ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Θεωρητική παράδοση Παθολογικής Ανατομικής ΙΙ για φοιτητές ιατρικής εαρινού εξαμήνου Εύη Καΐρη – Βασιλάτου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Μαζικός αδένας είναι ένας εξειδικευμένος αδένας του δέρματος αποτελείται από 13-25 τμήματα (λοβούς), που χωρίζονται μεταξύ τους με ινολιπώδη ιστό το κάθε τμήμα αποτελείται από τις τελικές πορο-λοβιακές μονάδες (ΤΠΛΜ), οι οποίες εκβάλλουν σε μεγαλύτερους πόρους και τελικά στους γαλακτοφόρους πόρους οι οποίοι εκβάλλουν στη θηλή του μαστού

Μαζικός αδένας η τελική πορολοβιακή μονάδα [ΤΠΛΜ] αποτελείται από τον τελικό πορο - ενδολοβιακό - εξωλοβιακό τις αδενοκυψέλες το επιθήλιο της ΤΠΛΜ είναι κυβικό ή χαμηλό κυλινδρικό μεταξύ επιθηλίου και βασικής μεμβράνης υπάρχει ένας στοίχος μυοεπιθηλιακών κυττάρων ο συνδετικός ιστός μέσα στην ΤΠΛΜ είναι χαλαρός και κυτταροβριθής, ενώ μεταξύ των ΤΠΛΜ είναι πυκνός ** από την ΤΠΛΜ θεωρείται ότι προέρχονται οι περισσότερες αλλοιώσεις του μαστού καλοήθεις: ινοκυστικές αλλοιώσεις κακοήθεις: καρκίνωμα

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού αποτελούν πολύ συνηθισμένη διαταραχή του μαστού 60% των γυναικών εμφανίζουν αυτές τις αλλοιώσεις κλινικά και 90% ιστολογικά συνώνυμοι όροι: - ινοκυστική μαστοπάθεια ινοκυστική νόσος του μαστού χρόνια κυστική μαστίτις μαζική δυσπλασία θεωρούνται ότι οφείλονται σε διαταραχή των κυκλικών αλλοιώσεων που υφίσταται ο μαστός κατά τη διάρκεια του κύκλου

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού εμφανίζονται κλινικά ως ένα ή περισσότερα ετερόπλευρα ή αμφοτερόπλευρα ογκίδια που γίνονται περισσότερο αισθητά και επώδυνα πριν την ΕΡ η αντιμετώπισή τους με ανοικτή βιοψία εξαρτάται από τα κλινικά χαρακτηριστικά και τα μαστογραφικά ευρήματα ιστολογικά επιβάλλεται η εξέταση όλου του δείγματος για να καθοριστεί με ακρίβεια η βαρύτητα και η έκταση των αλλοιώσεων

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού στον όρο ινοκυστικές αλλοιώσεις περιλαμβάνεται φάσμα ιστολογικών αλλοιώσεων που συνυπάρχουν σε άλλοτε άλλη αναλογία και βαρύτητα, όπως: α. ίνωση του υποστρώματος β. κύστεις γ. αδένωση δ. επιθηλιακή υπερπλασία

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού α. ίνωση του υποστρώματος συνδυάζεται συνήθως με άλλες αλλοιώσεις (π.χ. κύστεις, επιθηλίωση κ.λπ.) μπορεί να εντοπίζεται σε μια περιοχή και κλινικά να εκδηλώνεται σαν όγκος με ασαφή όρια και ελαστική σύσταση ίνωση του υποστρώματος ατροφία του επιθηλίου

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού β. κύστεις σχηματίζονται από προοδευτική διάταση των τελικών πόρων των λοβίων έχουν διάμετρο από λίγα χιλιοστά έως μερικά εκατοστά (>5 εκ.) είναι πολυεστιακές και αμφοτερόπλευρες

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού β. κύστεις (συνέχεια) ιστολογικά επενδύονται από ένα στοίχο επιθηλιακών κυττάρων προς τα έσω και ένα στοίχο μυοεπιθηλιακών κυττάρων προς τη βασική μεμβράνη συχνά παρατηρείται αποκρινής μεταπλασία, επίσης μπορεί να συνυπάρχει επιθηλιακή υπερπλασία με ή χωρίς ατυπία ατροφία του επιθηλίου (λόγω πιέσεως), ρήξη του τοιχώματος→φλεγμονή και ίνωση στο γύρω υπόστρωμα

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού γ. αδένωση χαρακτηρίζεται από υπερπλασία των τελικών πόρων των λοβίων και μπορεί να συνοδεύεται από ίνωση του υποστρώματος (σκληρυντική αδένωση) παρατηρείται συνήθως σε νέες γυναίκες (ΜΗ=30 έτη) και έχει την τάση να εντοπίζεται στο άνω έξω τεταρτημόριο του μαστού κλινικά και ιστολογικά μπορεί να μιμηθεί διηθητικό καρκίνωμα ----------------------------- ο σχετικός κίνδυνος για την ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος σε σκληρυντική αδένωση είναι 1,5-2,0

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού γ. αδένωση (συνέχεια) ιστολογικά παρατηρούνται αδενικοί σχηματισμοί, που επενδύονται από ένα στοίχο επιθηλιακών και ένα στοίχο μυοεπιθηλιακών κυττάρων όταν υπάρχει ίνωση του υποστρώ-ματος (σκληρυντική αδένωση) προκαλείται παραμόρφωση του σχήματος των αδένων και απόφραξη του αυλού τους συχνά παρατηρούνται συρρέουσες μικροαποτιτανώσεις

Ινοκυστικές αλλοιώσεις του μαστού δ. επιθηλιακή υπερπλασία (επιθηλίωση) μπορεί να συνυπάρχει με τα άλλα είδη ινοκυστικών αλλοιώσεων, ο δε βαθμός της ποικίλλει ελαφρά ΕΥ: στιβάδωση των επιθηλιακών κυττάρων σε 2-4 στοίχους έντονη ΕΥ: τα επιθηλιακά κύτταρα γεμίζουν τον αυλό των πόρων, σχηματίζουν διαφράγματα μέσα στους πόρους, ή τέλος σχηματίζουν θηλές με αγγειοσυνδετικούς άξονες ο σχετικός κίνδυνος για την ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος επί εδάφους μέτριας ή έντονης επιθηλίωσης είναι 1,5-2,0

Ακτινωτή ουλή (R/S) του μαστού είναι μία αλλοίωση η οποία μαστογραφικά και ιστολογικά μπορεί να μιμείται καρκίνωμα ο όρος «ακτινωτή ουλή» προτάθηκε από τον Hampel (1975) και επίσης από τους Linnel και συν. (1980) και έγινε ευρέως αποδεκτός «ακτινωτή σκληρυντική αλλοίωση» είναι ο όρος που προτάθηκε από τον Rosen (1993) αποτελεί μέρος του φάσματος των ινοκυστικών αλλοιώσεων, με τις οποίες συνυπάρχει συχνά

Ακτινωτή ουλή (R/S) του μαστού συχνότητα 0,04-0,5% → σε μαστογραφία ρουτίνας 1,7%, 5,3%, 14%, 28% → σε βιοψίες μαστού με καλοήθεις αλλοιώσεις 4%, 16%, 26% → σε παρασκευάσματα μαστεκτομής για Ca μαστού ηλικία Πιο συχνά μεταξύ 30-60 ετών (σπάνια πριν τα 30 έτη) κλινική εικόνα μη ψηλαφητή αλλοίωση ψηλαφητή αλλοίωση → 3,3% - 30%

Ακτινωτή ουλή (R/S) του μαστού μαστογραφικά, η αλλοίωση γίνεται αντιληπτή όταν έχει διάμετρο >0,5 εκ. και εμφανίζεται σαν αστεροειδής σκίαση, με λεπτές προεκβολές, διαυγαστικό κέντρο, και μικροαποτιτανώσεις (25-60%) η αλληλοεπικάλυψη των ακτινολογικών ευρημάτων μεταξύ ακτινωτής ουλής και διηθητικού καρκινώματος καθιστά δύσκολη τη Δ/Δ και απαιτεί άμεση βιοψία της βλάβης

Ακτινωτή ουλή (R/S) του μαστού μακροσκοπικά, εμφανίζεται ως: αστεροειδής συμπαγής αλλοίωση με συρρικνωμένο ωχρό κέντρο και λεπτές λευκωπές γραμμώσεις που φέρονται ακτινοειδώς προς το γειτονικό μαζικό παρέγχυμα ασαφώς αφοριζόμενη περιοχή ινώσεως

Ακτινωτή ουλή (R/S) του μαστού μικροσκοπικά, χαρακτηρίζεται από: κεντρική περιοχή ινώσεως και ελαστώσεως, εντός της οποίας περιλαμβάνονται σωληνώδεις σχηματισμοί, με ακανόνιστη διάταξη και σχήμα, οι οποίοι επενδύονται από ένα στοίχο επιθηλιακών και ένα στοίχο μυοεπιθηλιακών (S-100+ SMA+) κυττάρων περιφερική ζώνη [στεφάνη] από εκφορητικούς πόρους και λόβια, με ακτινωτή διάταξη, κυστική διάταση, αποκρινή μεταπλασία, σκληρυντική αδένωση ποικίλου βαθμού επιθηλίωση (ενίοτε άτυπη) μικροαποτιτανώσεις [κυρίως σε περιοχές αδενώσεως]

Ακτινωτή ουλή (R/S) του μαστού βιολογική συμπεριφορά καλοήθης αλλοίωση [Fenoglio et al, Tremblay et al] πρόδρομος του «σωληνώδους καρκινώματος» [Linnel et al, Fisher et al] --------------------------------------------------- * ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης διηθητικού καρκινώματος είναι: 1,5-2 όταν υπάρχουν υπερπλαστικές αλλοιώσεις χωρίς ατυπία 4,0-5,0 όταν υπάρχουν υπερπλαστικές αλλοιώσεις με ατυπία

Ινοαδένωμα μαστού είναι καλοήθης αλλοίωση και ανήκει στα ινοεπιθηλιακά νεοπλάσματα του μαστού παρατηρείται σε νέες γυναίκες (20-35 ετών) μεγαλώνει κατά την εγκυμοσύνη και υποστρέφει με την πάροδο της ηλικίας συνήθως είναι μονήρης αλλοίωση πολλά ινοαδενώματα, ετερόπλευρα ή αμφοτερόπλευρα παρατηρούνται σε αναλογία 30%

Ινοαδένωμα μαστού μακροσκοπικά, είναι περίγραπτο ογκίδιο διαμέτρου έως 3 εκ. με επιφάνεια διατομής λευκόφαιη, συμπαγή και ελαστική, χωρίς νέκρωση μικροσκοπικά, διακρίνονται σε ενδοσωληνώδη και περισωληνώδη οι αδένες επενδύονται από ένα στοίχο κυβοειδών επιθηλιακών κυττάρων και από ένα στοίχο μυοεπιθηλιακών κυττάρων το υπόστρωμα είναι χαλαρό και μυξωματώδες, μπορεί όμως να αποτελείται, εν μέρει ή εξ ολοκλήρου από πυκνό συνδετικό ιστό

Ινοαδένωμα μαστού μικροσκοπικά (συνέχεια) α. μορφολογικές αλλοιώσεις επιθηλιακών στοιχείων (επιθηλιακή υπερπλασία, αποκρινής μεταπλασία, αδένωση, εκκριτικές μεταβολές) β. μορφολογικές αλλοιώσεις υποστρώματος (υαλινοποίηση αποτιτανώσεις, οστεοποίηση) αιμορραγικό έμφρακτο επιπλοκή, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού κακοήθης εξαλλαγή των επιθηλιακών στοιχείων του ινοαδενώματος σε αναλογία 0,1% των περιπτώσεων

Ενδοσωληνώδες θήλωμα του μαστού ηλικία : γυναίκες 35-50 ετών (ΜΗ 48 έτη) εντόπιση μεγάλοι και μικροί εκφορητικοί πόροι ανάπτυξη συνήθως είναι μονήρης αλλοίωση, 10% πολυεστιακή κλινική εικόνα ψηλαφητή βλάβη ορώδες ή αιμορραγικό έκκριμα από τη θηλή ο σχετικός κίνδυνος για την ανάπτυξη διηθητικού Ca σε γυναίκες με θήλωμα είναι 1,5-2

Ενδοσωληνώδες θήλωμα του μαστού μακροσκοπικά : Πολυποειδής, μαλακή εύθρυπτη μάζα διαμέτρου < 3 εκ. μικροσκοπικά αποτελείται από διακλαδιζόμενους αγγειοσυνδετικούς άξονες, που επικαλύπτονται από ένα στοίχο επιθηλιακών και ένα στοίχο μυοεπιθηλιακών κυττάρων, χωρίς ατυπία, με σπάνιες μιτώσεις ** μερικό ή ολικό έμφρακτο (σαν επιπλοκή)

Φλεγμονώδεις παθήσεις του μαστού οξεία μαστίτις εκτασία των πόρων (πλασματοκυτταρική η αποφρακτική μαστίτις) λιπονέκρωση -------------------------------------------------------------------- οι φλεγμονώδεις παθήσεις του μαστού δεν είναι συνηθισμένες αλλοιώσεις συνήθως προκαλούν ευαισθησία και πόνο κατά την οξεία φάση μετά την αποδρομή τους μπορεί να αφήσουν μια περιοχή ινώσεως [αποκατάσταση], η οποία γίνεται ψηλαφητή (σαν ογκίδιο του μαστού)

Οξεία μαστίτις προκαλείται, όταν μικρόβια (σταφυλόκοκκος, στρεπτόκοκκος) εισέλθουν στο μαζικό παρέγχυμα είτε από πόρους που έχουν κατακρατημένο έκκριμα, κατά τη διάρκεια της γαλουχίας (συχνότερα) ή σε μη ειδικές δερματολογικές παθήσεις που προσβάλλουν τη θηλή, όταν υπάρχει λύση της συνέχειάς της

Οξεία μαστίτις σταφυλόκοκκος → μονήρη ή πολλαπλά αποστήματα, συνήθως μικρά τα μεγάλα αποστήματα, όταν επουλωθούν, ψηλαφώνται σαν εντοπισμένη σκληρή αλλοίωση στρεπτόκοκκος → προκαλείται φλεγμονή σε όλο το παρέγχυμα με ευαισθησία, πόνο και οίδημα, μετά την αποδρομή της οποίας δεν παραμένουν υπολειμματικές αλλοιώσεις

Εκτασία των πόρων πλασματοκυτταρική ή αποφρακτική μαστίτις Εκτασία των πόρων πλασματοκυτταρική ή αποφρακτική μαστίτις είναι φλεγμονώδης αλλοίωση, άγνωστης παθογένειας, που αφορά στους μεγάλους εκφορητικούς πόρους εμφανίζεται συχνότερα πριν την εμμηνόπαυση [ΜΗ 44 έτη] κλινικά μπορεί να προκαλέσει ευαισθησία και πόνο έκκριμα από τη θηλή (20%), υποθηλαία μάζα ή και εισολκή της θηλής μαστογραφικά, μπορεί να παρατηρηθούν ευρήματα που θέτουν την υπόνοια καρκινώματος μακροσκοπικά → στο δείγμα της χειρουργικής εκτομής της βλάβης είναι εμφανής η παρουσία διατεταμένων εκφορητικών πόρων, που περιέχουν μαλακό κιτρινόφαιο περιεχόμενο

Εκτασία των πόρων πλασματοκυτταρική ή αποφρακτική μαστίτις Εκτασία των πόρων πλασματοκυτταρική ή αποφρακτική μαστίτις μικροσκοπικά παρατηρούνται: διατεταμένοι εκφορητικοί πόροι με ατροφικό, αποπλατυσμένο ή κατεστραμμένο επιθήλιο ενδοαυλικό ηωσινόφιλο κοκκιώδες ή άμορφο πρωτεϊνικό υλικό και αφρώδη ιστιοκύτταρα φλεγμονώδεις διηθήσεις του τοιχώματος και του γύρω μαζικού αδένος από λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα, πολυμορφοπύρηνα και αφρώδη ιστιοκύτταρα

Εκτασία των πόρων πλασματοκυτταρική ή αποφρακτική μαστίτις Εκτασία των πόρων πλασματοκυτταρική ή αποφρακτική μαστίτις μικροσκοπικά (συνέχεια) ινώδης πάχυνση του τοιχώματος των πόρων, διαφυγή του περιεχομένου στο γύρω μαζικό παρέγχυμα με πλέον έντονη αντιδραστική ίνωση, φλεγμονώδεις διηθήσεις και γιγαντοκυτταρική αντίδραση τύπου ξένων σωμάτων απόφραξη του αυλού (αποφρακτική μαστίτις)

Λιπώδης νέκρωση του μαστού κλινικά: χαρακτηρίζεται από την παρουσία σκληρής ανώδυνης μάζας, που μπορεί να μιμείται καρκίνωμα ιστορικό τυχαίας ή ιατρογενούς τραυματικής κακώσεως του μαστού μαστογραφικά: εικόνα πύκνωσης με ή χωρίς αποτιτανώσεις μακροσκοπικά: η αλλοίωση είναι κιτρινόφαιη, διαμέτρου ~ 2 εκ.

Λιπώδης νέκρωση του μαστού μικροσκοπικά σε αρχικά στάδια παρατηρούνται: νεκρωμένα λιποκύτταρα, τα οποία περιβάλλονται από πολυμορφοπύρηνα λευκοκύτταρα, αφρώδη ιστιοκύτταρα και λεμφοκύτταρα - σε προχωρημένες βλάβες αναπτύσσεται: ίνωση και εναποθέσεις αλάτων ασβεστίου, με αποτέλεσμα το σχηματισμό ψηλαφητού σκληρού ογκιδίου, που μπορεί να συμφύεται με το υπερκείμενο δέρμα και να προκαλεί εισολκή, ώστε κλινικά μιμείται καρκίνωμα

Γυναικομαστία είναι η συχνότερη αλλοίωση του ανδρικού μαστού χαρακτηρίζεται από διόγκωση του μαζικού αδένα, που οφείλεται σε υπερτροφία και υπερπλασία των αδενικών στοιχείων και του στρώματος κλινικά η βλάβη εντοπίζεται συνήθως κάτω από τη θηλή του μαστού και είναι ετερόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη μακροσκοπικά: η αλλοίωση είναι περίγραπτη, δισκοειδής, ελαστική

Γυναικομαστία μικροσκοπικά: σε αρχικά στάδια παρατηρείται διάταση των εκφορητικών πόρων, με ποικίλου βαθμού επιθηλιακή υπερπλασία, περιβαλλόμενοι από χαλαρό και οιδηματώδες στρώμα με λεμφοκύτταρα και πλασματοκύτταρα με την πάροδο του χρόνου επέρχεται ατροφία του επιθηλίου και ίνωση του στρώματος

Γυναικομαστία η γυναικομαστία προκαλείται σαν αποτέλεσμα της δυσαναλογίας μεταξύ των οιστρογόνων, που προάγουν την ανάπτυξη του μαζικού αδένα και των ανδρογόνων, τα οποία αντιδρούν σε αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να προσβάλλει εφήβους, ενήλικες ή και ηλικιωμένους άνδρες σε περιπτώσεις υπεροιστρο-γοναιμίας, στα αίτια της οποίας περιλαμβάνονται: ορμονικές διαταραχές της εφηβείας η κίρρωση του ήπατος [το ήπαρ είναι υπεύθυνο για το μεταβολισμό των οιστρογόνων]

Γυναικομαστία σχετική αύξηση των επινεφριδικών οιστρογόνων σε συνδυασμό με την ελάττωση της παραγωγής ανδρογόνων από τους όρχεις [σε πιο ηλικιωμένα άτομα] η χορήγηση αναβολικών στεροειδών η χορήγηση οιστρογόνων για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη επί συνδρόμου Kline-Felter (καρυότυπος xxy) σε περιπτώσεις λειτουργικών όγκων των όρχεων όγκοι Leydig από διάμεσα κύτταρα [20-60 ετών] που παράγουν ανδρογόνα, συνδυασμό ανδρογόνων και οιστρογόνων και ενίοτε κορτικοστεροειδή όγκοι Sertoli που παράγουν οιστρογόνα ή ανδρογόνα