ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

2 Α΄ ΜΕΡΟΣ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

3 Με τον όρο Αρχαία Ελληνική Γραμματεία εννοούμε το σύνολο των γραπτών μνημείων της ελληνικής αρχαιότητας που αποτελούν εκδηλώσεις ανώτερης πνευματικής δημιουργίας. Αυτά τα γραπτά μνημεία τα διακρίνουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Ποιητικά έργα (ποίηση: δημιούργημα όπου κυριαρχεί η φαντασία και το συναίσθημα και γι’ αυτό προηγήθηκε του πεζού λόγου). Πεζά έργα (πεζός λόγος, όπου κυριαρχεί η κρίση)

4 Εξελικτικά καλλιεργήθηκαν τρία είδη ποίησης, που το καθένα χαρακτηρίζει την εποχή του και υποδιαιρείται σε άλλα επιμέρους: ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

5 ηρωικό έπος Επική ποίηση διδακτικό έπος ελεγεία Λυρική ποίηση επίγραμμα ίαμβος μέλος χορική ποίηση Δραματική ποίηση τραγωδία κωμωδία σατυρικό δράμα

6 Και στον πεζό λόγο καλλιεργήθηκαν τρία γενικά είδη:
Ιστορία Φιλοσοφία Ρητορική

7 β. Διδακτικό έπος: Ησίοδος 2. Λυρική ποίηση
ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΑΡΧΑΪΚΗ (από τον 8ο αι.π.Χ. έως τους Περσικούς πολέμους, 500 π.Χ.) Α. ΠΟΙΗΣΗ 1. Επική ποίηση α. Ηρωικό έπος: Όμηρος β. Διδακτικό έπος: Ησίοδος 2. Λυρική ποίηση α. Ελεγεία (Καλλίνος, Μίμνερμος, Σόλων,Τυρταίος κ.ά.) β. Επίγραμμα (Σιμωνίδης ο Κείος) γ. Ίαμβος (Αρχίλοχος, Ιππώναξ κ.ά.) δ. Μέλος (Τέρπανδρος, Αλκαίος, Σαπφώ, Ανακρέων) ε. Χορική ποίηση (Αλκμάν, Στησίχορος, Πίνδαρος κ.ά.)

8 Β. ΠΕΖΟΣ ΛΟΓΟΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ Λογογράφοι: Εκαταίος ο Μιλήσιος Ελλάνικος ο Μυτιληναίος ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ι. Ίωνες Φιλόσοφοι: Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ξενοφάνης, Ηράκλειτος ΙΙ. Η φιλοσοφία στην Κάτω Ιταλία: Πυθαγόρας ΙΙΙ. Οι Ελεάτες φιλόσοφοι: Παρμενίδης, Ζήνων ο Ελεάτης, Εμπεδοκλής

9 ΑΤΤΙΚΗ Η΄ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (από τους Περσικούς πολέμους έως το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, 323 π.Χ
Η αττική διάλεκτος υιοθετείται από όλες τις ελληνικές πόλεις και γίνεται πανελλήνια. Γι’ αυτό η περίοδος αποκαλείται «αττική». Τα παραγόμενα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά έργα είναι πρότυπα σε όλες τις εποχές. Γι αυτό η περίοδος ονομάζεται και κλασική. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

10 5ος αι. (αιώνας του Περικλή)
- Ευρεία κυριαρχία της Αθήνας σε όλους τους τομείς. - Ενισχύεται το δημοκρατικό πολίτευμα. - Η πόλη γίνεται κέντρο της ελληνικής παιδείας. - Η λογοτεχνία είναι αθηναϊκή και στην ουσία της «πολιτική», γιατί συνδέεται με την πόλη.

11 5ος αι. π.Χ. Γεννιούνται δύο είδη που έμελλαν να επιζήσουν σε
όλες τις λογοτεχνίες μέχρι σήμερα: Ιστορία και Θέατρο τραγικό ή κωμικό

12 4ος αι. π.Χ. Είναι ο αιώνας της αττικής ρητορικής και του φιλοσοφικού στοχασμού δικανικής ή πολιτικής

13 δράμα > δράω -ῶ (=πράττω)
Δραματική ποίηση Ζωντανεύει ένα γεγονός που εξελίσσεται μπροστά στους θεατές, όπως δηλώνει και το όνομά της δράμα > δράω -ῶ (=πράττω)

14 ΤΟ ΔΡΑΜΑ Ορισμός: Σύνθετη ποιητική δημιουργία που προοριζόταν για παράσταση Υπήρχαν στοιχεία από το έπος και τη λυρική ποίηση Συμμετέχουσες τέχνες: λόγος, μουσική, όρχηση

15 Προέλευση του δράματος
Από τις θρησκευτικές τελετές, τα δρώμενα (ιερές συμβολικές πράξεις) στην αρχαία Ελλάδα. Υπήρχαν θρησκευτικές εκδηλώσεις με δραματικό χαρακτήρα, π.χ. τα Ελευσίνια μυστήρια. Λαμπρότερα ήταν τα δρώμενα στις τελετουργικές γιορτές για τη γονιμότητα και τη βλάστηση που γίνονταν προς τιμήν του Διονύσου. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

16 Ο θεός Διόνυσος Θεός του αμπελιού και του κρασιού.
Προσωποποίηση των δυνάμεων της φύσης και του κύκλου των εποχών. Ακολουθία του οι Σάτυροι (δαίμονες της φύσης με δασύτριχο σώμα, μύτη πλακουτσωτή και πόδια, αυτιά και ουρά τράγου). Παρακινούσε σε γλέντι και χαρά. Η λατρεία του ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στις λαϊκές τάξεις και τους αγρότες και υποστηρίχτηκε πολύ από τους τοπικούς άρχοντες.

17 Χαρακτηριστικά της λατρείας του Διονύσου:
Η ιερή μανία που προκαλεί την έκσταση (=συναισθηματική μέθη) Η θεοληψία (ο πιστός ένιωθε ότι κατέχεται από πνεύμα του λατρευόμενου θεού) Ο έξαλλος ενθουσιασμός των οπαδών Το μιμητικό στοιχείο στη φωνή και στις κινήσεις των πιστών για να εκφράσουν συναισθηματικές καταστάσεις. Η μεταμφίεση των πιστών σε Σατύρους, ζωόμορφους ακόλουθους του θεού

18 Απαρχές του δράματος Στις μεταμφιέσεις των πιστών σε Σατύρους, καθώς και στο τραγούδι (διθύραμβος) που έψαλλαν χορεύοντας προς τιμήν του θεού βρίσκονται οι απαρχές του δράματος. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

19 Διθύραμβος Θρησκευτικό και λατρευτικό άσμα που τραγουδούσε ο ιερός θίασος των πιστών του Διονύσου, με συνοδεία αυλού, χορεύοντας γύρω από το βωμό του θεού. Πιθανότατα περιείχε και μια αφήγηση σχετική με τα παθήματα και τη ζωή του θεού. Την απόδοση της αφήγησης αναλάμβανε ο πρώτος των χορευτών, ο εξάρχων, που έκανε την αρχή στο τραγούδι. Χορός 50 χορευτών, μεταμφιεσμένων ίσως σε τράγους, εκτελούσε κυκλικά το διθύραμβο (κύκλιοι χοροί). Αρχικά ήταν αυτοσχέδιος και άτεχνος.

20 Από την αυτοσχέδια αυτή μορφή των λαϊκών λατρευτικών εκδηλώσεων παράγονται τα τρία είδη της δραματικής ποίησης: η τραγωδία η κωμωδία το σατυρικό δράμα

21 Η τραγωδία Πώς γεννήθηκε:
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η τραγωδία γεννήθηκε από τους αυτοσχεδιασμούς των πρωτοτραγουδιστών, των εξαρχόντων, και τον διθύραμβο.

22 Αρίων Ποιητής και μουσικός από τη Λέσβο (6ος αι. π.Χ.)
Συνέβαλε στην εξέλιξη του διθύραμβου από τον αρχέγονο αυτοσχεδιασμό σε έντεχνη μορφή. Πρώτος συνέθεσε διθύραμβο, του έδωσε λυρική μορφή και αφηγηματικό περιεχόμενο. Παρουσίασε τους χορευτές μεταμφιεσμένες σε Σατύρους, δηλ. με χαρακτηριστικά τράγων γι’ αυτό ονομάστηκε «ευρετής του τραγικού τρόπου»

23 Οι τραγόμορφοι τραγουδιστές ονομάζονταν τραγωδοί < τράγων ωδή, δηλ
Οι τραγόμορφοι τραγουδιστές ονομάζονταν τραγωδοί < τράγων ωδή, δηλ. άσμα του Χορού που είναι μεταμφιεσμένοι σε Σατύρους.

24 Θέσπις Πώς έγινε η μετάβαση από το διθύραμβο στην τραγωδία:
Μέσα 6ου. αι. π.Χ.: ο ποιητής Θέσπις από την Ικαρία (σημερινό Διόνυσο) στάθηκε απέναντι από το Χορό και συνδιαλέχθηκε με στίχους αντί να τραγουδήσει μια ιστορία άρχισε να την αφηγείται. Στη θέση του εξάρχοντος, εισήγαγε άλλο πρόσωπο, εκτός Χορού, τον υποκριτή (υποκρίνομαι=αποκρίνομαι), ηθοποιό, ο οποίος έκανε διάλογο με το Χορό, συνδυάζοντας το επικό στοιχείο (λόγος) με το λυρικό (μουσική)

25 Συνέπεια αυτής της καινοτομίας ήταν η γέννηση της τραγωδίας στην Αττική.

26 Η πρώτη επίσημη «διδασκαλία» (παράσταση) έγινε από τον Θέσπη το 534 π
Η πρώτη επίσημη «διδασκαλία» (παράσταση) έγινε από τον Θέσπη το 534 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια. Στην Αθήνα κυβερνούσε ο τύραννος Πεισίστρατος, ο οποίος ασκώντας φιλολαϊκή πολιτική ενίσχυσε τη λατρεία του Διονύσου, καθιέρωσε τα «Μεγάλα ή ἐν ἂστει Διονύσια» και η τραγωδία εντάχθηκε στο επίσημο πλαίσιο της διονυσιακής λατρείας. Με: τη γόνιμη επίδραση της επικής και της λυρικής ποίησης, - την ανάπτυξη της ρητορείας, - την εμφάνιση του φιλοσοφικού λόγου - τη συμβολή προικισμένων ατόμων η τραγωδία εξελίχθηκε ταχύτατα

27 Στην πορεία της η τραγωδία διατήρησε πολλά διονυσιακά στοιχεία:
- μεταμφίεση - Χορός - σκευή (=ενδυμασία) ηθοποιών Τα θέματά της όμως δεν είχαν σχέση με τον Διόνυσο. Στα εξωτερικά της χαρακτηριστικά όμως η τραγωδία δεν απαρνήθηκε τη διονυσιακή της προέλευση: Αποτελούσε μέρος της λατρείας του θεού κατά τη διάρκεια των εορτών του Οι παραστάσεις γίνονταν στον ιερό χώρο του Ελευθερέως Διονύσου, Οι ιερείς του κατείχαν τιμητική θέση στην πρώτη σειρά των επισήμων Οι νικητές των δραματικών αγώνων στεφανώνονταν με κισσό, το ιερό φυτό του Διονύσου. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

28 Τη σύνδεση της τραγωδίας με τη λατρεία του Διονύσου μαρτυρεί και το θέατρο προς τιμήν του (Διονυσιακό), στη νότια πλευρά της Ακρόπολης (σώζεται μέχρι σήμερα). Η δομή του αποτέλεσε το πρότυπο για όλα τα μεταγενέστερα αρχαία θέατρα.

29 Η ακμή της τραγωδίας: η εποχή και το κλίμα της
Συνθήκες ανάπτυξης: Η απαρχή της τραγωδίας είναι στενά συνδεδεμένη με την οργάνωση της πολιτικής ζωής και την ανάπτυξη της δράσης του πολίτη. Ανθεί ταυτόχρονα με την οργάνωση της πόλης κράτους της Αθήνας: - άμεση συμμετοχή των πολιτών στα κοινά ζητήματα - Εκκλησία του Δήμου, όπου γίνεται αντιπαράθεση απόψεων - διάλογος, σε κλίμα ελευθερίας, ισοτιμίας και ισηγορίας.

30 Αναπτύσσεται κυρίως κατά τη διάρκεια του «χρυσού αιώνα».
Η Αθήνα, μετά τη νίκη στους Περσικούς πολέμους: - διαθέτει μεγάλη ισχύ και δόξα - αποτελεί σπουδαίο πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο

31 Η δημοκρατική οργάνωση σηματοδοτεί όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης:
Επιστήμη Τέχνη Οικονομία ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

32 Το ηθικό υπόβαθρο της τραγωδίας
Οι τραγωδίες είναι σκηνικές παραστάσεις, όπου εξυμνείται ο ηρωικός άνθρωπος, που συγκρούεται με τη: Μοίρα Ανάγκη Θεία δικαιοσύνη Το σχήμα ἂτη- ὓβρις-νέμεσις-τίσις αποτελεί το ηθικό υπόβαθρο της τραγωδίας. ἂτη = θεϊκή δύναμη του ολέθρου που τυφλώνει τους ανθρώπους και τους παρασύρει στην καταστροφή. ὓβρις = υπεροπτική συμπεριφορά που πηγάζει από τη συναίσθηση της υπερβολικής δύναμης. νέμεσις (δίκη) = θεία δικαιοσύνη τίσις = θεϊκή τιμωρία Με τη θεϊκή τιμωρία επανέρχεται η τάξη με το θρίαμβο της δικαιοσύνης.

33 Από πού αντλεί τα θέματά της η τραγωδία
Οι συγγραφείς αντλούν τα θέματά τους συνήθως από την ανεξάντλητη πηγή των μύθων. Μοναδική εξαίρεση από τα σωζόμενα έργα: Οι Πέρσαι του Αισχύλου Οι Βάκχαι του Ευριπίδη Οι ποιητές συνδέουν τους μύθους με τη σύγχρονη επικαιρότητα και τους καθιστούν φορείς των προβληματισμών τους. Έτσι εξηγείται η θέση που κατέχουν στις ελληνικές τραγωδίες τα μεγάλα ανθρωπολογικά προβλήματα του πολέμου και της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της φιλοπατρίας. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ