Εγγράμματες διαδρομές και διαδικτυακές πρακτικές γραμματισμού των εφήβων Δ. Κουτσογιάννης Τμήμα Φιλολογίας Α.Π.Θ & Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

Παρουσίαση με θέμα: "Εγγράμματες διαδρομές και διαδικτυακές πρακτικές γραμματισμού των εφήβων Δ. Κουτσογιάννης Τμήμα Φιλολογίας Α.Π.Θ & Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εγγράμματες διαδρομές και διαδικτυακές πρακτικές γραμματισμού των εφήβων Δ. Κουτσογιάννης Τμήμα Φιλολογίας Α.Π.Θ & Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας dkoutsog@lit.auth.gr

2 Α. Εισαγωγικά

3 Έρευνά μου στις πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού των παιδιών Διερεύνηση των πρακτικών ψηφιακού γραμματισμού των παιδιών από εκπαιδευτική σκοπιά (εκπαιδευτική γλωσσολογία). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και Τομέας Γλωσσολογίας, Α.Π.Θ. (μεταπτυχιακά μαθήματα). Δύο φάσεις ερευνών: 2006-2007, 2011-2012

4 Πλαίσιο - στόχος Τα παιδιά αποτελούν τις βασικές συνιστώσες στην (γλωσσική) εκπαίδευση. Τι έχουμε να μάθουμε διερευνώντας τις εξωσχολικές πρακτικές (ψηφιακού) γραμματισμού τους; Τι είδους αλλαγές μπορούμε να σχεδιάσουμε;

5 Θεωρητικό πλαίσιο των αναζητήσεων Σπουδές στο γραμματισμό (Literacy Studies) – όχι μόνο New Literacy Studies. Κοινωνική σημειωτική – Κριτική Ανάλυση Λόγου (Social Semiotics, Critical Discourse Analysis).

6 Συνήθης βιβλιογραφική προσέγγιση του ζητήματος: εργαλειακός λόγος και λόγος του οικογραμματισμού λόγοι (discourses)= «διαφορετικοί τρόποι αναπαράστασης πτυχών του κόσμου» (Fairclough 2003).

7 Εργαλειακός λόγος «Επίθεση εναντίον της γλώσσας μας» (τίτλος σε άρθρο ελληνικής εφημερίδας για τα λατινοελληνικά). «[Η επικοινωνία μέσω υπολογιστή] σηματοδοτεί τον αργό θάνατο της γλώσσας» The Record, 25 Αυγούστου 2002 (από τον Thurlow 2006).

8 «Από την έρευνα της ΕΣΥΕ … προκύπτει ότι μεταξύ του πρώτου τριμήνου του 2004 και του πρώτου τριμήνου του 2007 οι πολίτες που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό υπολογιστή αυξήθηκαν κατά 53%. Ειδικότερα, από ποσοστό 26,2% του πληθυσμού στις αρχές του 2004, έφθασαν το 40,2% το 2007. Αυτό είναι μια σημαντική πρόοδος της Ψηφιακής Ελλάδας. Την ίδια περίοδο, η πρόσβαση των πολιτών στο Διαδίκτυο αυξήθηκε κατά σχεδόν 70%. Αυτά τα στοιχεία αποτυπώνουν το δυναµισµό της χώρας µας, που κινείται µε ταχείς ρυθµούς, προκειµένου να καλύψει τις καθυστερήσεις του παρελθόντος και να συγκλίνει ψηφιακά µε την Ευρωπαϊκή Ένωση.» Οµιλία του π. Υπουργού Οικονοµίας και Οικονοµικών, Γ. Αλογοσκούφη, για τις Δράσεις της Ψηφιακής Στρατηγικής για την Παιδεία (28.5.2008)

9 Εργαλειακός λόγος: Προσέγγιση των ψηφιακών μέσων πρακτικής γραμματισμού εκτός ιστορικού και κοινωνικοπολιτισμικού πλαισίου. Στο χώρο της εκπαίδευσης: «Το κάρο σέρνει το άλογο».

10 Επιστημονικές συνεισφορές: ο λόγος του οικογραμματισμού Πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού: πρακτικές που έχουν σχέση με διάβασμα, γράψιμο, ψυχαγωγία και επικοινωνία σε ψηφιακά περιβάλλοντα. Τα ψηφιακά μέσα και το διαδίκτυο αποτελούν οργανικό μέρος της νέας «οικολογίας του γραμματισμού», μέρος δηλαδή της επικοινωνιακής καθημερινότητας, και χρησιμοποιούνται παράλληλα με παλιότερα μέσα (έντυπο, χαρτί και μολύβι).

11 Βασικές διαπιστώσεις της έρευνας Οι πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού των παιδιών με τα νέα μέσα είναι ιδιαίτερα δημιουργικές σε αντίθεση με το σχολείο. Ανάδειξη νέων μορφών γραμματισμού (πολυγραμματισμοί). Το σχολείο θα πρέπει να ακολουθήσει τα παιδιά (δημιουργικότητα με τα ψηφιακά μέσα).

12 Τι λείπει (αυτοί και οι στόχοι μου): Λείπει η οπτική του “γραμματισμού με ισχύ” (Collins & Blot 2003). Πώς αντιδρούν οι κοινωνικοί πρωταγωνιστές, όταν μεταβάλλεται ο γραμματισμός με ισχύ; –Ψηφιακός γραμματισμός –Η αγγλική ως παγκόσμια γλώσσα Σπάνια η εστίαση στην κινητικότητα σε επίπεδο πρωτογενούς και δευτερογενούς κοινωνικοποίησης. Κοινωνική διάσταση των ταυτοτήτων (Fairclough 2003).

13 Τάσεις υπεργενίκευσης: “Net generation”, “Generation C”, “Digital generation”, ‘cyberkids’, ‘screenagers’ κλπ. Επιφανειακή προσέγγιση στη σχέση σπιτιού – σχολείου.

14 Έρευνα Α. (Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας) – Β΄ΚΠΣ (2006) 4.174 ερωτηματολόγια (δημόσια και ιδιωτικά σχολεία) 77 ημιδομημένες συνεντεύξεις 23 μελέτες περίπτωσης (συνεντεύξεις, ημερολόγιο, συνεργασία για 2-3 μήνες)

15 Η έρευνα

16 Δείγμα (ερωτηματολόγιο)

17 Χαρακτηριστικά του δείγματος Τόπος κατοικίας μαθητών/τριών του δείγματος μεγάλα αστικά κέντρα επαρχιακές πόλεις μικρότερα ημιαστικά κέντρα Δείγμα 4174 μαθητές/τριες ηλικίας 14-16 χρονών ΣυχνότηταΠοσοστό % Αθήνα Θεσσαλονίκη Κως Καρδίτσα Νάουσα Αλεξάνδρεια Ημαθίας Φάρσαλα Ελασσόνα Σιάτιστα Σήμαντρα Χαλκιδικής Άβδηρα (Θράκη) Σαλαμίνα Φιλιππιάδα (Ήπειρος) Σύνολο 1836 1260 248 88 164 142 67 50 40 34 82 116 47 4174 44,0 30,2 5,9 2,1 3,9 3,4 1,6 1,2 1,0,8 2,0 2,8 1,1 100,0 Μελέτες Περιπτώσεων Η ομάδα παιδιών που μελετήθηκαν προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από Αθήνα και Θεσσαλονίκη

18 Έρευνα Β. (σε εξέλιξη) Μελέτες περίπτωσης (σε εξέλιξη, 36 περιπτώσεις παιδιών: 16 από την Αβθμια και 20 από τη β/θμια). Ερωτηματολόγια στα σχολεία (δεν επιδόθηκαν). Μέρος ευρύτερου ερευνητικού σχεδίου: ευρεία αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στα γλωσσικά μαθήματα (συνεργασία με 54 εκπαιδευτικούς) (ΕΣΠΑ).

19 Β. Πρωτογενής κοινωνικοποίηση: διαφορετικές στρατηγικές των γονιών – διαφορετικά μοντέλα Λόγου (Discourse models, Gee 2005) Μοντέλα Λόγου (Discourse models): O Gee (2005) θεωρεί τα μ/Λ ως ένα είδος προσομοιώσεων που μέσω της εμπειρίας έχουν εναποτεθεί στο νου μας ως προς το τι είναι τυπικό και ουσιώδες σε ένα κοινωνικό συμβάν ή σε μια κοινωνική πρακτική.

20 Οι γονείς ως δάσκαλοι και βοηθοί (πρβλ. Heath 1983) O Χάρης (πατέρας: καθηγητής στο Πανεπιστήμιο) Ε: Από πότε ξεκίνησες να το χρησιμοποιείς [τον υπολογιστή]; Χ: Από έξι χρονών. Στην αρχή άρχισα με παιχνιδάκια. Ε: Ο μπαμπάς σου σε παρότρυνε να καθίσετε μαζί να μάθεις υπολογιστή; Χ: Ναι, τον έβλεπα από πολύ μικρός να ασχολείται με τον υπολογιστή, επειδή όλη η δουλειά του είναι στον υπολογιστή, οπότε όταν βλέπεις κάποιον συνέχεια, θέλεις κι εσύ. Εκείνος ξεκίνησε να μου κατεβάζει παιχνίδια και σιγά σιγά οξύνθηκε και η δικιά μου περιέργεια.

21 Τα παιδιά πιέζουν - επιχειρήματα από τον κυρίαρχο λόγο (Στέφανος, δίγλωσσο παιδί) 291. Ε: Άρα αυτό [η αγορά υπολογιστή] ήταν ένα δώρο από τους γονείς σου, ήταν κάτι που εσύ το ήθελες; 292. Σ: Ναι, εγώ το ήθελα γιατί, εντάξει τώρα μπορεί να πάρεις μια ηλεκτρική συσκευή, παράδειγμα το PlayStation, ας πούμε, και τώρα να παρακολουθείς τώρα, όταν παίζεις ας πούμε… είναι πιο κακό από το/ με τον υπολογιστή. Δηλαδή με τον υπολογιστή μπορείς να ασχοληθείς μια ώρα, ενώ με την ηλεκτρική συσκευή, με το PlayStation, θα παίξεις τέσσερις ώρες, τρεις ώρες. Θα πωρωθείς παράδειγμα, που λέει ο λόγος. Θα πωρωθείς και θα παίζεις, ενώ στον υπολογιστή εντάξει κάνεις εργασίες, εντάξει και θα παίζεις παιχνίδια φυσικά, όχι και τόσο.

22 Γεράσιμος Γ: … Γι’ αυτό και μας έφεραν σ’ αυτό το σχολείο. Γιατί κάνουν αρκετά καλά Αγγλικά και Η/Υ, γι’ αυτό και πήραμε τον Η/Υ στο σπίτι.

23 Πρωτογενής κοινωνικοποίηση: κεντρομόλες και φυγόκεντρες τάσεις

24 Ποιος σου έμαθε να χρησιμοποιείς το διαδίκτυο; (στατιστικά σημαντικές διαφορές) Μόρφωση γονιών Επάγγελμα γονιών Τύπος σχολείου Οι γονείς μουΠανεπ.ΥψηλόΙδιωτ. Τα αδέλφια μουΠανεπ.ΥψηλόΙδιωτ. Το σχολείοΜη πανεπ.ΧαμηλόΔημόσιο Μόνος μουΠανεπ.ΥψηλόΙδιωτ. Φίλους και συγγενείς Μη πανεπ.ΧαμηλόΔημόσιο ΦροντιστήριοΜη πανεπ.ΧαμηλόΔημόσιο Ιντερνέτ ΚαφέΜη πανεπ.ΧαμηλόΔημόσιο

25 Εμφανές: Προνομιούχα κοινωνικά στρώματα: κεντρομόλες τάσεις Μη προνομιούχα: φυγόκεντρες τάσεις

26 Πρωτογενής κοινωνικοποίηση και Νέες Τεχνολογίες Όταν το περιεχόμενο του γραμματισμού με ισχύ μεταβάλλεται, αντιδρούν και οι κοινωνικοί πρωταγωνιστές. Δεν έχουν όλοι τις ίδιες δυνατότητες για αντίδραση: –τεχνικό μ/Λ αντλεί περισσότερο από τρέχουσες οπτικές του εργαλειακού λόγου (= ο υπολογιστής θα βοηθήσει το παιδί να πάει καλά στο σχολείο, το σχολείο ξέρει τι να κάνει, ό,τι κάνουν οι άλλοι στη γειτονιά θα κάνουμε και εμείς). –Λειτουργικό μ/Λ: χρειάζεται να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις να κατακτήσουν τα παιδιά λειτουργικά τους δύο νέους γραμματισμούς με ισχύ (αγγλικά και Νέες Τεχνολογίες). Στο πλαίσιο αυτό και η επιλογή του σχολείου. Αξιοποίηση του οικογενειακού μορφωτικού κεφαλαίου.

27 Οι διαφορές ως προς το είδος των (νέων) γραμματισμών που ενισχύονται φαίνεται από πολύ μικρή ηλικία και έχει συνέπειες στην εγγράμματη πορεία του κάθε παιδιού.

28 Γ. Δευτερογενής κοινωνικοποίηση και Νέες Τεχνολογίες: το σχολείο

29 Θεοδόσης Ε: Ε… με το Microsoft Word, εδώ στο σχολείο κάνετε/ γράφετε κείμενα; Θ: Κάναμε Microsoft Word, ε… και το Excel, το δουλεύαμε πέρυσι. Ε: Αχά. Θ: Ε…, εντάξει. Τώρα μ’ αυτά είναι και λίγο ανιαρά... να τα γράφεις.

30 ΤΠΕ και διδασκαλία των κειμενικών ειδών: ο Αλέξανδρος Ε: Ωραία. Επεξεργασία κειμένου κάνεις, ξέρεις; Κ: Ε.. ναι στο Word αναγκαστικά ούτως ή άλλως, επειδή έχουμε κάποιες εργασίες, οι οποίες χειροποίητες παίρνουν πολλή ώρα να // Ε: Πόσο συχνά; Κ: Αρκετά συχνά. Οι / τα Αγγλικά ας πούμε του σχολείου, μας βάζουν αρκετά συχνά εργασίες που χρειάζονται τον υπολογιστή. Ε: Όπως; Τι είδους εργασίες; Κ: Ιστορίες να γράψουμε, λόγο που θα πρέπει να εκφωνήσουμε, πληροφοριακές εργασίες, βιογραφικά ε και αυτά περισσότερο.

31 Καλλιόπη Κ: ε, ζώδια, διάφορους καλλιτέχνες, τραγουδιστές, ηθοποιούς. Ε: Χμ. Κ: Τέτοια πράγματα. Ε: Αυτές τις σελίδες πώς τις μαθαίνετε; Ο ένας από τον άλλον; Κ: Ναι. Ας πούμε, ρωτάει ο ένας «πού μπήκες;», που να έχει μπει, ας πούμε, κάποιος για να βρει για τον Orlando Bloom, «πού μπήκες;», σου λέει, μπαίνεις κι εσύ κατευθείαν. Ε: Χμ. Εεε, υπάρχει κάποιος ηθοποιός, τραγουδιστής που να σ’ αρέσει και μετά να θέλεις να ψάξεις περισσότερες πληροφορίες; Κ: Ναι. Κατεβάζουμε εικόνες, διάφορα τραγούδια…σχετικά με αυτόν. Ε: Χμ. Και εφόσον εσύ δεν έχεις εεε// Κ: Internet// Ε: σύνδεση στο σπίτι, ναι. Από πού πηγαίνεις και τα κάνεις όλα αυτά; Κ: Εδώ στο σχολείο την ώρα της Πληροφορικής, εεε αν έχουμε τελειώσει την…εργασία μας ή τη δουλειά που μας είχε αναθέσει η κυρία, μας λέει «μπείτε όπου θέλετε»

32 Γεράσιμος Ε: Στους ομίλους, πες μου λίγο πού το ‘χεις χρησιμοποιήσει; Γ: Στον προσομοίωσης Ηνωμένων Εθνών και εκεί πέρα πρέπει να κάνουμε / να φτιάχνουμε λύσεις για κάποια παγκόσμια προβλήματα. Ε:Μμ. Γ: Και μπαίνω,ερευνώ, βρίσκω πηγές και πληροφορίες γι’ αυτά τα προβλήματα για να συνθέσω στο τέλος το/ τη λύση που προτείνω. Ε: Πες μου ένα πρόβλημα. Γ: Για παράδειγμα ήτανε για το Ιράν, για την κρίση στο Ιράν. Εκεί πέρα είναι κάπως στάνταρ η αναζήτηση στο Internet. Ξεκινάμε κι είναι μόνο στο Internet, δεν υπάρχει αλλού. Δεν μπορείς να ψάξεις αλλού// Ε: Βιβλιογραφία δεν υπάρχει. Ναι, βέβαια! Γ: Και για πηγές από εφημερίδες πάλι μέσω Internet, γιατί ντάξει προτιμώ τις ξένες. Ξεκινάς απ’ το site των Ηνωμένων Εθνών, βρίσκεις παλαιότερα ψηφίσματα που ‘χουνε βγει, μετά πηγαίνεις στο Υπ. Εξωτερικών της χώρας που εκπροσωπείς, βλέπεις τις θέσεις της χώρας και έπειτα πας και σε κάποια ειδικά site global forum υπάρχουν και άλλα... και ψάχνεις. Και εκεί πέρα έχουν κάποιες ενότητες που μιλάνε αποκλειστικά για κάποιο πρόβλημα και βέβαια αυτό σου παίρνει / είναι δύο ώρες να ψάχνεις στο Internet και να το γράφεις στο τέλος.

33 Συνέπειες και στις εκτός σχολείου πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού των παιδιών

34 Για ποιους λόγους και πόσο συχνά χρησιμοποιείς τον υπολογιστή εκτός σχολείου; (στατιστικά σημαντικές διαφορές) Μόρφωση γονιών Επάγγελμα γονιών Τύπος σχολείου Γράφω κείμενα (Word) ανώτερηΥψηλό κύροςΙδιωτ. Γράφω παρουσιάσεις ανώτερηΥψηλόΙδιωτ. Ηλεκτρονικά λεξικάανώτερηΥψηλόΙδιωτ. ΔιαδίκτυοανώτερηΥψηλόΙδιωτ. Παίζω παιχνίδια Χωρίς διαφορά δημόσιο Κατεβάζω και αποθηκεύω παιχνίδια Χωρίς διαφορά Κατεβάζω και αποθηκεύω μουσική χωρίς διαφοράΧωρίς διαφοράΙδιωτικό

35

36 Δ. Ο ρόλος των πολλών ταυτοτήτων και της προσωπικότητας των παιδιών Λόγος (Discourse): τρόποι ύπαρξης (ways of being) (Gee 2005). Δίνεται η δυνατότητα συνδυασμού της στενής σχέση της «εδώ και τώρα» ταυτοτικής πραγμάτωσης (identity) με την αναγωγή σε ευρύτερες ταυτοτικές οντότητες που συνδέονται με συμβάντα και πρακτικές γραμματισμού ευρύτερης χωροχρονικής κλίμακας.

37 Δημήτρης (15, εργατική οικογένεια) Αθλητικός Λόγος: –Παίζει μπάσκετ –Ακούει ραδιοφωνικές μεταδόσεις και προγνωστικά για το «Πάμε στοίχημα» ή βλέπει τηλεόραση (αθλητικά) –Επισκέπτεται συχνά σελίδα συγκεκριμένης αθλητικής εφημερίδας, σελίδα της ομάδας του και σελίδες προγνωστικών. –Παίζει ψηφιακά παιχνίδια μπάσκετ

38 Ψυχαγωγικός Λόγος: ψηφιακά παιχνίδια Του αρέσουν πολύ τα παιχνίδια επιστημονικής φαντασίας, δράσης και ταχύτητας, όπως και τα παιχνίδια που είναι αγώνες μπάσκετ. Προτιμά τα ΜBA LΙVE, Need for Speed Underground, ProEvolution, Counter Strike και End of Horror (Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος).

39 Ψυχαγωγικός Λόγος: με αφετηρία την τηλεόραση Ποικίλες εκπομπές («πάρα πέντε», μεσημεριανές – απογευματινές εκπομπές (συχνά με τη μαμά του). Επισκέπτεται τη σελίδα του «πάρα πέντε»: παρακολουθεί συζητήσεις και παίρνει μέρος σε ψηφοφορίες. «κατεβάζει» αστεία και χιουμοριστικές σκηνές της σειράς.

40 Σχολικός Λόγος και Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας Μάθημα πληροφορικής

41 Ε: Στην Πληροφορική; Δ. Ε, εκεί, εντάξει… Ε: Έχει ενδιαφέρον το μάθημα; Δ. Όχι και πολύ. Ε: Γιατί; Αφού σου αρέσουν οι υπολογιστές. Δ. Δεν είναι πολύ πρακτικό, ας πούμε. Όλο θεωρία κάνουμε. Θα ήθελα να είναι πιο πρακτικά. …………………

42 Ε: Εκεί πώς γίνεται το μάθημα συνήθως; Πώς είναι; Τι σας ζητάει να κάνετε; Δ. Στην αρχή κάναμε ας πούμε θεωρία// Ε: Από το βιβλίο; Δ. Ναι. Μας έλεγε κάποια πράγματα ας πούμε, τι έχει ο υπολογιστής, πως είναι φτιαγμένος και τέτοια και μετά μπήκαμε, πήγαμε στους υπολογιστές και μπήκαμε σε κάποια προγράμματα, αλλά για λίγο αυτό και τώρα ξαναρχίσαμε από το βιβλίο. Ε: Στο Internet μπαίνετε από το σχολείο; Δ. Μπα, όχι, καμία φορά δε μπήκαμε φέτος. Πέρσι είχαμε μπει μια δυο φορές. Στην τεχνολογία μας έλεγε ο καθηγητής να μπούμε στο internet να βρούμε πληροφορίες, αλλά αυτό ήταν γι’ αυτούς που είχαν αναλάβει τη γραπτή εργασία, εγώ είχα να κάνω κατασκευή, έναν σιδηροδρομικό σταθμό, και δεν χρειάστηκε να μπω.

43 Η προσέγγιση των γονιών του: Αδελφός του: «Κάθεται και κλαίει κιόλας με τις ιστορίες. Μαζί με τη μαμά κάθονται και κλαίνε, μαζί, με τα μαντιλάκια είναι» (γέλιο). Ο μπαμπάς του: παρακολουθούν μαζί αθλητικά και κάνει γενικές παρατηρήσεις (όταν παίζουν πολλή ώρα παιχνίδια): «Πάτε βγείτε έξω, παίξτε κανένα μπάσκετ, κάθεστε σαν τους αποβλακωμένους εκεί πέρα», «Άντε, βρε, κολλημένοι σ’ αυτό είστε. Πάτε να γυμναστείτε λίγο, να ξεδώσετε».

44 Γεράσιμος (γονείς ΑΕΙ, ιδιωτικοί υπάλληλοι) Αθλητικός Λόγος: Παρακολουθεί τα αθλητικά δρώμενα. Λέει για το αν επισκέπτεται τη σελίδα της ομάδας του: –Γ: Ντάξει, όχι ιδιαίτερα. –Ε: Όχι; –Γ: Ντάξει γιατί δεν είναι τόσο… Έχω μπει λίγες φορές, έχω δει τι λέει. Ντάξει δεν είναι και πολύ αντικειμενική, αλλά δε λέει κάτι παραπάνω από… Εντάξει.

45 Ψυχαγωγικός Λόγος (παιχνίδια): Στον ψυχαγωγικό τομέα κάνει ό,τι και τα περισσότερα παιδιά της ηλικίας του: κατεβάζει τραγούδια - κάνει τη δική του συλλογή και παίζει παιχνίδια. Προτιμάει ατομικά παιχνίδια στρατηγικής, κυρίως το Football manager και το The age of empires, και δηλώνει ότι παίζει με μέτρο.

46 Ψυχαγωγικός Λόγος, τηλεόραση: αρκετά κοινά «Είναι πιο πολύ για διασκέδαση, όταν γυρνάω απ’ το σχολείο, να καθίσω λίγο, μισή - μία ώρα να δω κάτι το απόγευμα πριν αρχίσω το διάβασμα ή πριν κάνω οτιδήποτε άλλο και καμιά φορά για να βλέπω κάποια ταινία ή ειδήσεις, κάποια εκπομπή, το παρά πέντε.»

47 Γ: Κοιτάξτε, αν δε γίνεται κατάχρηση, είναι φυσικά θετική και αν ξέρει και το παιδί να διαλέγει τι θέλει να δει, γιατί δεν είναι όλα τα προγράμματα αξιόλογα και δεν αξίζουν να καθίσεις να δεις κάτι, ενώ θα μπορούσες να κάνεις κάτι άλλο και απ’ αυτό κερδίζεις. Καθετί στην τηλεόραση μπορεί να είναι ψυχαγωγικό, ενημερωτικό και εκπαιδευτικό μέσο… Φυσικά έχει θετικό αντίκτυπο στα παιδιά της ηλικίας μου. Βέβαια άμα τα παιδιά δεν ξέρουν να διαλέγουνε…

48 Η στρατηγική των γονιών Ε: Οι γονείς σου τι έκαναν για να σε βοηθήσουν να μάθεις να επιλέγεις; Κάτι που το θυμάσαι και λες ότι αυτή τους η συμπεριφορά με οδήγησε// Γ: Ναι. Μ’ έβαζαν να βλέπω ντοκιμαντέρ. Ε: Σ’ έβαζαν να βλέπεις ντοκιμαντέρ; Γ: Ναι. Και έτσι απέκτησα ενδιαφέρον για την Ιστορία και να διαβάζω βιβλία//

49 ΤΠΕ και Σχολικός Λόγος Ε: Στους ομίλους, πες μου λίγο πού το ‘χεις χρησιμοποιήσει; Γ: Στον προσομοίωσης Ηνωμένων Εθνών και εκεί πέρα πρέπει να κάνουμε / να φτιάχνουμε λύσεις για κάποια παγκόσμια προβλήματα. Ε:Μμ. Γ: Και μπαίνω,ερευνώ, βρίσκω πηγές και πληροφορίες γι’ αυτά τα προβλήματα για να συνθέσω στο τέλος το/ τη λύση που προτείνω. Ε: Πες μου ένα πρόβλημα. Γ: Για παράδειγμα ήτανε για το Ιράν, για την κρίση στο Ιράν. Εκεί πέρα είναι κάπως στάνταρ η αναζήτηση στο Internet. Ξεκινάμε κι είναι μόνο στο Internet, δεν υπάρχει αλλού. Δεν μπορείς να ψάξεις αλλού// Ε: Βιβλιογραφία δεν υπάρχει. Ναι, βέβαια! Γ: Και για πηγές από εφημερίδες πάλι μέσω Internet, γιατί ντάξει προτιμώ τις ξένες. Ξεκινάς απ’ το site των Ηνωμένων Εθνών, βρίσκεις παλαιότερα ψηφίσματα που ‘χουνε βγει, μετά πηγαίνεις στο Υπ. Εξωτερικών της χώρας που εκπροσωπείς, βλέπεις τις θέσεις της χώρας και έπειτα πας και σε κάποια ειδικά site global forum υπάρχουν και άλλα... και ψάχνεις. Και εκεί πέρα έχουν κάποιες ενότητες που μιλάνε αποκλειστικά για κάποιο πρόβλημα και βέβαια αυτό σου παίρνει / είναι δύο ώρες να ψάχνεις στο Internet και να το γράφεις στο τέλος.

50 Διαδίκτυο : Γ: …Τώρα, είχα κάποτε μπλογκ μία περίοδο, αλλά δε το συνέχισα. Ε: Μμ. Θες να μου πεις γι’ αυτό; Για κείνη την περίοδο; Γ: Δεν είχα σημειώσει τίποτα. Ε: Δεν είχες σημειώσει. Γ: Όχι, όχι. Και... ντάξει ήθελα να ξεκινήσω να γράφω κάτι / την άποψή μου για κάποια θέματα, αλλά τελικά απέτυχε. Και χρόνο δεν είχα και όρεξη. Ε: Για τι νιώθεις ότι θα ‘θελες να πεις την άποψή σου; Για ποιο θέμα; Γ: Γενικά για τις παγκόσμιες εξελίξεις, μ’ ενδιαφέρουνε και μέσα απ’ αυτό να γνωρίσω τι έγινε. Έχω δραστηριοποιηθεί και για κάποια θέματα που αφορούν την Ελλάδα, γενικότερα. Δηλαδή για την Εκπαίδευση / το εκπαιδευτικό σύστημα και θεωρώ ότι είναι χάλια και θα ‘θελα να γράψω γι’ αυτό και να πω τη γνώμη μου.

51 Η προσέγγιση των γονιών του: Γ: Από βιβλία διαβάζω ξένη κλασική λογοτεχνία, νέα, διαβάζω τα πάντα. Τώρα διαβάζω ένα βιβλίο του Φλομπέρ, το Μαντάμ Μποβαρί. Παλιότερα διάβαζα Ντοστογιέφσκι. Ε: Είναι δικές σου επιλογές αυτές; Γ: Ναι, ναι, δικές μου είναι. Ντάξει! Σ’ αυτό μ’ έχουν παροτρύνει και οι γονείς μου πάρα πολύ, γιατί η μητέρα μου διαβάζει βιβλία. Την έβλεπα από μικρός που διάβαζε βιβλία. Μου ‘δινε και κάποια βιβλία, όταν ήμουν μικρότερος. Μου παίρνει και βιβλία, γενικότερα. Και τώρα τα ‘χω αγαπήσει.

52 Επομένως: Το είδος της πρωτογενούς και δευτερογενούς κοινωνικοποίησης συνεισφέρει σημαντικά στο είδος των (εξωσχολικών) πρακτικών (και του) ψηφιακού γραμματισμού στις οποίες τα παιδιά εμπλέκονται. Ενισχύονται ή δεν ενισχύονται σχολικού τύπου πρακτικές (ψηφιακού) γραμματισμού και ταυτότητες

53 Ε΄ Τι μπορούμε να μάθουμε από τα παιδιά;

54 Μάθηση και δημιουργικότητα (bricolage): Χάρης Ε: Έχεις φτιάξει τη δική σου σελίδα; Χ: Ναι, βέβαια, βέβαια. Από έκτη Δημοτικού είχα σε απλό HTML, αλλά τώρα την έχω κάνει πιο εξελιγμένη με flash, animation και τέτοια. Στην έκτη Δημοτικού με είχε βοηθήσει ο πατέρας μου, αλλά μετά την έκανα και καλύτερα. Ε: Όλα αυτά εσύ πώς τα ανακάλυψες; Χ: Δεν μαθαίνεις ποτέ μία γλώσσα προγραμματισμού. Απλά το θέμα είναι να την καταλάβεις και να μπορείς να την επεξεργαστείς. Αυτό πιστεύω είναι το σημαντικό. Πάντα έχεις το βιβλίο δίπλα και ψάχνεσαι.

55 Ε: Φέτος το ίντερνετ το έχεις χρησιμοποιήσει σε εργασίες; Χ: Ναι. πάντα. Ειδικά όταν ο άλλος σου ζητάει 30 σελίδες. Ψάχνεις μία έτοιμη εργασία να την κάνεις copy paste. Να την πάρεις, να την αλλάξεις και λίγο και να την παρουσιάσεις. Ε: Πάντα βλέπω ότι ψάχνεις για έτοιμα πράγματα. Χ: Το να ανακαλύπτεις τον τροχό είναι χαζό, κάποιος τον έχει ανακαλύψει. Το θέμα είναι να συνεχίζεις από εκεί που σε έχει αφήσει ο άλλος.

56 Στ΄ Τι έχουμε μάθει από την ως τώρα έρευνα: Οι πρακτικές των παιδιών με τα ψηφιακά μέσα είναι ριζωματικές (διαπερνούν μεγάλο μέρος των πρακτικών γραμματισμού τους). Μπορούν όμως να γίνουν κατανοητές με αφετηρία το εύρος των Λόγων που πραγματώνουν. Ο ρόλος των θεσμών κοινωνικοποίησης στο είδος και στο εύρος των πρακτικών αυτών και των Λόγων (εξακολουθεί να) είναι πολύ σημαντικός και αφετηρία αναπαραγωγής ανισοτήτων. Η σχέση δεν είναι αιτιοκρατική αλλά πολύ σύνθετη (η προσωπικότητα των παιδιών)

57 Τι μας δείχνουν τα παιδιά: Να λάβουμε υπόψη μας τις ταυτότητές τους. Να ξαναδούμε προσεχτικά τι σημαίνει αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στο σχολείο (π.χ. πληροφορική). Να ξαναδούμε τον πυρήνα της σχολικής ζωής: το διάβασμα, το γράψιμο, την επικοινωνία, την κριτική σκέψη. Να ξαναδούμε τι σημαίνει αυθεντικό, μάθηση και δημιουργικότητα. Να επανεξετάσουμε το σχολείο στο σύνολό του και όχι μόνο τη σχέση με τα ψηφιακά μέσα.

58 Αυτό είναι το μεγάλο και δύσκολο πρόβλημα της εποχής μας Που είναι πολύ βαθύτερο από την απλή προσθήκη κάποιας νέας τεχνολογίας ως μαθήματος ή ως διδακτικού μέσου.

59 Για περισσότερα από τις έρευνες αυτές: Κουτσογιάννης, Δ. (2011). Πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού των εφήβων και ταυτότητες. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Κουτσογιάννης, Δ. 2009. Επανεξέταση της έρευνας ως προς τις πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού των παιδιών: ένα παράδειγμα. Στο Δ. Κουτσογιάννης & Μ. Αραποπούλου (επιμ.), Γραμματισμός, Νέες Τεχνολογίες και Εκπαίδευση: Όψεις του τοπικού και του παγκόσμιου, Θεσσαλονίκη: Ζήτης - Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 235-261. Koutsogiannis, D. 2007. A political multi-layered approach to researching children’s digital literacy practices, Language and Education 21(3), 216-231. Koutsogiannis, D. & Adampa, V (2012). Girls, identities and agency in adolescents’ digital literacy practices, Journal of Writing Research, 3(3), 217-247. Bulfin, S. & Koutsogiannis, D. (forthcoming). New literacies as multiply placed practices: Expanding perspectives on young people’s literacies across home and school. Language and Education Κουτσογιάννης, Δ. (υπό δημοσίευση). Λατινοελληνικά και παγκοσμιοποίηση. Στα πρακτικά του 10 ου Διεθνούς Συνεδρίου της Ελληνικής Γλωσσολογίας.

60 Σας ευχαριστώ