Ανθελμινθικά Φάρμακα

Τρεις κυρίως ομάδες ελμίνθων (ή σκωλήκων) μολύνουν τους ανθρώπους: οι νηματώδεις, οι τρηματώδεις και οι κεστώδεις. Όπως σε όλα τα σχήματα αντιβιοτικών, τα ανθελμινθικά φάρμακα σκοπεύουν μεταβολικούς στόχους οι οποίοι υπάρχουν στο παράσιτο αλλά είτε λείπουν από τον ξενιστή ή έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά σ' αυτόν.

ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΝΗΜΑΤΩΔΩΝ Οι νηματώδεις είναι επιμήκεις νηματέλμινθες που έχουν πλήρες πεπτικό σύστημα, με στόμα και πρωκτό. Προκαλούν λοιμώξεις του εντέρου, καθώς και του αίματος και των ιστών. Το παρακάτω σχήμα παρουσιάζει περιληπτικά τις λοιμώξεις που προκαλούν οι νηματώδεις και τις συνήθεις θεραπείες γι' αυτές.

Μεβενδαζόλη (Mebendazole) Είναι μια συνθετική βενζιμιδαζόλη, αποτελεσματική εναντίον ενός ευρέος φάσματος νηματωδών. Είναι φάρμακο εκλογής για τη θεραπεία των λοιμώξεων από τριχίουρο (Trichuris trichiura), οξύουρο (En­terobius vermicularis), νεκάτορα (Necator americanus), αγκυλόστομα τουδωδεκαδακτύλου (Ancylostoma duodenale) και ασκαρίδα (Ascariasis lu­mbricoides). Δρα με το να συνδέεται και να παρεμβαίνει στη σύνθεση των μικροσωληνίσκων του παρασίτου, ενώ επίσης μειώνει την πρόσληψη γλυκόζης. Τα προσβεβλημένα παράσιτα αποβάλλονται με τα κόπρανα. Είναι σχεδόν αδιάλυτη στο νερό και όταν λαμβάνεται από το στόμα (με μάσηση) μικρό μόνο ποσοστό απορροφάται, εκτός εάν συνοδεύεται από πολύ λιπαρό γεύμα. Είναι σχετικά απαλλαγμένη τοξικών ενεργειών, αν και οι ασθενείς μπορεί να παραπονεθούν για κοιλιακό πόνο και διάρροια. Αντενδείκνυται σε εγκύους επειδή έχει εμφανιστεί εμβρυοτοξική και τερατογόνος δράση του σε πειράματα με ζώα.

Παμοϊκή πυραντέλη (Pyrantel pamoate) Μαζί με τη μεβενδαζόλη είναι αποτελεσματική στη θεραπεία των λοιμώξεων που προκαλούνται από ασκαρίδες, οξύουρους και αγκυλόστομα. Απορροφάται ελάχιστα όταν χορηγείται από το στόμα και ασκεί τη δράση της στην εντερική οδό. Δρα ως αναστολέας της νευρομυικής εκπόλωσης, προκαλώντας συνεχή δραστηριοποίηση των νικοτινικών υποδοχέων του παρασίτου. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες και περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και διάρροια.

Θειαβενδαζόλη (Thiabendazole) Είναι αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της στρογγυλοειδίασης, της δερματικής μεταναστευτικής προνύμφης (γνωστής ως ερπητικό εξάνθημα) και των αρχικών σταδίων της τριχίνωσης. Παρεμβαίνει και αυτή στη συνάθροιση των μικροσωληνίσκων. Αν και σχεδόν αδιάλυτη στο νερό, απορροφάται γρήγορα όταν χορηγείται από το στόμα. Το φάρμακο υδροξυλιώνεται στο ήπαρ και απεκκρίνεται με τα ούρα. Οι συνηθέστερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ζάλη, ανορεξία, ναυτία και έμετος. Έχουν αναφερθεί και συμπτώματα από το ΚΝΣ.

Ιβερμεκτίνη (Ivermectin) Είναι το φάρμακο εκλογής για τη θεραπεία της ογκοκέρκωσης (γνωστής και ως τύφλωση του ποταμού) που προκαλείται από την Onchocerca volvulus και έχει αποδειχθεί αποτελεσματική και κατά της ψώρας. Στοχεύει τους υποδοχείς του γ-αμινοβουτυρικούοξέος (GABA) του παρασίτου. Το φάρμακο χορηγείται από το στόμα. Δε διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και δεν έχει φαρμακολογικές δράσεις. Αντενδείκνυται σε ασθενείς με μηνιγγίτιδα, επειδή ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός τους είναι πιο διαπερατός και θα μπορούσαν να εμφανισθούν δράσεις στο ΚΝΣ. Δεν πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς που παίρνουν βενζοδιαζεπίνες ή βαρβιτουρικά - φάρμακα τα οποία δρουν στον GABA υποδοχέα.

ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΗΜΑΤΩΔΩΝ Οι τρηματώδεις είναι πλατυέλμινθες με σχήμα φύλλου που χαρακτηρίζονται γενικά ανάλογα με τους ιστούς τους οποίους προσβάλλουν. Για παράδειγμα, μπορούν να διακριθούν σε τρηματώδεις του ήπατος, των πνευμόνων, του εντέρου ή του αίματος.

Πραζικουαντέλη (Praziquantel) Είναι το φάρμακο εκλογής για τη θεραπεία όλων των μορφών σχιστοσωμίασης και για λοιμώξεις από κεστώδεις, όπως η κυστικέρκωση. Η διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης στο ασβέστιο αυξάνεται, προκαλώντας σύσπαση και παράλυση του παρασίτου. Απορροφάται γρήγορα όταν χορηγείται από το στόμα και κατανέμεται στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Μεγάλες συγκεντρώσεις εμφανίζονται στη χολή. Μεταβολίζεται οξειδωτικά σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα μικρό χρόνο ημίσειας ζωής. Οι μεταβολίτες είναι αδρανείς και απεκκρίνονται με τα ούρα και τη χολή. Οι συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες είναι νωθρότητα, ζάλη, κακουχία και ανορεξία καθώς και γαστρεντερικές διαταραχές.

ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΚΕΣΤΩΔΩΝ Οι κεστώδεις ή "ταινίες" έχουν τυπικά επίπεδο, κατατμημένο σώμα και προσκολλώνται στο έντερο του ξενιστή. Όπως οι τρηματώδεις, οι ταινίες στερούνται στόματος και πεπτικής οδού καθ' όλη τη διάρκεια του βιολογικού τους κύκλου.