Σεμινάριο: Πόλη και graffiti

Παρουσίαση με θέμα: "Σεμινάριο: Πόλη και graffiti"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Σεμινάριο: Πόλη και graffiti
Γιάννης Ζαϊμάκης Πανεπιστήμιο Κρήτης

2 Graffiti Γκράφιτι προέλευση από
Ιταλική λέξη graffiare (little scratching), επιτοίχειες επιγραφές βασικό μέσο έκφρασης σε αρχαίους πολιτισμούς Στην περίοδο της νεωτερικότητας εμφανίστηκε στη Νέα Υόρκη στη δεκαετία του 1960 Στην Ελλάδα διαδόθηκε στη μεταπολιτευτική περίοδο αμφίσημο φαινόμενο Παραβατική & απρόσκλητη πρακτική: παραβιάζει το θεσμό της ιδιοκτησίας, κοστίζει χρήματα σε υπηρεσίες, προκαλεί με το περιεχόμενο του έκφρασης μιας αισθητικής πρακτικής (τέχνη του δρόμου) που προβάλλει ερμηνείες του κοινωνικού, συνδέει τον εαυτό με την πόλη και τους άλλους

3 Graffiti Το γκράφιτι ως «συμβολικός καθρέπτης» & επικοινωνιακό εργαλείο μέσα στην πόλης έχει απασχολήσει τους κοινωνικούς επιστήμονες: συνδέεται με επιθυμίες, συναισθηματικές καταστάσεις, οράματα, κοινωνικά κινήματα και πολιτισμικά ρεύματα- αποκαλύπτει τύπους συμπεριφοράς, στάσεις και κοινωνικές διαδικασίες ομάδων & πολιτισμικών ετεροτήτων στην πόλη Συνδέει σώματα στο χώρο, αποκαλύπτει εκφράσεις εσωτερικών καταστάσεων κοινωνικούς σχολιασμούς, συμβολικές γεωγραφίες, αντιθέσεις και διακρίσεις στο αστικό τοπίο: σεξουαλικές τάσεις, τύπους τέχνης, έμφυλες σχέσεις, νεανικές συμπεριφορές, οπαδικές αντιπαραθέσεις Διάλογο για την τέχνη, το καλό, υπαρξιακές αναζητήσεις, ουτοπικές καταστάσεις και βιωματικές εμπειρίες H δράση της δημιουργίας graffiti σε δημόσιους χώρους είναι ένα φαινόμενο συνδεδεμένο κυρίως με συμμετέχοντες από χαμηλά κοινωνικοοικονομικό στάτους και την ανάγκη τους να εκφράσουν το δικό τους χώρο και ταυτότητα σε μια κοινωνία.

4 Διάφοροι τύποι graffiti:
tagging χρησιμοποιεί λέξεις (συνήθως συμβολικές) ή σύντομες φράσεις (ο πιο συνηθισμένος τύπος) murals (τοιχογραφίες):μεγαλύτερες πιο σύνθετες, πολύχρωμες και διανοητικές δημιουργίες που προσεγγίζουν μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης

5 Υποθέσεις εργασίας στην έρευνα πεδίου
Μεθοδολογική αρχή: Να είμαστε πρόθυμοι να εξετάσουμε τους τύπους κουλτούρας που παράγουν οι νέοι με στόχο να κάνουν τις φωνές και τις πρακτικές τους να βρουν ένα κοινό στην κοινωνία Ανάλυση Graffiti επικεντρώνεται στο χώρο, στυλ σκοπό & το νόημα Υποθέσεις εργασίας Ποιοι και γιατί δημιουργούν γκράφιτι (κοινωνική προέλευση, φύλο, ταυτότητα) Ποια είναι τα κίνητρα των δημιουργών του γκράφιτι, ποιο το θεματικό περιεχόμενο & τα νοήματα του; Πως ερμηνεύουν, βιώνουν και κατανοούν το φαινόμενο οι δημιουργοί και οι καταναλωτές του γκράφιτι

6 Γιατί επιλέγουν τις τοιχογραφίες ως μέσο δημόσιας αυτό-έκφρασης;
Ποια είναι τα σύνορα ανάμεσα στο γκράφιτι ως μορφή εναλλακτικής τέχνης και του γκράφιτι ως τύπος βανδαλισμού του δημόσιου χώρου; Ποια η σχέση του γκράφιτι με την ταυτότητα & την περιθωριακότητα: πως μέσα από την πρακτική του γκράφιτι οι νέοι προβάλλουν σύμβολα & νοήματα, διαπραγματεύονται & οικειοποίούνται πολιτισμικές ή κοινωνικές ταυτότητες Συνεντεύξεις Επιλογή συνέντευξης, Αφήγηση ζωής ή ημι-δομημένη συνέντευξη Αναζήτηση προσώπων που συνδέονται με το θέμα μας, καθορισμός τόπου και χρόνου συνέντευξης Χρήση μέσου αποτύπωσης της συνέντευξης (π.χ. κασσετόφωνο)

7 Διεξαγωγή της συνέντευξης
Βιογραφικά στοιχεία αφηγητή: Ηλικία, φύλο, επάγγελμα, ενδιαφέροντα Κυρίως μέρος συνέντευξης περιλαμβάνει είτε τις αφηγήσεις του ερωτώμενου είτε τις απαντήσεις σε ερωτήματα: Παραδείγματα ερωτημάτων: Μπορείτε να μας μιλήσετε για τα ενδιαφέροντα σας μουσικά, πολιτισμικά, κοινωνικά; Πως ξεκίνησε το ενδιαφέρον σας και πότε ασχοληθήκατε για πρώτη φορά με το γκράφιτι; Πως μάθατε να κάνετε γκράφιτι; Τι σημαίνει για εσένα το να κάνεις γκράφιτι; Θεωρείτε ότι είναι είδος τέχνης; Και αν ναι πως την προσδιορίζετε; Το γκράφιτι συνδέται με κάποιες ιδιαίτερες κοινότητες ανθρώπων στην πόλη; Ποιο είναι το κοινό σας; Μπορείτε να περιγράψετε την εμπειρία της δημιουργίας γκράφιτι στην πόλη; Ποια είναι τα συναισθήματα σου εκείνη την ώρα; Το γκράφιτι είναι ένας τύπος προσωπικής ή συλλογικής έκφρασης; Μπορεί να ασκήσει επιρροή στην κοινωνία και αν ναι τι είδους; Τι απαντάς σε αυτούς που θεωρούν ότι το γκράφιτι είναι ένας είδος βανδαλισμού; Ποιο είναι το μέλλον του γκράφιτι στη χώρα μας;

8 To graffiti εντάσσεται μέσα σε ορισμένα πλαίσια κοινωνικής λειτουργίας
Κινηματικό-πολιτικό Υπαρξιακό, εκφραστικό Εξευγενισμού του χώρου (gentrification of place) Ως έργο τέχνης με καλλιτεχνική και εμπορική αξία (εμπορευματοποίηση του γκράφιτι Σημειολογική ανάλυση: παραγωγή νοήματος μέσα από το σύστημα σημείων που διέπουν το γκράφιτι (διαφορές-αντιθέσεις, γλώσσα) Σημεία: σύστημα σχέσεων ανάμεσα σε σημαίνον & σημαινόμενο Σημαίνον: το πράγμα που επιτελεί το έργο της αναπαράστασης (εικόνα-κείμενο) Σημαινόμενο: αναπαριστώμενη έννοια

9 Καταδήλωση: διαδικασία κυριολεκτικών νοημάτων των σημείων
Συνδήλωση: μεταγλώσσα. Συνδέονται με την καταδήλωση, αλλά εμπεριέχουν ιδεολογική φόρτιση και ανοίγουν το νόημα σε διαφορετικές κυρίαρχες ερμηνείες Ανάλυση περιεχομένου Ερώτημα ποιες λέξεις ή φράσεις επαναλαμβάνονται στα κείμενα των γκράφιτι και γιατί Πως συγκροτούνται τα νοήματα: ποιητική του γκράφιτι Πως διαμορφώνονται σημασιολογικές ενότητες και χρησιμοποιούνται παραδειγματικοί άξονες (λέξεων)

10 Νεανική υπο-κουλτούρα
συλλογικότητα που αποδέχεται πραγματικότητα κοινωνικού συστήματος & υιοθετεί στοιχεία από κυρίαρχο σύστημα αξιών αλλά διαφοροποιείται σε επιμέρους κοινωνικές αξίες, νοήματα & τρόπους ζωής (Τάτσης) Νέα σχολή της υποκουλτούρας (ορισμός) νοηματικά συστήματα, τρόποι έκφρασης & life-styles κοινωνικών ομάδων, που βρίσκονται σε υποδεέστερη δομική κατάσταση & προσπαθούν να απαντήσουν σε κυρίαρχο σύστημα νοήματος, στη γονεϊκή κουλτούρα & δομικές αντιθέσεις (Brake 1985). Υποκουλτούρα αναπαράγεται μέσα από δράση κοινωνικών ομάδων σε ορισμένο τόπο, μέλη μοιράζονται αξίες & στυλ στυλ συμβολίζει ένα τελετουργικό τύπο αντίστασης κυριαρχούμενων ομάδων στην κυρίαρχη κουλτούρα & τις κοινωνικές ανισότητες αποτέλεσμα δραστηριότητας (stylization): ενεργή & εννοηματοποιημένη οργάνωση των αντικειμένων με δραστηριότητες & αντιλήψεις που παράγουν ταυτότητα ομάδας

11 Θεωρίες μετα-υποκουλτούρας
Μετανεωτερική κοινωνία νέες ομάδες ή φυλές που αντανακλούν την κρίση των συλλογικών ταυτοτήτων «σούπερ μάρκετ» στυλ & ταυτοτήτων (ενίοτε υβριδικών) που συγκροτούνται με όρους εκπλήρωσης ατομικών φιλοδοξιών & όχι με βάση συλλογικά οράματα & ουτοπίες Σημαντικός ο ρόλος της αγοράς & διαδικτύου Οι κοινότητες οπαδών μορφώματα που δημιουργούνται ad hoc, δεν απαιτούν δεσμεύσεις & συνδέονται με παροδικές & πρόσκαιρες ανάγκες των ατόμων να συγκροτήσουν ευκαιριακές κοινότητες για να επανέλθουν στη συνέχεια στις ατομικοποιημένες ζωές τους

12 Πόλη και χωρική διαφοροποίηση Today graffiti are tomorrow headlines
Η πόλη είναι ένας συμβολικός πολιτισμικός χώρος που εμπεριέχει συνέχειες, ασυνέχειες, κανονικότητες, μεταβολές Graffiti είναι ένας δείκτης της χωρικής πολιτισμικής διαφοροποίησης Συχνότητα, ποιότητα και η τοποθεσία του γκράφιτι δείχνει κοινωνικές τάσεις, κανονικότητες και διαφοροποιήσεις στην πόλη μαρτυρούν έτσι πολιτισμικά σύνορα στην πόλη, διακριτές χωρικές ζώνες και διαπραγματεύσεις της ταυτότητας στο χώρο Συγκρουσιακοί λόγοι μέσω graffiti δείχνουν κοινωνικές αντιθέσεις και πολιτισμικές διακρίσεις (στόχος η συμβολική κυριαρχία στο χώρο)

13 Tαυτότητες και γκράφιτι
Η αντίληψη της ταυτότητας παραπέμπει σε κοινωνικά αναγνωρισμένες κατηγορίες της ιδιότητας του πολίτη που ένα άτομο καταλαμβάνει σε διαφορετικές διαστάσεις της ζωής του (Weedon 1987, Pavlenko 2001: 319). Η πολιτισμική ταυτότητα συνδέεται με τρόπους ζωής, αντιλήψεις και ιδέες που συγκροτούνται στην πολιτισμική σφαίρα και στον ελεύθερο χρόνο (γκράφιτι παρέχει μια ταυτότητα στον χρήστη) Η ταυτότητα συνδέεται με κατηγορίες του εαυτού που συγκροτούνται μέσα από το λόγο και την αφήγηση, τις βιωμένες εμπειρίες συμμετοχής σε ιδιαίτερες κοινότητες, τα νοήματα των ιδιαίτερων καταστάσεων Η ταυτότητα συνδέεται με δράσεις στο παρασκήνιο (back stage) και στο προσκήνιο (front stage) μέσα από τις οποίες επιτελείται η ταυτότητα (Goffman). To γκράφιτι συχνά αποτελεί ένα μέσο για την επιτέλεση μιας συλλογικής ταυτότητας Συλλογική ταυτότητα αναφέρεται στην αίσθηση του εμείς & του συνανήκειν των υποκειμένων. Τα άτομα συνδέονται με μια ή περισσότερες συλλογικές ταυτότητες που εμπεριέχουν ιδιαίτερα συστήματα αξιών, πεποιθήσεων, συμβόλων και τρόπων ζωής ομάδων ή κοινοτήτων

14 Ζητήματα ανάλυσης Διάφορες αναλυτικές στρατηγικές
Τextual analysis: Το γκράφιτι ως ένα κείμενο που χρειάζεται ερμηνεία από τον ερευνητή, έμφαση στο περιεχόμενο του (λεκτικό και εικονικό) Contextual analysis: Έμφαση στο κοινωνικό & πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο κινείται το γκράφιτι (ομάδες, πόλη, υποκουλτούρες)-εθνογραφική προσέγγιση (επιτόπια, συμμετοχική παρατήρηση) Ανάλυση επικεντρωμένη στους κοινωνικούς δράστες του γκράφιτι (biographical methods, interviews) Ανάλυση & παρουσίαση θεωρητικών προσεγγίσεων για το γκράφιτι ή ερευνητικών συμπερασμάτων (παρουσίαση των βασικών θέσεων των συγγραφέων και στη συνέχεια διατύπωση της δικής μας άποψης-προσοχή να γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα στο λόγο το δικό μας και τις απόψεις που υπάρχουν σε δημοσιευμένα κείμενα