Ψηφιακή Συλλογή, Ιδρυματα μνήμης (μουσεια, βιβλιοθηκες, αρχεια), Μεταδεδομένα, Εναρμόνιση πλαισίου, Οδηγοί καλης πρακτικής, Υλικό, Ψηφιακή επιμέλεια (

Παρουσίαση με θέμα: "Ψηφιακή Συλλογή, Ιδρυματα μνήμης (μουσεια, βιβλιοθηκες, αρχεια), Μεταδεδομένα, Εναρμόνιση πλαισίου, Οδηγοί καλης πρακτικής, Υλικό, Ψηφιακή επιμέλεια ("— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ψηφιακή Συλλογή, Ιδρυματα μνήμης (μουσεια, βιβλιοθηκες, αρχεια), Μεταδεδομένα, Εναρμόνιση πλαισίου, Οδηγοί καλης πρακτικής, Υλικό, Ψηφιακή επιμέλεια ( Συνάντηση 5) Το περιεχόμενο της παρουσίασης αντλήθηκε απο την μεταπτυχιακή εργασία της Ειρήνη Μιάρη, Ψηφιακά αποθετήρια Πολιτισμικών Μονάδων. Το πέρασμα από τον Αναλογικό στον Ψηφιακό κόσμο. Η περίπτωση του Φωτογραφικού Αρχείου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Γραφικές τέχνες-Πολυμέσα, Ανοιχτο Πανεπιστήμιο, 2013 Ψηφιοποίηση & ψηφιακή επεξεργασία εικόνας Τμημα Τεχνολόγων περιβάλλοντος Συντήρηση Πολιτιστικής Κληρονομιάς ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Δρ Βασίλειος Κάντας (30/04/2015)

2 Ψηφιακή συλλογή Ο όρος ψηφιακή συλλογή περικλείει ένα οργανωμένο σύνολο ψηφιακών αντικειμένων πληροφόρησης (Mc Naught, 2007). Η ροή εργασίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής συλλογής περιλαμβάνει τα εξής στάδια: α) τη ψηφιοποίηση των αντικειμένων στον κατάλληλο μορφότυπο, β) την περιγραφή των αντικειμένων της συλλογής με τα κατάλληλα μεταδεδομένα, που αρμόζουν στη φύση και το είδος αυτών, γ) τη διατήρηση των πνευματικών δικαιωμάτων και τη διαφύλαξη των περιορισμών χρήσης του υλικού και τέλος, δ) τον κατάλληλο και αποδοτικό σχεδιασμό του συστήματος που φιλοξενεί την ψηφιακή συλλογή, ώστε να είναι δυνατή η ανταλλαγή πληροφοριών με άλλα συστήματα αλλά και η βιωσιμότητά του στο μέλλον.

3 Εναρμονισμένο πλαίσιο ψηφιοποιησης Υπάρχει η ανάγκη εναρμονισμού των έργων ψηφιοποίησης στην Ε.Ε. Η ανάγκη αυτή καθίσταται επιτακτική από το γεγονός ότι η ψηφιοποίηση παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξημένη πολυπλοκότητα και πληθώρα εναλλακτικών ενεργειών διαφορετικής αποτελεσματικότητας σε ζητήματα τεχνολογικά, νομοθεσίας, δικαιωμάτων και διαδικασιών. Το μεγάλο κόστος των έργων ψηφιοποίησης σε συνδυασμό με την αυξημένη πολυπλοκότητα, καθιστούν αναγκαία την ανταλλαγή εμπειριών, την αξιολόγηση και ανάδειξη λύσεων που θα συμβάλλουν συνεχώς στην πιο αποτελεσματική και οικονομική υλοποίηση των έργων. Στα πλαίσια των παραπάνω απαιτήσεων δημιουργήθηκαν Δίκτυα Αριστείας τα οποία ασχολούνται με διάφορες πτυχές της ψηφιοποίησης πολιτιστικού περιεχομένου. Ενδεικτικά αναφέρονται τα Minerva (μετέπειτα MinervaPlus), Delos (ψηφιακές βιβλιοθήκες), Calimera (τοπικοί πολιτιστικοί οργανισμοί), Epoch (δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού πλαισίου για τη χρήση της τεχνολογίας στον πολιτισμό) και PrestoSpace [ψηφιοποίηση τεκμηρίων ήχου και βίντεο] (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011).

4 Κοινωνια της Πληροφορίας Στην Ελλάδα, με αφετηρία το Γ’ ΚΠΣ (2000-2006) και το πρόγραμμα Κοινωνία της Πληροφορίας, αναπτύχθηκαν αρκετά έργα πολιτισμού και ψηφιακού περιεχομένου. Τα έργα αυτά καλύπτουν γεωγραφικά όλη την ελληνική επικράτεια και σχετίζονται τόσο με τον αρχαίο όσο και με το νεότερο πολιτιστικό περιεχόμενο που διαθέτουν δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, όπως μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, βιβλιοθήκες, αρχεία, φεστιβάλ και άλλοι. Πολλά μουσεία βιβλιοθήκες και αρχεία ψηφιοποίησαν την δεκαετία του 2000 κυρίως μέρος των συλλογών τους με απώτερο σκοπό την διάθεση των ψηφιοποιημένων προϊόντων τους σε διαδικτυακούς κόμβους.

5 Οδηγοι καλης πρακτικης ψηφιοποιησης, Στρατηγική Ευρωπη 2020 Σημαντικό μειονέκτημα των ενεργειών αυτών ήταν η έλλειψη συντονισμένης οργάνωσης σε Πανελλαδικό επίπεδο και η αδυναμία των οργανισμών να συνεχίσουν τα έργα ψηφιοποίησης χωρίς περεταίρω χρηματοδοτήσεις (Κωσταντόπουλος, Δάλλας, 2007). Φυσικά αναπτύχθηκαν έργα ψηφιοποίησης τα οποία συνεχίστηκαν με αυτεπιστασία των ίδιων των οργανισμών και τα οποία στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία όπως είναι το έργο ψηφιοποίησης των αρχείων της ΕΡΤ (ΕΡΤ n.d.). Τα έργα ψηφιοποίησης που πραγματοποιούνται στην Ελλάδα επιχειρήθηκε να υποστηριχθούν από την συγκρότηση μίας κοινής αντίληψης για πρότυπα, διαδικασίες και κριτήρια αξιολόγησης. Οι λεγόμενες «οριζόντιες μελέτες», οι οποίες ανατέθηκαν σε ερευνητικά ιδρύματα της χώρας παρήγαγαν οδηγίες για θέματα τεκμηρίωσης, προτύπων διαλειτουργικότητας, λήψης ψηφιακών αναπαραγωγών-υποκατάστατων κοκ. οι οποίες συνεισφέρουν στην ποιότητα των ψηφιακών συλλογών που έχουν δημιουργηθεί. Τέτοιοι οδηγοί καλών πρακτικών είναι ο οδηγός Πολιτισμικής Τεκμηρίωσης και Διαλειτουργικότητας που δημιουργήθηκε από το Κέντρο Πολιτισμικής Πληροφορικής του Ινστιτούτου Πληροφορικής (ΙΤΕ), ο οδηγός καλών πρακτικών ψηφιοποίησης και μακροπρόθεσμης διατήρησης πολιτιστικού περιεχομένου του Πανεπιστημίου Πατρών, ο συνοπτικός Οδηγός ψηφιοποίησης κινούμενης εικόνας και ήχου του Εργαστήριο Ψηφιακής Επεξεργασίας Εικόνας, Βίντεο και Συστημάτων Πολυμέσων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και ο συνοπτικός Οδηγός Ψηφιοποίησης Τρισδιάστατων Κινητών και Ακίνητων Αντικειμένων, που δημιουργήθηκε από το Ινστιτούτο Πολιτιστικής& Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας (ΙΠΕΤ). Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σήμερα, δίνει μία συνέχεια στα Ελληνικά έργα ψηφιοποίησης, εντάσσοντας την Ελλάδα στο πρόγραμμα Στρατηγική Ευρώπη 2020. Πλέον υπάρχει και με νομικό πλαίσιο η δυνατότητα για χορηγίες ψηφιοποίησης από τον ιδιωτικό τομέα ή συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011).

6 Ιδρυματα μνημης Ιδρύματα μνήμης (memory institutions) είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα ίδρυμα που η ευθύνη (αρμοδιότητά) του είναι να συλλέγει, να διατηρεί και να παρέχει πρόσβαση στο αρχειακό υλικό του –π.χ. μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία. Είναι υπεύθυνα να οργανώνουν, να διατηρούν και να μεταδίδουν πολιτιστικές πληροφορίες σε οποιοδήποτε μορφή για χρήση σε μελλοντικές γενιές. Επιπλέον τα ιδρύματα μνήμης συμβάλουν άμεσα και έμμεσα στην κοινωνική ανάπτυξη μέσω της υποστήριξης της παιδείας, του εμπορίου και προσωπικών απαιτήσεων (Dempsey, 1999). Στην ψηφιακή εποχή, η πληροφορία και η τεχνολογία της επικοινωνίας έχουν ωθήσει στην υιοθέτηση νέων προσεγγίσεων στην διαχείριση του πολιτιστικού υλικού. Πολλά ιδρύματα μνήμης έχουν συμπράξει και έχουν εκμεταλλευτεί την οικονομική και εύκολη σε χρήση νέα τεχνολογία για να ψηφιοποιήσουν τις συλλογές τους είτε αυτές αποτελούνται από χειρόγραφα, βιβλία, χάρτες, κάρτες και φωτογραφίες είτε από οπτικοακουστικές εγγραφές. Η ψηφιοποίηση ενισχύει την προσφορά των ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς, καθιστώντας την πληροφορία προσβάσιμη γρήγορα και κατανοητά από οποιονδήποτε και από οπουδήποτε. Επιπλέον, η ψηφιοποίηση βοηθά να διατηρηθούν τα ευπαθή υλικά (Manaf, 2007).

7 Μουσεία Στη δεκαετία του 1990, ο πρωταρχικός λόγος για να ψηφιοποιηθούν οι συλλογές ενός μουσείου ήταν η διαχείριση των ίδιων των συλλογών. Με την έλευση της νέας τεχνολογίας, τα μουσεία, εκτός από πολιτιστικά ιδρύματα με αποκλειστικό ενδιαφέρον τη συντήρηση και την έρευνα, μετατόπισαν το ενδιαφέρον τους στην παροχή πληροφοριών σε ένα ευρύτατο κοινό σε παγκόσμιο επίπεδο. Χιλιάδες μουσεία ψηφιοποιούν τις συλλογές τους ώστε να επιτρέψουν στο παγκόσμιο κοινό την ελεύθερη πρόσβαση στις ψηφιακές συλλογές τους (Tedd& Large, 2005). Οι κύριες δυσκολίες που προκύπτουν και στην περίπτωση των μουσειακών ιδρυμάτων σχετίζονται με την οργάνωση της πληροφορίας. Η μη χρήση παγκόσμιων προτύπων ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης επηρεάζει την πρόσβαση στην ίδια την πληροφορία (Marty, 2010). Τα παγκόσμια πρότυπα υποστηρίζουν δραστηριότητες συνεργασίας μεταξύ διαφόρων πολιτιστικών ιδρυμάτων και κάνουν δυνατή την κοινή χρήση της πληροφορίας σε παγκόσμιο επίπεδο (Tedd& Large, 2005 ). Μερικά από τα επικρατέστερα πρότυπα μεταδεδομένων που χρησιμοποιούνται στα μουσεία σήμερα είναι τα SPECTRUM, CIMI και VRA.

8 Smithsosian museum http://www.voanews.com/media/video/asian-art-freer-sackler-gallery-museum- digitize/2592573.html http://www.voanews.com/media/video/asian-art-freer-sackler-gallery-museum- digitize/2592573.html

9 Walters art museum https://www.youtube.com/watch?v=umOc5nXmO_U

10 3σδιαστατη ψηφιοποιηση https://www.youtube.com/watch?v=x_TtQBlWFdw

11 Swedish Museum of Natural history https://vimeo.com/34894269

12 Florida museum https://www.youtube.com/watch?v=H_iy0EFWtHU

13 Αρχεια Τα αρχεία έχουν τον σημαντικό ρόλο να διατηρούν πληροφορίες οι οποίες καταγράφουν υπηρεσιακές ή προσωπικές δραστηριότητες στην καθημερινή ζωή και εργασία. Ως αποτέλεσμα, τα αρχειακά υλικά μπορούν να έχουν διάφορες μορφές: κείμενο, εικόνες και εγγραφές ήχου σε αναλογική και ψηφιακή μορφή. Τα αρχειακά υλικά είναι οργανωμένα και περιγράφονται σε ομάδες. Η οργάνωση του αρχειακού υλικού ποικίλει από αρχείο σε αρχείο (Brothman, 2001). Η προέλευση (provenance) και η πρωτότυπη σειρά (original order) είναι πολύ σημαντικά θέματα για την οργάνωση του αρχειακού υλικού. Η έννοια της προέλευσης ταυτίζεται με τον παραγωγό (δημιουργό) του συγκεκριμένου αρχειακού υλικού (π.χ. ενός κειμένου) και υποδεικνύει ότι το αρχείο ανήκει στο δημιουργό. Η πρωτότυπη σειρά τονίζει τη συντήρηση της εσωτερικής δομής και της πρωτότυπης οργάνωσης του δημιουργού (Benson, 2009).

14 Βιβλιοθήκες Ο σταθερά αυξανόμενος αριθμός και η ποικιλία των αναλογικών πηγών καθώς και η εξάπλωση των ψηφιακών πηγών έχουν δώσει ώθηση στον τομέα των βιβλιοθηκών προς την ανάπτυξη και καθιέρωση νέων προσεγγίσεων στη διαχείριση της πληροφορίας. Ωστόσο, οι βιβλιοθήκες ως πολιτιστικά ιδρύματα έχουν έρθει αντιμέτωπες με το πρόβλημα της οργάνωσης της πληροφορίας εδώ και πολλές δεκαετίες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η δημιουργία διαφόρων προτύπων οργάνωσης και ανάκτησης της πληροφορίας να ξεκινήσει από αυτά τα ιδρύματα. Μερικά παραδείγματα προτύπων είναι το πρότυπο Marc (The Library of Congress 1, 2012) το πρότυπο AACR [Anglo American Cataloging Rules] (British Library n.d.), το πρότυπο LCSH [Library of Congress Subject Headings] (The Library of Congress 2, 2011) και το πρότυπο Dewey Decimal and Library of Congress classification system (The Library of Congress 3, 2011). Το σύνολο των ιδρυμάτων αναγνωρίζει τον ρόλο της προτυποποίησης και της ανάπτυξης συστημάτων, ωστόσο αυτά τα πρότυπα δεν κρίνονται τα καταλληλότερα για την οργάνωση της ψηφιακής πληροφορίας. Γι αυτό τον λόγο τα ήδη υπάρχοντα πρότυπα αναθεωρήθηκαν και αναπτύχθηκαν νέες προσεγγίσεις καταλογοποιήσης, γνωστές ως μεταδεδομένα.

15 Μεταδεδομενα Σύμφωνα με τους Dempsey και Heery (1998, σελ 149), «τα μεταδεδομένα είναι δεδομένα συσχετισμένα με αντικείμενα που βοηθούν τους πιθανούς χρήστες να εκμεταλλευτούν πλήρως τη γνώση της ύπαρξης ή των χαρακτηριστικών τους. Υποστηρίζουν μία σειρά λειτουργιών. Ένας χρήστης μπορεί να είναι είτε ένα πρόγραμμα είτε ένας άνθρωπος». Ο Caplan (2003, σελ.3) ορίζει τα μεταδεδομένα ως «μία δομημένη πληροφορία μίας πληροφοριακής πηγής ή ενός μέσου ή μίας μορφής». Ο Miller (2004) ορίζει τα μεταδεδομένα ως την «επιπρόσθετη αποσκευή» (extra baggage) η οποία σχετίζεται με την πηγή που η οποία βοηθά τον χρήστη να βρει αυτή τη πηγή, να ανακαλύψει που και από ποιόν δημιουργήθηκε, να αποφασίσει εάν η πηγή έχει αξία στον ίδιο τον χρήστη και να συμπεράνει εάν υπάρχει εφικτή πρόσβαση στη πηγή». Ο Εθνικός Οργανισμός Πληροφοριακών Προτύπων [National Information Standards Organization] (2004, σελ 1) «περιγράφει τα μεταδεδομένα ως την δομημένη πληροφορία η οποία περιγράφει, εξηγεί, εντοπίζει δηλαδή κάνει ευκολότερη την ανάκτηση, την χρήση και την διαχείριση μίας πληροφοριακής πηγής». Ανάμεσα στις προσεγγίσεις των μεταδεδομένων, τα πρότυπα Dublin Core Metadata set (DCMS), Metadata Encoding and Transmission Standard (METS) και metadata Object Description Schema (MODS) είναι μερικά παραδείγματα σχημάτων μεταδεδομένων που αναπτύχθηκαν και προέρχονται από τον τομέα των βιβλιοθηκών (NISO, 2004).

16 Είδος υλικού Οι βιβλιοθήκες συλλέγουν τεκμήρια που έχουν εκδοθεί σε πολλά αντίτυπα για ευρεία χρήση, σε αντίθεση με τα μουσεία και τα αρχεία που συλλέγουν μόνο πρωτότυπο υλικό και μοναδικά αντικείμενα. Το κοινό τους σημείο είναι η ετερογένεια των υλικών. Μία βιβλιοθήκη, ένα μουσείο ή ένα αρχείο μπορεί μαζί με το παραδοσιακό υλικό που είχε πάντα, ψηφιακό ή πολυμεσικό υλικό, ενώ κάλλιστα το ένα μπορεί να αποτελεί κομμάτι του άλλου.

17 Τεκμηρίωση υλικού Οι βιβλιοθήκες εστιάζουν στην περιγραφή του κάθε τεκμηρίου ως ξεχωριστή, διακριτή οντότητα με την μορφή της βιβλιογραφικής εγγραφής καταλόγου (Calanag et al., 2004). Αντίθετα, τα μουσεία και τα αρχεία χρησιμοποιούν ένα περιγραφικό μοντέλο το οποίο στηρίζεται στο επίπεδο της συλλογής. Σε μία βιβλιοθήκη η οντότητα της συλλογής δεν υφίσταται, ενώ τα αρχειακά τεκμήρια δεν μπορούν να περιγραφούν ως αυτοτελής μονάδες (Miller, 2000). Από την άλλη πλευρά μία μουσειακή συλλογή μπορεί να λάβει διαφορετικές ερμηνείες. Για παράδειγμα, ως συλλογή μπορούν να θεωρηθούν αντικείμενα με το ίδιο θέμα, της ίδιας χρονικής περιόδου, του ίδιου καλλιτέχνη, δωρεά από κάποιο πρόσωπο και παράλληλα να ανήκουν σε πολλές συλλογές. Αυτό διαφαίνεται στο πλήθος των περιοδικών εκθέσεων, με συγκεκριμένα θέματα, που οργώνονται στα μουσεία και εκτίθενται αντικείμενα από διάφορες μόνιμες εκθέσεις του ίδιου ή άλλων μουσείων.

18 Πρόσβαση στο υλικό Οι βιβλιοθήκες παρέχουν πρόσβαση στο υλικό τους χωρίς περιορισμούς, εκτός από τα σπάνια βιβλία και χειρόγραφα. Αυτό είναι εμφανές από τα αναγνωστήρια των βιβλιοθηκών τα οποία είναι ελεύθερης πρόσβασης. Αντίθετα τα αρχειακά και τα μουσειακά τεκμήρια δεν είναι διαθέσιμα στους χρήστες άμεσα και ελεύθερα. Τα αντικείμενα των μουσείων είναι εκτεθειμένα με συγκεκριμένο τρόπο έκθεσης και τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο στον χώρο, ο οποίος καθοδηγεί τον επισκέπτη σε συγκεκριμένη ανάγνωση της πληροφορίας (Patel et al., 2005). Παρομοίως το αρχειακό υλικό δεν είναι προσβάσιμο πάντα στο ευρύ κοινό και πάντα ελέγχονται τα πνευματικά δικαιώματα. Ωστόσο, με την εξέλιξη της τεχνολογίας ή πρόθεση των ιδρυμάτων έχει αλλάξει ως προς την πρόσβαση στο υλικό. Έχοντας υιοθετήσει την λογική της ανοιχτής πρόσβασης, γίνονται ενέργειες ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης ώστε το υλικό να έρθει πιο κοντά στο χρήστη.

19 Διατήρηση του υλικού Κοινός στόχος όλων των ιδρυμάτων μνήμης είναι η κατανόηση του παρελθόντος και η προώθηση της ερευνητικής δραστηριότητας στο μέλλον (Edwards, 2004). Τα προγράμματα ψηφιοποίησης που διενεργούνται από ποικίλους οργανισμούς αποσκοπούν στην μακροχρόνια διάσωση και διατήρηση του υλικού τους. Έχοντας αφήσει πίσω την εσωστρέφεια, κυρίως τα μουσεία και τα αρχεία, διαχειρίζονται το υλικό τους ως φορέα γνώσης η οποία οφείλει να έχει ως τελικό αποδέκτη το ευρύ κοινό.

20 Ψηφιακη επιμέλεια μουσείων Η δημιουργία ψηφιακών συλλογών, όπως και η συγκρότηση ενός μεγάλου συνόλου κατανεμημένων, ετερογενών, διασυνδεδεμένων ψηφιακών πολιτισμικών πόρων στο διαδίκτυο, εισάγουν ορισμένα σημαντικά νέα προβλήματα στη διαχείριση των πολιτισμικών τεκμηρίων, που αφορούν στην ανακάλυψη πόρων, στη διαλειτουργικότητα και στη μακρόχρονη ψηφιακή διατήρηση. Νέα ερωτήματα προκύπτουν: πώς μπορεί να διασφαλιστεί η αυθεντικότητα και η ακεραιότητα των ψηφιακών πολιτισμικών πόρων; τι είναι εφικτό και τι επιθυμητό να διατηρηθεί στη μακρά διάρκεια και τι όχι; Και, τέλος, πώς θα διασφαλιστεί η επάρκεια των ψηφιοποιημένων και εγγενώς ψηφιακών πολιτισμικών αντικειμένων για μελλοντική αξιοποίηση. Η ψηφιακή επιμέλεια, ως διεπιστημονικό πεδίο έρευνας και επαγγελματική κοινότητα πρακτικής, επιχειρεί να απαντήσει σε ορισμένα από τα παραπάνω ερωτήματα. To πεδίο της ψηφιακής επιμέλειας βασίζεται στη σύνθεση ανάμεσα σε επιστημονικές παραδόσεις και ερευνητικά ερωτήματα διαφορετικών επιστημών, όπως η αρχειονομία, η επιστήμης της πληροφόρησης, η πληροφορική, η ιστορία της τέχνης, η αρχαιολογία, η βιολογία, η επιστήμη του διαστήματος. Χρησιμεύει σε διαφορετικά πεδία εφαρμογής, όπως τα ηλεκτρονικά επιστημονικά αποθετήρια, η οργανωτική διαχείριση αρχείων και, επίσης, τα μουσεία, οι βιβλιοθήκες και τα ιστορικά αρχεία. Η θεωρία, η μεθοδολογία και οι πρακτικές της ψηφιακής επιμέλειας αποτελούν το αντικείμενο επιστημονικών περιοδικών, όπως το International Journal of Digital Curation, και ερευνητικών μονάδων όπως το βρετανικό Digital Curation Centre και, στη χώρα μας, η νεοϊδρυθείσα Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά.

21 ‘Θησαυροφυλάκιο’ ? Η έννοια της ψηφιακής επιμέλειας γεννήθηκε, αρχικά, από τη συνειδητοποίηση της ανάγκης μέριμνας για τη μακρόχρονη ψηφιακή διατήρηση των τεκμηρίων, κυρίως στον τομέα των ιστορικών αρχείων και, επίσης, των ψηφιακών βιβλιοθηκών. Η ψηφιακή διατήρηση είναι, χωρίς αμφιβολία, αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη των στόχων της ψηφιακής επιμέλειας. Ωστόσο, η μελλοντική χρησιμότητα των ψηφιακών πολιτιστικών τεκμηρίων διακυβεύεται από τον κίνδυνο μετατροπής των ψηφιακών συλλογών σε «νεκροτομεία δεδομένων». Για τους λόγους αυτούς, σύμφωνα με την αντίληψη που έχει υιοθετηθεί από τη Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας, η προσέγγιση του «θησαυροφυλακίου» –η αντίληψη, δηλαδή, ότι αρκεί η ασφαλής φύλαξη των αρχικών πληροφοριών και απεικονίσεων των πολιτισμικών αντικειμένων στη μορφή με την οποία πρωτοκαταγράφηκαν– δεν είναι εύστοχη.

22 νεες στρατηγικές επιμέλειας Αντιθέτως, προκύπτει η ανάγκη υιοθέτησης νέων στρατηγικών, όπως (Κωσταντόπουλος, Δάλλας, 2008): 1. μιας προσέγγισης «κύκλου ζωής» για την παράσταση των υπό επιμέλεια πληροφοριακών οντοτήτων, με τρόπο που να διασφαλίζεται ο συνεχής εμπλουτισμός και η μετεξέλιξή τους, καθώς χρησιμοποιούνται από συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινότητες πρακτικής 2. γεγονοτοκεντρικών μεθόδων παράστασης της δομής και του περιεχομένου των πληροφοριακών οντοτήτων, όπως, π.χ., όσων αφορούν τον κύκλο ζωής της ψηφιακής τους διατήρησης αλλά και του ιστορικού κύκλου των πρωτογενών πολιτιστικών αντικειμένων στα οποία αναφέρονται 3. της αναγνώρισης ότι, στα δρώντα υποκείμενα της ψηφιακής επιμέλειας, πρέπει να περιληφθούν όχι μόνο οι θεματοφύλακες των ψηφιακών συλλογών (βιβλιοθηκονόμοι, αρχειονόμοι, διαχειριστές δεδομένων κ.ά.) αλλά και όσοι εμπλέκονται αφενός στον κύκλο παραγωγής γνώσης (διαφοροποιημένες ερευνητικές κοινότητες, π.χ. αρχαιολόγοι, ιστορικοί, ιστορικοί της τέχνης κ.ά.) αφετέρου στις διαδικασίες της δημοσιοποίησης και της πρόσληψής τους (π.χ. μουσειολόγοι, εκπαιδευτικοί και, επίσης, οι διαφορετικές κατηγορίες κοινού) 4. της ανάγκης να αποτυπωθούν και να γίνουν κατανοητές οι διαφορές μεταξύ των προσεγγίσεων διαφορετικών επιστημονικών κλάδων και πεδίων εφαρμογής, ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη εύστοχων μεθόδων και εργαλείων για την ψηφιακή επιμέλεια των συλλογών που επιμελούνται και αξιοποιούν.

23 Museum informatics Η αναγκαιότητα για εκπαίδευση του ήδη υπάρχοντος μουσειακού προσωπικού πάνω στην διαχείριση και διατήρηση των ψηφιακών συλλογών έχει γίνει πλέον κατανοητή από την παγκόσμια μουσειακή κοινότητα. Υπάρχουν αρκετά προγράμματα κατάρτισης και εξειδίκευσης μουσειακού προσωπικού, με γνωστότερο το συνέδριο School for Scanning που διοργανώνεται σε διάφορες πόλεις της Αμερικής από το Northeast Document Conservation Centre (NEDCC) όπου δίνεται έμφαση στα πρότυπα, την ποιότητα και την μακροπρόθεσμη πρόσβαση στις ψηφιακές συλλογές (Russell, 2007). Την τελευταία δεκαετία έχει αναπτυχθεί ένα νέο πεδίο έρευνας, γνωστό ως μουσειακή πληροφορική (museum informatics) που ερευνά την διεπαφή μεταξύ κοινού, πληροφορίας και τεχνολογίας στα μουσεία και έχει γίνει ιδιαίτερα σημαντική. Η νέα αυτή ειδικότητα που προκύπτει (ως εξέλιξη του παραδοσιακού βιβλιοθηκονόμου) με τίτλο διευθυντής/διαχειριστής πληροφορίας (information manager) ή ειδικός πληροφορικής τεχνολογίας (information technology specialist), έχει ως πεδίο δράσης την εφαρμογή της επιστήμης της πληροφορίας στα μουσεία και τη διαχείριση των μοναδικών πληροφοριακών πόρων ενός μουσείου. Μερικές από τις αρμοδιότητες της είναι ο χειρισμός των προτύπων των μεταδεδομένων, η ανάλυση χρήσης και χρηστικότητας των μουσειακών ιστοτόπων και η μεθοδολογική αξιολόγηση των αναγκών και προσδοκιών των χρηστών. (Marty, 2007).