Συμμαχική ευθυγράμμιση με οθωμανική αυτοκρατορία ή με τα σλαβικά κράτη;

Παρουσίαση με θέμα: "Συμμαχική ευθυγράμμιση με οθωμανική αυτοκρατορία ή με τα σλαβικά κράτη;"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913

2 Συμμαχική ευθυγράμμιση με οθωμανική αυτοκρατορία ή με τα σλαβικά κράτη;
«Η στάσις μας θα εξαρτηθή από την Τουρκίαν. Αλλά θα εννοήση αύτη τα πραγματικά της συμφέροντα; Αν οι Νεότουρκοι επιμένουν να ακολουθούν έναν εθνικισμόν ολέθριον διά την χώραν των, αν μας καταδιώκουν, αν μας κακομεταχειρίζονται, τότε η συμφωνία θα καταστή αναγκαία μεταξύ των Ελλήνων και των Σλαυικών λαών. Ως προς εμέ δεν έχω καμίαν έχθραν κατά των Σέρβων και των Βουλγάρων. Είμαι έτοιμος, ενώπιον κοινού κινδύνου, να τείνω προς αυτούς την χείρα» (Ελευθέριος Βενιζέλος προς ξένο δημοσιογράφο). Μετά το κίνημα των Νεότουρκων η ελληνική κυβέρνηση έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην προοπτική συνεργασίας με την τουρκική πλευρά στο πλαίσιο ενός συνταγματικού πολιτεύματος. Ωστόσο, μετά την τελική επικράτηση του «Κομιτάτου Ένωση και Πρόοδος», οι Νεότουρκοι προσπάθησαν να μετατρέψουν την οθωμανική αυτοκρατορία σε ένα δυτικού τύπου εθνικό κράτος, θέτοντας σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα εκτουρκισμού που εκφράστηκε με δύο τρόπους: (α) τη θεσμική κατάργηση των προνομίων των θρησκευτικών κοινοτήτων και (β) την έξαρση του νεοτουρκικού εθνικισμού. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα στράφηκε στη λύση της σύμπηξης συμμαχικού μετώπου με τα χριστιανικά βαλκανικά κράτη.

3 Η σερβοβουλγαρική προσέγγιση
Μετά τη βαλκανική κρίση του 1908 και την προσάρτηση της Βοσνίας -Ερζεγοβίνης από την Αυστροουγγαρία, η Ρωσία προσπάθησε να ενισχύσει τη στενότερη συνεργασία των Νότιων Σλάβων. Στόχος της Ρωσίας ήταν να περιορίσει την επιρροή της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας στα Βαλκάνια, διευκολύνοντας παράλληλα τη διείσδυσή της στα Στενά και την Κωνσταντινούπολη. Πράγματι, το Βελιγράδι και η Σόφια ανταποκρίθηκαν στις ρωσικές εισηγήσεις. Η προσέγγιση των δύο κρατών διευκολύνθηκε από την άνοδο στην εξουσία της φιλορωσικής παράταξης υπό τον Ιβάν Γκεσώφ. Ο νέος πρωθυπουργός της Βουλγαρίας υποστήριζε ότι, αν η αυτονόμηση της Μακεδονίας δεν ήταν εφικτή, τα δύο κράτη θα μοιράζονταν τα εδάφη της. Το Βελιγράδι, όμως, απέρριπτε το ενδεχόμενο αυτονόμησης της Μακεδονίας.

4 Η σερβοβουλγαρική συμμαχία
13 Μαρτίου 1912: υπογραφή σερβοβουλγαρικής συνθήκης → προέβλεπε την αμοιβαία εγγύηση της πολιτικής ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας των δύο κρατών. Σε περίπτωση που ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεχόταν επίθεση από τρίτη δύναμη, το άλλο θα ήταν υποχρεωμένο να συνδράμει στρατιωτικά. Μυστικό παράρτημα διευκρίνιζε ότι, σε περίπτωση που ταραχές στο εσωτερικό της οθωμανικής αυτοκρατορίας έθεταν σε κίνδυνο τα εθνικά συμφέροντα ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη ή διεθνείς εξελίξεις απειλούσαν τη διατήρηση του status quo στα Βαλκάνια, οι δύο χώρες θα προέβαιναν στην ανταλλαγή σκέψεων με σκοπό την ένοπλη επέμβαση. Αν η έκβαση του πολέμου εναντίον των Οθωμανών ήταν νικηφόρα, η Σερβία θα προσαρτούσε τα εδάφη βόρεια και δυτικά από το όρος Σκάρδο, ενώ η Βουλγαρία τα εδάφη ανατολικά της Ροδόπης και του Στρυμόνα. Επομένως, μεγάλο μέρος της Μακεδονίας παρέμεινε αδιανέμητο, χωρίς να καθορισθεί σαφώς η τύχη του → αν δεν θα αποτελούσε το έδαφος αυτόνομης επαρχίας υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου, τότε η Κεντρική, το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Μακεδονίας και το βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου θα περνούσε στη Βουλγαρία. Για την τύχη του υπόλοιπου μέρους θα αποφάσιζε η Ρωσία. 12 Μαΐου 1912: υπογραφή σερβοβουλγαρικής στρατιωτικής σύμβασης.

5 Προσπάθειες ελληνοβουλγαρικής προσέγγισης
Αμέσως μετά την άνοδό του στην εξουσία, ο Βενιζέλος επιχειρεί προσέγγιση με τη Σόφια. Τους πρώτους μήνες του 1911, ο Βενιζέλος χρησιμοποιεί τον ανταποκριτή των Τάιμς στη ΝΑ Ευρώπη, Τζαίημς Μπάουτσερ, για την αποστολή εμπιστευτικών σημειωμάτων προς τον βασιλιά της Βουλγαρίας, Φερδινάνδο, και τον Γκεσώφ με σκοπό τη συνεννόηση των δύο κρατών. Αν και η ανταπόκριση της Σόφιας την περίοδο αυτή δεν είναι ιδιαίτερα θερμή, η επικοινωνία ανάμεσα στους δύο πρωθυπουργούς θα δρομολογήσει την έναρξη του επίσημου διαλόγου. Το επόμενο διάστημα, η προσέγγιση των δύο κοινοτήτων στη Μακεδονία και τη Θράκη, η δήλωση του Γκεσώφ ότι «κατηυθύνετο υπό της επιθυμίας περί βελτιώσεως των σχέσεων των δύο κρατών», η θερμή υποδοχή 300 Βούλγαρων φοιτητών στην Αθήνα και η επίσκεψη του διαδόχου της Βουλγαρίας στον Οικουμενικό Πατριάρχη επιβεβαίωναν την αμοιβαία διάθεση για αποκατάσταση των ελληνοβουλγαρικών σχέσεων.

6 Η ελληνοβουλγαρική συνθήκη
Μάρτιος 1912: η κυβέρνηση Βενιζέλου υποβάλλει, μετά από αίτημα της Σόφιας, το πρώτο σχέδιο διμερούς συνεννόησης με σκοπό (α) την προστασία των εθνικών δικαιωμάτων των χριστιανών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας και (β) τη σύναψη συμφωνίας για την περίπτωση επίθεσης της Πύλης εναντίον της Ελλάδας ή της Βουλγαρίας. Προκειμένου να μη ναυαγήσει η συνεννόηση Αθήνας-Σόφιας, ο Βενιζέλος απέφυγε κάθε συζήτηση για τον τρόπο διανομής των εδαφών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Παράλληλα όμως απέρριψε κάθε βουλγαρική αξίωση για ανεξαρτησία της Μακεδονίας, της Θράκης ή του βιλαετίου του Κοσσυφοπεδίου. 29 Μαΐου 1912: υπογραφή συνθήκης συμμαχίας ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Τα δύο μέρη απέβλεπαν στη βελτίωση της θέσης των ομοεθνών τους εντός της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σε περίπτωση όμως που, παρά την επιθυμία των δύο κυβερνήσεων, η Πύλη επετίθετο εναντίον ενός εκ των δύο χωρών, τα δύο συμβαλλόμενα μέρη υποχρεούνταν σε αμοιβαία συνδρομή με όλες τις ένοπλες δυνάμεις τους και υπόσχονταν να «συνάψουν ειρήνην μόνον ομού και εκ συμφώνου». Σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύρραξης με αφορμή το Κρητικό ζήτημα, η Σόφια θα τηρούσε φιλική ουδετερότητα. 5 Οκτωβρίου 1912: υπογραφή στρατιωτικών συμφωνιών.

7 Ο ιταλοτουρκικός πόλεμος (1911-1912)
Σεπτέμβριος 1911: η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο στην οθωμανική αυτοκρατορία επικαλούμενη την κακή μεταχείριση των Ιταλών εμπόρων στην Τριπολίτιδα. Νοέμβριος 1911: η Ιταλία κηρύσσει την προσάρτηση της Τριπολίτιδας και της Κυρηναϊκής. Απρίλιος-Μάιος 1912: η ιταλική πλευρά προχωρά στον βομβαρδισμό και την κατάληψη των Δωδεκανήσων. Οκτώβριος 1912: υπογραφή συνθήκης Ουσύ → η Πύλη παραιτούνταν από τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή, ενώ η ιταλική κατοχή στα Δωδεκάνησα θα διατηρούνταν έως την εκκένωση των δύο επαρχιών από τον τουρκικό στρατό. Αρχικά, ο Βενιζέλος εξέτασε το ενδεχόμενο κοινής ελληνοϊταλικής δράσης στη Μακεδονία. Αν και η Ρώμη αρνήθηκε, ο πόλεμος είχε θετικές συνέπειες για την ελληνική πλευρά → (α) κατάφερε σημαντικό πλήγμα στην οθωμανική αυτοκρατορία, (β) η ελληνική κυβέρνηση κέρδισε χρόνο για τις διπλωματικές διαπραγματεύσεις με τα άλλα βαλκανικά κράτη και τη στρατιωτική της προετοιμασία.

8 Η πορεία προς τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο
Ιούνιος 1912: προφορική συμφωνία ανάμεσα στη Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο. Το Μαυροβούνιο διαβεβαίωσε τη Βουλγαρία ότι, σε περίπτωση σύρραξης με την οθωμανική αυτοκρατορία, θα παρείχε τη στρατιωτική της συνδρομή. Ωστόσο, οι όποιες προσπάθειες για σύναψη συμφωνίας ανάμεσα στη Σερβία από τη μια πλευρά και την Ελλάδα και το Μαυροβούνιο από την άλλη δεν κατέληξαν πουθενά. Πάντως για πρώτη φορά, συμπτύχθηκε ένα τριμερές συμμαχικό δίκτυο με επίκεντρο τη Σόφια, προορισμένο να αναλάβει κοινή πολεμική δράση εναντίον της Πύλης. Η άμεση ενεργοποίηση των συμφωνιών ήλθε ως συνέπεια μιας σειράς γεγονότων και συγκυριών: (α) εξέλιξη ιταλοτουρκικού πολέμου, (β) εξέγερση Αλβανών μουσουλμάνων στο Κοσσυφοπέδιο και στο βιλαέτι της Σκόρδας, (γ) σφαγή Βουλγάρων στο Κοσσυφοπέδιο, (δ) αποδυνάμωση τουρκικού στρατού ύστερα από εκκαθαρίσεις στις τάξεις των αξιωματικών, (ε) πίεση στο εσωτερικό των εθνικών κρατών της Βαλκανικής. 29 Σεπτεμβρίου 1912: τα τέσσερα βαλκανικά κράτη διατάσσουν επιστράτευση.

9 Η πορεία προς τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο
8 Οκτωβρίου 1912: το Μαυροβούνιο κηρύσσει τον πόλεμο στην Πύλη. 13 Οκτωβρίου 1912: η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Σερβία υποβάλλουν στην Πύλη κοινή διακοίνωση με την οποία αξίωναν την εφαρμογή, εντός 6 μηνών, σειράς μεταρρυθμίσεων → (α) επικύρωση της αυτονομίας των εθνοτήτων, (β) αναλογική εκπροσώπησή τους στο οθωμανικό κοινοβούλιο, (γ) υποχρέωση μη μεταβολής του εθνολογικού χαρακτήρα των ευρωπαϊκών επαρχιών με τον εποικισμό μουσουλμανικών πληθυσμών, (δ) διορισμό χριστιανών σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, (ε) αναγνώριση ισοτιμίας των σχολείων των χριστιανικών κοινοτήτων προς τα οθωμανικά, (στ) στελέχωση του στρατού από χριστιανούς, (ζ) αναδιοργάνωση της χωροφυλακής από Ελβετούς ή Βέλγους οργανωτές και διορισμό Ελβετών ή Βέλγων γενικών διοικητών στις ευρωπαϊκές επαρχίες και (η) επίβλεψη των μεταρρυθμίσεων από ειδικό συμβούλιο. Η Πύλη απορρίπτει το συμμαχικό διάβημα. 17 Οκτωβρίου: η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Σερβία κηρύσσουν τον πόλεμο στην οθωμανική αυτοκρατορία. Έναρξη Α΄ Βαλκανικού Πολέμου.

10 Η Συνδιάσκεψη του Λονδίνου
3 Δεκεμβρίου 1912: η Βουλγαρία (εξουσιοδοτημένη από τη Σερβία και το Μαυροβούνιο) και η οθωμανική αυτοκρατορία υπογράφουν πρωτόκολλο ανακωχής → άμεση έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων στο Λονδίνο. Η Ελλάδα δεν επιθυμούσε την αναστολή των επιχειρήσεων στην Ήπειρο και την άρση του ναυτικού αγώνα στο Αιγαίο. Η ελληνική πλευρά, πάντως, θα εξασφαλίσει τη δυνατότητα συμμετοχής της στις ειρηνικές διαπραγματεύσεις προκειμένου να περιορίσει τον κίνδυνο υπογραφής χωριστής συνθήκης ανάμεσα στα άλλα βαλκανικά κράτη και την οθωμανική αυτοκρατορία. 12 Δεκεμβρίου 1912: έναρξη διαβουλεύσεων ανάμεσα στους πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων υπό την προεδρία του Γκραίη. 16 Δεκεμβρίου 1912: έναρξη εργασιών συνδιάσκεψης των εκπροσώπων των συμμαχικών βαλκανικών κρατών και της Πύλης στο Λονδίνο. Οι εργασίες διακόπηκαν στις 3 Φεβρουαρίου και επανελήφθησαν οι εχθροπραξίες. 15 Μαρτίου 1913: η πρεσβευτική διάσκεψη υποβάλλει προτάσεις στους εμπόλεμους: (α) παραχώρηση στους συμμάχους όλων των εδαφών δυτικά της γραμμής Αίνου-Μήδειας, (β) οι Μεγάλες Δυνάμεις θα αποφάσιζαν για την τύχη των νησιών του Αιγαίου και το καθεστώς της Αλβανίας, (γ) παραίτηση της Πύλης από κάθε ενδιαφέρον για την Κρήτη και (δ) συμμετοχή των βαλκανικών συμμάχων στα βάρη του οθωμανικού χρέους

11 Η συνθήκη του Λονδίνου 30 Μαΐου 1913
Η οθωμανική αυτοκρατορία παραχωρούσε στα τέσσερα βαλκανικά κράτη όλα τα ευρωπαϊκά εδάφη της δυτικά της γραμμής Αίνου-Μήδειας εκτός από την Αλβανία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αναλάμβαναν τη φροντίδα για τον καθορισμό των συνόρων και την επίλυση των προβλημάτων της τελευταίας στιγμής. Η Πύλη παραιτούνταν από κάθε δικαίωμα στην Κρήτη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αναλάμβαναν την ευθύνη για τον καθορισμό της τύχης των νησιών του Αιγαίου και της χερσονήσου του Άθω. Διεθνής επιτροπή θα αναλάμβανε τη διευθέτηση των οικονομικών ζητημάτων.

12 Η πορεία προς τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο
Ελληνικές θέσεις → η περιοχή ανάμεσα στο Νέστο και την Αίνο θα παραχωρούνταν στη Βουλγαρία, ενώ η Αυλώνα, η Καβάλα και η Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα. Βουλγαρικές θέσεις → η Θράκη και η Μακεδονία ως το Μοναστήρι θα περνούσαν στη Βουλγαρία, ενώ η Ελλάδα θα ικανοποιούνταν κυρίως με την απόκτηση των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης. Η βουλγαρική ηγεσία επέμενε στην πρόσκτηση και της Θεσσαλονίκης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα αναζήτησε αντίρροπα διπλωματικά και στρατιωτικά ερείσματα στα Βαλκάνια → υπογραφή ελληνοσερβικού πρωτοκόλλου (5 Μαΐου 1913) που αποτέλεσε τη βάση διμερούς συνθήκης φιλίας και αμυντικής συμμαχίας. 1 Ιουνίου 1913: υπογραφή ελληνοσερβικής συνθήκης Ειρήνης, Φιλίας και Αμοιβαίας Συνεργασίας που προέβλεπε (α) την αμοιβαία εγγύηση των εδαφικών κτήσεων των δύο χωρών, (β) την αμοιβαία παροχή στρατιωτικής βοήθειας σε περίπτωση απρόκλητης επίθεσης, (γ) τον καθορισμό της διανομής των εδαφών που θα εκχωρούνταν από την Πύλη μετά τον πόλεμο και (δ) την ελληνική υποχρέωση για παροχή κάθε αναγκαίας ευκολίας στο σερβικό εμπόριο μέσω Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, υπογράφηκε στρατιωτική σύμβαση, η οποία όριζε ότι η διαχωριστική γραμμή θα άρχιζε από την Αχρίδα, θα περνούσε νότια από το Μοναστήρι και θα κατέληγε στη Γευγελή. 30 Ιουνίου 1913: έναρξη Β΄ Βαλκανικού Πολέμου.

13 Συνθήκη Βουκουρεστίου 10 Αυγούστου 1913
Η συνθήκη υπογράφτηκε από τη Βουλγαρία από τη μια πλευρά και τις Ελλάδα, Ρουμανία, Μαυροβούνιο και Σερβία από την άλλη. Η οροθετική γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας καθορίστηκε 50 χλμ. ανατολικά της Καβάλας κατά μήκος του Νέστου. Η Δυτική Θράκη παραχωρούνταν οριστικά στη Βουλγαρία, ενώ η Πύλη ανακτούσε το ανατολικό της τμήμα, διατηρώντας την Αίνο, το Διδυμότειχο και την Αδριανούπολη. 17 Δεκεμβρίου 1913: το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας όριζε τα νότια σύνορα της Αλβανίας ως τη γραμμή Στύλου-Πρέσπας. 13 Φεβρουαρίου 1914: οι Μεγάλες Δυνάμεις ανακοίνωσαν ότι η Ελλάδα θα διατηρούσε τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου με εξαίρεση την Ίμβρο, την Τένεδο και το Καστελόριζο. Ωστόσο, η Ελλάδα όφειλε να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Β. Ήπειρο.