Κατέβασμα παρουσίασης
Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε
1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Διάλεξη 1 - Εισαγωγή ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ
2
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Μάθημα: 1ου έτους β’ εξάμηνο
Πρόγραμμα: Κάθε Παρασκευή 8:45-11:00 Εγχειρίδιο μαθήματος: Θ. Γεωργακόπουλος, "Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομική", εκδόσεις Μπένος Άλλη βιβλιογραφία: Θα δίνεται στο τέλος κάθε διάλεξης ή/και ανά κεφάλαιο και θα υπάρχει στις διαφάνειες της παρουσίασης για κάθε διάλεξη E-class: Θα γίνεται ανάρτηση των διαλέξεων και σημειώσεων στο eclass μετά από κάθε διάλεξη dex.php Επικοινωνία:
3
ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Εισαγωγή στις βασικές έννοιες της Δημόσιας Οικονομικής, της επιστήμης που μελετά το ρόλο του δημόσιου τομέα στην Οικονομία (στα μικτά οικονομικά συστήματα) Πιο αναλυτικά θα μελετήσουμε: Τους λόγους που «δικαιολογούν» την κρατική παρέμβαση στην οικονομία και τις μορφές που παίρνει αυτή Το ρόλο των δημόσιων δαπανών και της φορολογίας ως μέσα για την αναδιανομή του εισοδήματος σε μία οικονομία
4
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Καταιγισμός Ιδεών – Το Οικονομικό Κύκλωμα
Νοικοκυριά: οι μονάδες του οικονομικού κυκλώματος ,οι οποίες προσφέρουν παραγωγικούς συντελεστές και καταναλώνουν αγαθά και υπηρεσίες Επιχειρήσεις: οι μονάδες του οικονομικού κυκλώματος, οι οποίες αγοράζουν παραγωγικούς συντελεστές και τους χρησιμοποιούν στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή των αγαθών και των υπηρεσιών. Χρήμα: οτιδήποτε γίνεται δεκτό ως μέσο ανταλλαγής αγαθών Στο οικονομικό κύκλωμα υπάρχει συνεπώς μία συνεχής ροή παραγωγικών συντελεστών από τα νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις και μία συνεχής ροή αγαθών και υπηρεσιών από τις επιχειρήσεις προς τα νοικοκυριά. Σε κάθε μία από αυτές τις ροές αντιστοιχεί μία αντίθετη ροή χρήματος. Σε μία πιο σύνθετη απεικόνιση του οικονομικού κυκλώματος θα προσθέταμε ως ξεχωριστές μονάδες τις Τράπεζες και την ΤτΕ Καταιγισμός Ιδεών – Το Οικονομικό Κύκλωμα Σε κόλες Α4 σχεδιάστε τρεις κύκλους. Ο πρώτος αφορά στα νοικοκυριά, ο δεύτερος στις επιχειρήσεις και ο τρίτος στο κράτος. Τοποθετείστε στα σύνολα διάφορες λέξεις που σας έρχονται στο μυαλό και έχουν να κάνουν με τις τρεις έννοιες. Στη συνέχεια απεικονίστε τις ροές αγαθών, παραγωγικών συντελεστών και χρήματος από και προς τις τρεις βασικές μονάδες του οικονομικού κυκλώματος.
5
12/30/2018 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
6
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ο τρόπος οικονομικής οργάνωσης μιας κοινωνίας περιλαμβάνει: Τον τρόπο κατανομής παραγωγικών πόρων - Γη (έδαφος, υπέδαφος, πρώτες ύλες) - Εργασία - Κεφάλαιο (εργαλεία, μηχανήματα, ζώα κτλ.) μεταξύ εναλλακτικών παραγωγικών χρήσεων (παραγωγής διαφορετικών προϊόντων) Τι θα παραχθεί; Τον τρόπο παραγωγής του προϊόντος της οικονομίας (τεχνικές συνθήκες παραγωγής, ιδιοκτησία μέσων παραγωγής και προϊόντος, μορφές εργασίας) Πως θα παραχθεί; Τον τρόπο διανομής του παραχθέντος προϊόντος (μετατροπή προϊόντος σε εισόδημα) Πως θα διανεμηθεί; Τεχνικές συνθήκες παραγωγής: τρόπος συνδυασμού παραγωγικών πόρων και χρήσης τεχνολογίας Κοινωνικές σχέσεις παραγωγής: ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και του προϊόντος της εργασίας, μορφές εργασίας Επίσης ένα τέταρτο σημείο είναι «πως αξιολογούνται οι τωρινές ανάγκες σε σχέση με τις μελλοντικές»: το οικονομικό σύστημα πρέπει να κάνει πρόβλεψη και προγραμματισμό για την ικανοποίηση των αναγκών και των μελλοντικών γενεών καθώς και την κατανομή των παραγωγικών πόρων (ειδικά των φυσικών αποθεμάτων π.χ. κοιτασμάτων πρώτων υλών) μεταξύ τωρινών και μελλοντικών γενεών
7
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Α. Καπιταλισμός:
Ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών και προτιμήσεων μέσω της ανταλλαγής εμπορευμάτων με χρήμα στην αγορά. Κατανομή και αμοιβή των παραγωγικών συντελεστών μέσω ισορροπία στις αγορές μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Κινητήρια δύναμη της οικονομικής δραστηριότητας το κέρδος. Διανομή του προϊόντος ως εισόδημα βάσει κατανομής αμοιβών μεταξύ εργασίας, κεφαλαίου, γης (γαιοπρόσοδος) και της ισορροπία που προκύπτει από τις διάφορες αγορές παραγωγικών συντελεστών πάλι μέσω της ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Στον καπιταλισμό, η διαπίστωση των κοινωνικών αναγκών και προτιμήσεων όσο και η αντιστοιχούσα σ’ αυτές τις ανάγκες/προτιμήσεις κατανομή πόρων συντελούνται μέσω της ανταλλαγής εμπορευμάτων με χρήμα στην αγορά. η κατανομή και αμοιβή των παραγωγικών συντελεστών καθορίζονται από την ισορροπία στις αγορές μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, ενώ κινητήρια δύναμη της οικονομικής δραστηριότητας είναι το κέρδος η ζήτηση και προσφορά αγαθών, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα επίτευξης κέρδους, ρυθμίζουν το ύψος των επενδύσεων και άρα την κατανομή της εργασιακής δύναμης, των μέσων παραγωγής και των φυσικών πόρων που διαθέτει η κοινωνία στους διάφορους κλάδους παραγωγής. Η διανομή του προϊόντος ως εισόδημα εξαρτάται από την κατανομή αμοιβών μεταξύ εργασίας, κεφαλαίου, γης (γαιοπρόσοδος) και την ισορροπία που προκύπτει από τις διάφορες αγορές παραγωγικών συντελεστών πάλι βάσει ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Μαρξιστική προσέγγιση: η διανομή του προϊόντος ως εισόδημα εξαρτάται από το βαθμό εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας από το κεφάλαιο και από την αναλογία μεταξύ των διαφόρων μερών στα οποία διασπάται η υπεραξία (κέρδος, τόκος, γαιοπρόσοδος, φόροι κλπ.).
8
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Β. Υπαρκτός Σοσιαλισμός:
H διαπίστωση των κοινωνικών αναγκών και προτιμήσεων και η αντιστοιχούσα σ’ αυτές κατανομή της εργασιακής δύναμης, των μέσων παραγωγής και των φυσικών πόρων ρυθμίζεται σε ευρεία κλίμακα συνειδητά από το κράτος μέσω του σχεδίου (πλάνου). Η κυρίαρχη μορφή παραγωγής είναι η παραγωγή εμπορευμάτων από κρατικές επιχειρήσεις όχι με σκοπό το κέρδος, αλλά με σκοπό την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, όπως αυτές ορίζονταν και ιεραρχούνταν από τους υπεύθυνους του κεντρικού σχεδιασμού.
9
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Γ. Μικτά Οικονομικά Συστήματα:
Mεταπολεμικό πρότυπο. H ιδιωτική παραγωγή εμπορευμάτων και η κατανομή των κοινωνικών πόρων μέσω της αγοράς συνυπάρχει με έναν εκτεταμένο δημόσιο τομέα και την κατανομή κοινωνικών πόρων μέσω του κράτους (δημόσιες δαπάνες). Τα μερίδια της αγοράς και του κράτους ως προς την κατανομή των συνολικών κοινωνικών πόρων και την παραγωγή του συνολικού προϊόντος της οικονομίας διαφέρει από χώρα σε χώρα. Την τελευταία εικοσιπενταετία η έκταση του δημόσιου τομέα έχει περιοριστεί, μέσω ενός προγράμματος περαιτέρω απελευθέρωσης των αγορών (liberalization, deregulation).
10
ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νομιμοποίηση παρέμβασης του Κράτους στην οικονομική δραστηριότητα - άρθρο 106 του Συντάγματος (Κράτος και εθνική οικονομία): «1. Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος το Kράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη Xώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Λαμβάνει τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, από την ατμόσφαιρα και τα υπόγεια ή υποθαλάσσια κοιτάσματα, για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και την προαγωγή ιδίως της οικονομίας των ορεινών, νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών. 2. H ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
11
ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 'Αρθρο 17 (Προστασία της ιδιοκτησίας, απαλλοτρίωση)
'Αρθρο 17 (Προστασία της ιδιοκτησίας, απαλλοτρίωση) «1. H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Kράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος. 2. Kανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει….» Δικαιώματα Πολιτών από τα οποία απορρέει υποχρέωση για δημόσιες δαπάνες (υγεία, εκπαίδευση, εργασία, κοινωνική ασφάλιση, πρόνοια) Υποχρεώσεις Πολιτών (φορολογία) «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους». - Άρθρο 4
12
ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 'Αρθρο 79: (Προϋπολογισμός, απολογισμός, γενικός ισολογισμός) «1. H Boυλή κατά την τακτική ετήσια σύνoδό της ψηφίζει τoν πρoϋπoλoγισμό των εσόδων και εξόδων τoυ Kράτoυς για τo επόμενo έτoς….2. Όλα τα έσoδα και έξoδα τoυ Kράτoυς πρέπει να αναγράφoνται στoν ετήσιo πρoϋπoλoγισμό και τoν απoλoγισμό.3. Προσχέδιο του προϋπολογισμού κατατίθεται από τον Υπουργό Οικονομικών στην αρμόδια διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή την πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου και ….7. Το αργότερο μέσα σε ένα έτος από τη λήξη του οικονομικού έτους κατατίθεται στη Βουλή ο απολογισμός, καθώς και ο γενικός ισολογισμός του Κράτους…..8. Tα πρoγράμματα oικoνoμικής και κoινωνικής ανάπτυξης εγκρίνoνται από την Oλoμέλεια της Boυλής, όπως νόμoς oρίζει».
13
L'etat c'est…Τι είναι το κράτος;
H Γενική Κυβέρνηση αποτελείται από τους ακόλουθους φορείς: α. Κεντρική Κυβέρνηση = Υπουργεία, Κοινοβούλιο β. Κεντρική Διοίκηση = Κεντρική Κυβέρνηση + ΝΠΔΔ, ΔΕΚΟ + Ανεξάρτητες Αρχές γ. Τοπική Αυτοδιοίκηση δ. Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης Σε όρους Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, εντός της Γενικής Κυβέρνησης περιλαμβάνονται οντότητες με τις ακόλουθες ιδιότητες: • Αναγνωρισμένη θεσμική οντότητα, • Με κύρια πηγή χρηματοδότησης το Κράτος και μηχανισμό λήψης αποφάσεων με κύριο παίκτη το κράτος • Που δεν τιμολογούν υπηρεσίες και προϊόντα σε αγοραίες τιμές. Το «πως ορίζεται ο Δημόσιος Τομέας» όπως και το «πόσοι είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι;» αποτέλεσε αντικείμενο μνημονιακών συζητήσεων και υποχρεώσεων. Μητρώο Υπηρεσιών και Φορέων Ελληνικής Διοίκησης: Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης ΕΛΣΤΑΤ:
14
Δημόσιοι φορείς Ορισμός: συλλογικά όργανα που:
α) έχουν ως κύριο στόχο την προώθηση του κοινωνικού συμφέροντος και όχι τη μεγιστοποίηση των κερδών τους β) χρησιμοποιούν «αναγκαστικά» μέσα όπως η φορολογία για την απόκτηση πόρων (όχι μέσω της αγοράς των παραγωγικών συντελεστών) γ) παράγουν αγαθά και υπηρεσίες τα οποία παρέχουν στο κοινωνικό σύνολο χωρίς την επιβολή τιμής ή με επιδοτούμενες τιμές δ) οι αποφάσεις τους δεν συντονίζονται από τον μηχανισμό τιμών της αγοράς, αλλά από πολιτικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων SOS: Σημαντικές διαφοροποιήσεις για ΔΕΚΟ
15
Δημόσιοι φορείς Α. Κεντρική Διοίκηση:
έχει σαν στόχο την παροχή προς το κοινωνικό σύνολο αγαθών και υπηρεσιών γενικού χαρακτήρα που καλύπτουν όλοι την επικράτεια της χώρας π.χ. δημόσια διοίκηση εθνική άμυνα, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια κτλ. παίρνει μέτρα για: α) την αναδιανομή του εισοδήματος (μικοροικονομικός στόχος), β) τη σταθεροποίηση και την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης (μακροοικονομικός στόχος) Παίρνει ρυθμιστικά μέτρα με διάφορα μέσα για την αλλαγή της συμπεριφοράς των ιδιωτικών φορέων Μη-ανταποδοτικές: δεν βασίζονται σε εισφορές των εργαζομένων
16
Δημόσιοι φορείς Β. Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης: παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλισης π.χ. σύνταξη, περίθαλψη και σε αρκετές περιπτώσεις προνοιακές (μη-ανταποδοτικές) υπηρεσίες Γ. Περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση: οι οργανισμοί αυτοί παρέχουν υπηρεσίες γενικού χαρακτήρα οι οποίες όμως περιορίζονται στα γεωγραφικά όρια της δικαιοδοσίας τους Δ. Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου: φορείς οι οποίοι επιδιώκου συγκεκριμένους ειδικούς σκοπούς, οι οποίοι είναι πιο περιορισμέοι από αυτούς της κεντρικής διοίκησης ή της περιφερειακής/τοπικής αυτοδιοίκησης π.χ. τα πανεπιστήμια επιδιώκουν την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης, τα νοσοκομεία την παροχή περίθαλψης. Μη-ανταποδοτικές: δεν βασίζονται σε εισφορές των εργαζομένων
17
Δημόσιοι φορείς Ε. Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί (ΔΕΚΟ):
ασχολούνται με την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών προς το κοινωνικό σύνολο πωλούν τα αγαθά και τις υπηρεσίες τους, οπότε οι συναλλαγές τους ενέχουν το στοιχείο της ελεύθερης- προεραιτικής παροχής (αγοροπωλησία) και αυτό είναι το κύριο γνώρισμα που τις διαφοροποιεί από τους άλλους δημοσίους φορείς επιδιώκουν οικονομική αποτελεσματικότητα (τα τελευταία χρόνια σε αρκετές χώρες) Στενός Δημόσιος Τομέας: Α, Β, Γ, Δ Ευρύτερος Δημόσιος Τομέας: Α, Β, Γ, Δ, Ε Μη-ανταποδοτικές: δεν βασίζονται σε εισφορές των εργαζομένων
18
Μέγεθος Δημοσίου Τομέα
Πως μετράται το μέγεθος του Δημοσίου Τομέα: συνήθως σε όρους δαπανών, παρόλο που αυτό δεν μετρά την αξία των αγαθών όπως αυτά αξιολογούνται από τους καταναλωτές αλλά το κόστος παροχής τους Δημόσιες Δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ Πρωτογενείς Δημόσιες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ Μισθολογικό κόστος στο δημόσιο τομέα (wage bill) Στατιστικά στοιχεία: Eurostat, AMECO Μη-ανταποδοτικές: δεν βασίζονται σε εισφορές των εργαζομένων
19
Σύγκριση Εξέλιξης Δημοσίων Δαπανών Ελλάδα - ΕΕ
12/30/2018 Σύγκριση Εξέλιξης Δημοσίων Δαπανών Ελλάδα - ΕΕ
20
Σύγκριση Εξέλιξης Πρωτογενών Δημοσίων Δαπανών Ελλάδα - ΕΕ
12/30/2018 Σύγκριση Εξέλιξης Πρωτογενών Δημοσίων Δαπανών Ελλάδα - ΕΕ Πρωτογενείς δαπάνες = συνολικές δαπάνες-δαπάνες τόκων εξυπηρέτησης δημοσίου χρέους Πρωτογενείς δαπάνες = συνολικές δαπάνες-δαπάνες τόκων εξυπηρέτησης δημοσίου χρέους
21
12/30/2018 Συνολικές Δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης 2013 ανά κράτος-μέλος ΕΕ (μέρος 1) Source: Eurostat Last update: 04/03/2015 Part1: First set of countries 30/12/ :58 μμ
22
12/30/2018 Συνολικές Δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης 2013 ανά κράτος-μέλος ΕΕ (μέρος 2) Source: Eurostat Last update: 04/03/2015 Part 2: I have kept Greece in both sets for comparisons
23
Σύγκριση εξέλιξης μισθολογικής δαπάνης Ελλάδα - ΕΕ
12/30/2018 Σύγκριση εξέλιξης μισθολογικής δαπάνης Ελλάδα - ΕΕ Wage-bill Επίσης, μετράει εμμέσως το μέγεθος του δημοσίου τομέα, καθώς μετράει τη μισθολογική δαπάνη για τη συντήρηση αυτού.
24
Ερωτήσεις πρώτης διάλεξης
Πως ορίζεται το οικονομικό κύκλωμα και ποιος ο ρόλος του κράτους σε αυτό; Τι ορίζεται ως οικονομικό σύστημα; Ποια οικονομικά συστήματα γνωρίζετε και ποιος ο ρόλος του κράτους σε αυτά; Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες δημοσίων φορέων που συνιστούν τον δημόσιο τομέα της οικονομίας; Τι περιλαμβάνει ο στενός και τι ο ευρύτερος δημόσιος τομέας και με βάση ποια λογική γίνεται ο διαχωρισμός μεταξύ τους; Σε τι διαφοροποιούνται οι ΔΕΚΟ από τους υπόλοιπους δημόσιους φορείς; Σε τι διακρίνονται οι δημόσιοι από τους ιδιωτικούς φορείς (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) ως προς τους στόχους που επιδιώκουν; Σε τι διακρίνονται οι δημόσιοι από τους ιδιωτικούς φορείς (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) ως προς τα μέσα που χρησιμοποιούν για την επίτευξη των στόχων τους; Ποιος είναι ο μηχανισμός λήψης αποφάσεων στους ιδιωτικούς φορείς και ποιος στους δημόσιους φορείς;
25
Βιβλιογραφία Διαφάνειες Διαλέξεων, e-class: MG265&openDir=/5506ba00kQif Θ. Γεωργακόπουλος (2012), “Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομική (Δ’ Έκδοση)” , εκδόσεις Μπένος (Εισαγωγή) H. Rosen et al. (2009) “Δημόσια Οικονομική: Σύγχρονη Θεωρία και Ελληνική Πραγματικότητα”, εκδόσεις Κριτική (Κεφάλαιο 1) J.E. Stiglitz (1992) “Οικονομική του Δημόσιου Τομέα”, εκδόσεις Κριτική (Εισαγωγή) Θ. Γεωργακόπουλος et al. (2007), “Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία” (Έκδοση Ζ΄) , εκδόσεις Μπένος (Κεφάλαιο 4) Στατιστικά στοιχεία AMECO: EUROSTAT: en&pcode=tec00023 (Government Expenditure)
26
Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!
Καλή μελέτη! Ειρήνη Ανδριοπούλου
Παρόμοιες παρουσιάσεις
© 2024 SlidePlayer.gr Inc.
All rights reserved.