Πρακτικές Κριτικής Αναζήτησης και Αξιολόγησης στον ΠΙ κατά το Σχεδιασμό Εναλλακτικών Σχεδίων για τη Διδασκαλία της Γλώσσας από Τεταρτοετείς Φοιτητές1.

Παρουσίαση με θέμα: "Πρακτικές Κριτικής Αναζήτησης και Αξιολόγησης στον ΠΙ κατά το Σχεδιασμό Εναλλακτικών Σχεδίων για τη Διδασκαλία της Γλώσσας από Τεταρτοετείς Φοιτητές1."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Πρακτικές Κριτικής Αναζήτησης και Αξιολόγησης στον ΠΙ κατά το Σχεδιασμό Εναλλακτικών Σχεδίων για τη Διδασκαλία της Γλώσσας από Τεταρτοετείς Φοιτητές1 του Π.Τ.Δ.Ε. Ευαγγελία Μπουγατζέλη, ΕΔΙΠ, υποψήφια διδάκτορας Π.Τ.Δ.Ε. Έφη Παπαδημητρίου, Επίκουρη Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε. Μαρία Δούκα, Προπτυχιακή φοιτήτρια Π.Τ.Δ.Ε. 1. Όπου γίνεται αναφορά στο αρσενικό μόνο πρόσωπο (π.χ. φοιτητής, μαθητής) υπονοείται και το αντίστοιχο θηλυκό (φοιτήτρια, μαθήτρια).

2 Εννοιολογικό πλαίσιο έρευνας (1/3)
Ραγδαίες εξελίξεις στις τεχνολογίες και στις διαδικασίες επικοινωνίας Αμφισβήτηση της εξουσίας του βιβλίου και της σελίδας ως κυρίαρχων χώρων για την αναπαράσταση του νοήματος Διαδίκτυο και Παγκόσμιος Ιστός (ΠΙ) τείνουν να καταστούν ο βασικός δίαυλος ενημέρωσης, επικοινωνίας, διάδρασης και ψυχαγωγίας

3 Εννοιολογικό πλαίσιο έρευνας (2/3)
Μολονότι το Διαδίκτυο και ο ΠΙ χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο από εκπαιδευτικούς όσο και από μαθητές (PISA, 2009), δεν σχεδιάστηκαν για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ερώτημα: Κατά πόσο η χρήση του ΠΙ μπορεί να συνεισφέρει στην παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού; Για να εξοικειωθούν οι μαθητές με τους τρόπους αξιοποίησής του, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μάθουν πρώτα οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί να διαλέγονται κριτικά μαζί του.

4 Εννοιολογικό πλαίσιο έρευνας (3/3)
Κριτικός γραμματισμός διαδικτύου Κριτικός πολυτροπικός γραμματισμός Πολιτική οικονομία των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας Σύμφωνα με τη διευρυμένη έννοια του κριτικού γραμματισμού, η εκπαίδευση αποτελεί μια πολιτική δραστηριότητα, ο λόγος τοποθετείται εντός κοινωνικού-οικονομικού-πολιτικού πλαισίου, τα κείμενα (γλωσσικά/πολυτροπικά/ψηφιακά) και οι πληροφορίες τους δομούνται εντός συγκεκριμένων πολιτικών-οικονομικών και κοινωνικών πλαισίων, νοούνται ως εμπεριέχοντα πολιτική άποψη, και κατέχουν συγκεκριμένη θέση στο πολιτικό φάσμα. Έτσι, μέσω της διδασκαλίας του κριτικού γραμματισμού προσπαθούμε να κατανοήσουμε τις σχέσεις μεταξύ των κειμένων τις ιδεολογικές καταβολές των κειμένων τις σχέσεις ισχύος μεταξύ των κειμένων και να τοποθετήσουμε όλες αυτές τις πληροφορίες εντός ενός ευρύτερου πολιτισμικού πλαισίου. Εδώ, συμπορευόμαστε με την κριτική παιδαγωγική προσέγγιση, η οποία σκοπεύει: να αποκαλύπτει και να αποδομεί τις σχέσεις ισχύος, να βοηθά τους μαθητές να αποκτούν κριτική συνείδηση, να ενισχύει «περιθωριοποιημένες» οπτικές και τελικά να προάγει την ίδια τη δημοκρατία. Πολιτική οικονομία (μεθοδολογική προσέγγιση) : η κατανόηση ότι το οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο του κοινωνικού συστήματος, επηρεάζει δραματικά/καθορίζει τη διαμόρφωση του κοινωνικού αυτού συστήματος, την κοινωνική αλλαγή και τον ιστορικό μετασχηματισμό (Mosco 1986,27). Μέσω της οπτικής της πολιτικής οικονομίας, το διαδίκτυο αποκαλύπτει τον χαρακτήρα του όχι ως κάτι ουδέτερο/προερχόμενο από το πουθενά/χωρίς να ανήκει σε κανέναν, αλλά ως ένα περιβάλλον όπου αναπτύσσονται συμφέροντα και σχέσεις ισχύος μεταξύ ατόμων, ομάδων, οργανισμών και εταιρειών. Κατά συνέπεια, τίθενται θέματα όπως: Πρόσβαση σε πληροφορίες (τι είδους πρόσβαση, σε τι πληροφορίες), Έλεγχος περιεχομένου, Ιδιωτικοποίηση του κοινωνικού λόγου, Το διαδίκτυο ως εκπαιδευτικό και δημοκρατικό μέσο. Επομένως, οφείλουμε να εξετάσουμε ή να επανεξετάσουμε ερωτήματα, όπως τι συνιστά περιεχόμενο, ποιος ελέγχει το περιεχόμενο, πόσο κοστίζει το περιεχόμενο, πως αυτό το περιεχόμενο μπορεί να υπηρετήσει την εκπαίδευση. Κριτική παιδαγωγική προσέγγιση

5 Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα
Πώς ψάχνουν και εντοπίζουν πληροφορίες στον ΠΙ οι φοιτητές; Πώς αξιολογούν τις πληροφορίες που εντοπίζουν; Απώτερος σκοπός ήταν να διερευνηθεί η ύπαρξη ή μη πρακτικών κριτικού γραμματισμού , εάν, δηλαδή, οι φοιτητές εκλαμβάνουν την πληροφόρηση από τον ΠΙ όχι ως δεδομένη, αλλά την αμφισβητούν και προσπαθούν να δουν «πίσω από την οθόνη», θέτοντας ερωτήσεις όπως: γιατί υπάρχουν αυτές οι πληροφορίες/ποιος είναι ο σκοπός τους, ποιου τα συμφέροντα υπηρετούν/ποιου τα συμφέροντα υπονομεύουν, πώς λειτουργεί η αναζήτηση στον ΠΙ/πώς λειτουργεί ένας ιστότοπος, είναι απαραίτητο να λειτουργούν όπως λειτουργούν ή θα μπορούσαν να λειτουργούν διαφορετικά ή καλύτερα;

6 Μεθοδολογία (1/3) Συμμετείχαν 85 τεταρτοετείς φοιτητές (77 γυναίκες και 8 άνδρες), ηλικίας έως 25 ετών (μόνο 2 ήταν ηλικίας ετών), του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ. Εργάστηκαν ομαδικά, χωρισμένοι σε 19 ομάδες των 3-5 προσώπων η καθεμία. Ο σχηματισμός των ομάδων έγινε από τους ίδιους. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε νησίδα Η/Υ, στα πλαίσια 2 τρίωρων εργαστηρίων του μαθήματος «Πρακτικές διδασκαλίας πολυτροπικού λόγου». Α. Συμμετέχοντες

7 Μεθοδολογία (2/3) Στους φοιτητές δόθηκε κατάλογος με 6 ενότητες από τα σχολικά εγχειρίδια της Γλώσσας Δημοτικού και τους ζητήθηκε: να επιλέξουν ένα τμήμα από όποια ενότητα επιθυμούν οι ίδιοι και να σχεδιάσουν μία δραστηριότητα διδασκαλίας αντλώντας πληροφοριακούς πόρους από τον ΠΙ (δυνατότητα επιλογής έως 3 ιστοτόπων). Δ’, Ε’ και Στ’

8 Μεθοδολογία (3/3) δομημένη παρατήρηση των πρακτικών αναζήτησης και αξιολόγησης στον ΠΙ, η οποία ήταν : μη καλυμμένη μη συμμετοχική ανώνυμο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο (1o εργαστήριο), καταγραφή από τους ερευνητές των παρουσιάσεων των φοιτητών των ιστοτόπων που είχαν επιλέξει (1/ομάδα) και συμπλήρωση από τους φοιτητές φόρμας 4 ανοιχτών ερωτήσεων για έναν συγκεκριμένο ιστότοπο (2o εργαστήριο). Β. Τα δεδομένα συλλέχθησαν με: μη καλυμμένη (οι φοιτητές γνώριζαν ότι καταγράφονται οι πρακτικές τους), μη συμμετοχική (οι παρατηρητές δεν συμμετείχαν στις πρακτικές, ήταν άλλοι από τους ερευνητές, και προέρχονταν από τις ομάδες των φοιτητών. Επιλέχθηκαν τυχαία πριν την έναρξη της παρατήρησης και ήταν 2/ομάδα, ώστε να αυξηθεί η εγκυρότητα με τη σύγκριση δύο αναφορών για κάθε παρατήρηση),

9 Στάσεις απέναντι στον ΠΙ
Οι φοιτητές: χρησιμοποιούν τον ΠΙ τουλάχιστον 1 φορά καθημερινά για ενημέρωση/συνομιλία και ψυχαγωγία. 5 στους 10 δηλώνουν ότι το 1/3 του χρόνου τους για ενημέρωση / συνομιλία, αφορά σε εκπαιδευτικά θέματα. Πιστεύουν ότι, τόσο οι μαθητές όσο & οι εκπαιδευτικοί μπορούν με τον ΠΙ να: Βρίσκουν πληροφορίες για τα διάφορα θέματα που μελετούν (8 στους 10). Διερευνούν πρόσφατα γεγονότα (7 στους 10). Αναπτύσσουν την κριτική τους ικανότητα (6 στους 10). Βρίσκουν υλικό από αυθεντικές πηγές (4 στους 10). Οι φοιτητές είναι καθημερινοί χρήστες του ΠΙ. Η στάση τους απέναντί του είναι θετική. Κατά πόσο, όμως, είναι και κριτική;

10 Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (1/4)
Στην συντριπτική πλειονότητα (97%), οι φοιτητές: ψάχνουν σε ΠΙ μέσω μίας μόνο μηχανής αναζήτησης (αυτή της εταιρείας Google), αγνοούν την ύπαρξη άλλων μηχανών αναζήτησης, δεν συγκρίνουν μεταξύ τους, θεωρούν «φυσική» την πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες πληροφοριών μέσω μηχανών αναζήτησης και τις εμπιστεύονται ως «μοναδικές πύλες» προς πηγές πληροφόρησης, αγνοώντας συνέπειες από: τον εμπορικό χαρακτήρα των μηχανών αυτών, τους τρόπους που οι μηχανές αξιοποιούν τις «δωρεάν» αναζητήσεις των χρηστών για ίδιους σκοπούς, τη λειτουργία των μηχανών αναζήτησης (κυρίως κριτήρια εμφάνισης αποτελεσμάτων). Οι μηχανές αναζήτησης (μάλιστα, μόνο 1) αποτελούν το κύριο/μοναδικό εργαλείο με το οποίο οι φοιτητές πλοηγούνται και έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο του ΠΙ. Ανήκουν στην αποκαλούμενη «γενιά του Διαδικτύου», ή ακόμη «γενιά της Google» (όσοι έχουν γεννηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990) και δεν έχουν γνωρίσει έναν κόσμο χωρίς την άμεση διαθεσιμότητα διαδικτυακών ψηφιακών πληροφοριών. Αυτή η πρακτική αναζήτησης επιδρά καθοριστικά στο πως αντιμετωπίζουν και επιδρούν με το περιεχόμενο των πηγών. Οι φοιτητές είναι εξαρτημένοι σχεδόν αποκλειστικά από την Google. Παλιότερα λέγαμε ότι «ένα βιβλίο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο», τώρα είναι καιρός να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε κατά πόσο η Google αποτελεί το αποκλειστικό παράθυρό μας στον κόσμο του παγκόσμιου ιστού και τι συνέπειες έχει αυτή η αποκλειστικότητα…

11 Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (2/4)
Όλες οι ομάδες –πλην μίας- χρησιμοποίησαν την απλή αναζήτηση της Google. Ωστόσο, το 1/3 των φοιτητών δηλώνει ότι γνωρίζει και χρησιμοποιεί συχνά/πάντοτε σύνθετους τρόπους αναζήτησης στον ΠΙ. Οι φοιτητές νομίζουν ότι γνωρίζουν σύνθετους τρόπους αναζήτησης, γιατί χρησιμοποιούν περισσότερες από μία λέξεις. Αλλά, ακόμη και αυτό γίνεται με μη δομημένο τρόπο και έχει ως αποτέλεσμα την: ομογενοποίηση των πηγών πληροφόρησης (μη διάκριση τύπων πληροφοριών και άρα και τρόπου επεξεργασίας περιεχομένου), πλήρη εξάρτηση από κατάλογο αποτελεσμάτων της Google, ο οποίος, όμως, δομείται με κριτήρια άλλα από αυτά των χρηστών. Την κατάσταση επιδεινώνει και το γεγονός ότι επιλέγουν να δουν περαιτέρω, συνήθως πηγές που βρίσκονται σε πρώτες θέσεις καταλόγου αποτελεσμάτων και διαβάζοντας την εκεί περιγραφή τους. Έτσι, εντοπίζουν συναφείς με τον σκοπό τους πηγές, αλλά όχι κατ’ ανάγκη τις βέλτιστες. Η επικρατούσα αίσθηση ότι μέσω ενός μόνο περιβάλλοντος διεπαφής, αυτό της μηχανής αναζήτησης της Google, μπορώ να ψάξω τα πάντα, συσκοτίζει τις διάφορες πηγές πληροφόρησης (βιβλία, άρθρα, έρευνες, διατριβές, εκπαιδευτικό υλικό). Ωστόσο η διαφορετικότητα των πηγών συνδέεται στενά τόσο με την επεξεργασία και παρουσίαση του περιεχομένου των πληροφοριών, όσο και κυρίως με τους σκοπούς που εξυπηρετούν.

12 Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (3/4)
Οι περισσότερες ομάδες επέστρεφαν στην αρχική σελίδα των αποτελεσμάτων και από εκεί επέλεγαν κάτι άλλο, κάθε φορά που έκριναν ότι η πηγή που αρχικά εντόπισαν δεν ήταν η κατάλληλη για τους σκοπούς τους. Πολλοί δεν γνώριζαν: πού ψάχνει τις λέξεις που θέτουμε, η απλή αναζήτηση (4 στους 10), ποιος είναι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να εντοπίσουμε μια ειδική βάση δεδομένων που καλύπτει εκπαιδευτικά θέματα (6 στους 10), ποια είναι η πιο αξιόπιστη πηγή για να εντοπίσουμε άρθρα σχετικά με την εκπαίδευση (5 στους 10). Σχεδόν όλοι δεν γνώριζαν πώς να αποκωδικοποιούν τη διεύθυνση των πληροφοριακών πόρων (url) στον ΠΙ, μια πρακτική κριτικής ανάλυσης που μπορεί να αποκαλύψει πολλά για τον σκοπό και την ύπαρξη κάθε πηγής. Χαρακτηριστικά, όταν ρωτήθηκαν σχετικά με τη διεύθυνση της Google ( / οι απαντήσεις για το τι σημαίνει com αφορούσαν πρώτα το community και στη συνέχεια το commercial ή το company. Δεν προχωρούσαν στον αναστοχασμό σχετικά με τη σελίδα αποτελεσμάτων ή την αναζήτησή τους την ίδια, ώστε να προβαίνουν σε αλλαγή στη στρατηγική αναζήτησης. Π.χ. ομάδες που έψαξαν υλικό για την ενότητα «αυτόχθονες λαοί», έβαλαν αυτούσιο τον τίτλο της ενότητας (χωρίς εισαγωγικά, γιατί δεν γνώριζαν τη λειτουργία τους), στην μπάρα της απλής αναζήτησης της Google, πάτησαν enter και ξεκίνησαν να σκανάρουν την πρώτη σελίδα αποτελεσμάτων… Εναλλακτικές στρατηγικές (εκτός της χρήσης των εισαγωγικών) θα ήταν να προσθέσουν τον τύπο της πηγής που αναζητούν (π.χ. «εκπαιδευτικό υλικό»), να χρησιμοποιήσουν συνώνυμα (π.χ. γηγενείς, αφού πρώτα αποσαφηνίσουν τους όρους ή σχεδιάσουν μια δραστηριότητα πάνω σ’ αυτό), κτλ. Η πρακτική τους παρουσίαζε τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς κατά την οποία επιλέγονται άμεσα πόροι που περιέχουν αρκετές πληροφορίες, αλλά όχι κατ’ ανάγκη τις βέλτιστες διαθέσιμες (just enough information is good enough). Ωστόσο, το ζήτημα εδώ είναι ότι αυτή η συμπεριφορά πρέπει να έχει ορθολογικό χαρακτήρα, θα πρέπει δηλαδή ξεκάθαρα να κρίνουμε το γιατί προβαίνουμε στις επιλογές που προβαίνουμε, κάτι που δεν φάνηκε στην πρακτική των φοιτητών.

13 Πρακτικές αναζήτησης στον ΠΙ (4/4)
Η συντριπτική πλειοψηφία (94%) θεωρεί πετυχημένες τις αναζητήσεις της, γιατί «πάντα βρίσκω κάτι σχετικό με αυτό που ψάχνω». Ελάχιστοι (μόλις 6%) θεωρούν ότι απέτυχαν στην αναζήτησή τους, εξαιτίας: συνθετότητας θέματος αναζήτησης (βιβλιογραφία για μαθησιακές δυσκολίες, σύνδρομα down, rett, williams), τρόπου αναζήτησης σε ΠΙ. Γενικά, αγνοούν: τι είδους πρόσβαση έχουν στον ΠΙ, μέσω ποιων καναλιών και τρόπων την αποκτούν, σε τι είδους πηγές αποκτούν πρόσβαση, ποιος τις επιλέγει και γιατί. Η πρόσβαση στον ΠΙ θεωρείται εύκολη και δεδομένη. Η πεποίθηση αυτή συσκοτίζει τον κριτικό αναστοχασμό και τη διατύπωση ερωτημάτων για την ίδια την πρόσβαση. Συμπερασματικά, τόσο από την παρατήρηση των αναζητήσεων, όσο και από τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο, είναι ότι οι φοιτητές εύκολα διαθέτουν πρόσβαση σε πληροφορίες του ΠΙ. Το ερώτημα είναι αυτή η πρόσβαση πραγματοποιείται μέσω ποιών καναλιών και τρόπων και αφορά σε τι είδους πληροφορίες (access through what and access to what).

14 Πρακτικές ανάγνωσης στον ΠΙ
διαβάζουν θέμα, τίτλο, ευρετήριο ενός ιστότοπου (7 στους 10), σαρώνουν για λέξεις-κλειδιά (5 στους 10), διαβάζουν λέξη προς λέξη (3 στους 10), διαβάζουν χωρίς ένδειξη/ βοήθεια (1 στους 10). Δηλώνουν ότι κατά την ανάγνωση στον ΠΙ, συνήθως: Ωστόσο, τόσο από παρατήρηση όσο και από καταγραφή παρουσιάσεων ιστότοπων, φάνηκε ότι το ποσοστό εκείνων που διαβάζουν και κατανοούν θέμα, τίτλο, ευρετήριο ενός ιστότοπου, δηλαδή στοιχεία δομής (που αποκαλύπτουν περιεχόμενο και σκοπό ύπαρξής πληροφοριών), είναι πολύ μικρότερο. Αντίθετα, η σάρωση για εντοπισμό προεπιλεγμένων λέξεων ή φράσεων αποτελεί την κύρια πρακτική ανάγνωσης, τόσο κατά την ανάγνωση αποτελεσμάτων μιας αναζήτησης, όσο και κατά την ανάγνωση εντός ενός ιστότοπου.

15 Πρακτικές αξιολόγησης στον ΠΙ (1/3)
συγκρίνοντας με άλλες πηγές στον ΠΙ (50%), συγκρίνοντας με έντυπες πηγές (29%), συζητώντας με συμφοιτητές/διδάσκοντες (21%). Αξιολογούν πηγές πληροφόρησης στον ΠΙ : Αυτή η αξιολόγηση βασίζεται αποκλειστικά σχεδόν σε στοιχεία μορφής και σχεδιασμού. Π.χ. επιλέγουν στοιχεία πολυτροπικότητας (κυρίως βίντεο) με βάση ηλικία μαθητών στους οποίους απευθύνονται και εκπαιδευτικούς στόχους που έχουν θέσει οι ίδιοι. Δε συγκρίνουν το ίδιο θέμα σε διαφορετικούς ιστότοπους με βάση ταυτότητα και σκοπούς παρόχων. (Καμία ομάδα δεν έψαξε σκόπιμα στοιχεία προέλευσης δημιουργών). Ούτε ελέγχουν το βαθμό επεξεργασίας των πληροφοριών (πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές πληροφόρησης). Μέσα στον ΠΙ μπορούμε ταχύτατα να εντοπίσουμε και να επιλέξουμε κομμάτια πληροφοριών. Είναι το ανάλογο της αίσθησης ενός καταναλωτή εμπορικού κέντρου, η αίσθηση ότι μπορούμε άμεσα να ικανοποιήσουμε όλες τις καταναλωτικές μας ανάγκες, επιλέγοντας προϊόντα και υπηρεσίες. Ο κατακερματισμός των πληροφοριών στον ΠΙ επιτείνει την αποπλαισίωσή τους και την αντιμετώπισή τους ως καταναλωτικό προϊόν. Αποτελεί ερώτημα εάν μπορούν να διακρίνουν στοιχεία που αποτελούν φήμες, ή ακόμη και πληροφορίες που διαδίδονται σκόπιμα με στόχο να βλάψουν. Ο έλεγχος των πηγών θα πρέπει να γίνεται όχι με σκοπό την εξακρίβωση της μία και μοναδικής αλήθειας, γιατί δεν υπάρχει πληροφορία ουδέτερη. Αντίθετα, οι πληροφορίες πάντα απηχούν την οικονομική και κοινωνική προέλευσή τους, και αυτή η αποπλαισίωσή τους στον ΠΙ συσκοτίζει την ίδια την πολιτική οικονομία των πληροφοριών.

16 Πρακτικές αξιολόγησης στον ΠΙ (2/3)
ιστότοπους εκπαιδευτικών (5 στους 10), ιστότοπους επίσημους -Υπουργείο Παιδείας και οργανισμών όπως National Geographic, Unicef- (4 στους 10), δημοφιλείς ιστότοπους (1 στους 10). Εμπιστεύονται πληροφορίες από: Όλες οι ομάδες κατά την παρατήρηση ξεκίνησαν από τον επίσημο ιστότοπο του Υπουργείο Παιδείας και επέλεξαν συνδέσμους μέσω αυτού του ιστότοπου. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί, ότι σε καμία σχεδόν περίπτωση δεν «στάθηκαν» σε στοιχεία δημιουργού των πληροφοριών και διερεύνησης των σκοπών του. Αντίθετα, φαίνεται ότι θεώρησαν ως δεδομένη την ακρίβεια και την εγκυρότητα των πληροφοριών που ήταν αναρτημένες σε blogs εκπαιδευτικών (δεν αναρωτήθηκαν και δεν έψαξαν περαιτέρω για το ποιόν του δημιουργού, υπέθεσαν ότι ήταν εκπαιδευτικός από τα συμφραζόμενα, ούτε αναζήτησαν πληροφορίες σχετικά με το πλαίσιο στο οποίο πραγματοποιήθηκε ή όχι η προτεινόμενη από τον εκπαιδευτικό δραστηριότητα), στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου (δεν συνειδητοποίησαν π.χ. ότι ο τρόπος παρουσίασης εκεί των πληροφοριών και η ύπαρξη ή μη συνδέσμων σε συγκεκριμένα σημεία απηχεί την επίσημη εκπαιδευτική πολιτική…) σε ιστότοπους οργανισμών όπως η Unicef, National Geographic etc., έχοντας ως δεδομένο ότι «οι πληροφορίες είναι αξιόπιστες, γιατί και οι οργανισμοί είναι αξιόπιστοι», αλλά δεν μπορούσαν ή δεν είχαν ψάξει π.χ. τους σκοπούς τους, τις πολιτικές τους κτλ., Αυτή η απουσία από μέρους των φοιτητών διερεύνησης του φορέα του ιστότοπου και των σκοπών του, είχε ως συνέπεια να επιλέγουν για την εργασία τους πληροφορίες όχι με βάση την επωνυμία, το κύρος και το σκοπό (εμπορικός, δημόσιος, εκπαιδευτικός κτλ) των δημιουργών τους, αλλά με βάση στοιχεία μορφής (κυρίως εικόνες και βίντεο) που θα εξυπηρετούσαν τον στόχο τους ως εκπαιδευτικών να κινήσουν το ενδιαφέρον των παιδιών. Η παρατήρηση της αξιολόγησης παρείχε επαρκείς αποδείξεις ότι οι φοιτητές δεν συνειδητοποιούν το βαθμό που ο δημιουργός διαμορφώνει το νόημα και τα μηνύματα κυρίως στα οπτικά μέσα επικοινωνίας (π.χ. αποσιώπηση εναλλακτικών οπτικών, φιλτραρισμένες ή υπαινισσόμενες απόψεις, έμφαση σε συγκεκριμένες ιδέες κτλ).

17 Πρακτικές αξιολόγησης στον ΠΙ (3/3)
Αξιολογούν ως χρήσιμες τις πληροφορίες, εάν: παρουσιάζονται με ελκυστικό τρόπο -π.χ. κίνηση/βίντεο- (3 στους 10) διαθέτουν εύκολη πρόσβαση -ελάχιστος χρόνος απόκρισης, απουσία κωδικών-(3 στους 10) παρέχουν συνδέσμους για περαιτέρω εξέταση θέματος (2 στους 10) περιεχόμενο ταιριάζει με σκοπούς τους (2 στους 10). Μόνο 1 στους 5, συνδέει τη χρησιμότητα πληροφοριών με ζητήματα: προέλευσης, γλώσσας (ελληνικά), επικαιρότητας, πολύπλευρης/σφαιρικής ενημέρωσης, υπηρεσίας blogger της google «όταν ταιριάζουν με τις μαθησιακές και παιδαγωγικές θεωρίες που υποστηρίζω»

18 Διερεύνηση κριτικού γραμματισμού:
H περίπτωση του (1/7) Περιγραφή ιστοτόπου: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ (2/3) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (1/3)* Μορφή (8%) Περιεχόμενο (12%) Σκοπός (9%) Πολυτροπικότητα/ οπτικοποίηση* (28%) Εύρος* (24%) Εγκυρότητα/ αξιοπιστία (6%) Άλλο* (13%) «προσφέρει γνώσεις», «ενημερωνόμαστε για τις εξελίξεις μέσω ζωντανών εικόνων, επομένως είναι σε μεγάλο βαθμό αξιόπιστο» Αρχικά, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι παρότι ζητήθηκε η περιγραφή του ιστοτόπου, το 1/3 των απαντήσεων αφορούσε στην αξιολόγησή του, ως επί το πλείστον θετική από τη μεριά των φοιτητών («προσφέρει γνώσεις», «ενημερωνόμαστε για τις εξελίξεις μέσω ζωντανών εικόνων, επομένως είναι σε μεγάλο βαθμό αξιόπιστο»). Ίσως αυτή η πρακτική να οφείλεται στην υψηλή δημοφιλία του ιστοτόπου, δηλ. οι φοιτητές ίσως δεν αισθάνονται την ανάγκη να περιγράψουν κάτι που θεωρούν ότι όλοι γνωρίζουν και χρησιμοποιούν… Η πολυτροπικότητα/οπτικοποίηση των πληροφοριών και κυρίως η παρουσία βίντεο, εκτιμάται ιδιαίτερα από τους φοιτητές, γιατί πιστεύουν ότι με την πολυτροπικότητα και κυρίως με την οπτικοποίηση οι πληροφορίες γίνονται «πιο κατανοητές και ευχάριστες για τα παιδιά». Όσον αφορά στο εύρος, αυτό αναφέρεται τόσο σχετικά με την πληθώρα των πληροφοριών, που μεταφράζεται σε ευρεία κάλυψη των θεμάτων, όσο και σχετικά με το ό,τι τροφοδοτείται από όλους και απευθύνεται προς όλους. Το εύρος του ιστοτόπου αξιολογείται από τους φοιτητές κατά βάση θετικά (μόνο ένας παρατηρεί ότι «ο ιστότοπος είναι αναξιόπιστος, καθώς ο καθένας μπορεί να ανεβάσει ό,τι θέλει»). «ο ιστότοπος είναι αναξιόπιστος, καθώς ο καθένας μπορεί να ανεβάσει ό,τι θέλει» «[…] ευχάριστο στη χρήση του από τα παιδιά. Οι πληροφορίες που παρέχει είναι σαφείς, κατανοητές, ευχάριστες και ευκολοδιάβαστες […] » «Ενδιαφέρον», «χρήσιμο», «ψυχαγωγικό», «διασκεδαστικό», «πρακτικό», «βοηθητικό» «πιο κατανοητές και ευχάριστες για τα παιδιά»

19 Διερεύνηση κριτικού γραμματισμού:
H περίπτωση του (2/7) Σκοπός δημιουργίας ιστότοπου: «ο ιστότοπος δημιουργήθηκε αρχικά τυχαία» «για τις ανάγκες όλων των ανθρώπων» «δεν νομίζω ότι δημιουργήθηκε για ένα συγκεκριμένο σκοπό, γιατί τα βίντεο τα ανεβάζει ο κόσμος» «Ο σκοπός δημιουργίας του, θεωρώ ότι είναι εμπορικός και πολιτικός και βοηθά την προώθηση συμφερόντων. Οι χρήστες, όμως, χρησιμοποιούν το youtube πολλές φορές απερίσκεπτα, μη γνωρίζοντας ή αδιαφορώντας για τα συμφέροντα» «Αποτελεί σημαντικό εργαλείο για το μάθημα. Δημιουργεί ενδιαφέρον στα παιδιά» Επικοινωνία/αλληλεπίδραση «Για να μοιράζονται οι χρήστες τις γνώσεις, τις εμπειρίες και τις ιδέες τους» Οπτικοποίηση πληροφοριών «Για να δίνει τη δυνατότητα να έχουμε οπτική επαφή με θέματα που μας αφορούν» «Για την ανάδειξη του πολυτροπικού λόγου», «οπτικοποιεί γραπτό κείμενο» Διδασκαλία «Αποτελεί σημαντικό εργαλείο για το μάθημα. Δημιουργεί ενδιαφέρον στα παιδιά» Προώθηση συμφερόντων Μόνο 1 στους 5 φοιτητές δηλώνει ότι ο συγκεκριμένος ιστότοπος δημιουργήθηκε για την προώθηση συμφερόντων (κυρίως οικονομικών). Χαρακτηριστικά σημειώνουν, «ο σκοπός δημιουργίας του, θεωρώ ότι είναι εμπορικός και πολιτικός και βοηθά την προώθηση συμφερόντων. Οι χρήστες όμως, χρησιμοποιούν το youtube πολλές φορές απερίσκεπτα, μη γνωρίζοντας ή αδιαφορώντας για τα συμφέροντα». Ωστόσο, οι περισσότεροι φοιτητές (4 στους 5) δεν συνειδητοποιούν το οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο της δημιουργίας της συγκεκριμένης πλατφόρμας, σημειώνοντας χαρακτηριστικά : «ο ιστότοπος δημιουργήθηκε αρχικά τυχαία», «για τις ανάγκες όλων των ανθρώπων», «δεν νομίζω ότι δημιουργήθηκε για ένα συγκεκριμένο σκοπό, γιατί τα βίντεο τα ανεβάζει ο κόσμος» «Για να δίνει τη δυνατότητα να έχουμε οπτική επαφή με θέματα που μας αφορούν» «Για την ανάδειξη του πολυτροπικού λόγου» «[…] οπτικοποιεί γραπτό κείμενο» «Για να μοιράζονται οι χρήστες τις γνώσεις, τις εμπειρίες και τις ιδέες τους»

20 Διερεύνηση κριτικού γραμματισμού:
H περίπτωση του (3/7) «Για ποιους λόγους θα επιλέγατε να είστε/ή να μην είστε ένας από τους δημιουργούς του ιστότοπου;» Αναγνώριση αξίας (69%)* Κοινοποίηση υλικού (23%) Κριτική αξιολόγηση υλικού (5%)* Προσωπικά συμφέροντα (3%)* ΝΑΙ (4 στους 10): «Θα μπορούσα να είμαι ένας από τους δημιουργούς. Η ύπαρξη του youtube είναι ιδιαίτερα σημαντική για ανθρώπους κάθε ηλικίας, οποιασδήποτε εθνότητας και πολιτισμικού υπόβαθρου και οποιουδήποτε επαγγελματικού κλάδου, καθώς προσφέρει μια τεράστια ποικιλία κάθε είδους παρουσίασης βίντεο» Επισήμανση για τον όρο «δημιουργός ιστότοπου» (σε αντιδιαστολή ιστότοπος/εκδοτικός οίκος) Δεν υπήρξε κάποια διευκρινιστική ερώτηση από μέρους των φοιτητών, ωστόσο από τις απαντήσεις τους, μεγάλο ποσοστό δείχνει να μην κατανοεί τη διάκριση μεταξύ αυτού που «παρέχει υλικό στον ιστότοπο» και αυτού που «διαχειρίζεται τον ιστότοπο» («Θα μπορούσε ο καθένας να είναι ο δημιουργός ενός τέτοιου ιστότοπου», «Ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει δικό του κανάλι και να ανεβάσει κάποιο βίντεο», «Φυσικά, γιατί ασχολούμαι πολύ με το συγκεκριμένο ιστότοπο»). Ναι (απαντούν καταφατικά στο να γίνουν δημιουργοί του ιστότοπου) αναγνωρίζουν την αξία και κατά συνέπεια υιοθετούν θετική στάση απέναντί του «Θα μπορούσα να είμαι ένας από τους δημιουργούς. Η ύπαρξη του youtube είναι ιδιαίτερα σημαντική για ανθρώπους κάθε ηλικίας, οποιασδήποτε εθνότητας και πολιτισμικού υπόβαθρου και οποιουδήποτε επαγγελματικού κλάδου, καθώς προσφέρει μια τεράστια ποικιλία κάθε είδους παρουσίασης βίντεο» Κριτική αξιολόγηση υλικού (5%) «…τα βίντεο που ανεβαίνουν είναι αξιόπιστα και έγκυρα. Σε αντίθετες περιπτώσεις τα βίντεο κατεβαίνουν και χαρακτηρίζονται ως ακατάλληλα για το συγκεκριμένο θέμα ή περίεργα» Προσωπικά συμφέροντα (3%) «Είναι ο καλύτερος, ίσως και ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσεις χρήματα» «[…] είναι και ο καλύτερος, ίσως και ο μοναδικός τρόπος, για να κερδίσεις χρήματα» «[…] τα βίντεο που ανεβαίνουν είναι αξιόπιστα και έγκυρα. Σε αντίθετες περιπτώσεις τα βίντεο κατεβαίνουν και χαρακτηρίζονται ως ακατάλληλα για το συγκεκριμένο θέμα ή περίεργα»

21 Διερεύνηση κριτικού γραμματισμού:
H περίπτωση του (4/7) «Για ποιους λόγους θα επιλέγατε να είστε/ή να μην είστε ένας από τους δημιουργούς του ιστότοπου;» Τεχνικές γνώσεις (39%) Έλλειψη αυτοπεποίθησης (19%) Ιδεολογία (19%)* Έλλειψη ενδιαφέροντος (17%) Οικονομική επιβάρυνση (4%) ΟΧΙ (6 στους 10): «Όχι, αφού .com (company)» «Όχι, γιατί δεν θα δημιουργούσα έναν ιστότοπο στον οποίο χρήστες θα κοινοποιούσαν βίντεο άκριτα» «Όχι δεν θα μπορούσα. Πολλά από τα περιεχόμενα είναι ενάντια στην ιδεολογία μου και η διαχείρισή του απαιτεί μεγάλη ευθύνη» «[…] θεωρώ πώς ο συγκεκριμένος ιστότοπος υποστηρίζεται από “σημαντικούς” επιχειρηματίες, για να προβάλλουν τις οποιεσδήποτε διαφημίσεις και videos επιθυμούν» Όχι (απαντούν αρνητικά στο να γίνουν δημιουργοί του ιστότοπου) Ιδεολογία (19%): «Όχι, αφού .com (company)» «Όχι, γιατί δεν θα δημιουργούσα έναν ιστότοπο στον οποίο χρήστες θα κοινοποιούσαν βίντεο άκριτα» «Όχι δεν θα μπορούσα. Πολλά από τα περιεχόμενα είναι ενάντια στην ιδεολογία μου και η διαχείρισή του απαιτεί μεγάλη ευθύνη» «[…] θεωρώ πώς ο συγκεκριμένος ιστότοπος υποστηρίζεται από “σημαντικούς” επιχειρηματίες, για να προβάλλουν τις οποιεσδήποτε διαφημίσεις και videos επιθυμούν» Έλλειψη ενδιαφέροντος (17%) : «Δεν θα ήθελα να ασχοληθώ τόσο διεξοδικά με τα βίντεο», «Προτιμώ να είμαι απλή χρήστης και όχι διαχειρίστρια»

22 Διερεύνηση κριτικού γραμματισμού:
H περίπτωση του (5/7) Προτάσεις βελτίωσης ιστότοπου: ΟΧΙ (1 στους 10) «Θεωρώ ότι (ο ιστότοπος) δε χρειάζεται κάποια βελτίωση»

23 Διερεύνηση κριτικού γραμματισμού:
H περίπτωση του (6/7) Προτάσεις βελτίωσης ιστότοπου: ΝΑΙ (9 στους 10): Δημιουργία φίλτρων (54%) Εκπαίδευση (22%)* Εγκυρότητας/ αξιοπιστίας «Θα πρότεινα περισσότερα βίντεο εκπαιδευτικού περιεχομένου και σχόλια εκπαιδευτικών» «Τα βίντεο που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς με σκοπό τη χρήση τους ως εκπαιδευτικό υλικό, θα πρέπει να ελέγχονται από έναν φορέα ο οποίος θα κρίνει την είσοδο ή μη αυτού του υλικού στα σχολεία» «Να γίνει πιο κατάλληλο για τα παιδιά» Προστασίας* Αναζήτησης* «[…] να μην προβάλλονται βίντεο με άσεμνο, βίαιο, προσβλητικό περιεχόμενο, ειδικά όταν μπαίνεις στην ιστοσελίδα χωρίς να τα έχεις επιλέξει και να προστατεύονται τα δικαιώματα (ατομικά), γιατί κάποιοι ανεβάζουν βίντεο με πρόσωπα που δεν το γνωρίζουν και βρίσκονται εκτεθειμένα» Δημιουργία φίλτρων εγκυρότητας/αξιοπιστίας («Να έλεγχεται με περισσότερη συνείδηση –από τη μεριά αυτού που ανεβάζει υλικό- το υλικό που ανεβαίνει στον ιστότοπο και να παρουσιάζεται πιο ξεκάθαρα ο λόγος που ανεβαίνει και το ποιος το ανεβάζει») προστασίας (9%) («να μην προβάλλονται βίντεο με από άσεμνο, βίαιο, προσβλητικό περιεχόμενο, ειδικά όταν μπαίνεις στην ιστοσελίδα χωρίς να τα έχεις επιλέξει και να προστατεύονται τα δικαιώματα (ατομικά), γιατί κάποιοι ανεβάζουν βίντεο με πρόσωπα που δεν το γνωρίζουν και βρίσκονται εκτεθειμένα») αναζήτησης(καλύτερη κατηγοριοποίηση περιεχομένου) «Να δημιουργηθούν κατηγορίες συγκεκριμένες για ευκολότερη εύρεση πληροφοριών» Εκπαίδευση «Θα πρότεινα περισσότερα βίντεο εκπαιδευτικού περιεχομένου και σχόλια εκπαιδευτικών». «Τα βίντεο που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς με σκοπό τη χρήση τους ως εκπαιδευτικό υλικό, θα πρέπει να ελέγχονται από έναν φορέα ο οποίος θα κρίνει την είσοδο ή μη αυτού του υλικού στα σχολεία». «Να γίνει πιο κατάλληλο για τα παιδιά» «Να δημιουργηθούν κατηγορίες συγκεκριμένες για ευκολότερη εύρεση πληροφοριών» Δημιουργία εκπαιδευτικού – αποκλειστικά καναλιού Γενικά Ενίσχυση περιεχομένου Στα ελληνικά

24 Διερεύνηση κριτικού γραμματισμού:
H περίπτωση του (7/7) Προτάσεις βελτίωσης ιστότοπου: Αποκλεισμός άσεμνου/βίαιου/προσβλητικού περιεχομένου (8%)* Περιορισμός εμπορευματοποίησης μέσω διαφημίσεων (5%) Διατήρηση σχολίων για βελτίωση και εμπλουτισμό υλικού (4%) Ανάρτηση περισσότερων πληροφοριών (3%) Τεχνικά ζητήματα (3%) ΝΑΙ (9 στους 10): Δημιουργία φίλτρων εγκυρότητας/αξιοπιστίας («Να έλεγχεται με περισσότερη συνείδηση –από τη μεριά αυτού που ανεβάζει υλικό- το υλικό που ανεβαίνει στον ιστότοπο και να παρουσιάζεται πιο ξεκάθαρα ο λόγος που ανεβαίνει και το ποιος το ανεβάζει») προστασίας (9%) («να μην προβάλλονται βίντεο με από άσεμνο, βίαιο, προσβλητικό περιεχόμενο, ειδικά όταν μπαίνεις στην ιστοσελίδα χωρίς να τα έχεις επιλέξει και να προστατεύονται τα δικαιώματα (ατομικά), γιατί κάποιοι ανεβάζουν βίντεο με πρόσωπα που δεν το γνωρίζουν και βρίσκονται εκτεθειμένα») αναζήτησης(καλύτερη κατηγοριοποίηση περιεχομένου) «Να δημιουργηθούν κατηγορίες συγκεκριμένες για ευκολότερη εύρεση πληροφοριών» Εκπαίδευση «Θα πρότεινα περισσότερα βίντεο εκπαιδευτικού περιεχομένου και σχόλια εκπαιδευτικών». «Τα βίντεο που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς με σκοπό τη χρήση τους ως εκπαιδευτικό υλικό, θα πρέπει να ελέγχονται από έναν φορέα ο οποίος θα κρίνει την είσοδο ή μη αυτού του υλικού στα σχολεία». «Να γίνει πιο κατάλληλο για τα παιδιά»

25 Συνεπώς… Μήπως είναι καιρός να αρχίσουμε να αναστοχαζόμαστε και να εφαρμόζουμε πρακτικές κριτικού γραμματισμού στον ΠΙ;

26 Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!
Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!