1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 11 Η ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ.

Παρουσίαση με θέμα: "1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 11 Η ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 11 Η ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ

2 2 Μεταβολισμός και σωματικό βάρος Οι διαδικασίες του μεταβολισμού ελέγχονται από: 1.Τα γενετικά χαρακτηριστικά, “προδιαγραφές”, του ατόμου καθορίζουν τη φύση και την ταχύτητα του μεταβολισμού καθώς και την ικανότητά του να αφομοιώνει-αξιοποιεί τις τροφές. Σε γενικές γραμμές ο ΒΜ κινείται εντός ορίων που είναι γενετικά προδιαγεγραμμένα. Άρα, τα άτομα με "έμφυτο δυναμικό", δηλαδή καλά γενετικά χαρακτηριστικά, έχουν περισσότερα πλεονεκτήματα (1).

3 3

4 4 Μεταβολισμός και σωματικό βάρος 2. Από τις διαδικασίες αλληλεπίδρασης των μεταβολικών διαδικασιών (2). 3. Το ενδοκρινικό σύστημα: Η ρύθμιση των κυτταρικών και οργανικών σχέσεων αλλά και των αλληλοεπιδράσεων τους, γίνεται μέσω του ενδοκρινικού συστήματος και των ορμονών. Οι χημικές αντιδράσεις του σώματος ελέγχονται από ορμόνες, όπως π.χ. η θυροξίνη (καταβολισμός) και η τεστοστερόνη (αναβολισμός) (3). 4.Τη διατροφή: Η λήψη τροφής αυξάνει την ταχύτητα μεταβολισμού ενώ η στέρηση προκαλεί μείωση. 5. Την άσκηση: Αυξάνει την ταχύτητα του μεταβολισμού προκαλώντας πρόσθετες καύσεις.

5 5 Ορμόνες και μεταβολισμός

6 6

7 7 Στεροειδή

8 8 Τα αναβολικά - ανδρογόνα στεροειδή (π.χ. τεστοστερόνη) χρησιμοποιούνται παράνομα από αθλητές για βελτίωση των επιδόσεων, αυξάνοντας τη δύναμη και την αντοχή. Τα αναβολικά ανδρογόνα έχουν αναβολικές ιδιότητες (αυξάνουν τη πρωτεϊνική σύνθεση που οδηγεί σε αύξηση μυϊκής μάζας), καθώς και ανδρογόνες ιδιότητες που είναι ανεπιθύμητες (αυξάνουν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλλου, προκαλούν αρρενοποίηση στις γυναίκες) (3). ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ

9 9

10 10 ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ Η φυσική τεστοστερόνη παράγεται σε σημαντικά ποσά (2,5 - 10 mg ημερησίως) στους άνδρες, βρίσκεται όμως και σε μικρότερα ποσά στις γυναίκες, όπου επικρατεί η οιστραδιόλη (4). Οι αναλογίες των δύο ορμονών καθορίζουν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου.

11 11

12 12 Διυδρο-τεστοστερόνη (DHT) στον ορό DHT LEVELS ΦΥΛΟpg/ml Γυναίκες: Προ-εμμηνοπαυσιακά 24-368 Μετά-εμμηνοπαυσιακά 10-181 Άνδρες: 250-990

13 13 Οιστραδιόλη στον ορό ESTRADIOL LEVELS ΦΥΛΟpg/ml Γυναίκες (> 18 ετών): Ωοθηλακική φάση 30-120 Ωαριακή έξαρση 130-370 Ωχρινοποιητική φάση 70-250 Μετά-εμμηνοπαυσιακά 15-60 Άνδρες: 15-60

14 14 Τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή είναι ανάλογα της τεστοστερόνης (ορμόνη του άρρενος) και έχουν αναβολικές και ανδρογόνες (αρρενοποίηση) ιδιότητες. Οι αναβολικές δράσεις περιλαμβάνουν διακοπή της ανάπτυξης των επιμηκών οστών κατά τη διάρκεια της εφηβείας, μεγέθυνση του λάρυγγα και των φωνητικών χορδών, αύξηση αριθμού των ερυθροκυττάρων, μείωση του λίπους του σώματος και αύξηση της μυϊκής μάζας (5). Ιδιότητες Αναβολικών-Ανδρογόνων Στερ.

15 15 Τα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή προκαλούν αύξηση της μυϊκής μάζας, της δύναμης και αντοχής, στους άνδρες και τις γυναίκες, όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με κατάλληλο πρόγραμμα προπόνησης (6, 7). Όμως, δεν υπάρχει κανένα απολύτως αναβολικό- ανδρογόνο στεροειδές που να έχει αποκλειστικά και μόνο αναβολικές ιδιότητες (ο αθλητής παίρνει όλο το «πακέτο», δηλαδή τόσο τις επιθυμητές αναβολικές ιδιότητες, όσο και τις ανεπιθύμητες ανδρογόνες ιδιότητες): Συνέπειες (6, 7). ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ

16 16 ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ Στα στεροειδή ανήκει και η κορτιζόνη (γλυκο- κορτικοστεροειδές) που χρησιμοποιείται σε αθλήματα με αυξημένο κίνδυνο τραυματισμών (π.χ. πυγμαχία), ως αντιφλεγμονώδες- αναλγητικό. Η κορτιζόνη όμως, αντίθετα με τα αναβολικά- ανδρογόνα στεροειδή, έχει καταβολικές ιδιότητες και η μακροχρόνια χρήση της μπορεί να οδηγήσει σε μείωση μυϊκής μάζας, αδυναμία και εξάντληση.

17 17 Ένας λόγος που ωθεί τους αθλητές στη χρήση τους (πριν τους αγώνες) είναι ότι το προαγωνιστικό stress προκαλεί αύξηση της κορτιζόνης που συνοδεύεται από πτώση της τεστοστερόνης στο αίμα, λόγω αναστολής έκκρισής της. Η πτώση των επιπέδων τεστοστερόνης στο αίμα ευθύνεται για τη μείωση των επιδόσεων, λόγω μείωσης της μυϊκής δραστηριότητας και επηρεασμού της ψυχολογίας (μείωση της επιθετικότητας). ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ

18 18 Η Dehydroepiandrosterone ή DHEA, συντίθεται από τα επινεφρίδια.

19 19 Οι εργογόνες δράσεις των αναβολικών στεροειδών οφείλονται σε 3 μηχανισμούς δράσης: 1) Προκαλούν θετική μετατόπιση του ισοζυγίου αζώτου με αποτέλεσμα καλύτερη χρήση των λαμβανομένων πρωτεϊνών και αυξημένη κατακράτηση αζώτου. 2) Ο σχηματισμός του συμπλόκου στεροειδούς-υποδοχέα στους σκελετικούς μύες διεγείρει την RNA- πολυμεράση και αυξάνει την πρωτεϊνική σύνθεση στο κύτταρο (3, 4, 5, 6, 7). Ιδιότητες Αναβολικών-Ανδρογόνων Στερ.

20 20 Ιδιότητες Αναβολικών-Ανδρογόνων Στερ 3) Τα αναβολικά στεροειδή συναγωνίζονται για τους υποδοχείς γλυκο-κορτικοστεροειδών, με αποτέλεσμα αντι-καταβολική δράση, αποφεύγοντας την αναστολή της πρωτεϊνικής σύνθεσης που συμβαίνει μετά από άσκηση, λόγω ελευθέρωσης κορτιζόνης (3, 4, 5, 6, 7).

21 21

22 22

23 23 Τα αναβολικά στεροειδή χρησιμοποιούνται σπάνια στη θεραπευτική: 1) Σε μερικές περιπτώσεις αναιμίας (προκαλούν διέγερση του μυελού των οστών). 2) Για τη διέγερση της ανάπτυξης (σε αγόρια με χαμηλή παραγωγή τεστοστερόνης). 3) Σε καρκίνο των μαστών. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν σε καρκινοπαθείς και εγκαυματίες (για αύξησης πρωτεϊνικής σύνθεσης). Οι ανεπιθύμητες ενέργειές τους, περιόρισαν τη χρήση (5, 6, 7). Ιδιότητες Αναβολικών-Ανδρογόνων Στερ.

24 24 Στους ενήλικες άρρενες, το σώμα εκκρίνει 2,5-10 mg τεστοστερόνης ημερησίως. Η δόση των αναβολικών στεροειδών μπορεί να είναι 100 mg/ημ. Με τόσο υψηλά επίπεδα αναβολικών ο οργανισμός σταματά την παραγωγή ενδογενούς τεστοστερόνης. Η ορμονική ισορροπία του σώματος βασίζεται σε ένα κυκλικό μηχανισμό ανάδρασης, στον οποίο ο υποθάλαμος παίζει πρωτεύοντα ρόλο και αποτελεί τον κύριο ρυθμιστή. Σήματα του υποθαλάμου φθάνουν στην υπόφυση και στη συνέχεια οι ορμόνες της υπόφυσης διεγείρουν τα όργανα- στόχους (π.χ. όρχεις, ωοθήκες, επινεφρίδια) (3). Ανεπιθύμητες Ενέργειες Αναβολικών- Ανδρογόνων Στεροειδών

25 25 Ενέργειες των Αναβολικών-Ανδρογόνων Στεροειδών

26 26 Αναπαραγωγικό Σύστημα Άρρενος (3, 4): Λόγω της μεγάλης ποσότητας αναβολικών στεροειδών η υπόφυση σταματά να παράγει την ορμόνη γοναδοτροφίνη. Αυτό με τη σειρά του εμποδίζει την παραγωγή άλλων ενδιάμεσων ουσιών και ατροφία όρχεων, ολιγοσπερμία, στειρότητα (αντιστρεπτή), αύξηση του προστάτη. Όταν ο αθλητής σταματήσει τη χρήση αναβολικών στεροειδών το σώμα του μπορεί να υπάρχει μόνιμη ορμονική ανισορροπία. Ανεπιθύμητες Ενέργειες των Αναβολικών- Ανδρογόνων Στεροειδών

27 27 Αναπαραγωγικό Σύστημα Θήλεος (3, 4): Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίζονται στις γυναίκες είναι το αποτέλεσμα της αρρενοποίησης λόγω αυξημένων επιπέδων τεστοστερόνης και περιλαμβάνουν αύξηση κλειτορίδας*, ατροφία μήτρας, διαταραχές εμμήνου ρύσεως, αύξηση τριχοφυΐας*, βραχνάδα, βάθεμα φωνής*, συρρίκνωση στήθους, αρρενοποίηση θηλυκών εμβρύων στις έγκυες γυναίκες (*μόνιμες δράσεις). Ανεπιθύμητες Ενέργειες των Αναβολικών- Ανδρογόνων Στεροειδών

28 28 Καρδιά και Αγγεία (3, 4, 5): Τα αναβολικά στεροειδή προκαλούν κατακράτηση υγρών που οδηγεί σε αύξηση πίεσης του αίματος. Επίσης τα στεροειδή μειώνουν τα επίπεδα της HDL. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται αύξηση της LDL με κίνδυνο σχηματισμού αθηρωματικών πλακών (στεφανιαία νόσος). Η απόφραξη αρτηριών μπορεί να οδηγήσει σε στηθάγχη ή έμφραγμα μυοκαρδίου και έχουν αναφερθεί θάνατοι σε αθλητές. Ανεπιθύμητες Ενέργειες των Αναβολικών- Ανδρογόνων Στεροειδών

29 29 Κατάθλιψη (5, 6): Τα αναβολικά στεροειδή προκαλούν ψυχολογική εξάρτηση. Η επιθετικότητα και άλλες ψυχολογικές αλλαγές που συνοδεύουν τη χρήση κάνουν τον αθλητή να αναζητεί μεγαλύτερες δόσεις για επιπλέον αύξηση της μυϊκής μάζας. Όταν ο αθλητής σταματήσει τη χρήση των αναβολικών αρχίζει να μειώνεται η μυϊκή του μάζα, η κατάθλιψη και άλλα στερητικά συμπτώματα συχνά παρακινούν τους χρήστες να ξαναπάρουν αναβολικά στεροειδή. Ανεπιθύμητες Ενέργειες των Αναβολικών- Ανδρογόνων Στεροειδών

30 30 Ανεπιθύμητες Ενέργειες των Αναβολικών- Ανδρογόνων Στεροειδών Εθισμός και Εξάρτηση (3, 4, 5): Οι χρήστες αναβολικών στεροειδών μπορεί να εθιστούν και να εμφανίσουν στερητικά συμπτώματα (διαρκούν 1-3 εβδομάδες), όπως σοβαρή κατάθλιψη (περιλαμβανομένων σκέψεων αυτοκτονίας), αϋπνία, απώλεια ενεργητικότητας ή όρεξης, απώλεια βάρους, εφίδρωση, ναυτία, κεφαλαλγία και επιθυμία για λήψη αναβολικών στεροειδών.

31 31

32 32 Η νανδρολόνη συγκρινόμενη με την τεστοστερόνη εμφανίζει αφενός μεν αυξημένη αναβολική δράση, αφετέρου δε μειωμένη ανδρογόνο δράση. Λόγω της βραδείας αποδέσμευσής της από το σημείο της ένεσης εμφανίζει τις λιγότερες ανεπιθύμητες ανδρογόνες ενέργειες, σε σχέση με τα άλλα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή (6). Επειδή χορηγείται παρεντερικά, δεν υφίσταται μεταβολισμό πρώτης-διόδου από το ήπαρ, που ευθύνεται για την ηπατοτοξικότητα, όπως συμβαίνει με τα από το στόμα χορηγούμενα στεροειδή (7). Κατηγορίες Αναβολικών-Ανδρογόνων Στερ.

33 33 Nandrolone Decanoate Ορός αθλητή Δόσεις εφάπαξ

34 34 ΠΡΟΣΟΧΗ – ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ, ΙΝΤΕΡΝΕΤ

35 35 Διεγερτικά του ΚΝΣ

36 36 Τα διεγερτικά του ΚΝΣ (αμφεταμίνες, έκσταση, κοκαΐνη, συμπαθομιμητικές αμίνες, καφεΐνη) χρησιμοποιούνται από τους αθλητές για να βελτιώσουν την επίδοση. Προκαλούν αισθήματα φαινομενικής ευεξίας και διαύγειας, επιθετικότητας, εχθρότητας, μειωμένης κόπωσης και εγκαθιστούν εντονότατη ψυχική εξάρτηση (π.χ. κοκαΐνη) (8, 9). Ακόμη, λόγω της ανορεξιογόνου δράσης τους χρησιμοποιούνται για την απώλεια βάρους πριν τους αγώνες (π.χ. άρση βαρών, πυγμαχία) (8, 9). Διεγερτικά του ΚΝΣ

37 37 Συμπαθομιμητικά Τα διεγερτικά συμπαθομιμητικά είναι φάρμακα που ενεργοποιούν το κεντρικό νευρικό σύστημα με τη δράση της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης. Τα άμεσα συμπαθομιμητικά μιμούνται τις δράσεις των φυσικών κατεχολαμινών. Τα έμμεσα συμπαθομιμητικά αυξάνουν τη συγκέντρωση κατεχολαμινών στις νευρικές συνάψεις, επειδή είτε αναστέλλουν την επαναπρόσληψή τους (κοκαΐνη), ή διευκολύνουν την απελευθέρωση, ή επιβραδύνουν τη διάσπαση από τη μονοαμινική οξειδάση (MAO), ή ασκούν και τις τρεις επιδράσεις (αμφεταμίνη, μεθαμφεταμίνη).

38 38 Φάρμακα με δράση στο ΣΝΣ: Συμπαθητικομιμητικά Φυσικοί νευρομεταβιβαστές (ενδογενείς αμίνες) Επινεφρίνη Νορεπινεφρίνη Ντοπαμίνη Συνθετικές Κατεχολαμίνες Ισοπροτερενόλη Ντοπουταμίνη Συνθετικές Μη-Κατεχολαμίνες Έμμεση δράση Άμεση δράση Εφεδρίνη Αμφεταμίνη Μεταραμινόλη Φενυλεφρίνη Μεθοξαμίνη

39 39 Φαρμακολογικές Επιδράσεις (10, 11)  Αγγειοσύσπαση (δέρμα-νεφροί)  Αγγειοδιαστολή στα αγγεία των σκελετικών μυών  Βρογχοδιαστολή  ↑ΚΣ, ↑Συσταλτικότητας μυοκαρδίου, ↑Αυτοματισμού  Λιπόλυση  Ηπατική γλυκογονόλυση  Μεταβολές έκκρισης ινσουλίνης, ρενίνης, ορμονών της υπόφυσης

40 40

41 41 Μεταβολισμός: Συνθετικές Μη Κατεχολαμίνες  Οι συνθετικές μη κατεχολαμίνες εξαρτώνται από ΜΑΟ για τη διάσπαση τους: Η συγχορήγηση αναστολέων ΜΑΟ μπορεί να προκαλέσει υπερβολική απάντηση στις συνθετικές μη-κατεχολαμίνες (12).  Η παρουσία μιας α-μεθυλικής ομάδας όπως στην εφεδρίνη και αμφεταμίνη αναστέλλει την απαμίνωση από τις ΜΑΟ. Η εφεδρίνη απομακρύνεται αναλλοίωτη στα ούρα (13).

42 42 Δράση μονοαμινοξειδασών

43 43 Αμφεταμίνη: Χρησιμοποιήθηκε το 2ο παγκόσμιο πόλεμο, δημοφιλής στους οδηγούς φορτηγών αυτοκινήτων που τη χρησιμοποιούσαν για την καταπολέμηση της υπνηλίας τη νύχτα (μειώνει την πνευματική και σωματική κόπωση). Οι αθλητές άρχισαν να τη χρησιμοποιούν για την αύξηση της ταχύτητας, δύναμης, αντοχής και εγρήγορσης. Είναι ισχυρό διεγερτικό του ΚΝΣ, αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό, την πίεση αίματος, το μεταβολισμό και τη θερμοκρασία σώματος. Αυξάνει υπέρμετρα την αυτοπεποίθηση, επιθετικότητα, προκαλεί αίσθημα ευεξίας και ευφορίας και καθυστερεί την κόπωση. Διεγερτικά του ΚΝΣ (Ψυχοδιεγερτικά) (10)

44 44 ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΕΣ

45 45 Αμφεταμίνη: Μπορεί να καλύψει τον πόνο και να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού των αθλητών, γιατί οδηγεί σε στρεβλή αίσθηση δύναμης (λόγω αισθήματος υπεροχής και απώλειας κρίσης) και μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα στο χρήστη και τους συναθλητές του. Σε πολύ μεγάλες δόσεις τα συμπτώματα είναι: άγχος, διέγερση, αϋπνία, μανία καταδίωξης, επιθετικότητα, διανοητική σύγχυση. Μειώνει την όρεξη (απώλεια βάρους) (18, 19). Διεγερτικά του ΚΝΣ (Ψυχοδιεγερτικά) (11)

46 46 Δράση αμφεταμίνης Μηχανισμός δράσης κοκαΐνης και αμφεταμίνης στους ντοπαμινικούς νευρώνες (DA, ντοπαμίνη). Αριστερά: Η κοκαΐνη αναστέλλει το μεταφορέα ντοπαμίνης (DAT), περιορίζοντας την κάθαρση DA και προκαλώντας εξωκυττάρια αύξηση DA. Δεξιά: Η αμφεταμίνη (Amph) είναι υπόστρωμα του DAT και αναστέλλει πλήρως τη μεταφορά DA πίσω στο νευρώνα. Επίσης παρεμβαίνει στον κυστιδικό μεταφορέα μονοαμινών (vesicular monoamine transporter, VMAT) με αποτέλεσμα την αύξηση της ενδοκυτταρικής DA και την απελευθέρωση της στις συνάψεις.

47 47 Συμπαθομιμητικές Αμίνες (20): ρινικά αποσυμφορητικά όπως εφεδρίνη, ψευδοεφεδρίνη, φαινυλο-προπανολαμίνη, φαινυλεφρίνη, καθώς και άλλα διεγερτικά του ΚΝΣ (β2-διεγέρτες, αντιασθματικά). Λιγότερο επικίνδυνα από κοκαΐνη και αμφεταμίνες, χρησιμοποιούνται παράνομα για την αύξηση επιδόσεων. Αντίθετα με τα αναβολικά στεροειδή, λαμβάνονται πριν την έναρξη των αγώνων (απομακρύνονται από το σώμα σε 48-72 ώρες). Διεγερτικά του ΚΝΣ (Ψυχοδιεγερτικά) (12, 17)

48 48 Εφεδρίνη (13) Η εφεδρίνη και η ψευδοεφεδρίνη είναι ουσίες φαρμακο-διέγερσης. Δρουν όπως η αδρεναλίνη αλλά με πιο ήπιο τρόπο. Διεγείρουν το ΚΝΣ, αυξάνουν την ικανότητα για εργασία, αναστέλλουν την σωματική κόπωση, διεγείρουν την καύση λίπους και βελτιώνουν την πνευματική λειτουργία. Το μα - χουάνγκ είναι ένα κινέζικο βότανο που περιέχει μεγάλες ποσότητες ψευδο-εφεδρίνης (6- 12%). Η χρήση μπορεί να προκαλέσει εθισμό, αύξηση σωματικής θερμοκρασίας κατά την άσκηση, έντονη εφίδρωση, αλλαγές στην αρτηριακή πίεση, κατάρρευση νευρικού συστήματος, προβλήματα στα νεφρά, στα αγγεία και στην καρδιά (14, 16).

49 49

50 50 Over The Counter (OTC) drugs: some contain efedra

51 51 Καφεΐνη: Διεγερτικό του ΚΝΣ που χρησιμοποιείται σε μεγάλες δόσεις (π.χ. υπόθετα) από αθλητές για αύξηση επίδοσης. Αυξάνει το μεταβολισμό, τη θερμοκρασία σώματος, την πίεση αίματος. Έχει διουρητική δράση (αφυδάτωση), μειώνει την όρεξη, προκαλεί αϋπνία, τρόμο χεριών και γαστρεντερικές διαταραχές. Συγκεντρώσεις καφεΐνης στο αίμα πάνω από 12 μg/ml πιστοποιούν θετικό doping. Η συγκέντρωση αυτή επιτυγχάνεται με τη λήψη 8 φλιτζανιών καφέ. Η μέση ποσότητα καφεΐνης ανά φλιτζάνι καφέ είναι 100-150 mg, φλιτζάνι τσάι 30 mg και μπουκάλι κόλας 35 mg καφεΐνης (15, 21). Διεγερτικά του ΚΝΣ (Ψυχοδιεγερτικά) (10, 21)

52 52 Δράση, μεταβολισμός, ευαισθησία στην καφεΐνη Η καφεΐνη ήπιο διεγερτικό του ΚΝΣ (ανταγωνίζεται την αδενοσίνη, μια χημική ουσία – αγγελιοφόρο, που μεταξύ άλλων ελέγχει τις καταστάσεις διέγερσης και ύπνου). Η επίδρασή της αυτή είναι προσωρινή και εξαρτάται από την ευαισθησία και τη συχνότητα κατανάλωσης (11, 21). Ο μέσος χρόνος ημιζωής της είναι 4 ώρες (μεταξύ 2- 10 ωρών), ενώ η εγκυμοσύνη επιβραδύνει τον ρυθμό με τον οποίο μεταβολίζεται. Τα άτομα διαφέρουν ως προς την ευαισθησία τους στην καφεΐνη, ανάλογα με την ποσότητα, τη συχνότητα κατανάλωσης, το μεταβολισμό και τη γενετική τους προδιάθεση. Η συχνή κατανάλωσή αυξάνει την ανοχή και μειώνει τις φυσιολογικές επιδράσεις (11, 21).

53 53

54 54 Καφεΐνη (1,3,7-τριμεθυλοξανθίνη) Caffeine (1,3,7-trimethylxanthine ) ΠηγήΚαφεΐνη % Κόκκοι καφέας arabica1,1 Κόκκοι καφέας robusta2,2 Φύλλα τσαγιού (camellia sinensis) 3,5 Καρπός κόλα (Cola acuminata, nitida) 1,5 Τσάι ματέ (Ilex paraguariensis) <0,7 Γκουαράνα (Paulinia capana) >4 Κακάο (Theobroma cacao) 0,03

55 55 Time-trial (TT): 2,2% βελτίωση επιδόσεων με καφείνη

56 56

57 57 Αυξητική ορμόνη

58 58 Η ανθρώπινη αυξητική ορμόνη (HGH, ορμόνη της ανάπτυξης) παράγεται, αποθηκεύεται και εκκρίνεται από την υπόφυση και άρχισε να χρησιμοποιείται στις αρχές του 1980. Έχει ισχυρές αναβολικές ιδιότητες (αυξάνει τη μυϊκή μάζα) καθώς και τις λιποτροπικές της ιδιότητες (καταβολισμός και χρησιμοποίηση του λίπους του σώματος). Έλλειψη της φυσικά παραγόμενης αυξητικής ορμόνης προκαλεί νανισμό. Οι ποσότητες της φυσικής αυξητικής ορμόνης ποικίλουν πάνω από 100 φορές, εξαρτώνται από διατροφή, ύπνο, άσκηση. Ανθρώπινη Αυξητική Ορμόνη (HGH) (22)

59 59 Αυξητική ορμόνη ανά ημέρα, σε σχέση με την ηλικία.

60 60

61 61 Σε αντίθεση με τα αναβολικά στεροειδή που αυξάνουν τη μυϊκή μάζα, η GH διεγείρει την αύξηση όλων των ιστών και οργάνων. Καρδιά, ήπαρ, νεφροί, δέρμα, γλώσσα, μύτη, αυτιά αναπτύσσονται (όπως στην ακρομεγαλία), με εμφάνιση προβλημάτων, όπως καρδιοπάθεια μυοκαρδίου (22). Οι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν: κατακράτηση υγρών, πόνο και δυσκαμψία στις αρθρώσεις και τους μύες, οίδημα ποδιών, αύξηση πίεσης του αίματος, καρδιακή ανεπάρκεια, τυμπανισμό, ακρομεγαλία. Περίπου το 80% των χρηστών αναπτύσσουν σακχαρώδη διαβήτη, ενώ εμφανίζονται ασθένειες του θυρεοειδούς (22). Ανθρώπινη Αυξητική Ορμόνη (HGH)

62 62

63 63 Γοναδοτροπίνη

64 64 Χοριακή Γοναδοτροπίνη (hCG, Ανθρώπινη Χοριακή Γοναδοτροπίνη) (23) Ορμόνη που παράγεται από τον πλακούντα στις εγκύους, για τη διατήρηση της εγκυμοσύνης. Χρησιμοποιείται στην ιατρική για τη θεραπεία της στειρότητας στις γυναίκες. Η χορήγηση hCG, ή άλλων ουσιών με παρόμοια δράση στους άνδρες, προκαλεί αυξημένη παραγωγή τεστοστερόνης (23). Ανεπιθύμητες ενέργειες: Διόγκωση των ωοθηκών και πολύδυμες κυήσεις. Οι άνδρες από την άλλη μπορεί να αναπτύξουν γυναικομαστία. Τέλος στις πιθανές παρενέργειες εντάσσονται οι κεφαλαλγίες, οι μεταβολές της διάθεσης, η κατάθλιψη και η εμφάνιση οιδήματος.

65 65 DHEA: dehydro-epiandrosterone, διατήρηση κύησης μέσω διέγερσης του πλακούντα να παράγει οιστρογόνα (23). Ο φυσιολογικός ρόλος της hCG

66 66 Ερυθροποιητίνη

67 67 Ερυθροποιητίνη (EPO) (24) Η ερυθροποιητίνη είναι γλυκοπρωτεϊνική ορμόνη, που παράγεται από τα νεφρά, διεγείρει το μυελό των οστών, οδηγεί σε μια αύξηση της μάζας ερυθροκυττάρων, σε αύξηση της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη. Χρησιμοποιείται στην ιατρική για τη θεραπεία της αναιμίας της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας και άλλων αναιμιών (24). Χρησιμοποιείται κακώς από τους αθλητές, με σκοπό να αυξηθεί η ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου στο σώμα και κατά συνέπεια η αντοχή (αθλητές αντοχής). Παρενέργειες που σχετίζονται με την χρήση ερυθροποιητίνης είναι ο πονοκέφαλος, η υπέρταση και η αποπληξία. Η πύκνωση του αίματος μπορεί να υπερφορτώσει την καρδιά και να αυξήσει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων αίματος, εμφράγματος, καρδιακής ανακοπής και θανάτου (24).

68 68

69 69 Οι αιμοποιητικές σειρές

70 70 Χορήγηση ανασυνδυασμένης ανθρώπινης ερυθροποιητίνης (24).

71 71 Οινόπνευμα

72 72 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ-ΑΛΚΟΟΛΗ (25) Το αλκοόλ φαίνεται να αυξάνει τις δράσεις του ανασταλτικού νευροδιαβιβαστή GABA και να ανταγωνίζεται συγκεκριμένες δράσεις του διεγερτικού γλουταμινικού οξέος. Οι επιδράσεις στο GABA, συν η ικανότητα της αλκοόλης να προκαλεί την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών, όπως είναι οι ενδορφίνες και η ντοπαμίνη, ίσως εξηγεί τα ευχάριστα αισθήματα που προκαλούνται από την μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (25).

73 73 Το οινόπνευμα αυξάνει την απελευθέρωση GABA από τις προσυναπτικές νευρικές απολήξεις. Επίσης αυξάνει το επίπεδο νευροστεροειδών (πρεγνανολόνης και αλλοπρεγνανολόνης) που δρούν στους υποδοχείς GABA-A (25).

74 74 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ-ΑΛΚΟΟΛΗ Η χρήση αλκοόλης (αιθανόλης) απαγορεύεται σε μερικά αθλήματα όπως ο μηχανοκίνητος αθλητισμός, η σκοποβολή και η ξιφασκία. Χρησιμοποιείται προκειμένου να μειώσει την ευαισθησία στον πόνο, να τονώσει την αυτοπεποίθηση και να καταστείλει τους οποιουσδήποτε ψυχολογικούς φραγμούς (25). Ωστόσο ίσως χρησιμοποιείται και για να διεγείρει το καρδιαγγειακό σύστημα, ή για να ελαττώσει το τρέμουλο και την συναισθηματική έκρηξη που προκαλεί το στρες σε μηχανοκίνητα αθλήματα και σε αθλήματα που απαιτούν ακρίβεια, όπως είναι η σκοποβολή και η τοξοβολία (25).

75 75 Βιβλιογραφία 1. Karsten Suhre et al., 2001. Human metabolic individuality in biomedical and pharmaceutical research. Nature, Volume: 477, Pages: 54–60. 2. Cao H, Gerhold K, Mayers R, Wiest M, Watkins M, Hotamisligil S. Identification of a lipokine, a lipid hormone linking adipose tissue to systemic metabolism. Cell 2008, 134(6):933-44. 3. Shahidi, Nasrollah. A Review of the Chemistry, Biological Action, and Clinical Applications of Anabolic-Androgenic Steroids. Clinical Therapeutics. 2001; 23: 1355-1390. 4. Evans, Nick A. Current Concepts in Anabolic-Androgenic Steroids. The American Journal of Sports Medicine. 2004; 32 (2) 534-542. 5. Chen, Yen, Zajac, Jeffrey D, Maclean, Helen E. Androgen regulation of satellite cell function. Journal of Endocrinology. 2005; 186: 21-31. 6. Mottram, DR, George, AJ. Anabolic Steroids. Bailleres Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2000 Mar; 14 (1) 55-69. 7. Hartgens, Fred, Kuipers, Harm. Effects of Androgenic-Anabolic Steroids in Athletes. Sports Medicine. 2004; 34 (8): 513-554. 8. Nelson DL, Gehlert DR (February 2006). "Central nervous system biogenic amine targets for control of appetite and energy expenditure". Endocrine 29 (1): 49–60. 9. Rothman RB, Baumann MH, Dersch CM, et al. (January 2001). "Amphetamine-type central nervous system stimulants release norepinephrine more potently than they dopamine and serotonin". Synapse 39 (1): 32–41. 10. Katzung BG. Basic & clinical pharmacology. 8th ed., 2001. 11. Katzung BG, Trevor AJ. Examination & board review pharmacology. 5th ed. 1998. 12. Goodman&Gilman. Basic pharmacology. 9th ed., 1996. 13. Pharmacology, Lippincott’s Illustrated Reviews 1992. 14. Cruz HG et al: Bi-directional effects of GABA(B) receptor agonists on the mesolimbic dopamine system. Nat Neurosci 2004;7:153. 15. Mansvelder HD, Keath JR, McGehee DS: Synaptic mechanisms underlie nicotine-induced excitability of brain reward areas. Neuron 2002;33:905. 16. Maskos U et al: Nicotine reinforcement and cognition restored by targeted expression of nicotinic receptors. Nature 2005;436:103. 17. Morton J: Ecstasy: Pharmacology and neurotoxicity. Curr Opin Pharmacol 2005;5:79. 18. Nichols DE: Hallucinogens. Pharmacol Ther 2004;101:131. 19. Snead OC, Gibson KM: Gamma-hydroxybutyric acid. N Engl J Med 2005;352:2721. 20. Sulzer D et al: Mechanisms of neurotransmitter release by amphetamines: A review. Prog Neurobiol 2005;75:406. 21. Nehlig, A., Daval, J. L., & Debry, G. (1992). Caffeine and the central nervous system: mechanisms of action, biochemical, metabolic and psychostimulant effects Brain Research Reviews, 17(2), 139–170. 22. British Journal of Sports Medicine, Br J Sports Med 2006;40:i35-i39, Human growth hormone doping in sport. M Saugy, N Robinson, C Saudan, N Baume, L Avois, P Mangin. 23. Cole LA (2009). "New discoveries on the biology and detection of human chorionic gonadotropin". Reprod. Biol. Endocrinol. 7: 8. doi:10.1186/1477-7827-7-8. 24. British Journal of Sports Medicine, Br J Sports Med 2006; 40:i30-i34 doi:10.1136/bjsm.2006.027532. Erythropoietin and blood doping. N Robinson, S Giraud, C Saudan, N Baume, L Avois, P Mangin, M Saugy. 25. http://www.med.unc.edu/alcohol/centerlinenews/1841.html.http://www.med.unc.edu/alcohol/centerlinenews/1841.html