Νικόλαος Νικητάκης Επίκουρος Καθηγητής Στοματολογίας Οδοντογενείς Όγκοι Νικόλαος Νικητάκης Επίκουρος Καθηγητής Στοματολογίας

Ταξινόμηση Οδοντογενών Όγκων Με βάση την κλινική συμπεριφορά Καλοήθεις όγκοι Κακοήθεις όγκοι Με βάση την ιστογενετική προέλευση (για καλοήθεις) Επιθηλιακοί οδοντογενείς όγκοι χωρίς ενεργοποίηση του μεσεγχύματος Επιθηλιακοί οδοντογενείς όγκοι με ενεργοποίηση του μεσεγχύματος Μεσεγχυματικοί οδοντογενείς όγκοι

Ταξινόμηση Καλοηθών Οδοντογενών Όγκων Επιθηλιακοί (χωρίς ενεργοποίηση του μεσεγχύματος) Αδαμαντινοβλάστωμα Ακανθοκυτταρικός οδοντογενής όγκος Ενασβεστιούμενος επιθηλιακός οδοντογενής όγκος (όγκος του Pindborg) Αδενωματοειδής οδοντογενής όγκος Διαυγοκυτταρικός οδοντογενής όγκος

Ταξινόμηση Καλοηθών Οδοντογενών Όγκων Επιθηλιακοί (με ενεργοποίηση του μεσεγχύματος) Αδαμαντινοβλαστικό ίνωμα Αδαμαντινοβλαστικό ινοοδόντωμα Αδαμαντινοβλαστικό ινοοδοντίνωμα Οδοντοαδαμαντινοβλάστωμα Οδόντωμα Σύνθετο Σύμπλεκτο Αδενωματοειδής οδοντογενής όγκος

Ταξινόμηση Καλοηθών Οδοντογενών Όγκων Μεσεγχυματικοί οδοντογενείς όγκοι Οδοντογενές ίνωμα Οδοντογενές μύξωμα Οστεϊνοβλάστωμα Οστεΐνωμα (περιακρορριζική οστεϊνική δυσπλασία)

Ταξινόμηση Κακοηθών Οδοντογενών Όγκων Οδοντογενή Καρκινώματα Πρωτοπαθές ενδοοστικό ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα Με προέλευση από επιθήλιο οδοντογενούς κύστης Με ανάπτυξη de novo Κακοήθεις ποικιλίες αδαμαντινοβλαστώματος Αδαμαντινοβλαστικό καρκίνωμα Κακόηθες αδαμαντινοβλάστωμα Κεντρικό βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα και άλλοι κεντρικά αδενοκαρκινώματα Διαυγοκυτταρικό οδοντογενές καρκίνωμα Οδοντογενές καρκίνωμα κυττάρων φαντασμάτων Κακοήθης όγκος Pindborg Οδοντογενή Σαρκώματα Αδαμαντινοβλαστικό ινοσάρκωμα, ινοοδοντοσάρκωμα και ινοοδοντινοσάρκωμα ? Κοκκιοκυτταρικό οδοντογενές σάρκωμα ? Οδοντογενές μυξοσάρκωμα Οδοντογενή Καρκινοσαρκώματα

Καλοήθεις Επιθηλιακοί Οδοντογενείς Όγκοι (χωρίς ενεργοποίηση του μεσεγχύματος)

Αδαμαντινοβλάστωμα O πιο συνήθης οδοντογενής όγκος (με την εξαίρεση των οδοντωμάτων) Καλόηθες αλλά τοπικά διηθητικό νεόπλασμα με τάση υποτροπής Ταξινόμηση: Κοινό (συμπαγές ή πολυκυστικό) Μονοκυστικό Περιφερικό (ή εξωοστικό) Κακοήθης εξαλλαγή (αδαμαντινοβλαστικό καρκίνωμα) ή μεταστατική συμπεριφορά (κακόηθες αδαμαντινοβλάστωμα) παρατηρούνται σπάνια

Πολυκυστικό ή συμπαγές αδαμαντινοβλάστωμα O πιο συνήθης τύπος αδαμαντινοβλαστώματος Προσβάλλει ευρύ φάσμα ηλικιών (μέσος όρος: 40 έτη) και τα δύο φύλα με την ίδια περίπου συχνότητα Συχνότερη εντόπιση (85%) στην κάτω γνάθο (συνήθως στην περιοχή των γομφίων και του κλάδου) Σκληρή, συνήθως ασυμπτωματική, διόγκωση, η οποία με την πάροδο του χρόνου αποκτά μεγάλες διαστάσεις και προκαλεί μετακίνηση δοντιών και διαταραχές στη σύγκλειση

Πολυκυστικό ή συμπαγές αδαμαντινοβλάστωμα Ακτινογραφικά ευρήματα Μονόχωρη ή, συνηθέστερα, πολύχωρη ακτινοδιαυγαστική βλάβη με καλά περιγεγραμμένα όρια Έκπτυξη και, κάποιες φορές, διήθηση του φατνιακού πετάλου Απορρόφηση ριζών ή μετατόπιση παρακείμενων δοντιών

Πολυκυστικό ή συμπαγές αδαμαντινοβλάστωμα Μικροσκοπικά χαρακτηριστικά Παρουσία διαφοροποιημένων αδαμαντινοβλαστών υψηλά κυλινδρικά κύτταρα σε παράλληλη διάταξη, θυμίζοντας «φράχτη από πασσάλους» «αντίστροφη πόλωση» των υπερχρωματικών πυρήνων με δημιουργία κενοτοπίων στο τμήμα του κυτταροπλάσματος που γειτνιάζει με τη βασική μεμβράνη. Παρατηρούνται συμπαγείς και κυστικές περιοχές σε ποικίλους συνδυασμούς Ιστολογικού τύποι Θυλακιώδης, Δικτυωτός, Ακανθωτός, Κοκκιοκυτταρικός, Βασικοκυτταρικός και Δεσμοπλαστικός

Πολυκυστικό ή συμπαγές αδαμαντινοβλάστωμα Θεραπεία και Πρόγνωση Συνεχής και επίμονη αυξητική ικανότητα, τοπικά επιθετική συμπεριφορά με διήθηση των μυελικών χώρων Ολική χειρουργική αφαίρεση σε υγιή όρια περιορίζει την πιθανότητα υποτροπής (15%) σε σύγκριση με απλή εκπυρήνιση του όγκου (ποσοστά υποτροπής 50-90%)

Μονοκυστικό αδαμαντινοβλάστωμα Αντιστοιχεί σε 10-15% των αδαμαντινοβλαστωμάτων Προσβάλλει νεαρούς ασθενείς, συνηθεστέρα στη 2η δεκαετία της ζωής 90% των περιπτώσεων εντοπίζονται στην κάτω γνάθο (κυρίως στις οπίσθια μοίρα) Εμφανίζεται ως ασυμπτωματική διόγκωση Καλά περιγεγραμμένα μονόχωρη ακτινοδιαυγαστική αλλοίωση με ομαλά όρια Εκπυρήνιση συσχετίζεται με χαμηλό ποσοστό υποτροπής, το οποίο είναι υψηλότερο σε περιπτώσεις τοιχωματικής προσβολής

Μονοκυστικό αδαμαντινοβλάστωμα Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά Μονήρης κυστική κοιλότητα που επενδύεται από σχετικά λεπτό αδαμαντινοβλαστικό επιθήλιο (luminal) Intraluminal: Οζώδεις προσεκβολές δικτυωτού τύπου προς τον αυλό Τοιχωματικό (mural): Νησίδια αδαμαντινοβλαστώματος επεκτείνονται στο κυστικό τοίχωμα

Ακανθοκυτταρικός Οδοντογενής Όγκος Προσβάλλει ευρύ φάσμα ηλικιών χωρίς προτίμηση φύλου ή γνάθου Μπορεί να προκαλεί ανώδυνη ή ελαφρά συμπτωματική διόγκωση των ούλων Εμφανίζεται ως μονόχωρη διαυγαστική βλάβη με χαρακτηριστική εντόπιση κατά μήκος της πλάγιας ριζικής επιφάνειας Ήπια βιολογική συμπεριφορά και χαμηλή πιθανότητα υποτροπής μετά από εκπυρήνιση

Ακανθοκυτταρικός Οδοντογενής Όγκος Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά πολλαπλά νησίδια πολύστιβου πλακώδους επιθηλίου σε έδαφος ινώδους συνδετικού ιστού απουσία κυτταρικής ατυπίας ή αδαμαντινοβλαστικής διαφοροποίησης

Αδενωματοειδής Οδοντογενής Όγκος Παλαιότερος όρος: “Αδενοαδαμαντινοβλάστωμα” Προσβάλλει συνήθως (στα 2/3 των περιπτώσεων) νεαρούς ασθενείς (κυρίως στη 2η δεκαετία της ζωής) γυναίκες άνω γνάθο (κυρίως την πρόσθια μοίρα) Μικρές ασυμπτωματικές βλάβες με δυνατότητα ανάπτυξης σκληρής διόγκωσης Καλά περιγεγραμμένη μονόχωρη ακτινοδιαυγαστική βλάβη, η οποία μπορεί να περιέχει λεπτές ακτινοσκιάσεις («νιφάδες χιονιού») Συχνή εντόπιση γύρω από τη μύλη ενός έγκλειστου δοντιού, μιμούμενη την εικόνα οδοντοφόρου κύστης Θεραπεία εκλογής είναι η εκπυρήνιση χωρίς τάση υποτροπής

Αδενωματοειδής Οδοντογενής Όγκος Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά Κυστικός ή συμπαγής σχηματισμός περιβαλλόμενος από κάψα ινώδους συνδετικού ιστού Πολλαπλασιασμός ατρακτοειδών ή πολυεδρικών επιθηλιακών κυττάρων σε ποικίλες διατάξεις Παρουσία δομών που θυμίζουν εκφορητικούς πόρους σιαλογόνων αδένων και περιβάλλονται από κυλινδρικά ή κυβοειδή κύτταρα με πυρήνες πολωμένους προς το βασικό υμένα Περιοχές εναπόθεσης άμορφου ηωσινόφιλου υλικού και διάσπαρτες εστίες ενασβεστίωσης

Ενασβεστιούμενος Επιθηλιακός Οδοντογενής Όγκος Όγκος Pindborg Προσβάλλει ευρύ φάσμα ηλικιών, πιο συχνά εμφανιζόμενος μεταξύ των ηλικιών 30-50 Εμφανίζει προτίμηση για τις οπίσθιες περιοχές της κάτω γνάθου Προκαλεί αργά αυξανόμενη ασυμπτωματική σκληρή διόγκωση

Ενασβεστιούμενος Επιθηλιακός Οδοντογενής Όγκος Ακτινογραφικά ευρήματα Εμφανίζεται ως μονόχωρη ή πολύχωρη διαυγαστική βλάβη με περιγεγραμμένα όρια Συχνά παρατηρούνται ακτινοσκιάσεις άλλοτε άλλου μεγέθους Συχνή συσχέτιση με έγκλειστο δόντι Σχετικά επιθετική τοπική συμπεριφορά με τάση διήθησης και πιθανότητα υποτροπής

Ενασβεστιούμενος Επιθηλιακός Οδοντογενής Όγκος Ιστοπαθολογικά ευρήματα Νησίδια ή συμπαγείς μάζες πολυεδρικών, ενίοτε πολυπύρηνων, επιθηλιακών κυττάρων Σχηματισμός μεσοκυττάριων γεφυρών και πλειομορφία των πυρήνων Εναπόθεση άμορφου, ηωσινόφιλου υλικού, το οποίο χρωματίζεται θετικά με χρώσεις αμυλοειδούς Ενασβεστιώσεις με τη μορφή ομόκεντρων δακτυλίων (Liesegang rings) ή πιο εκτεταμένων μαζών Έχουν περιγραφεί διαυγοκυτταρικές ποικιλίες του όγκου

Καλοήθεις Επιθηλιακοί Οδοντογενείς Όγκοι (με ενεργοποίηση του μεσεγχύματος)

Αδαμαντινοβλαστικό ίνωμα, ινοοδοντίνωμα και ινοοδόντωμα Μικτοί οδοντογενείς όγκοι με ποικίλο βαθμό ενεργοποίησης του μεσεγχύματος Παρατηρείται κυρίως σε παιδιά και έφηβους χωρίς προτίμηση φύλου Συχνότερη προσβολή της οπίσθιας κάτω γνάθου Μπορεί να προκαλέσει ανώδυνη διόγκωση της γνάθου Ήπια βιολογική συμπεριφορά Ασυνήθεις υποτροπές και πολύ χαμηλή πιθανότητα σαρκωματώδους εξαλλαγής

Αδαμαντινοβλαστικό ίνωμα, ινοοδοντίνωμα και ινοοδόντωμα Ακτινογραφικά ευρήματα Μονόχωρη ή πολύχωρη διαυγαστική βλάβη με καλά περιγεγραμμένα όρια Συχνή συσχέτιση με έγκλειστο δόντι Ινοοδοντίνωμα και ινοοδόντωμα: Ακτινοσκιάσεις ποικίλου μεγέθους και μορφολογίας που αντιστοιχούν στους σκληρούς οδοντικούς ιστούς του όγκου

Αδαμαντινοβλαστικό ίνωμα, ινοοδοντίνωμα και ινοοδόντωμα Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά Κυτταροβριθής, χαλαρός συνδετικός ιστός με χαρακτηριστικά οδοντικής θηλής Πολλαπλασιασμός οδοντογενούς επιθηλίου σε αναστομούμενες λεπτές χορδές ή νησίδια που περιβάλλονται από αδαμαντινοβλαστες Ινοοδόντωμα: σχηματισμός αδαμαντίνης και οδοντίνης με χαρακτηριστικά σύμπλεκτου ή σύνθετου οδοντώματος Ινοοδοντίνωμα: αποκλειστικός σχηματισμός οδοντίνης

Οδόντωμα Ο πιο συχνός τύπος οδοντογενούς όγκου Θεωρείται αμάρτωμα και όχι αληθές νεόπλασμα Εμφανίζονται σε παιδιά και εφήβους και με την ίδια συχνότητα στα δύο φύλα Διακρίνονται δύο τύποι: Σύνθετο (compound): πολλαπλοί σχηματισμοί με χαρακτηριστικά δοντιών Συνήθης εντόπιση η πρόσθια άνω γνάθο Σύμπλεκτο (complex): άμορφοι σχηματισμοί σκληρών οδοντικών ουσιών Συχνότερα στην περιοχή των γομφίων και των δύο γνάθων Ασυμπτωματικές βλάβες που αποκαλύπτονται ως τυχαία ακτινογραφικά ευρήματα ή λόγω ανάπτυξης σκληρής διόγκωσης ή παρακώλυσης της ανατολής των δοντιών

Οδόντωμα Ακτινογραφικά ευρήματα Αδρανείς βλάβες με πολύ καλή πρόγνωση Συχνή τοπογραφική συσχέτιση με έγκλειστο δόντι Μικτή ακτινοδιαυγαστική-ακτινοσκιερή βλάβη που περιβάλλεται από ακτινοδιαυγαστική άλω Ο βαθμός ομοιότητας με φυσιολογικό δόντι ποικίλλει ανάλογα με το στάδιο μορφοδιαφοροποίησης του οδοντώματος Αδρανείς βλάβες με πολύ καλή πρόγνωση

Οδόντωμα Ιστοπαθολογικά ευρήματα Ώριμα οδοντώματα αποτελούνται από αδαμαντίνη, οδοντίνη, πολφικό ιστό και οστεΐνη σε ποικίλους συνδυασμούς Στοιχεία οδοντογενούς επιθηλίου και μεσεγχύματος παρατηρούνται, ειδικά σε αρχικά στάδια ανάπτυξης του όγκου

Μεσεγχυματικοί Οδοντογενείς Όγκοι

Οδοντογενές μύξωμα Εμφανίζεται συχνότερα σε νέους Εντοπίζεται πιο συχνά στην οπίσθια κάτω γνάθο Προκαλεί ασυμπτωματική διόγκωση που μπορεί να αποκτήσει μεγάλες διαστάσεις Ακτινογραφικά ευρήματα Πολύχωρη ακτινοδιαύγαση με ασαφή όρια Μετατόπιση δοντιών ή απορρόφηση ριζών Εμφανίζει τοπική διηθητική τάση, η οποία συσχετίζεται με υψηλό ποσοστό υποτροπών και απαιτεί πιο ριζική χειρουργική εξαίρεση

Οδοντογενές μύξωμα Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά Χαλαρό μυξωματώδες υπόστρωμα που περιέχει ατρακτοειδή ή αστεροειδή κύτταρα Πιθανή παρουσία νησιδίων αδρανούς οδοντογενούς επιθηλίου Ο συνδετικός ιστός μπορεί να αποκτά κατά τόπους πιο πυκνή ινώδη σύσταση Πρέπει να διαφοροποιείται από τους ιστούς του οδοντοθυλακίου και της οδοντικής θηλής

Οδοντογενές ίνωμα Προσβάλλει ευρύ φάσμα ηλικιών και συχνότερα γυναίκες Εντοπίζεται με την ίδια συχνότητα στις δύο γνάθους Εμφανίζεται ως ασυμπτωματική διόγκωση και μπορεί να προκαλέσει ευσειστότητα των δοντιών Ακτινογραφικά ευρήματα Μονόχωρη ή πολύχωρη ακτινοδιαύγαση με καλά περιγεγραμμένα όρια Ακτινοσκιάσεις παρατηρούνται σε μικρό αριθμό περιπτώσεων Μετατόπιση δοντιών ή απορρόφηση ριζών Περιορισμένη αυξητική ικανότητα και μικρή τάση υποτροπής Θεραπεία εκλογής: εκπυρήνιση και απόξεση του περιφερικού οστού

Οδοντογενές ίνωμα Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά Υπόστρωμα πυκνού ινώδους συνδετικού ιστού που περιέχει ατρακτοειδή ή αστεροειδή κύτταρα Πιθανή παρουσία νησιδίων αδρανούς οδοντογενούς επιθηλίου Τύπος WHO: κυτταροβρίθεια, σχετική αφθονία οδοντογενούς επιθηλίου, παρουσία ενασβεστιώσεων Η ιστολογική διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει το δεσμοπλαστικό ίνωμα και το υπερπλαστικό οδοντοθυλάκιο έγκλειστων δοντιών

Οδοντογενές ίνωμα Δεσμοπλαστικό ίνωμα

Οστεϊνοβλάστωμα Παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με το οστεοβλάστωμα Προσβάλλει συνήθως νεαρά άτομα χωρίς προτίμηση φύλου Εντοπίζεται συχνότερα στην περιοχή των γομφίων της κάτω γνάθου (ειδικά σε συσχέτιση με τις ρίζες του πρώτου γομφίου) Μπορεί να προκαλέσει σκληρή, συχνά επώδυνη διόγκωση Ακτινογραφικά ευρήματα Καλά περιγεγραμμένη βλάβη σε στενή επαφή με τη ρίζα ενός δοντιού, η οποία εμφανίζει απορρόφηση Στα αρχικά στάδια εμφανίζεται ακτινοδιαύγαση η οποία αργότερα μεταπίπτει σε ακτινοσκίαση περιβαλλόμενη από ακτινοδιαυγαστική άλω Θεραπεία εκλογής: χειρουργική αφαίρεση και εξαγωγή του συσχετιζόμενου δοντιού Καλή βιολογική συμπεριφορά με πολύ χαμηλή πιθανότητα υποτροπής

Οστεϊνοβλάστωμα

Οστεϊνοβλάστωμα Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά Παρατηρούνται εναποθέσεις ενασβεστιωμένου υλικού με χαρακτηριστικά οστεΐνης και έντονες γραμμές αναστροφής Έντονη οστεϊνοβλαστική και οστεϊνοκλαστική δραστηριότητα Χαρακτηριστική ακτινωτή διάταξη και μειωμένη ενασβεστίωση των δοκίδων στην περιφέρεια

Οστεϊνοβλάστωμα

Οστεϊνοβλάστωμα