Φαρμακολογία και Τοξικολογία του Οινοπνεύματος Μάνια Στεφανίδου – Λουτσίδου Αναπλ. Καθηγήτρια Τοξικολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ιστορική αναδρομή Γνωστό το οινόπνευμα από τη Νεολιθική εποχή στην Κίνα, σε κεραμικά σκεύη ηλικίας 9.000 ετών, βρέθηκαν αποξηραμένα σταφύλια Στη Μεσόγειο ή καλλιέργεια της αμπέλου ήταν γνωστή από το 3.500 π.Χ. 2.000 π.Χ. – Ο αυτοκράτορας Hammurabi της Βαβυλώνας θεσπίζει νόμους για την πώληση και τη χρήση του κρασιού 1.500 π.Χ. -Στην Αρχαία Ελλάδα λατρεία του θεού Διονύσου ή Βάκχου

Ιστορική αναδρομή Οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το κρασί ως «γιατρικό» εσωτερικής και εξωτερικής χρήσης. Αναφέρεται από τον Όμηρο Οι Ρωμαίοι ως ευφορικό χρησιμοποιούσαν το κρασί Οι Άραβες επινοήσαν την απόσταξη τον 12ο αιώνα. Οι Αλχημιστές προέβησαν σε απόσταξη τον 16ο αιώνα. Από τον 18ο αιώνα άρχισε η χρήση του οινοπνεύματος υπό τη μορφή αλκοολούχων ποτών

Η πιο διαδεδομένη ευφορική ουσία Αιθυλική αλκοόλη Η πιο διαδεδομένη ευφορική ουσία Προκαλεί εθισμό Προκαλεί εξάρτηση

Αιθυλική αλκοόλη C H OH (CH3-CH2-OH)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ C6H12O6→ 2(CH3-CH2-OH) + 2CO2

ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΩΔΗ ΠΟΤΑ Είδος ποτού Περιεκτικότητα % v/v Μπύρα 2.5 – 12 ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΩΔΗ ΠΟΤΑ Είδος ποτού Περιεκτικότητα % v/v Μπύρα 2.5 – 12 Κρασί 10 – 16 Ούζο και τσίπουρο 35 – 55 Κονιάκ 40 – 48 Whiskey, rum, gin, vodka 40 – 50 dEtOH : 0,79 Kg/L

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Από το στομάχι κατά 20% Από το έντερο κατά 80% Η απορρόφηση ολοκληρώνεται εντός 45min – 3 ωρών.

Παράγοντες που προσδιορίζουν την απορρόφηση του οινοπνεύματος Η πληρότητα του στομάχου με τροφές Το είδος της τροφής Το είδος του οινοπνευματώδους ποτού Η ταχύτητα με την οποία καταναλώνονται τα ποτά Το φύλο του ατόμου (οι γυναίκες μεθούν γρηγορότερα) Ιδιοσυστασιακοί και άλλοι παράγοντες Η περιεκτικότητα του ποτού σε CO2

ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΤΟΥ ΣΕ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ Το CO2 επιταχύνει τη διέλευση του οινοπνεύματος μέσω των βλεννογόνων και έτσι η απορρόφηση είναι ταχύτερη Το CO2 επιταχύνει την πρόκληση μέθης Η κατανάλωση ουίσκυ σε συνδυασμό με σόδα επιταχύνει την απορρόφηση του οινοπνεύματος και την εγκατάσταση μέθης.

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Αίμα 1,00 Πλάσμα ή ορός 1,12 – 1,20 Ούρα 1,30 Ε.Ν.Υ. 1,10 Εγκέφαλος 0,85 Ήπαρ Εκπνεόμενος αέρας 1/2100

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Η συγκέντρωση του οινοπνεύματος στο αίμα είναι μεγίστη 30-90 min μετά τη λήψη.

ΒΙΟΜΕΤΑΤΡΟΠΗ (ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ) ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΒΙΟΜΕΤΑΤΡΟΠΗ (ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ) ΑΙΘΥΛΙΚΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ Η αιθυλική αλκοόλη βιομετατρέπεται σε ακεταλδεΰδη οξικό οξύ CO2 + H2O Αλκοολική αφυδρογονάση Αλδεϋδική αφυδρογονάση - MFOS

CH3CH2OH Alcohol Dehydrogenase > CH3CHO Ethanol Acetaldehyde CH3CHO Aldehyde Dehydrogenase > CH3COOH Acetaldehyde Acetic Acid

Μέσος ρυθμός βιομετατροπής του οινοπνεύματος : 0,1 g/Kg*/h Για κάθε άτομο με δεδομένη κατάσταση υγείας, ο ρυθμός βιομετατροπής είναι σταθερός. Μέσος ρυθμός μείωσης της συγκέντρωσης οινοπνεύματος στο αίμα: 15 mg/dl/h (Vd:0,70) (VdM: 0.68, VdF: 0.55)

ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι γυναίκες έχουν λιγότερη αλκοολική αφυδρογονάση από τους άνδρες και μεταβολίζουν το οινόπνευμα βραδύτερα από τους άνδρες Η αλδεϋδική αφυδρογονάση ποικίλλει στις διάφορες φυλές. Το 50% των Ασιατών έχουν αδρανές το ένζυμο αυτό

ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι γυναίκες έχουν λιγότερη αλκοολική αφυδρογονάση από τους άνδρες και μεταβολίζουν το οινόπνευμα βραδύτερα από τους άνδρες. Οι άνδρες έχουν περισσότερους μυς από τις γυναίκες. ενώ οι γυναίκες έχουν περισσότερο λίπος από τους άνδρες. Όσο περισσότερο λίπος, τόσο λιγότερο αίμα. Όσο περισσότεροι μυς, τόσο περισσότερο αίμα, που αραιώνει το οινόπνευμα και μειώνει τη συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα.

ΑΠΕΚΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Με τα ούρα Με τον εκπνεόμενο αέρα Με τον ιδρώτα

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Τοπική δράση Συστηματική δράση Χρόνιες επιδράσεις

ΟΞΕΙΑ ΔΡΑΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Κατασταλτικό του ΚΝΣ Αγγειοδιασταλτικό Ελαττώνει τη μνήμη και την ικανότητα συγκέντρωσης Ελλαττώνει την κρίση Ελαττώνει τα αντανακλαστικά Ελαττώνει τη libido

ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΙΘΑΝΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΙΘΑΝΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Αλκοολισμός, Θάνατος από οξεία δηλητηρίαση Θάνατος από καρκίνο (στοματική κοιλότητα, οισοφάγος, στόμαχος, ήπαρ) Θάνατος από ατύχημα (λόγω καταστολής και μείωσης της προσοχής)

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΗΠΑΡ Λιπώδης εκφύλιση Κίρρωση Πυλαία υπέρταση Μειωμένη παραγωγή βιταμινών Μειωμένη παραγωγή ορμονών

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΙΘΑΝΟΛΗΣ ΣΤΟ ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ Καταστρέφει το βλεννογόνο και τις εντερικές λάχνες Μειώνει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και βιταμινών Αυξάνει την παραγωγή τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΠΑΓΚΡΕΑΣ Αυξάνει τη συγκέντρωση των παγκρεατικών ενζύμων Προκαλεί παγκρεατίτιδα Μειώνει την παραγωγή ινσουλίνης Προκαλεί δευτεροπαθή διαβήτη

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΟ Μειώνει την παραγωγή ερυθρών, λευκών αιμοσφαιρίων και αιμοπεταλίων Προκαλεί αναιμία

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Wernicke-Korsakoff’s Syndrome

ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ Οξεία (μέθη) Χρόνια (αλκοολισμός)

ΜΕΘΗ Η κατάσταση εκείνη στην οποία περιέρχεται ένα άτομο, μετά από κατανάλωση οινοπνευματώδους ποτού, σε ποσότητα ικανή να το αποστερήσει, προσωρινά, από τον έλεγχο των σωματικών ή των πνευματικών λειτουργιών του, ή να επηρεάσει αυτές, σε τέτοιο σημείο, ώστε να μπορεί να προξενήσει βλάβη σε άλλο άτομο ή ουσιώδη διατάραξη της δημόσιας τάξης.

Το οινόπνευμα είναι κατασταλτικό του ΚΝΣ

ΟΞΕΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ ΟΞΕΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ Το οινόπνευμα πλην της καταστολής του Κ.Ν.Σ. προκαλεί: Περιφερική αγγειοδιαστολή Γαστρίτιδα Υπογλυκαιμία

Συμπτωματολογία Συγκέντρωση αλκοόλης στο αίμα (mg/100ml) Μέχρι 50 Άτομο νηφάλιο, ελαφρές διαταραχές, δύσκολα διαγνώσιμες. 50 – 100 (υποθάλαμος) Άρση των φυσιολογικών αναστολών, ευφορία, φλυαρία, υπερεκτίμηση ικανοτήτων. 100 – 200 (μεταιχμιακό σύστημα, παρεγκεφαλίδα) Μείωση ικανοτήτων, σύγχυση, αποπροσανατολισμός, ασυγχρονισμός κινήσεων, διαταραχές στην ομιλία.

Αναισθησία, καταστολή των αντανακλαστικών, απώλεια θερμαντικού Συγκέντρωση αλκοόλης στο αίμα (mg/100ml) Συμπτωματολογία 200 – 300 Επίταση των ανωτέρω, ελάττωση των αντανακλαστικών, απώλεια των αισθήσεων 300 – 350 (δικτυωτός σχηματισμός εγκεφαλικού στελέχους) Αναισθησία, καταστολή των αντανακλαστικών, απώλεια θερμαντικού > 350 (αναπνευστικό και αγγειοκινητικό κέντρο) Κώμα - θάνατος

Το άτομο υπό την επήρεια οινοπνεύματος αισθάνεται και βιώνει κατά τα πρώτα στάδια της μέθης: Ευφορία Διαταραχές του λόγου Λογόρροια Υπερεκτίμηση των ικανοτήτων του Άρση των φυσιολογικών αναστολών Ελάττωση της προσοχής Κατάργηση των λεπτών κινήσεων

ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΗΡΕΙΑ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Βρίσκεται το άτομο το οποίο λόγω της κατανάλωσης οινοπνευματώδους ποτού εμφανίζει μείωση των πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων του, με τρόπο ώστε, κάτι το οποίο επιχειρεί, να μη μπορεί να το εκτελέσει με την απαιτούμενη, εκ των περιστάσεων, επιμέλεια και ακρίβεια.

Επίδραση στην ικανότητα οδήγησης Καταστολή του ΚΝΣ Αύξηση του χρόνου αντίδρασης στα ερεθίσματα Ελάττωση της ικανότητας εκτίμησης του χώρου και των αποστάσεων Υπερεκτίμηση των ικανοτήτων του ατόμου

Διερεύνηση οδικού τροχαίου ατυχήματος Διερεύνηση οδικού τροχαίου ατυχήματος Οινόπνευμα Φάρμακα που επηρεάζουν την ικανότητα οδήγησης Τοξικές ουσίες ↔ εξαρτησιογόνες, ψυχοδραστικές ή ναρκωτικές ουσίες Άρθρο 42 Κ.Ο.Κ (ν.2696/99) ΦΕΚ 57Α όπως τροποποιήθηκε από την §2 του Άρθρου 43 του ν. 2963/2001, ΦΕΚ268Α 43500/5691/2002 Κοινή Υπ. Απόφαση Υπ. Υγείας και Πρόνοιας, Δημόσιας Τάξης και Επικοινωνιών

ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΥΘΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΝΕΣ (Άρθρο 42, ΚΟ.Κ. 1999) ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΥΘΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΝΕΣ (Άρθρο 42, ΚΟ.Κ. 1999) 50 – 80 mg/dl πρόστιμο 50.000 δρχ. 80 – 110 mg/dl Πρόστιμο 100.000 δρχ. και αφαίρεση της αδείας οδήγησης για 3 μήνες > 110 mg/dl Πρόστιμο 200.000 δρχ., αφαίρεση της άδειας οδήγησης για 6 μήνες, φυλάκιση τουλάχιστον 2 μηνών, αφαίρεση της άδειας κυκλοφορίας και των πινακίδων από 10 ημέρες έως 6 μήνες Επί υποτροπής εντός διετίας, αφαίρεση της άδειας οδήγησης για πέντε έτη

Η εφ’ άπαξ λήψη 23,8 γρ. οινοπνεύματος δηλαδή: 604 ml μπύρας 5% ή 274 ml κρασιού 11% ή 75 ml whisky 40% από άνδρα 70 κιλών θα οδηγήσει σε συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα του της τάξης του 0.5 g/L μετά από 1 ώρα περίπου.

ΑΠΟΔΕΚΤΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ 20 -30 g ημερησίως > 40 g ημερησίως  βαθμιαία αύξηση νοσηρότητας και θνητότητας < 60 g ημερησίως  για την αποφυγή ψυχολογικών επιπτώσεων και τη διατήρηση μιας κατάστασης ισορροπίας

A Small Dose of Alcohol

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΕΘΗΣ Διατήρηση της αναπνοής και της θερμοκρασίας του ασθενούς. Απομάκρυνση μη απορροφηθέντος οινοπνεύματος. Αλκαλική διούρηση. Αντιμετώπιση καταστολής, υπογλυκαιμίας, γαστρίτιδας. Συμπτωματική αγωγή Χορήγηση αντιδότων (flumazenil, fomepizole) Αιμοδιϋλιση (ΒΑC > 500 mg/dl)

ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ (ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ) Εξάρτηση από το Οινόπνευμα. Τοξικομανία που εγκαθίσταται μετά από μακροχρόνια κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύματος. Ακολουθεί συγκεκριμένα κριτήρια (DSM IV)

ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ (ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ) Επιδράσεις στο Νευρικό Σύστημα Κίρρωση ήπατος Μυοκαρδιοπάθεια Αποικοδόμηση ψυχισμού

ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ Ήπαρ Λιπώδη εκφύλιση  Κίρρωση Νεφροί Νεφροσκλήρυνση Καρδιά Λιπώδης εκφύλιση, μυοκαρδιοπάθεια, υπερτροφία Πεπτικό Οξεία και χρόνια γαστρεντερίτιδα Κ.Ν.Σ. Αλκοολικός τρόμος, πολυνευρίτιδα, ατροφία εγκεφάλου Ψυχοπαθολογικές καταστάσεις Παραλήρημα ζηλοτυπίας, οξεία αλκοολική ψύχωση, ψευδαίσθησεις, Σύνδρομο Wernicke- Korsakow.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ Παθήσεις οφειλόμενες σε διαιτητικές διαταραχές Παθήσεις οφειλόμενες στην τοξική δράση του οινοπνεύματος

FAS: Εμβρυϊκό αλκοολικό σύνδρομο Το οινόπνευμα διέρχεται τον πλακούντα και μπορεί να επηρεάσει το έμβρυο 4.000-12.000 νεογνά στις ΗΠΑ ετησίως με το σύνδρομο αυτό Χαρακτηριστικά του συνδρόμου: Καθυστέρηση της ανάπτυξης Δυσπλασία προσώπου Μικροκεφαλία Διανοητική καθυστέρηση

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΟΣΤΕΡΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ Τρόμος Ναυτία Ευερεθιστότητα Διέγερση Ταχυκαρδία Υπέρταση Σπασμοί Ψευδαισθήσεις

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΟ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ Το οινόπνευμα εμπλέκεται στο 60 - 70% των ανθρωποκτονιών 65% των αυτοκτονιών 60% των επιθέσεων 50% των σοβαρών τροχαίων ατυχημάτων 50% των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας 47% των σοβαρών τραυματισμών 40% των δηλητηριάσεων εκ λάθους 22% των ορθοπεδικών περιστατικών στα νοσοκομεία

ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ Έχει αθροιστική συνεργική δράση με τις βενζοδιαζεπίνες Έχει δυναμική συνεργική δράση με τα βαρβιτουρικά Μειώνει τη δραστικότητα των αντιβιοτικών

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ Η ευφορική ουσία που πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο Η υπερκατανάλωση μπορεί να οδηγήσει στον αλκοολισμό Ο αλκοολισμός είναι ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα.