Σοφία Αυγητίδου Αναπληρώτρια καθηγήτρια

Παρουσίαση με θέμα: "Σοφία Αυγητίδου Αναπληρώτρια καθηγήτρια"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Το παιχνίδι Επιμόρφωση Επιθεωρητών Δημοτικής και Προσχολικής Εκπαίδευσης Ιανουάριος 2012
Σοφία Αυγητίδου Αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

2 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Δομή παρουσίασης Γιατί το παιχνίδι είναι σημαντικό στην προσχολική εκπαίδευση; /διαφορετικές θεωρίες=διαφορετικές εκπαιδευτικές πρακτικές Τι αλλάζει σε σχέση με το παιχνίδι στο νέο πρόγραμμα σπουδών για την Π.Ε.; Ελεύθερο και δομημένο παιχνίδι Χώρος και παιχνίδι – κέντρα μάθησης – οργάνωση - συσχέτιση με τους τομείς ανάπτυξης και τα γνωστικά αντικείμενα Ο ρόλος της νηπιαγωγού – διαδικασίες ενίσχυσης / υποστήριξης/ εκπαίδευσης στο παιχνίδι συζήτηση (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

3 Ορισμός του παιχνιδιού
Επιφυλάξεις για έναν κοινό ορισμό του παιχνιδιού. Προσοχή στην ανάγνωση ορισμών: ποιος ορίζει το παιχνίδι, με ποιες διαδικασίες έχει προκύψει ο ορισμός, ποια δομικά ή λειτουργικά στοιχεία του παιχνιδιού αναδεικνύονται στον ορισμό και για ποιο λόγο. Ταξινόμηση ορισμών: α) ως μία σειρά χαρακτηριστικών που προκύπτουν από τις βιολογικές ή ψυχολογικές προδιαθέσεις του παιδιού β) ως παρατηρήσιμη συμπεριφορά και γ) ως πλαίσιο δραστηριοτήτων. Κοινή παραδοχή: αν και το παιχνίδι μπορεί να ξεκινά από βιολογικές ενορμήσεις, αποτελεί ένα κοινωνικό και πολιτισμικό φαινόμενο το οποίο μπορεί να γίνει κατανοητό ακριβώς σ’αυτά τα πλαίσια. Βασικά χαρακτηριστικά: ελεύθερο, ανιδιοτελές, έχει τους δικούς του κανόνες, χρονικοί περιορισμοί, σημαίνουσα λειτουργία για τους συμμετέχοντες. Παιχνίδι σημαίνει χαρά;;; (Vygotsky). (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

4 Θεωρίες και πρακτικές για το παιχνίδι
Το σημαντικό είναι να κατανοήσουμε ότι: α)οι επιστημονικές θεωρίες για τις λειτουργίες του παιχνιδιού επηρεάζουν ή υπονοούνται στις προσωπικές μας θεωρίες για τη διδασκαλία και τη μάθηση και β) ότι οι προσωπικές μας θεωρίες για την αξία του παιχνιδιού μεταφράζονται σε εκπαιδευτικές πρακτικές (πόσο, πως και τι να παίξουν) και νέες θεωρητικές αξιολογήσεις της παιχνιώδους δραστηριότητας των παιδιών (τι κερδίζουν τα παιδιά παίζοντας; Γιατί να τα αφήσω να παίξουν παραπάνω ώρα;) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

5 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Τα παιδιά παίζουν γιατί… ΤΙ ΥΠΟΝΟΟΥΝ – ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΣΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ – ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Τους αρέσει, χαίρονται με το παιχνίδι (το παιχνίδι ως αυτοσκοπός, ως αυτονόητα κύρια δραστηριότητα των παιδιών – στην περίπτωση αυτή δεν αναγνωρίζεται τόσο η γνωστική και κοινωνική αξία του παιχνιδιού αλλά η ευχάριστη διάθεση που δημιουργεί στα παιδιά) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

6 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Τα παιδιά παίζουν γιατί… ΤΙ ΥΠΟΝΟΟΥΝ – ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΣΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ – ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Αποφορτίζονται, εκτονώνονται, απελευθερώνουν τα συναισθήματά τους Θεωρία της πλεονάζουσας ενεργητικότητας / το παιχνίδι αποτελεί πλαίσιο ελευθερίας ενώ η ακαδημαϊκή δραστηριότητα αγχώνει, κουράζει, πιέζει το παιδί – Ρουσσώ. Ψυχαναλυτική θεωρία: Το παιχνίδι ως μέσο διάγνωσης και θεραπείας εργαστηριακά πειράματα για τη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών και τις σχέσεις τους με τους άλλους, επιθετικότητα – προγράμματα παρέμβασης για τον θεραπευτικό χαρακτήρα του παιχνιδιού. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

7 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Τα παιδιά παίζουν γιατί… ΤΙ ΥΠΟΝΟΟΥΝ – ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΣΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ – ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Μαθαίνουν διάφορα πράγματα Γνωστικο-εξελικτικές θεωρίες. Εκπαιδευτικές θεωρίες για τη σημασία του παιχνιδιού ως μέσο αγωγής. Ο προβληματισμός για τις θεωρίες αυτές δεν εστιάζει στην αμφισβήτηση ότι τα παιδιά όντως μαθαίνουν αλλά στο ότι η αξία του παιχνιδιού επικυρώνεται κυρίαρχα σε σχέση με τη μάθηση. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

8 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Τα παιδιά παίζουν γιατί… ΤΙ ΥΠΟΝΟΟΥΝ – ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΣΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ – ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Μυούνται και εξασκούνται σε διάφορους ρόλους, π.χ. μαμά, μπαμπάς ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ –Mead Μαθαίνουν να συνεργάζονται με τους συνομηλίκους τους: κοινωνικοποιητικός - εκπαιδευτικός λόγος (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

9 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Τα παιδιά παίζουν γιατί… ΤΙ ΥΠΟΝΟΟΥΝ – ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΣΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ – ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ Κοινωνιο-πολιτισμικές θεωρίες (Βιγκότσκι), Θεωρία της Νέας Κοινωνιολογίας της Παιδικής Ηλικίας (James), ανθρωπολογικές θεωρίες παιχνιδιού: γιατί μέσα από το παιχνίδι κατασκευάζουν δικά τους ενδιαφέροντα και αξίες και παράλληλα οικειοποιούνται τον πολιτισμό στον οποίο ανήκουν. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

10 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Άρα, οι λειτουργίες του παιχνιδιού: εξαρτώνται από το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο συζητιέται το παιχνίδι. ως μέσο διάγνωσης και θεραπείας στην ψυχανάλυση, ως γνωστική διαδικασία στη Γνωστική Ψυχολογία, ως μέσο κοινωνικοποίησης στις κλασσικές κοινωνικοποιητικές θεωρίες, ως μέσο αλλαγής του περιβάλλοντός τους μέσα από τη δημιουργία φανταστικών καταστάσεων (Βιγκότσκι), ως πλαίσιο κοινωνικής κατασκευής και διαπραγμάτευσης του κόσμου των ενηλίκων (Νέα Κοινωνιολογία, Κοινωνικής Ανθρωπολογία), ως μέσο αγωγής (Παιδαγωγική) . (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

11 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Τι αλλάζει; Από τις ελεύθερες και τις ήσυχες δραστηριότητες στο ελεύθερο και οργανωμένο παιχνίδι Ευελιξία στην οργάνωση του ωρολόγιου προγράμματος Είδη παιχνιδιού και κέντρα μάθησης Ο ρόλος της νηπιαγωγού Συσχέτιση του παιχνιδιού με την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού Το παιχνίδι ως πλαίσιο μάθησης (συσχέτιση με τα γνωστικά αντικείμενα) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

12 Ελεύθερο και δομημένο παιχνίδι
Διαφορές: ΕΠ: τα παιδιά επιλέγουν με τι, με ποιον, τι, πως και για πόση ώρα θα παίξουν / αυτοσχεδιάζουν ΔΠ: συνδέεται με συγκεκριμένους στόχους μιας δομημένης δραστηριότητας ή ενός σχεδίου εξελικτικών δραστηριοτήτων / νέες εμπειρίες, εμβάθυνση, αναστοχασμός Ομοιότητες: Ενεργητική η δράση των παιδιών Ενεργητικός ο ρόλος της νηπιαγωγού (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

13 Είδη παιχνιδιού και κέντρα μάθησης
κοινωνικο-δραματικό, φανταστικό-συμβολικό, οικοδομικό, δημιουργικό, κινητικό, διερευνητικό-πειραματικό παιχνίδι και παιχνίδι με παιδαγωγικό υλικό Πίνακας 1: Παραδείγματα πλαισίου κοινωνικού-δραματικού και φανταστικού- συμβολικού παιχνιδιού. Κοινωνικό-Δραματικό Παιχνίδι  Υπνοδωμάτιο, Υπεραγορά, Φούρνος, Περίπτερο, Φαρμακείο, Εστιατόριο  Οδοντιατρείο, Ανθοπωλείο, Καφέ, Παιδότοπος Φανταστικό-Συμβολικό Παιχνίδι  Δάσος, Κάστρο, Πειρατικό Πλοίο, Σοφίτα  Διαστημόπλοιο, Δωμάτιο Ονείρων, Το σπίτι με τις μαγικές πόρτες (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

14 Ποιος είναι όμως ο ρόλος της νηπιαγωγού στο παιχνίδι;
Να επιτηρεί το παιχνίδι; Να παρατηρεί το παιχνίδι; Να παρατηρεί και να καταγράφει το παιχνίδι; Να οργανώνει το παιχνίδι; Να φροντίζει για την τήρηση των κανόνων στο παιχνίδι; Να παρεμβαίνει για τη σωστή χρήση των υλικών; Είναι άλλος ο ρόλος της στο ελεύθερο και άλλος στο δομημένο παιχνίδι; Γιατί συμβαίνει αυτό; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

15 Προσωπικές θεωρίες για το παιχνίδι μπορεί να υπονοούν ότι:
α) όλα τα παιδιά ξέρουν να παίζουν και αβίαστα και φυσικά συμμετέχουν στο παιχνίδι και ότι β) ο ρόλος της νηπιαγωγού είναι να αφήσει τα παιδιά ελεύθερα να εκφραστούν και να δημιουργήσουν μέσα από το παιχνίδι. «έθος του παιχνιδιού» (Smith) Κριτική για την παραδοχή ότι το παιχνίδι αποτελεί μια ελεύθερη δραστηριότητα στο νηπιαγωγείο (Μακρυνιώτη) Παρατηρήσεις στα νηπιαγωγεία (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

16 Εκπαίδευση στο παιχνίδι γιατί:
1) όλα τα παιδιά δεν έχουν αναπτυγμένες τις κοινωνικές δεξιότητες για να συμμετέχουν στο παιχνίδι *(σχέση κοινωνικών δεξιοτήτων και συμμετοχής στο παιχνίδι) 2) υπάρχουν αποκλειστικές φιλίες, κλίκες, αποκλεισμοί και στερεοτυπικές σχέσεις στην τάξη *(για ποιον αποτελεί αυτό «πρόβλημα» και γιατί;) 3) το παιχνίδι περιορίζεται σε πολυπλοκότητα και δημιουργικότητα *(για ποιον αποτελεί αυτό «πρόβλημα» και γιατί;) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

17 Στρατηγικές της νηπιαγωγού
Η νηπιαγωγός «παρούσα» την ώρα του παιχνιδιού για να: Α) παρατηρήσει το τι, με ποιον, που, πως και πόσο παίζουν τα παιδιά. για να γνωρίσει η νηπιαγωγός καλύτερα τους μαθητές και τις μαθήτριές της. να παρέμβει λεκτικά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Η νηπιαγωγός εστιάζει την παρατήρηση και καταγραφή της σε ένα χαρακτηριστικό του παιχνιδιού κάθε φορά π.χ. σύνθεση της ομάδας, είδος παιχνιδιού, δημιουργικότητα, κ.λ.π. και δεν προσπαθεί να τα παρατηρήσει όλα. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

18 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Β) καθοδηγήσει λεκτικά, προκειμένου να : 1) ενθαρρύνει τη συμμετοχή ενός παιδιού στο παιχνίδι 2) προτείνει μια κοινή δραστηριότητα 3) επεκτείνει το παιχνίδι 4) δημιουργήσει ενδιαφέρον για την επίλυση προβλημάτων Γ) να συμμετέχει στο παιχνίδι, προκειμένου να: εκπαιδεύσει στο παιχνίδι ενθαρρύνει μεικτές ομάδες. Να γνωρίσει καλύτερα τα παιδιά και να δεθεί μαζί τους (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

19 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Δ) να εμπλουτίσει το παιχνίδι Ε) να αναγνωρίσει τις ευκαιρίες μάθησης και να τις προωθήσει ΣΤ) να οργανώσει το παιχνίδι με τη συνεργασία των παιδιών μέσα από διαδικασίες επίλυσης προβλήματος (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

20 (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Πώς δεσμεύουν το καθημερινό εκπαιδευτικό έργο της νηπιαγωγού αυτές οι στρατηγικές; Παρατηρώ τα παιδιά στην ελεύθερη απασχόληση – πώς μοιράζω το χρόνο μου στην τάξη Κάνω καταγραφές –πόσο συστηματική και λεπτομερής είμαι; Συμμετέχω στο παιχνίδι ή/και παρεμβαίνω λεκτικά με οδηγίες -ποιος είναι ο ρόλος μου στο νηπιαγωγείο και το ζητούμενο στην προσχολική εκπαίδευση; Οργανώνω και επεκτείνω το παιχνίδι των παιδιών Αναγνωρίζω τη σημασία του συσχετίζοντας τη διαδικασία και τη δράση των παιδιών με μαθησιακούς στόχους Συνεργάζομαι με τους γονείς - ποια είναι η επικοινωνία μου με τους γονείς των παιδιών; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού