κέντρο»  πρόταση τριών πανεπιστημιακών για ένα «μισθό του πολίτη» σε ένα βιβλίο που έγινε best-seller στη Δανία και αργότερα μεταφράστηκε στα αγγλικά  Ολλανδία  Kuiper (1976): «εγγυημένο εισόδημα»  Politieke Partij Radicalen (1977)  αποχωρεί από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα  γίνεται το πρώτο κοινοβουλευτικό κόμμα που υιοθετεί το βασικό εισόδημα  Voedingsbond  εργατικό συνδικάτο στον τομέα της διατροφής, μέλος της FNV  έχει στις γραμμές του πολλές γυναίκες και part-time εργαζομένους  διεκδικεί ένα βασικό εισόδημα για όλους  Επιστημονικό Συμβούλιο Κυβερνητικής Πολιτικής (1985)  προτείνει την υιοθέτηση ενός «μερικού βασικού εισοδήματος»

15 βασικό εισόδημα πολιτικές εξελίξεις (cont’d)  Βρετανία  Basic Income Research Group (1984) / Citizen’s Income Trust (1998)  υποστηρίζεται από τον Samuel Brittan, αρχισυντάκτη των Financial Times, που γράφει: «το πρόβλημα δεν είναι ότι το βασικό εισόδημα θα είναι εισόδημα που δεν έχει αποκτηθεί με την εργασία – το πρόβλημα είναι ότι υπερβολικά λίγοι από εμάς διαθέτουν τέτοιο εισόδημα σήμερα»  το Φιλελεύθερο Κόμμα δείχνει ενδιαφέρον και συμπάθεια για την πρόταση  Participation Income (1995)  ο Tony Atkinson (καθηγητής στο Cambridge, στη London School of Economics και στην Οξφόρδη) προτείνει ένα «εισόδημα συμμετοχής» υπό τον όρο της κοινωνικής συνεισφοράς  ο όρος περιλαμβάνει όχι μόνο την αμειβόμενη εργασία, αλλά και τη φροντίδα παιδιών ή ηλικιωμένων, τον εθελοντισμό, την κοινωνική εργασία κτλ.  Baby bond (2005)  η κυβέρνηση των Νέων Εργατικών θεσμοθετεί το Child Trust Fund: έναν αποταμιευτικό λογαριασμό για κάθε παιδί που έχει γεννηθεί μετά την 1 η Σεπτεμβρίου 2002, με δημόσια συνεισφορά τουλάχιστον £250

16 βασικό εισόδημα πολιτικές εξελίξεις (cont’d)  Γερμανία  Thomas Schmid (1984), Opielka & Vobruba (1986), Opielka & Ostner (1987), Joachim Mitschke (1985), Claus Offe (1992, 1996), Fritz Scharpf (1993)  CDU  2006: πρόταση του πρωθυπουργού του κρατιδίου της Θουριγγίας για ένα βασικό εισόδημα («Solidarisches Bürgergeld») αξίας είτε €800 το μήνα με υποδηλούμενο οριακό φορολογικό συντελεστή 50% ή είτε €400 το μήνα με υποδηλούμενο οριακό φορολογικό συντελεστή 25%  2007: εθνική επιτροπή για την πρακτική εφαρμογή της πρότασης  FDP: έχει υιοθετήσει πρόταση εφαρμογής αρνητικού φόρου εισοδήματος (1996)  ομοσπονδιακές εκλογές 27 Σεπτεμβρίου 2009  100+ υποψήφιοι υποστηρίζονται από το Netzwerk Grundeinkommen  59 ανήκουν στο οικολογικό κόμμα «Bündnis 90/Die Grünen»  28 ανήκουν στο αριστερό κόμμα «Die Linke»  34 κατεβαίνουν στις εκλογές ως ανεξάρτητοι

17 βασικό εισόδημα πολιτικές εξελίξεις (cont’d)  Γαλλία  Andrè Gorz (1985)  Yoland Bresson (1984, 1994, 2000)  Alain Caille (1987, 1994, 1996)  Jean-Marc Ferry (1995, 2000)

18 βασικό εισόδημα πρακτικές εφαρμογές  Αλάσκα  από το 1982, ένα μέρισμα από τις πωλήσεις πετρελαίου διανέμεται σε κάθε κάτοικο της Πολιτείας της Αλάσκα που διαμένει επίσημα εκεί  οι δικαιούχοι υπολογίζονται σε περίπου 650.000 άτομα  το σχετικό ποσό ανήλθε το 2008 σε $2069 ανά άτομο  Βραζιλία  Bolsa Familia (2003)  10 εκατομμύρια οικογένειες  Νότια Αφρική  8 εκατομμύρια παιδιά + 2 εκατομμύρια ηλικιωμένοι  Ναμίμπια  κάθε κάτοικος του Otjivero ηλικίας έως 60 έλαβε N$100 (€ 10) επί 2 έτη  θεαματική μείωση ανεργίας, φτώχειας, υποσιτισμού, σχολικής διαρροής

19 βασικό εισόδημα βασικές παράμετροι  εισοδηματική εγγύηση: €12.000 ετησίως  χορηγείται σε κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί  φορολογία: 50% του συνολικού εισοδήματος  αντικαθιστά τις (περισσότερες) κοινωνικές παροχές σε χρήμα  συμπληρώνει τις κοινωνικές παροχές σε είδος (υγεία κτλ.)

20 βασικό εισόδημα αρχικό και τελικό εισόδημα

21 βασικό εισόδημα μέσοι και οριακοί φορολογικοί συντελεστές

22 αρνητικός φόρος εισοδήματος βασικές παράμετροι  εισοδηματική εγγύηση: $5.000 ετησίως  χορηγείται σε κάθε φορολογούμενο με χαμηλό εισόδημα  (αρνητική) φορολογία για εισοδήματα κάτω από $10.000 ετησίως: 50% του ποσού που υπολείπεται  (θετική) φορολογία για εισοδήματα πάνω από $10.000 ετησίως: 20% του υπερβάλλοντος εισοδήματος  υποκαθιστά το κοινωνικό κράτος

23 αρνητικός φόρος εισοδήματος αρχικό και τελικό εισόδημα

24 αρνητικός φόρος εισοδήματος μέσοι και οριακοί φορολογικοί συντελεστές

25 εγγυημένο εισόδημα βασικές παράμετροι  εισοδηματική εγγύηση: $10.000 ετησίως  χορηγείται σε κάθε άτομο ηλικίας 21+  (υποχρεωτική) εισφορά ασφάλισης υγείας: $3.000 ετησίως  (προαιρετική) εισφορά πρόσθετης σύνταξης: $2.000 ετησίως  πρόσθετος φόρος: 20% του εισοδήματος από εργασία  αφορολόγητο όριο: $25.000 ετησίως  ανώτατο ποσό φόρου: $5.000 ετησίως  υπόλοιπη φορολογία: 25% του εισοδήματος από εργασία  υποκαθιστά το κοινωνικό κράτος πλην σχολικής εκπαίδευσης

26 εγγυημένο εισόδημα αρχικό και τελικό εισόδημα

27 εγγυημένο εισόδημα μέσοι και οριακοί φορολογικοί συντελεστές

28 ελάχιστο εισόδημα βασικές παράμετροι  εισοδηματική εγγύηση: €12.000 ετησίως  χορηγείται σε οικογενειακή βάση  ποσοστό μείωσης επιδόματος: 80%  φορολογία: 40% του εισοδήματος από εργασία  αφορολόγητο όριο: €15.000 ετησίως  τμήμα του κοινωνικού κράτους

29 ελάχιστο εισόδημα αρχικό και τελικό εισόδημα

30 ελάχιστο εισόδημα μέσοι και οριακοί φορολογικοί συντελεστές

31 συγκριτική ανάλυση  αρχικό και τελικό εισόδημα  μέγεθος αναδιανομής  μέσοι φορολογικοί συντελεστές  φορολογική επιβάρυνση  οριακοί φορολογικοί συντελεστές  κίνητρα για εργασία  τα 4 προγράμματα δεν είναι απολύτως συγκρίσιμα μεταξύ τους

32 συγκριτική ανάλυση αρχικό και τελικό εισόδημα

33 συγκριτική ανάλυση μέσοι φορολογικοί συντελεστές

34 συγκριτική ανάλυση οριακοί φορολογικοί συντελεστές

35 βασικό εισόδημα επιδράσεις εργασίας  «φυσικά πειράματα»  από το 1968 έως το 1980 έγιναν 4 φυσικά πειράματα στις ΗΠΑ και 1 στον Καναδά  τα αποτελέσματά τους θεωρήθηκε ότι «απέδειξαν» ότι το βασικό εισόδημα ή/και ο αρνητικός φόρος εισοδήματος δεν είναι βιώσιμες προτάσεις  όμως:  η μείωση της προσφοράς εργασίας σε όρους αριθμού εργαζομένων ήταν 0%  η μείωση της προσφοράς εργασίας σε όρους ωρών εργασίας ήταν 5-7%  η ανταπόκριση της ζήτησης εργασίας αγνοήθηκε εντελώς  Wilderquist K. (2005) A failure to communicate: what (if anything) can we learn from the negative income tax experiments? The Journal of Socio-Economics 34 (1) 49–81.

36 απασχόληση (σε ώρες) επιδράσεις εργασίας διαγραμματική απεικόνιση ωρομίσθιο καμπύλη ζήτησης καμπύλες προσφοράς W2W2 W1W1 h3h3 h1h1 h2h2 A C B D1D1 S2S2 S1S1

37 βασικό εισόδημα επιδράσεις εργασίας (cont’d)  «Win for Life»  το Win for Life πληρώνει στους νικητές €1000 το μήνα εφ’ όρου ζωής  μελετήθηκαν 67 νικητές του Win for Life στο Βέλγιο  μόνο 2 σταμάτησαν να δουλεύουν (ένας 44χρονος μηχανικός αυτοκινήτων και μια 45χρονη νοσοκόμα που αποφάσισε να ασχοληθεί με την ανατροφή των παιδιών της)  ελάχιστοι μείωσαν τον χρόνο απασχόλησης σε σχέση με πριν  οι επιδράσεις ήταν γενικά πολύ ασθενέστερες από ό,τι θα προέβλεπε η οικονομική θεωρία  Marx A. and Peeters H. (2008) An unconditional basic income and labor supply: Results from a pilot study of lottery winners. Journal of Socio-Economics 37 (4) 1636-1659.

38 βασικό εισόδημα επιδράσεις εργασίας (cont’d)  «μικροπροσομοίωση»  ο συνδυασμός βασικού εισοδήματος και προοδευτικής φορολογίας παρέχει υψηλότερα εισοδήματα, υψηλότερη ευημερία και χαμηλότερη φτώχεια... ... με τίμημα υψηλότερα ποσοστά φορολογίας  Colombino U., Locatelli M., Narazani E., O'Donoghue C. (2010) Alternative Basic Income Mechanisms: An Evaluation Exercise With a Microeconometric Model. Basic Income Studies 5 (1) 3.  Flevotomou M. (2009) «Microsimulation for the evaluation of public policy: a tax-benefit model for the Greek economy» Διδακτορική διατριβή. Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

39 βασικό εισόδημα και η κρίση;  «επίδομα οικονομικής σταθεροποίησης»  «προτείνω την καταβολή ενός τακτικού ‘επιδόματος οικονομικής σταθεροποίησης’, ενδεικτικής αξίας π.χ. £30 την εβδομάδα, που θα πιστώνεται σε όλους μέσω ηλεκτρονικής κάρτας»  Standing G. (2011) Responding to the crisis: economic stabilisation grants. Policy & Politics 39 (1) 9–25.

40 βασικό εισόδημα προοπτικές;  βήματα για ένα βασικό εισόδημα στην Ελλάδα  μετατροπή της νέας βασικής σύνταξης από το 2015 σε καθολική  σταδιακή θεσμοθέτηση ενός καθολικού επιδόματος παιδιών  ενσωμάτωση όλων των φοροαπαλλαγών και μειώσεων φόρου σε μια ενιαία πίστωση φόρου  βαθμιαία εφαρμογή ενός ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος  ίδρυση μέσα στο 2011 ενός Ομίλου για το Βασικό Εισόδημα στην Ελλάδα