Σεξουαλική ζωή των εφήβων

Παρουσίαση με θέμα: "Σεξουαλική ζωή των εφήβων"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Σεξουαλική ζωή των εφήβων
"

2 Η σεξουαλική ζωή από τα 12. Αίσθηση προκαλούν τα στοιχεία έρευνας για τη σεξουαλική ζωή των εφήβων στη χώρα μας, που πραγματοποίησε αρμόδια μονάδα του "Αγλαΐα Κυριακού Σεξουαλικά ενεργό από την ηλικία των 12 μόλις ετών είναι μεγάλο μέρος των εφήβων στην Ελλάδα, με δυσάρεστες, ωστόσο, κάποιες φορές επιπτώσεις, αφού μόνο ένας στους δύο δηλώνει πως φροντίζει να λαμβάνει τις απαραίτητες προφυλάξεις. Τα στοιχεία που ήρθαν στο φως από τη νέα έρευνα που πραγματοποίησε η Μονάδα Εφηβικής Υγείας του νοσοκομείου Παίδων "Αγλαΐα Κυριακού" προκαλούν προβληματισμό, αφού αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι μπορεί ένα 20% να έχει ήδη ξεκινήσει τις ολοκληρωμένες επαφές με τον σύντροφό του μέχρι τα 16, από αυτούς όμως μηδαμινό είναι το ποσοστό που προφυλάσσεται τόσο από τα σεξουαλικά νοσήματα όσο και από τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Σύμφωνα με τη μελέτη, τουλάχιστον ένα 40% των εφήβων παραδέχεται πως είχε κάποια ερωτική εμπειρία εκτός της ολοκληρωμένης, ενώ 20 στα 100 Ελληνόπουλα δηλώνουν πως είχαν ξεκινήσει τη σεξουαλική τους ζωή μέχρι τα 16 τους χρόνια. Ωστόσο, σύμφωνα με την εφημερίδα "Αδέσμευτος Τύπος" δεν είναι μόνο οι έφηβοι που φαίνεται να έχουν ερωτικές επαφές, αλλά και οι προέφηβοι, καθώς βάσει της έρευνας ένα ποσοστό της τάξεως του 5,7 % ξεκίνησε τη σεξουαλική του ζωή μόλις στην ηλικία των 12, με την αναλογία να είναι ένα κορίτσι προς τρία αγόρια. "Οι έφηβοι θα ήθελαν να έχουν επαρκέστερη ενημέρωση σε ό,τι αφορά το σεξ. Εκτιμάμε ότι θα ήταν καλό να υπάρξει μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία", αναφέρει η Άρτεμις Τσίτσικα, επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας του "Αγλαΐα Κυριακού". Παρά τη σεξουαλική τους ωρίμανση, πάντως, το ίδιο ώριμα δεν αποδεικνύονται τα Ελληνόπουλα και σε ό,τι αφορά τα μέτρα προφύλαξης που λαμβάνουν, καθώς ένα 10% δηλώνει πως κάνει σεξ χωρίς καμία αντισύλληψη, ενώ μόνο ένας στους δύο εφήβους χρησιμοποιεί προφυλακτικό και μάλιστα όχι πάντα με τον σωστό τρόπο. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι τόσο ότι στην Ελλάδα γίνονται ετησίως αμβλώσεις, από κορίτσια κάτω των 18 ετών, όσο και το ότι 23% αυτών βρέθηκαν θετικά σε σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα τύπου κονδυλωμάτων.

3 Η σεξουαλική ζωή αρχίζει μόλις τελειώνει το... δημοτικό
Αποκαλυπτικά είναι τα ευρήματα έρευνας για τη ζωή παιδιών και εφήβων  η οποία πραγματοποιήθηκε στη Ζάκυνθο σε 773 μαθητές δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου. Από το σύνολο των εφήβων, ένας στους τρεις δήλωσε ότι είχε τουλάχιστον μία σεξουαλική εμπειρία. Από το σύνολο των εφήβων - 15χρονων - , περίπου ένας στους τρεις (ποσοστό 34.5%) ανέφερε ότι είχε τουλάχιστον μία σεξουαλική εμπειρία. Το ποσοστό των αγοριών, που ανέφεραν σεξουαλική εμπειρία, ήταν 44.6% και των κοριτσιών 26.3%. Από αυτούς ένας στους δύο είχε ολοκληρωμένη σεξουαλική εμπειρία στην ηλικία των 15 ετών και ένας στους 2 στην ηλικία 14 ετών και νωρίτερα. Ζητήθηκε ακόμα από τους εφήβους να απαντήσουν για το αν έλαβαν μέτρα αντισύλληψης την τελευταία φορά, που είχαν σεξουαλική επαφή. Από αυτούς ποσοστό 2.2% δήλωσε ότι δεν έλαβαν κάποιο μέτρο αντισύλληψης, ενώ 79.7% δήλωσαν ότι χρησιμοποίησαν προφυλακτικό. Ως προς τις σπουδές, τέσσερις στους πέντε (ποσοστό 79.6%) απάντησαν ότι θα ήθελαν να σπουδάσουν σε ανώτερη σχολή ή ανώτατη σχολή με περισσότερο πρόθυμα σε αυτό τα κορίτσια (95%) έναντι των αγοριών (65.3%). Σε ό,τι αφορά τα ενδιαφέροντα, με τα οποία ασχολούνται στον ελεύθερο χρόνο τους, οι μαθητές απάντησαν: Μουσική (83%), αθλητισμός (71.6%), ηλεκτρονικά παιγνίδια (59.6%), το «κατέβασμα» τραγουδιών από το Ίντερνετ (52.1%), ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων (30.1%), χορός (28.8%). Όσο η ηλικία αυξάνεται, μειώνεται το ποσοστό των εφήβων, που ασχολούνται με το διάβασμα, ή τις τέχνες, και αυξάνεται η ενασχόληση με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Επιπλέον, με την αύξηση της ηλικίας μειώνεται το ποσοστό των εφήβων, που ασχολούνται με διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων, ζωγραφική, θέατρο, χορό και αυξάνεται η ενασχόληση με τον υπολογιστή. Καθημερινά ένα στους δύο εφήβους παίζει με ηλεκτρονικά παιγνίδια από μισή έως 2 ώρες την ημέρα με τα αγόρια να συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά (54.6%), έναντι των κοριτσιών (28.8%). Μάλιστα "εξπέρ" στα ηλεκτρονικά εμφανίζονται οι 11χρονοι (62%), ακολουθούν οι 13χρονοι (49.7%) και οι 15χρονοι (40%).

4 Σύμφωνα με την έρευνα, μεταξύ 2006 και 2010 παρατηρήθηκαν οι εξής εξελίξεις:
1. Αυξήθηκε το ποσοστό των εφήβων, που ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες, ενώ μειώθηκε το ποσοστό εκείνων, που ανέφεραν ότι ζούν στο ίδιο σπίτι με τον παππού ή τη γιαγιά. 2. Μειώθηκε το ποσοστό εκείνων, που θεωρούν ότι η οικογένειά τους είναι σε καλή οικονομική κατάσταση. 3. Μειώθηκε το ποσοστό εκείνων, που δηλώνουν ικανοποιημένοι από την οικογενειακή τους ζωή. 4. Παρέμεινε σταθερό το ποσοστό των εφήβων, που δηλώνουν ότι καπνίζουν καθημερινά. 5. Παρέμεινε σταθερό το ποσοστό των εφήβων, που αναφέρουν τη χρήση κάνναβης, αλλά αυξήθηκε το ποσοστό εκείνων, που αναφέρουν τη χρήση χαπιών «έκσταση» ή άλλων ουσιών. Σε ό,τι αφορά τη χρήση παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών η έρευνα περιορίστηκε μόνο στους 15χρονους και αφορούσε τις ουσίες «κάνναβη», «έκσταση», συνθετικά ναρκωτικά, ή άλλες παράνομες ουσίες. Δοκιμή ή χρήση κάνναβης ανέφεραν 7.9% των αγοριών και 5.7% των κοριτσιών. Ποσοστό 1.2% των εφήβων ανέφεραν μόνο δοκιμή και όχι χρήση. Η σχέση με τις εξαρτησιογόνες ουσίες -σύμφωνα με τις απαντήσεις των παιδιών- ξεκινά από τις νόμιμες, με τη χρήση αλκοόλ από την ηλικία των 13 ετών και επεκτείνεται από την ηλικία των 14 ετών στο τσιγάρο. Περιστατικά μέθης εμφανίζονται στους εφήβους από την ηλικία των 14.4 ετών. Η χρήση της κάνναβης εμφανίζεται σε μία μέση ηλικία 14.7 ετών, ενώ η δοκιμή άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών αρχίζει από την ηλικία των 14.8 ετών.

5 «Ρώσικη ρουλέτα» το εφηβικό σεξ Πολύ νωρίς και χωρίς προφυλάξεις αρχίζει η σεξουαλική ζωή των νέων μας Τα τελευταία πέντε χρόνια γιατροί, γονείς και έφηβες κοπέλες στη χώρα μας έχουν στα χέρια τους ένα προληπτικό αντικαρκινικό «όπλο» το οποίο φαίνεται ότι μπορεί να εξαφανίσει από τον... χάρτη τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και όχι μόνο. Πρόκειται για το εμβόλιο του HPV, το οποίο, παρ' ότι έχει τύχει ευρείας αποδοχής σε άλλα κράτη, στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται ακόμα με δισταγμό. Και αυτό τη στιγμή που οι έλληνες έφηβοι δεν διστάζουν, όπως δείχνουν νέα ερευνητικά στοιχεία, να εμπλακούν σε σεξουαλικές σχέσεις οι οποίες τους αφήνουν «έρμαια» στα... αδυσώπητα χέρια του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Εγκριτοι ειδικοί ρίχνουν μιλώντας στο «Βήμα» φως στο προφίλ ασφαλείας των δύο εμβολίων για τον HPV που κυκλοφορούν στη χώρα μας και αναφέρουν κατηγορηματικά ότι η μόνη σοβαρή «παρενέργεια» της όλης υπόθεσης είναι η αδικαιολόγητη ανασφάλεια που υποθηκεύει το μέλλον της υγείας χιλιάδων παιδιών. Το τελευταίο διάστημα ζει μια... τρέλα. Δεν φθάνει που έχει να διαχειριστεί σε καθημερινή βάση την έφηβη κόρη της - όσοι γονείς έχουν παιδιά στην εφηβεία καταλαβαίνουν καλά τι θα πει αυτό -, έχει να διαχειριστεί και το ζήτημα του εμβολίου για τον HPV της έφηβης κόρης της. Εχει ακούσει ότι το εμβόλιο σώζει από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και ο γυναικολόγος της στον οποίον απευθύνθηκε συνέστησε τον εμβολιασμό του παιδιού (δεν συμβαίνει πάντως με όλους τους γυναικολόγους το ίδιο από ό,τι έμαθε). Ωστόσο ο παιδίατρος που παρακολουθεί τη μικρή από μωρό είχε ενδοιασμούς και της πρότεινε να περιμένει έως ότου παρέλθει ακόμη μεγαλύτερο διάστημα για να φανεί το «προφίλ ασφαλείας» του εμβολίου. Εκείνη δεν ήξερε τι να κάνει και ζήτησε τη γνώμη της φαρμακοποιού της την οποία γνωρίζει και εμπιστεύεται εδώ και... αιώνες. Η απάντηση ήταν κατηγορηματική «άφησέ το καλύτερα, δεν ξέρουμε ακόμη τις παρενέργειες» και συνοδευόταν από το επιχείρημα «ούτε εγώ το έκανα στην κόρη μου. Δεν υπάρχει άλλωστε λόγος αφού δεν έχει ξεκινήσει τη σεξουαλική ζωή της». Τι να κάνει η άμοιρη μητέρα; Αρχισε να ρωτά οποιονδήποτε της φαινόταν σχετικός με το ζήτημα, να ψάχνει στο Internet. Καθώς τα περισσότερα στοιχεία έκλιναν στη ζυγαριά υπέρ του εμβολίου αποφάσισε να αγοράσει την πρώτη δόση - και τα δύο εμβόλια που κυκλοφορούν για τον ΗPV στη χώρα μας χορηγούνται σε τρεις δόσεις συνολικά. Στην απόφαση συνέτεινε και το γεγονός ότι το εμβόλιο, παρά το υψηλό κόστος του, που κυμαίνεται συνολικά στα 450 ευρώ, έχει εισαχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και καλύπτεται από τα Ταμεία. Ωραία λοιπόν, όλα καλά... στη θεωρία, η απόφαση ελήφθη. Διότι στην πράξη, η μόνη απόφαση που έλαβε η δόλια μάνα είναι να συντηρεί το εμβόλιο στο... ψυγείο και να μην ξέρει τι να το κάνει αφού φοβάται.

6 Πέντε χρόνια... ομίχλη Η μικρή αυτή πικρή ιστορία είναι η κοινή ιστορία πολλών ελληνίδων μητέρων, όπως μαρτυρούν οι πληροφορίες που λαμβάνουμε πανταχόθεν. Παρ’ ότι έχει παρέλθει μια πενταετία από την κυκλοφορία του πρώτου εμβολίου για τον ΗPV στη χώρα μας - πρόκειται για το Gardasil που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2007 ενώ στο τέλος της ίδιας χρονιάς εμφανίστηκε και το έτερο εμβόλιο, το Cervarix -, φαίνεται ότι το τοπίο είναι... ομιχλώδες στο «κεφάλι» γονέων αλλά και γιατρών. Το σημαντικό όμως είναι, όπως ανέφεραν στο «Βήμα» έγκριτοι ειδικοί οι οποίοι κλήθηκαν να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, αυτή η ομίχλη να μη σκεπάσει το μέλλον πολλών νέων παιδιών χωρίς λόγο, στερώντας τους μια μοναδική ευκαιρία πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (και ίσως και άλλων καρκίνων, όπως του στοματοφάρυγγα, του κόλπου, του πέους και του πρωκτού, σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά στοιχεία) η οποία δίνεται πλέον απλόχερα - και δωρεάν - με ένα... τσίμπημα (άντε τρία). Περίπου μια πενταετία κυκλοφορίας λοιπόν των εμβολίων για τον HPV, κατά την οποία έχουν χορηγηθεί περί τις 89 εκατομμύρια δόσεις του Gardasil και 25 εκατομμύρια δόσεις του Cervarix παγκοσμίως. Kαι όμως τα εμβόλια για τον HPV δεν φαίνεται να έχουν μπει όσο θα έπρεπε στη συνείδηση των Ελλήνων (ειδικών και μη), όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες σαν τις σκανδιναβικές, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, όπου τα ποσοστά κάλυψης κυμαίνονται μεταξύ 85% και 95%. Δεν είναι λίγοι οι ειδήμονες που λένε ότι σε μεγάλο βαθμό αιτία της άρνησης είναι η άγνοια.

7 Παιδογυναικολόγος: Ο ιατρός της νεαρής γυναίκας
Όπως είναι λογικό, ο γυναικολόγος αποτελεί τον «Ιατρό της γυναίκας» και είναι αυτός τον οποίο επισκέπτεται συχνότερα από οποιασδήποτε άλλης ειδικότητας ιατρό. Ο γυναικολόγος κατευθύνει και συμβουλεύει την γυναίκα για διάφορα ζητήματα υγείας σε όλη τη διάρκεια της ζωής της.

8 Όσο και αν ακούγεται κάποιες φορές παράξενο, γυναικολογικά προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και από τη γέννηση ενός κοριτσιού. Κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία, είναι δυνατό να εμφανισθεί σχεδόν κάθε είδους γυναικολογική πάθηση. Για παράδειγμα, υπάρχουν σε νεογέννητα περιπτώσεις με αμφίβολα έξω γεννητικά όργανα. Οι καταστάσεις αυτές πρέπει να εξετάζονται και να αντιμετωπίζονται αμέσως, καθώς μπορεί να είναι απειλητικές ακόμα και για τη ζωή του νεογνού. Κατά τη βρεφική ηλικία και παιδική ηλικία τα προβλήματα είναι αρκετά συχνά αν και δυστυχώς πολλές φόρες δεν δίνεται η απαιτουμένη σημασία με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι βάσεις για μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον. Οι κολπίτιδες αποτελούν τη συχνότερη γυναικολογική πάθηση της παιδικής ηλικίας, καθώς λόγω ανωριμότητας των γεννητικών οργάνων είναι πιο ευαίσθητα σε λοιμώξεις από μικρόβια. Επίσης, η χρήση της πάνας με την ενούρηση και την αφόδευση δημιουργεί πολλά προβλήματα, καθώς η μεταφορά κοπράνων μέσα στον κόλπο είναι εύκολη. Στα μικρά κορίτσια, η κακή υγιεινή στο σχολείο και η απειρία τους σε θέματα ατομικής υγιεινής, ιδίως μετά από τη χρήση της τουαλέτας, αποτελεί έναν ακόμα επιπλέον κίνδυνο, με αποτέλεσμα οι λοιμώξεις να είναι συχνότατες. Συνήθως, εμφανίζουν ερεθισμό στα γεννητικά όργανα και αυξημένα κολπικά υγρά. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται εξέταση και καλλιέργεια των κολπικών υγρών, από το βάθος του κόλπου. Η λήψη από τα έξω γεννητικά όργανα, οδηγεί με βεβαιότητα σε λάθος απάντηση της εξέτασης και λάθος θεραπεία. Η λήψη των υγρών από το βάθος του κόλπου, γίνεται διάμεσου ενός ανοίγματος, που υπάρχει φυσιολογικά στον παρθενικό υμένα όλων των κοριτσιών. Η εξέταση δεν κρύβει κανένα κίνδυνο όταν γίνεται από εξειδικευμένο και έμπειρο Παιδογυναικολόγο. Τα γυναικολογικά προβλήματα των εφήβων μοιάζουν με αυτά των ενηλίκων γυναικών. Οι συχνότερες διαταραχές είναι οι ανωμαλίες της περιόδου. Είναι σχεδόν κανόνας ότι όταν πρωτοεμφανίζεται η περίοδος υπάρχουν πολλές διαταραχές, μέχρι οι ορμόνες να βρουν την ισορροπία τους. Επίσης, το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών πρωτοεμφανίζεται κυρίως κατά την Εφηβεία. Για τις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται προσεκτική διερεύνηση με ορμονικές εξετάσεις αίματος αλλά και απεικονιστικές εξετάσεις, όπως πχ υπερηχογράφημα. Η διάγνωση πρέπει να τίθεται  με προσοχή, και όχι βιαστικά και επιπόλαια, με στόχο να μη φορτίσουμε ψυχολογικά μια Έφηβη με το βάρος μιας λανθασμένης διάγνωσης. Η σωστή αντιμετώπιση των διαταραχών της περιόδου στην Έφηβη πρέπει να είναι στοχευόμενη πάνω στην αιτία του προβλήματος, και όχι γενική ή αόριστη.

9 Το πεδίο, με το οποίο ασχολείται ο Γυναικολόγος Παίδων και Εφήβων , Παιδογυναικολόγος, περιλαμβάνει ακόμα μεγαλύτερο φάσμα θεμάτων, από περιπτώσεις ογκολογίας, μέχρι και μαιευτικής . Οι κυήσεις στην εφηβεία να αποτελούν χωρίς καμία αμφιβολία, κυήσεις υψηλού κινδύνου. Η άγνοια και η παραπληροφόρηση που υπάρχει στους έφηβους, για θέματα γονιμότητας και αντισύλληψης, αυξάνει δραματικά τον αριθμό των ανεπιθύμητων κυήσεων. Ο καλύτερος τρόπος για την προστασία από ανεπιθύμητες κυήσεις είναι η σωστή πληροφόρηση. Η πρόληψη και ενημέρωση γίνεται με μια απλή επίσκεψη και συζήτηση με τον Γυναικολόγο Εφήβων, αλλά και μέσα από ομιλίες και παρουσιάσεις σε σχολεία και συλλόγους. Με βάση όλα τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό, η πρώτη επαφή γνωριμίας, που θα έχει το νεαρό κορίτσι με το γυναικολόγο, να είναι μια θετική εμπειρία, που δεν θα το τραυματίσει ψυχικά, κάνοντας δυσάρεστη την γυναικολογική εξέταση για το υπόλοιπο της ζωής του. Την κατάλληλη εμπειρία και καθημερινή εξοικείωση με το νεαρό κορίτσι και την έφηβη έχει ο Γυναικολόγος Παίδων και Εφήβων. Με συναίσθηση της ευθύνης απέναντι στην αναπαραγωγική υγεία μικρών κοριτσιών, αλλά και νέων γυναικών, πρέπει να παρέχονται ολοκληρωμένες υπηρεσίες γυναικολογικής υγείας. Στόχος είναι να προστατέψουμε την δυνατότητα του μικρού κοριτσιού και της νέας γυναίκας να αποκτήσει τη δική της οικογένεια, όποτε αυτή το θελήσει.

10 Απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις:
Αλλάζει ο κύκλος με την έναρξη της σεξουαλικής ζωής; Το θέμα της περιόδου και του κύκλου δεν έχει σχέση με την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Όταν μια κοπέλα «ολοκληρώνει» δεν επηρεάζονται και δεν μεταβάλλονται οι ορμόνες της, ούτε γίνεται κάποια ορμονική διαταραχή. Οι σεξουαλικές επαφές και η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Πιθανά το άγχος της πρώτης φοράς να παίζει κάποιο ρόλο και να προκαλεί κάποια μικροανωμαλία στον κύκλο της έφηβης ή νέας γυναίκας. Ποιες είναι οι γόνιμες ημέρες μου; Για να υπολογίσουμε με επιτυχία τις γόνιμες ημέρες του κύκλου πρέπει ο κύκλος να είναι σταθερός, για τουλάχιστον 6 μήνες. Η απελευθέρωση του ωαρίου γίνεται περίπου στη μέση του κύκλου και διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα (ανάλογα με τη διάρκεια του κύκλου). Το ωάριο ζει περίπου 24 ώρες, αλλά έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις που το ωάριο έζησε ακόμα και μια εβδομάδα. Άρα, αν συνυπολογίσουμε και τη διάρκεια ζωής του σπερματοζωαρίου, οι «επικίνδυνες» (στην περίπτωση που δεν επιθυμούμε εγκυμοσύνη) ημέρες διαρκούν αρκετά περισσότερο.  Φυσικά, μόνο τις γόνιμες ημέρες μια γυναίκα μπορεί να μείνει έγκυος, αλλά καθώς ο κύκλος είναι ευμετάβλητος, πχ άγχος ή στρες, μπορεί να μετατοπισθούν οι γόνιμες ημέρες και να υπάρξει ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Μέχρι ποια ηλικία μπορεί μια κοπέλα να κάνει το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας; Το μεγαλύτερο όφελος σε μια κοπέλα μπορεί να επιτευχθεί όταν ο εμβολιασμός ολοκληρωθεί πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Για το σκοπό αυτό, το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχουν ενταχθεί στο πλαίσιο του τακτικού προληπτικού εμβολιασμού στα παιδιά. Σε κάθε όμως περίπτωση, υπάρχει κάποιο όφελος για όλες τις γυναίκες, σχεδόν σε όλες τις ηλικίες. Για μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες, η χρησιμότητα του εμβολίου είναι αντικείμενο συζήτησης μεταξύ γυναίκας και Γυναικολόγου. Η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται μετά από συνεκτίμηση κάποιων ατομικών παραγόντων. 

11 Πόσες φορές μπορώ να πάρω το χάπι της επόμενης μέρας;
Πρέπει να τονίσουμε ότι το χάπι αυτό αποτελεί μια «πυροσβεστική» μέθοδο, που διορθώνει λάθη ή ατυχήματα, που μπορεί να καταλήξουν σε μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Δεν αποτελεί μέθοδο αντισύλληψης και δεν πρέπει να λαμβάνεται σε τακτική βάση, καθώς μπορεί να αλλάξει τον κύκλο και η ανωμαλία αυτή να αυξήσει, και μάλιστα κατά πολύ, τον κίνδυνο μιας ανεπιθύμητης κύησης στους επόμενους μήνες. Όταν χαλάει ο κύκλος από το χάπι, χρειάζεται συχνά (όχι πάντα) 1-2 μήνες για να επανέλθει. Είναι μύθος ότι η μέθοδος της επείγουσας αντισύλληψης μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατες βλάβες στον οργανισμό. Δεν πρέπει να κατηγορούμε άδικα το χάπι και καλό είναι, όταν υπάρχει λόγος, να λαμβάνεται. Το χάπι της επόμενης ημέρας είναι μια μέθοδος, που καλό είναι να λαμβάνεται μετά από συνεννόηση με το Γυναικολόγο, γιατί δεν πρέπει να γίνεται άσκοπη χρήση του. Από την εμπειρία μου, ένα ποσοστό περίπου 40% λαμβάνει το χάπι χωρίς να υπάρχει λόγος. Πολλά εξαρτώνται από την ημέρα του κύκλου κατά την οποία συνέβηκε το ατύχημα, αλλά και από την διάρκεια και σταθερότητα του κύκλου. Το ζευγάρι πρέπει να βρει μια σωστή αντισυλληπτική μέθοδο, που να του ταιριάζει και να μην χρειάζεται να καταφεύγει συχνά στην επείγουσα αντισύλληψη, παρά μόνο σπάνια, όταν υπάρχει πραγματικά ανάγκη. Μπορεί να σπάσει ο παρθενικός υμένας με τα δάχτυλα κατά τον αυνανισμό; Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων η ρήξη (σπάσιμο) του παρθενικού υμένα γίνεται με την πρώτη σεξουαλική πράξη, δηλαδή την πρώτη διείσδυση του πέους στον κόλπο της γυναίκας. Επίσης, "σπάσιμο" του παρθενικού υμένα μπορεί να γίνει με διείσδυση οποιουδήποτε αντικειμένου μέσα στον κόλπο, και φυσικά και με τα δάχτυλα είτε κατά τη διάρκεια του αυνανισμού ή κατά το ερωτικό παιχνίδι. Τρίτος τρόπος είναι κάποιο ατύχημα που συνδυάζεται με χτύπημα στην περιοχή, πχ, πτώση από ποδήλατο, στην παιδική χαρά, κλπ. Η ρήξη του παρθενικού υμένα είναι ίδια (πόνος - αίμα) όπως και αν αυτή γίνει. Ο παρθενικός υμένας έχει αιμοφόρα αγγεία. Αν η ρήξη ("σπάσιμο", σκίσιμο) γίνει σε σημείο που περιέχει μεγάλο αγγείο, τότε μπορεί το αίμα να είναι αρκετό. Μπορεί να επαναληφθεί 2 και 3 φορές το ίδιο φαινόμενο, καθώς την πρώτη φορά μπορεί η ρήξη να μην είναι πλήρης. Η ρήξη του παρθενικού υμένα διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα. Συνήθως όμως εμφανίζεται λίγο αίμα ή/και αισθάνεται κάποιο πόνο ή τσούξιμο, έστω και πολύ ήπιο.

12 Θα ήθελα να σας ρωτήσω γιατί η μέθοδος της διακεκομμένης συνουσίας θεωρείται αναποτελεσματική και ανασφαλής; Κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και πριν την εκσπερμάτιση, υπάρχει έξοδος από το πέος του άνδρα κάποιας μικρής ποσότητας υγρών, η οποία δεν γίνεται αντιληπτή, τα οποία ονομάζονται προσπερματικά υγρά. Τα υγρά αυτά συμπαρασύρουν λίγες χιλιάδες σπερματοζωαρίων, που είναι ικανά αν και λίγα, κάποιες φόρες να προκαλέσουν εγκυμοσύνη. Οι πιθανότητες για ανεπιθύμητη κύηση αυξάνουν σε μια δεύτερη, συνεχόμενη επαφή του ζευγαριού, καθώς τα προσπερματικά υγρά μπορεί να συμπαρασύρουν σπερματοζωάρια, που έχουν παραμείνει μέσα στην ουρήθρα, από σταγόνες σπέρματος, από την πρώτη επαφή. Άλλος λόγος, που καθιστά επισφαλή αντισυλληπτική μέθοδο τη μέθοδο της διακεκομμένης συνουσίας είναι ότι ο άντρας μπορεί να μην προλάβει να εξέλθει του κόλπου, στην προσπάθεια του να παρατείνει λίγο παραπάνω την ευχαρίστησή του. Τα αντισυλληπτικά χάπια τα παίρνουμε μόνο με την καθοδήγηση του γυναικολόγου ή και μόνες μας; Τα αντισυλληπτικά χάπια είναι φάρμακα τα όποια έχουν χρησιμοποιηθεί από εκατομμύρια γυναίκες, με μεγάλη ασφάλεια. Έχουν πολλές ευεργετικές δράσεις, όχι μόνο για αντισύλληψη, αλλά και για τον ανώμαλο κύκλο, την αυξημένη ποσότητα της περιόδου, τους πόνους κατά την περίοδο, τις κύστεις των ωοθηκών, το λιπαρό δέρμα, την αυξημένη τριχοφυΐα, την ακμή κλπ. Εκτός όμως από τις ενδείξεις, υπάρχουν και οι αντενδείξεις. Υπάρχουν δηλαδή καταστάσεις που το αντισυλληπτικό πρέπει να αποφεύγεται. Έτσι, αν και είναι μια απλή διαδικασία το να πάρει κάποια γυναίκα αντισυλληπτικά χάπια, καλό είναι να γίνει κάτω από σωστή καθοδήγηση γυναικολόγου, για καλύτερο αποτέλεσμα και μεγαλύτερη ασφάλεια. Οι εξετάσεις είναι απλές και μαζί με το ατομικό και το οικογενειακό ιστορικό, η γυναίκα βρίσκει ποιο χάπι της ταιριάζει καλύτερα. Το καλύτερο λοιπόν είναι η νέα κοπέλα να συμβουλευτεί κάποιο γυναικολόγο, με γνώσεις πάνω στην αντισύλληψη, αλλά και Γυναικολογικής Ενδοκρινολογίας, και να συζητήσει αν μπορείς να πάρει αντισυλληπτικά με ασφάλεια ή όχι, και αν ναι, ποιο είναι το κατάλληλο για αυτήν, καθώς όλα τα αντισυλληπτικά ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑ.

13 Πώς γίνεται μια διακοπή κύησης; Σε γενικές γραμμές, η διακοπή κύησης αποτελεί μια μικροεπέμβαση. Είναι μια σύντομη και απλή διαδικασία αλλά πρέπει να γίνει με προσοχή για να μην υπάρξουν προβλήματα στο μέλλον, όταν η γυναίκα θα θέλει να κάνει παιδιά. Μετά από τη διαδικασία σαφώς χρειάζεται να πάρει φάρμακα, για σύντομο χρονικό διάστημα, για μεγαλύτερη ασφάλεια. Επίσης, πρέπει να βρεθεί και μια σωστή και κατάλληλη αντισυλληπτική μέθοδος, για να μην επαναληφθεί άλλη ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη στο μέλλον. Πόνος ουσιαστικός δεν υπάρχει, αφού θα πάρει κάποια ελαφρά παυσίπονα. Η νέα κοπέλα επιστρέφει στο σπίτι της λίγες ώρες μετά χωρίς σοβαρά προβλήματα, και στην εργασία της συνήθως από την επόμενη ημέρα, αν το επιθυμεί. Υπάρχουν όμως πολλά πράγματα και κάποιες λεπτομέρειες από το ιστορικό της, καθώς και κάποιες αδρές εξετάσεις, που πρέπει να προσέξει ο γυναικολόγος και αρκετές λεπτομέρειες που πρέπει να συζητήσει με την κοπέλα, για την δική της υγεία και ασφάλεια. Ο Νόμος προβλέπει ότι, σε περίπτωση που αυτή είναι ανήλικη, χρειάζεται η συγκατάθεση ενός από τους δυο γονείς ή κηδεμόνες. Γενικά, οι νεαρές κοπέλες προτιμούν τα ιδιωτικά μαιευτήρια, παρά τα Δημόσια, για προστασία της ανωνυμίας τους.

14 ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΠΡΟΦΥΛΑΚΤΙΚΟ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ
Αδιάφοροι για τις επιπτώσεις της αποφυγής χρήσης προφυλακτικού αποδεικνύονται οι Έλληνες έφηβοι, οι οποίοι μυούνται από μικροί στον έρωτα, σύμφωνα με νέα πανελλαδική επιδημιολογική έρευνα, που πραγματοποίησε η Ελληνική Εταιρεία Κολποσκόπησης και Παθολογίας Τραχήλου, η ΕΣΔΥ, η Αʼ Ψυχιατρική Κλινική και η Βʼ Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική του Αιγινήτειου και το Τμήμα Στατιστικής του LSE. Η πλειονότητα των μαθητών της Γʼ Λυκείου, που συμμετείχαν στη μελέτη, και συγκεκριμένα το 59,7% είχε ολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφές για πρώτη φορά στην ηλικία των 15,5 έτη, ενώ είχε μέσο όρο ερωτικών συντρόφων τους 1,9. Το ανησυχητικό είναι πως, αν και γνωρίζουν για το AIDS  και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), όπως και τον κίνδυνο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό! Το 68,5% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι γνωρίζει για το AIDS, ωστόσο μικρότερα ήταν ποσοστά όσων γνώριζαν για τα υπόλοιπα ΣΜΝ, το 59% γνώριζε για τη σύφιλη και την ηπατίτιδα και το 35% για τα κονδυλώματα και τη γονόρροια. Ωστόσο, οι έφηβοι μένουν στη θεωρία καθώς στην πράξη η πλειονότητα δεν χρησιμοποιεί προφυλακτικό, παρόλο που γνωρίζει, σε ποσοστό 92%, ότι είναι  βασικός τρόπος αντισύλληψης και σε  ποσοστό 51.3% ότι αποτελεί κύριο μέσο προφύλαξης εναντίον των ΣΜΝ. Μόλις το 37% το χρησιμοποιούσε. Ανησυχητικό είναι πως σε ποσοστό 84.6%, οι μαθητές θεωρούν το χάπι της επόμενης ημέρας ως σωστό μέσο αντισύλληψης! Βέβαια, το15,9% ανέφερε ως λύση την αποχή από τη σεξουαλική επαφή. «Η χαμηλή μέση ηλικία έναρξης ολοκληρωμένων σεξουαλικών επαφών, σε συνδυασμό με την ελλιπή γνώση και προφύλαξή τους σχετικά με την αντισύλληψη και τα ΣΜΝ απαιτεί από όλους τους αρμόδιους φορείς συντονισμένη στρατηγική αντιμετώπισης του κινδύνου αύξησης των ανεπιθύμητων εγκυμοσυνών και των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων στην εφηβεία» ανέφεραν οι ειδικοί που παρουσίασαν τη μελέτη στο πλαίσιο του 12ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Μαιευτικής και Γυναικολογίας.

15 Εφηβεία και ΣΜΝ   Το πρόβλημα δεν είναι στην κατανόηση, αλλά στην επιλογή
Σύμφωνα με τις αναφορές μιας πρόσφατης μελέτης, οι έφηβοι καταλαβαίνουν πως μεταδίδονται τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) και προσπαθούν να μειώσουν τον κίνδυνο μόλυνσης, χρησιμοποιώντας ωστόσο αναποτελεσματικές πρακτικές. Η μελέτη ξεκίνησε το 2006 και συμμετείχαν σε αυτή 37 αφρό-αμερικανοί έφηβοι από δύο διαφορετικές επαρχιακές περιοχές της Β. Καρολίνας. Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στο συγκεκριμένο πληθυσμό, γιατί τα ποσοστά πρώιμης έναρξης σεξουαλικών επαφών και μόλυνσης από ΣΜΝ σε αυτόν, είναι από τα υψηλότερα της χώρας. Πιο συγκεκριμένα κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 9.1 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις ΣΜΝ σε νέους ηλικίας Εξετάστηκε η κατανόηση των συμμετεχόντων αναφορικά με τις στρατηγικές πρωτοβάθμιας πρόληψης των ΣΜΝ, περιγράφηκαν τα συχνά εμπόδια που συναντούσαν στην εφαρμογή τους και αναγνωρίστηκαν οι μέθοδοι μείωσης του κινδύνου που τελικά υιοθετούσαν. Βρέθηκε πως οι έφηβοι κατανοούσαν τον τρόπο μετάδοσης των ΣΜΝ, αλλά θεωρούσαν πως οι στρατηγικές πρωτοβάθμιας πρόληψης όπως είναι η σεξουαλική αποχή και η συστηματική χρήση του προφυλακτικού είναι απίθανο, ή δύσκολο να εφαρμοστούν.

16 Σύμφωνα μάλιστα με τα δεδομένα από τις συνεντεύξεις, οι έφηβοι είχαν αναπτύξει τις δικές τους στρατηγικές μείωσης του κινδύνου μόλυνσης από ΣΜΝ. Αυτές περιελάμβαναν για παράδειγμα, έμμεσες αξιολογήσεις της σεξουαλικής υγείας του ερωτικού συντρόφου βασισμένες στην εξωτερική εμφάνιση, τη βλεμματική επαφή και τη γλώσσα του σώματος. Τα κορίτσια μάλιστα ανέφεραν πως έκαναν συχνά εξετάσεις ελέγχου για την ύπαρξη κάποιου ΣΜΝ , ελέγχοντας ταυτόχρονα και την πίστη του συντρόφου τους σε αυτές. Όσο παρέμεναν χωρίς ΣΜΝ ένιωθαν ότι μπορούν να εμπιστευτούν το σύντροφό τους. Η μελέτη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί δείχνει το βαθμό στον οποίο τα μηνύματα δημόσιας υγείας δε συνάδουν με τις πραγματικές ανάγκες των εφήβων. Είναι απαραίτητο να αναγνωριστούν όποιες λανθασμένες αντιλήψεις υπάρχουν γύρω από τα ΣΜΝ και να διορθωθούν. Δεν έχει ουσία όμως, να προτείνεται ως μέθοδος πρόληψης η αποχή σε εφήβους που θεωρούν πως είναι σε φυσιολογική ηλικία για να έχουν σεξουαλικές σχέσεις.  Τα μηνύματα δημόσιας υγείας λοιπόν οφείλουν να τροποποιηθούν και να παρέχουν εύχρηστα εργαλεία που θα βοηθήσουν τους εφήβους να έχουν περισσότερο κριτική σκέψη αναφορικά με τις επιλογές τους.

17 Αύξηση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων στους εφήβους
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι ανακοινώσεις των ειδικών, για τη σεξουαλική ζωή των εφήβων στη χώρα μας.  Σύμφωνα με τα όσα ελέχθησαν σε Ημερίδα για την Σεξουαλική Υγεία των Εφήβων που διοργάνωσε ο Δήμος Αμαρουσίου υπό την αιγίδα του Κέντρου Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) και της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Ε.Ε.Ι.), με θέμα: « Σεξουαλική Υγεία και Πρόληψη», το τελευταίο διάστημα καταγράφεται έξαρση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων στους εφήβους, ενώ ένας στους τρεις δεν χρησιμοποιεί σωστά το προφυλακτικό και το 19.4% των παιδιών μπαίνουν σε ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου.  Tρεις στους δέκα εφήβους δεν χρησιμοποιούν σωστά το προφυλακτικό, με αποτέλεσμα να εκθέτουν τον εαυτό τους στον κίνδυνο των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων. Ωστόσο πάνω από  το 80% των σεξουαλικά δραστήριων εφήβων αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν  προφυλακτικό. Τέλος, μέχρι τα 16 χρόνια τους, το  16% των εφήβων (1 προς 3 όσον αφορά στην αναλογία κοριτσιών αγοριών) έχουν ξεκινήσει τη σεξουαλική ζωή τους. Τα  συμπεράσματα προέκυψαν από μελέτες της Μονάδας Εφηβικής Υγείας του Νοσοκομείου Παίδων "Π&Α Κυριακού, που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της ημερίδας.

18 Εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Τι είναι το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας; Είναι ένα εμβόλιο που προφυλάζει από δύο στελέχη του HPV (τύποι 16 και 18). Οι τύποι αυτοί προκαλούν το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Οι γυναίκες που εμβολιάζονται δεν «κολάνε» τους δύο αυτούς τύπους του ιού. Το εμβόλιο ΔΕΝ προστατεύει από τα υπόλοιπα καρκινογόνα στελέχη και γι’ αυτό ο ετήσιος έλεγχος με τεστ Παπανικολάου πρέπει να συνεχιστεί και στις γυναίκες που εμβολιάστηκαν. Προφυλάζει το εμβόλιο και από τα κονδυλώματα; Το ένα από τα δύο εμβόλια που κυκλοφορούν (Gardasil) προφυλάζει και από τους τύπους 6 και 11, που είναι υπεύθυνοι για τα κονδυλώματα σε ποσοστό 90%. Ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι τα κονδυλώματα δεν προξενούν καρκίνο. Είναι ασφαλές; Ναι. Το εμβόλιο έχει γίνει από το 2006 αποδεκτό από το FDA και το CDC. Έχει μελετηθεί σε χιλιάδες γυναίκες ηλικίας 9 – 26 ετών σε όλο τον κόσμο και η ασφάλειά του συνεχίζει να παρακολουθείται από το FDA και το CDC. Περιέχει μόνο τις πρωτείνες του περιβλήματος, ΟΧΙ τον ίδιο τον ιό, έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης. Σε ποιες γυναίκες συνιστάται; Σε όλες τις γυναίκες από 9 ετών και άνω. Ποιά είναι η καταλληλότερη ηλικία για τον εμβολιασμό; Από 9 ετών και άνω. Όσο μικρότερη η ηλικία εμβολιασμού, τόσο πληρέστερη είναι η προφύλαξη. Η εμβολιαζόμενη έχει καλύτερη προστασία, όταν το εμβόλιο γίνει αρκετά πριν αρχίσει σεξουαλική δραστηριότητα. Γιατί συνιστάται μόνο μέχρι την ηλικία των 26; Μετά τα 26 δεν κάνει κακό, αλλά στατιστικά θα προσφέρει μικρότερη προστασία. Πρέπει να έχω ήδη περίοδο και τακτικό κύκλο; Όχι, αρκεί να είστε από 9 ετών και πάνω. Πρέπει να καθυστερήσω τον εμβολιασμό μέχρι να γίνω σεξουαλικά ενεργή; Όχι, αυτό είναι μεγάλο λάθος, που μπορεί να μειώσει πολύ το επίπεδο προστασίας του εμβολίου. Όσο μικρότερη η ηλικία εμβολιασμού, τόσο πληρέστερη είναι η προφύλαξη. Πρέπει να κάνω πρώτα το τεστ Παπανικολάου για να εμβολιαστώ; ΟΧΙ.

19 Χρειάζεται να κάνω κάποιες εξετάσεις πριν εμβολιαστώ;
Όχι αν είστε υγιής. Σε ποιο σημείο του σώματος γίνεται το εμβόλιο; Στο επάνω μέρος του μπράτσου (δελτοειδής μυς). Πονάει; Ελάχιστα, όσο πονάει μια απλή ένεση. Υπάρχουν παρενέργειες; Το εμβόλιο HPV δεν φαίνεται να έχει σοβαρές παρενέργειες. Έχουν αναφερθεί ελαφρές ενοχλήσεις όπως ερυθρότητα του σημείου της ένεσης, ελαφρά ζάλη κλπ. Παρ΄ολα αυτά ένα εμβόλιο, όπως όλα τα φάρμακα, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, όπως αλλεργικές αντιδράσεις. Πόσες δόσεις θα χρειαστώ; Το εμβόλιο γίνεται σε 3 δόσεις που χορηγούνται μέσα σε διάστημα 6 μηνών. Ποιά εμβόλια υπάρχουν; Δύο εμβόλια, το Gardasil και το Cervarix. Από τι προφυλάει το Gardasil; Από τους τύπους 16 και 18 (καρκινογόνοι) και από τους τύπους 6 και 11 (προκαλούν κονδυλώματα, όχι καρκίνο). Απο τι προφυλάει το Cervarix; Απο του τύπους 16 και 18 (καρκινογόνοι). Ποιό είναι το δοσολογικό σχήμα για το Gardasil; 2η δόση σε 2 μήνες μετά την 1η, 3η δόση σε 4 μήνες μετά την 2η. Ποιό είναι το δοσολογικό σχήμα για το Cervarix; 2η δόση σε 1 μήνα μετά την 1η, 3η δόση σε 5 μήνες μετά την 2η. Καλύπτεται η αγορά του εμβολίου από τα ταμεία; Τα δύο εμβόλια που κυκλοφορούν για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας χορηγούνται από τα ασφαλιστικά ταμεία ΕΝΤΕΛΩΣ ΔΩΡΕΑΝ σε γυναίκες ηλικίας ετών. Χωρίς ταμείο στοιχίζει 170 ευρώ η κάθε δόση. Θα είμαι πλήρως καλυμένη για το ιό HPV και τον καρκίνο; Όχι. Η προστασία είναι γιά δύο ή τέσσερα στελέχη του ιού (ανάλογα το εμβόλιο). Αυτά τα στελέχη προξενούν το 70% των καρκίνων. Για το υπόλοιπο 30% πρέπει να συνεχίστε καθε χρόνο να εξετάζεστε από Γυναικολόγο και να κάνετε τεστ Παπαπνικολάου. Υπάρχουν αντενδείξεις; Δεν πρέπει να εμβολιαστεί μία γυναίκα όταν: έχει υψηλό πυρετό, είναι αλλεργική σε συστατικά του εμβολίου (μύκητες – μούχλα), είναι έγκυος ή προσπαθεί να μείνει έγκυος. Επίσης, οι ασθενείς σε ανοσοκαταστολή μπορεί να μην αναπτύξουν αρκετά αντισώματα μετά τον εμβολιασμό

20 Πρέπει οι εμβολιασμένες να συνεχίζουν να κάνουν τεστ Παπανικολάου κάθε χρόνο;
ΝΑΙ, γιατί το εμβόλιο προφυλάει από τα στελέχη 16 και 18 που προκαλούν το 70% των περιπτώσεν καρκίνου, όχι από όλα τα στελέχη. Κύηση: Δεν συνιστάται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι έρευνες δεν έχουν δείξει να επηρεάζεται το έμβρυο, αλλά τα δεδομένα είναι λίγα και χρειάζονται περισσότερες έρευνες. Αν μία έγκυος πρέπει να κάνει την 2η η 3η δόση της, συνιστάται η αναβολή της δόσης για μετά τον τοκετό. Η λήψη της δόσης δεν συνιστά αιτία διακοπής της κύησης. Θηλασμός: Δεν θεωρείται αντένδειξη. Δεν επηρεάζεται το νεογνό. Γιατί δεν εμβολιάζονται και οι άντρες; Είναι πιθανό ότι εμβολιάζοντας τους άντρες θα επιτευχθεί μείωση της διασποράς του ιού στις γυναίκες και θα μειωθούν και οι (σπάνιοι) καρκίνοι πρωκτού και πέους στους άνδρες. Γίνονται μελέτες που θα καταλήξουν στην αναγκαιότητα του εμβολιασμού στους άνδρες. Αν έχω ήδη HPV θα θεραπευτώ με το εμβόλιο; Το εμβόλιο αφορά την ΠΡΟΛΗΨΗ και όχι την θεραπεία από στελέχη του ιού HPV. Αν έχω ήδη HPV, πρέπει/μπορώ να κάνω το εμβόλιο; Ναι, το εμβόλιο σας προφυλάει από 4 τύπους HPV. Εσείς είναι απίθανο να έχετε και τους 4. Ακόμη και αν τους έχετε, δεν υπαρχει αντένδειξη. Είναι αποτελεσματική η προστασία; Οι μελέτες δείχνουν αποτελεσματικότητα 100% στην εμφάνιση προκαρκινικών ή καρκινικών βλαβών. Πόσο κρατάει η προστασία; Οι έρευνες λένε για μεγάλο χρονικό διάστημα (πάνω από 10ετία). Συνεχίζονται οι έρευνες επί του θέματος. Αν οι δόσεις δεν γίνουν στα σωστά χρονικά διαστήματα ή δεν γίνουν και οι τρεις, χάνεται τελείως η προστασία; Δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα για το πόση προστασία παραμένει σε αυτές τις περιπτώσεις, γι’ αυτό είναι σημαντικό να ακολουθείται το σωστό πρόγραμμα εμβολιασμού. Υπάρχουν άλλοι τρόποι να προλάβουμε τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας; Ναι, το τεστ Παπανικολάου και η ετήσια γυναικολογική εξέταση μειώνουν την πιθανότητα αυτού του καρκίνου, αλλά δεν την εξαλείφουν.Στις χώρες που το τεστ Παπανικολάου εφαρμόζεται σωστά, υπάρχει μείωση του καρκίνου του τραχήλου κατά 70-85% Η μέθοδος που έχει τα καλύτερα αποτελέσματα είναι ο εμβολιασμός ΚΑΙ ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος με τεστ Παπανικολάου

21 Χάπι της επόμενης ημέρας
Φτάνουμε λοιπόν στην δύσκολη αυτή κατάσταση που πιστεύουμε ότι έχουμε μπροστά γκρεμό και πίσω ρέμα. Η χρήση του προφυλακτικού θα βοηθούσε στις επικίνδυνες ημέρες αλλά το αμελήσατε. Σκέφτεστε το μετά και τις φοβερές συνέπειές του. Το χάπι της επόμενης μέρας ακούγεται σαν το μάνα εξ' ουρανού. Το χάπι της επόμενης ημέρας περιέχει προγεστερόνη, την ορμόνη της δεύτερης φάσης του κύκλου. Προκαλεί υπερτροφία στο ενδομήτριο το οποίο κατόπιν πέφτει σαν περίοδος λόγω του ότι δεν υπάρχει αρκετή προγεστερόνη να το στηρίξει. Προκαλεί λοιπόν μία αιμορραγία από διαφυγή. Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Το χάπι της επόμενης ημέρας δεν είναι κανένα μαγικό βότανο που θα σας απαλλάξει από τον φόβο μίας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και ταυτόχρονα θα διώξει το άγχος σας. Είναι ένα ορμονικό σκεύασμα το οποίο θα σας επηρεάσει τον συγκεκριμένο κύκλο με αποτέλεσμα η περίοδος να έρθει νωρίτερα, πιθανόν με περισσότερο αίμα και σπανιότερα με αιμορραγία. Επίσης η κατανάλωσή του έχει συσχετιστεί στατιστικά με εξωμήτριες κυήσεις δηλαδή με ένα έμβρυο να μεγαλώνει έξω από την μήτρα, μία κατάσταση που κρύβει πολλούς κινδύνους για μία γυναίκα. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός νέων γυναικών που έχει πάρει το χάπι αυτό όχι μία αλλά πάρα πολλές φορές. Θεωρούν ότι είναι κάτι τελείως ακίνδυνο και εξαιρετικά προστατευτικό και φυσικά ποτέ δεν μίλησαν με γυναικολόγο για το χάπι. Τις περισσότερες φορές ο γυναικολόγος μαθαίνει για την χρήση του χαπιού πολύ καιρό αφού αυτό έχει συμβεί. Μπορείτε να αποφύγετε το χάπι; Φυσικά και μπορείτε να το αποφύγετε αν μιλήσετε με τον γυναικολόγο σας πριν ακόμα την έναρξη των σχέσεων. Αν γνωρίζετε λοιπόν: Ποιος είναι ο κύκλος σας Ποιες είναι οι γόνιμες ημέρες σας Πότε συμβαίνει η ωορρηξία Τον χρόνο ζωής του ωαρίου Τον χρόνο ζωής των σπερματοζωαρίων

22 Κατ' αρχήν από την διάρκεια του κύκλου σας μπορείτε να υπολογίσετε την ημέρα ωορρηξίας. Η ωορρηξία την 14η εμέρα αφορά μόνο τις γυναίκες που έχουν κύκλο 28 ημερών. Αν ο κύκλος είναι μεγαλύτερος π.χ. 30 ημερών τότε η ωορρηξία έγινε την 16η ημέρα του κύκλου. Η ημέρα ωορρηξίας υπολογίζεται από το σύνολο μείον 14 ημέρες. Γυναίκες με 31 ημέρες κύκλο κάνουν ωορρηξία την 17η ημέρα του κύκλου. Και πάλι αυτός ο απλός κανόνας ισχύει αν ο κύκλος είναι σταθερός κάθε μήνα. Εάν αυτό δεν συμβαίνει και η περίοδος εμφανίζεται άστατες ημέρες τότε σίγουρα θα πρέπει να απευθυνθείτε στον γιατρό σας γιατί πιθανότατα υπάρχει κάποια ορμονική διαταραχή. Μέχρι να τον επισκεφθείτε να θυμάστε να χρησιμοποιείτε προφυλακτικό. Εάν χρησιμοποιείτε προφυλακτικό και αυτό σπάσει κατά την επαφή, μην πανικοβάλεστε και αναζητάτε το χάπι της επόμενης ημέρας στα φαρμακεία. Αν ήταν τόσο εύκολη η σύλληψη τότε όλες οι Ελληνίδες θα είχαν δεκάδες παιδιά. Να θυμάστε ότι ζευγάρια χωρία κανένα πρόβλημα υπογονιμότητας προσπαθούν ένα και δύο χρόνια πριν αποκτήσουν μωρό. Από τον κύκλο σας θα μπορέσετε να καθορίσετε την ημέρα ωορρηξίας. Αν δεν βγάλετε άκρη, επικοινωνείστε με τον γυναικολόγο σας. Το ωάριο ζει μόνο 24 ώρες και μέσα σε αυτές πρέπι να γονιμοποιηθεί. Αλλοιώς καταστρέφεται. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα σπερματοζωάρια. Το γυναικείο γεννητικό σύστημα είναι αυτό που προστατεύει τα σπερματοζωάρια με κάθε τρόπο ώστε να μπορούν να επιβιώνουν ακόμα και 5 ημέρες. Αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα όσον αφορά τις γόνιμες ημέρες μίας γυναίκας γιατί άσχετα από την διάρκεια ζωής του ωαρίου, η οποία είναι μόνο 24 ώρες η επιβίωση των σπερματοζωαρίων αυξάνει δραματικά τις γόνιμες ημέρες μίας γυναίκας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι χωρίς προφύλαξη, μπορείτε να έρχεστε σε επαφή από την στιγμή που θα διακοπεί η περίοδος 2 έως 3 ημέρες και κατόπιν 3 ημέρες μετά την ωορρηξία. Αν πάλι φοβάστε, προσπαθείστε να πείσετε τον σύντροφό σας να χρησιμοποιήσει προφυλακτικό. Ακόμα καλύτερα να έχετε εσείς μαζί σας ώστε ακόμα και αν εκείνος το αμελήσει να το έχετε εσείς. Εξηγείστε του τους κινδύνους θα τους κατανοήσει. Μην φοβάστε ότι αν επιβάλλετε αυτό τον κανόνα στην σχέση σας αυτή θα διακοπεί. Υπάρχουν διάφορα μεγέθη προφυλακτικών ώστε να μπορούν όλοι να εξυπηρετούνται. Διαβάστε την ενότητα για τα νοσήματα που μεταδίδονται με την επαφή και την λοίμωξη από τους ιούς HPV και θα συνειδητοποιήσετε τους λόγους για τους οποίους το προφυλακτικό είναι χρήσιμο ακόμα και αν χρησιμοποιείτε αντισυλληπτικό χάπι. Εάν ο σύντροφός σας είναι ανένδοτος τότε αυτό θα αφορά γενικότερα την σχέση σας.

23 Αυτές οι πληροφορίες ίσως βοηθήσουν να αποφύγετε την λήψη ενός χαπιού το οποίο έχει κι αυτό τις ανεπιθύμητες ενέργειές του. Με αυτές μπορείτε εύκολα να ρυθμίζετε τις επαφές σας μετριάζοντας κατά πολύ ή και εξαλείφοντας την πιθανότητα εμφάνισης μίας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Εάν τελικά αποφασίσετε να πάρετε το χάπι της επόμενης ημέρας θα πρέπει να γνωρίζετε, ώστε να μην ανησυχήσετε άδικα, ότι ο κύκλος σας πιθανόν να αλλάξει κατά λίγες ημέρες. Επίσης να γνωρίζετε ότι η ποσότητα της περιόδου μπορεί να είναι μεγαλύτερη και να σας θορυβήσει. Εάν το ωάριο γονιμοποιηθεί και το χάπι αποτύχει στον στόχο του ο οποίος είναι να εμποδίσει την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου, εδώ θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ο κίνδυνος για εξωμήτρια κύηση είναι μεγαλύτερος σε σχέση με μία γυναίκα που δεν πήρε το χάπι. Κλείνοντας να σας θυμίσω ότι έχετε 72 ώρες περιθώριο (3 ολόκληρες ημέρες) στην διάθεσή σας από την στιγμή που έγινε το λάθος μέχρι να πάρετε το χάπι. Έχετε λοιπόν πολύ χρόνο στη διάθεσή σας και να μιλήσετε με τον γιατρό σας και να πάρετε μία ψύχραιμη απόφαση. Χειριστείτε το σώμα σας σωστά σε κάθε περίπτωση.

24 Έφηβοι με νοητική υστέρηση έχουν δικαίωμα στην σεξουαλική ζωή
Η εφηβεία είναι μία δύσκολη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου, είτε πρόκειται για νέους τυπικής ανάπτυξης είτε για νέους με νοητική υστέρηση. Οι άνθρωποι με νοητική υστέρηση, όπως όλοι οι άνθρωποι, έχουν σεξουαλικά δικαιώματα και βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Αυτά τα δικαιώματα και οι ανάγκες πρέπει να επιβεβαιώνονται, να υπερασπίζονται και να είναι σεβαστά. Στη σύγχρονη κοινωνία θεωρείται λογικό, αν όχι αυτονόητο, να βγει κάποιος ραντεβού, να φλερτάρει, να έχει ερωτικό σύντροφο. Αυτό πρέπει να ισχύει για όλους. Γιατί είμαστε όλοι άνθρωποι και έχουμε ίσα δικαιώματα. Η ερωτική ζωή των ατόμων με νοητική υστέρηση αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί θέμα- ταμπού. Αν αναλογιστούμε ότι τα άτομα με νοητική υστέρηση στην Ελλάδα απέκτησαν πρόσβαση στην κοινωνία, περίπου τα τελευταία είκοσι χρόνια, και ότι μέχρι πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν ταμπού ακόμα και το να κυκλοφορούν, θα καταλάβουμε πόσο δύσκολο είναι να κατανοήσουμε και την ανάγκη τους για κοινωνικές και ερωτικές σχέσεις. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν την ανάγκη αυτή.

25 Για πολλά χρόνια τα άτομα με νοητική υστέρηση θεωρούνταν ότι είναι μη- σεξουαλικά, ότι δεν έχουν ανάγκη από αγάπη και ολοκλήρωση της σχέσης τους με άλλους. Τα δικαιώματα στη σεξουαλικότητα, που είναι σημαντική για την ανθρώπινη υγεία,αρνούνταν για τα άτομα αυτά. Όμως, τα άτομα με νοητική υστέρηση, όπως όλοι οι άνθρωποι, έχουν έμφυτα σεξουαλικά δικαιώματα, τα οποία πρέπει να γίνουν αποδεκτά, να τα υπερασπιστούμε και να τα σεβαστούμε. Η απώλεια του δικαιώματος αυτού επηρεάζει τη γενική ταυτότητα, τις φιλίες, την αυτο-εκτίμηση, την εικόνα τους σώματος, τη συναισθηματική ανάπτυξη και την κοινωνική συμπεριφορά. Συχνά παρουσιάζεται αίσθηση μοναξιάς, η οποία αντανακλά διαφορά ανάμεσα στις προσδοκίες των ατόμων με αναπηρία για διαπροσωπικές σχέσεις και την πραγματική τους κοινωνική κατάσταση. Η μοναξιά είναι μία δυσάρεστη εμπειρία που αποκαλύπτει ανεπαρκή κοινωνική αλληλεπίδραση. Τα βιώματα μοναξιάς στα παιδιά με ελαφρά νοητική υστέρηση αποδεικνύονται από την αδυναμία δημιουργίας στενών σχέσεων, την έλλειψη φίλων, την απογοήτευση και τη μη ικανοποίηση με τις ήδη υπάρχουσες σχέσεις. Επιπλέον, όταν ένα άτομο νιώθει μοναξιά, μειώνει την ενεργητική του ανάμειξη στις κοινωνικές σχέσεις, μιλάει λιγότερο, ρωτάει λιγότερα πράγματα, εμπλέκεται λιγότερο σε αλληλεπιδράσεις και δείχνει λιγότερο ενδιαφέρον στην ανάπτυξη φιλιών. Αντίθετα, η σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων, η σωματική και συναισθηματική ευημερία, βοηθούν στην βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην ύπαρξη μιας ισορροπημένης ζωής. Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να κάνει επιλογές σχετικά με τη σεξουαλική έκφραση και τις κοινωνικές σχέσεις. Η παρουσία νοητικής υστέρησης, άσχετα με το βαθμό, δεν δικαιολογεί την απώλεια των δικαιωμάτων αυτών. Όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα μέσα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις:

26 ·                   να αναπτύξουν φιλίες και συναισθηματικές σχέσεις, όπου μπορούν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν, καθώς και να αρχίσουν και να τελειώσουν τις σχέσεις όταν θέλουν, ·                   να λαμβάνουν αξιοπρέπεια και σεβασμό, ·                   να έχουν ήσυχες, ελεύθερες και έμπιστες συναναστροφές. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η ανάπτυξη μιας ασφαλούς σεξουαλικής ταυτότητας είναι ένα δύσκολο κεφάλαιο ακόμα και σε άτομα χωρίς αναπηρία. Η νοητική υστέρηση επιβαρύνει αυτήν την δύσκολη διαδικασία και απαιτεί σεξουαλική αγωγή για την ομαλή πορεία προς την σεξουαλική ολοκλήρωση. Το πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής διαμορφώνεται, συνήθως, με βάση την ηλικία, τις επιθυμίες και την συμπεριφορά του μαθητή. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι προτιμήσεις των γονέων και η πολιτική του σχολείου απέναντι σε αυτό το ζήτημα. Κυρίαρχο ρόλο στο πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής έχουν συνήθως θέματα που αφορούν το σώμα (ονομασία των ιδιαίτερων μερών του σώματος και ο τρόπος λειτουργίας τους) και συγκεκριμένες συμπεριφορές του μαθητή που προκαλούν ανησυχία. Επιπλέον, η σεξουαλική αγωγή είναι απαραίτητη για να μάθουν οι έφηβοι με νοητική υστέρηση τον κατάλληλο τρόπο, τον χώρο και τον χρόνο έκφρασης  της ερωτικής επιθυμίας (κοινωνικοί κανόνες). Να μάθουν, δηλαδή, να διαχειρίζονται οι ίδιοι την σεξουαλικότητά τους. Είναι λογικό οι μαθητές με νοητική υστέρηση να δυσκολευτούν να μάθουν ποια συμπεριφορά είναι αποδεκτή σε διάφορα περιβάλλοντα και ποια όχι, αν αναλογιστούμε τη σύγχυση και τα διαφορετικά μηνύματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα που επικρατούν στην κοινωνία

27 Πολύ σημαντικός λόγος για τον οποίον οι μαθητές με νοητική υστέρηση χρειάζονται σεξουαλική αγωγή είναι και η αποφυγή της εκμετάλλευσης και της παρενόχλησης. Άλλα θέματα που συμπεριλαμβάνονται σε προγράμματα σεξουαλικής αγωγής είναι η προφύλαξη, ο γάμος και η απόκτηση παιδιών, καθώς τα άτομα αυτά είναι ικανά να δημιουργήσουν οικογένεια και να αναθρέψουν τα παιδιά τους με καθόλου, μικρή ή μεγάλη βοήθεια, είτε από την οικογένεια και τους φίλους, είτε από τα κοινοτικά κέντρα στήριξης. ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ Η εκδήλωση ερωτικής επιθυμίας προβληματίζει, συνήθως, τους γονείς. Συχνά ανησυχούν για την καλή κατάσταση του παιδιού τους, δεν γνωρίζουν τον τρόπο παροχής σεξουαλικής αγωγής ή πολλές φορές αρνούνται την σεξουαλικότητα του παιδιού ή την επάρκειά του σε αυτόν τον τομέα. Οι φόβοι και οι ανησυχίες των γονέων ενισχύουν την άρνηση της έκφρασης της σεξουαλικότητας των παιδιών. Οι γονείς δυσκολεύονται, συνήθως, να δεχτούν ότι κάποιες καταστάσεις, που θεωρούνται φυσιολογικές για εφήβους τυπικής ανάπτυξης, είναι φυσιολογικές και για τα δικά τους παιδιά. Παραδείγματος χάριν, ο αυνανισμός είναι ένα φυσιολογικό και υγιές κομμάτι της ανακάλυψης του εαυτού.  Αναφορές σχετικές με τον αυνανισμό σε άτομα τυπικής ανάπτυξης δείχνουν ότι στην ηλικία των δεκαπέντε ετών περίπου το 25 % των κοριτσιών και σχεδόν το 100 % των αγοριών αυνανίζονται. Εφόσον, θεωρείται υγιές και φυσιολογικό στα άτομα χωρίς αναπηρία, το ίδιο πρέπει να συμβαίνει και για τα άτομα με αναπηρία. Δεν πρέπει να θεωρείται ταμπού ή να κάνουμε τα παιδιά να νιώθουν ένοχα. Αντίθετα, ο αυνανισμός παρέχει ευχαρίστηση, ικανοποίηση και αποτελεί τη φυσιολογική πορεία προς την σεξουαλική ολοκλήρωση. Ένα επιπλέον στάδιο της ερωτικής ζωής είναι τα ραντεβού, που είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι στην κοινωνική ανάπτυξη των εφήβων. Δεν είναι ούτε παράλογο, ούτε κακό να επιθυμεί ένας νέος να βγεί βόλτα ή ραντεβού. Είναι ένα στάδιο που δείχνει την επιθυμία για κοινωνική σχέση. Αυτό που χρειάζεται, είναι η εκμάθηση των κοινωνικών δεξιοτήτων που χρειάζονται για το ραντεβού. Αυτές μπορούν να μαθευτούν στα πλαίσια των προγραμμάτων που βασίζονται στις δεξιότητες ζωής. Τέτοια προετοιμασία παρέχεται καλύτερα πριν από την πραγματική εμπειρία, για να είναι τα άτομα έτοιμα να αντιμετωπίσουν και να απολαύσουν μία ανάλογη περίσταση.

28 Η συμβουλευτική γονέων, για τη φύση και τα προβλήματα της σεξουαλικής ζωής των παιδιών τους, αποτελεί λύση για την αλλαγή των απόψεων και της στάσης τους. Η παροχή στήριξης για την αντιμετώπιση των αλλαγών στη σεξουαλικότητα των παιδιών τους και η παροχή εκπαίδευσης, ώστε να εκπαιδεύσουν οι ίδιοι τα παιδιά τους, είναι απαραίτητες. Η συμβουλευτική αυτή στήριξη χρειάζεται, ώστε να μπορέσουν οι γονείς να δεχτούν τη σεξουαλικότητα των παιδιών τους και να τα στηρίξουν με τον τρόπο που πρέπει. ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η κοινωνία, συχνά, βλέπει τη σεξουαλική ζωή των ατόμων με νοητική υστέρηση σαν πρόβλημα, παρόλο που είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της ανάπτυξης όλων των ανθρώπων. Οι έρευνες δείχνουν ότι, το επίπεδο της μη άνεσης στο θέμα αυτό, είναι τόσο υψηλό, που ακόμα και ελαφρά επίδειξη στοργής, τρυφερότητας και απλού ανθρώπινου αγγίγματος, πολλές φορές, αποθαρρύνονται. Σύμφωνα με έρευνες οι δάσκαλοι και οι διευθυντές των σχολείων είναι πολύ αρνητικοί αναφορικά με τη σεξουαλική αγωγή, καθώς υπολογίζουν πολύ την αντίθεση της κοινωνίας. Η έλλειψη, όμως, επαρκώς εκπαιδευμένων δασκάλων μπορεί να αποτελεί εμπόδιο για την πραγματοποίηση σεξουαλικής αγωγής, στην οποία οι έφηβοι με αναπηρία χρειάζονται πρόσβαση. Σαν μαθητές με αναπηρία εντάσσονται στη δεσπόζουσα τάση της κοινωνίας, χρειάζονται εκπαίδευση και καθοδήγηση, που θα τους οδηγήσει στη σεξουαλική ολοκλήρωση. Η σωστή ενημέρωση και πληροφόρηση της κοινωνίας είναι απαραίτητη και οφείλει να έχει ως σκοπό την άρση των προκαταλήψεων και την αλλαγή των στάσεων ολόκληρης της κοινωνίας απέναντι στα σημαντικά αυτά ζητήματα.   Η ζωή του κάθε ανθρώπου είναι πολύ διαφορετική, με πολλές διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες. Όλοι, όμως, επιθυμούμε και έχουμε την ανάγκη για αγάπη και σύντροφο. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και κανένας δεν μπορεί και δεν πρέπει να μας το στερεί.

29 Βιβλιογραφία Θ.Αδάμη iatropedia.com
Έλλη Σαμαρά, Εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής Θ.Αδάμη iatropedia.com Π. Δρέττας,  Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Δ/ντής του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών Ασκητής Θάνος, Νευρολόγος – Ψυχίατρος Βασιλική Αγγουρίδη Dr. Μιλτιάδης Τ. Ματκάρης, Κέντρο Μαιευτικής - Γυναικολογίας και Υπογονιμότητας Παναγιώτης Χριστόπουλος MD, MSc, PhD, IFEPAG, Μαιευτήρας Γυναικολόγος- Ειδικός σε θέματα παίδων και εφήβων  Την εργασία την πραγματοποίησαν η Σκυβαλάκη Σεβαστή-Αναστασία και Σαμαρά Σοφία