Αντικαταθλιπτικά φάρμακα

Επισκόπηση… Προσβάλει περίπου 14 εκατομμύρια στις Η.Π.Α. κάθε χρόνο Η κατάθλιψη οφείλεται στην ανεπάρκεια μονοαμινών όπως η νορεπινεφρίνη και η σεροτονίνη σε συγκεκριμένες θέσεις κλειδιά στον εγκέφαλο ενώ η μανία προκαλείται από υπερπαραγωγή αυτών των νευροδιαβιβαστών Συμπτώματα κατάθλιψης: έντονο συναίσθημα θλίψης, απελπισία , απόγνωση, διαταραχές ύπνου και όρεξης, απώλεια ενέργειας και αυτοκτονικές σκέψεις Συμπτώματα μανίας: ενθουσιασμός, γρήγορη σκέψη και ομιλία, υπερβολική αυτοπεποίθηση και μειωμένη κρίση

Είδη Αντικαταθλιπτικών Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης Αναστολείς απαναπρόσληψης σεροτονίνης/νορεπινεφρίνης Άτυπα αντικαταθλιπτικά Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης Φάρμακα για την θεραπεία της μανίας

Μηχανισμός δράσης Ενισχύουν άμεσα ή έμμεσα τις δράσεις της νορεπινεφρίνης / σεροτονίνης στον εγκέφαλο Η κλινικώς θεραπευτική απάντηση ακολουθεί ύστερα από διάστημα αρκετών εβδομάδων Παρατηρείται μειωμένη επαναπρόσληψη νευροδιαβιβαστών η οποία ενδέχεται να μην είναι άμεσα υπεύθυνη για την δράση του φαρμάκου Οι πυκνότητες των προσυναπτικών ανασταλτικών υποδοχέων στον εγκέφαλο μειώνονται εντός 2-4 εβδομάδων με την χρήση αντικαταθλιπτικών Εντονότερη σύνθεση και απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών στην συναπτική σχισμή και την ενίσχυση μεταφοράς σήματος προς τους μετασυναπτικούς νευρώνες Θεραπευτική απάντηση

Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) Έχουν ειδική χημική δομή και αναστέλλουν εκλεκτικά τους υποδοχείς της σεροτονίνης Έχουν μικρή δράση αποκλεισμού στους μουσκαρινικούς, α-αδρενεργικούς και ισταμινικούς H1 υποδοχείς Έχουν αντικαταστήσει τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά επειδή έχουν λιγότερές ανεπιθύμητες ενέργειες ενώ έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα στην κατάθλιψη Χρησιμοποιούνται επίσης για ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, διαταραχές πανικού, το άγχος, την διαταραχή προεμμηνορρυσιακής δυσφορίας και την νευρική ανορεξία Η φλουοξετίνη είναι το πρωτότυπο φάρμακο Χρειάζονται 2 εβδομάδες για να επιφέρουν βελτίωση στο θυμικό και ≥ 12 εβδομάδες για το μέγιστο όφελος

Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) Χορήγηση από το στόμα Καλή απορρόφηση και κατανομή Τα κορυφαία επίπεδα επιτυγχάνονται εντός 5 ωρών και ο χρόνος ημιζωής κυμαίνεται στις 16-36 ώρες Εξαίρεση αποτελεί η φλουοξετίνη ή όποια έχει 50 ώρες χρόνο ημιζωής και απαιτείται η δόση / εβδομάδα Απομάκρυνση γίνεται δια μέσου των νεφρών εκτός από την παροξετίνη και την σερταλίνη όπου απομακρύνονται επιπλέον με τα κόπρανα Ανεπιθύμητες ενέργειες: διαταραχές ύπνου (υπνηλία, αϋπνία), ναυτία, άγχος, σεξουαλική δυσλειτουργία, τάσεις αυτοκτονίας σε παιδιά και εφήβους, αλληλεπιδράσεις φαρμάκων

Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης / νορεπινεφρίνης (SSRI) Χρησιμοποιούνται σε ασθενείς στους όποιους η χορήγηση SNRI ήταν αναποτελεσματική Είναι αποτελεσματικά στην ανακούφιση των φυσικών συμπτωμάτων του νευροπαθητικού πόνου Έχουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά

Βενλαφαξίνη Ισχυρός αναστολέας της επαναπρόσληψης σεροτονίνης και σε υψηλότερες δόσεις και της νορεπινεφρίνης Ήπιος αναστολέας ντοπαμίνης Χρόνος ημιζωής = 11 ώρες Παρενέργειες: ναυτία, ζάλη, αϋπνία, καταστολή, δυσκοιλιότητα, σε υψηλές δόσεις αρτηριακή πίεση Δουλοξετίνη Αναστέλλει την επαναπρόσληψη σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης σε όλες τις δόσεις Μεταβολίζεται έντονα στο ήπαρ και απεκκρίνεται στα ούρα Χρόνος ημιζωής = 12 ώρες Καθυστέρηση απορρόφησης σε συνδυασμό με την τροφή Αντενδείκνυται σε ασθενείς με ηπατική ανεπάρκεια ή με νεφρική νόσο τελικού σταδίου Παρενέργειες: ναυτία, ξηροστομία, δυσκοιλιότητα, αυπνία, ζάλη, υπνηλία, εφίδρωση και λιγότερο συχνά διάρροιες και εμετοί

Άτυπα Αντικαταθλιπτικά Ετερογενής ομάδα φαρμάκων με δράσεις σε διάφορες θέσεις Είναι λιγότερο αποτελεσματικά από τα τρικυκλικά ή τους SSRI Βουπροπιόνη Απαλύνει τα συμπτώματα τις κατάθλιψης και ελαττώνει την επιθυμία για νικοτίνη Έχει βραχύ χρόνο ημιζωής και απαιτεί > από 2 δόσεις / ημέρα Παρενέργειες: ξηροστομία, εφίδρωση, τρόμο και σπασμούς σε υψηλές δόσεις Μιρταζαπίνη Δεν προκαλεί αντιμουσκαρινικές παρενέργειες και σεξουαλική δυσλειτουργία σε σχέση με τα τρικυκλικά Είναι έντονα κατασταλτική και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ασθενείς με αϋπνίες Συχνά εμφανίζεται αύξηση της όρεξης και του βάρους Νεφαζοδόνη και τραζοιδόνη Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και έχουν την ικανότητα να αποκλείουν τους 5-ΗΤ προσυναπτικούς αυτόϋποδοχείς και να αυξάνουν την απελευθέρωση σεροτονίνης Είναι κατασταλτικά

Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (ΤΚΑ) Αποκλείουν την πρόσληψη νορεπινεφρίνης και σεροτονίνης στον νευρώνα Περιλαμβάνουν : Tριτοταγείς αμίνες (ιμιπραμίνη, αμιτριπτυλίνη, κλομιπραμίνη, δοξεπίνη, τριμιπραμίνη) Δευτεροταγείς αμίνες (δεσιπραμίνη, νορτριπτυλίνη, αμοξαπίνη, μαπροτιλίνη, προτρυπτιλίνη)

Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (ΤΚΑ) Μηχανισμός δράσης Αναστέλλουν την νευρωνική επαναπρόσληψη των νευροδιαβιβαστών στις προσυναπτικές νευρωνικές απολήξεις και οδηγούν σε αυξημένες συγκεντρώσεις μονοαμινών στο συναπτικό χάσμα Αποκλείουν τους σεροτονικούς, α-αδρενεργικούς, ισταμινικούς και μουσκαρινικούς υποδοχείς Φαρμακοκινητική Έχουν καλή απορρόφηση με χορήγηση από το στόμα Είναι λιπόφιλα, έχουν μεγάλο χρόνο ημίσειας ζωής (π.χ. 4 -17 ώρες), κατανέμονται ευρέως και διεισδύουν εύκολα στο ΚΝΣ Έχουν χαμηλή και ασταθή βιοδιαθεσιμότητα και απαιτείται προσεκτικός καθορισμός δοσολογίας Μεταβολίζονται από το μικροσωμικό ηπατικό σύστημα και υφίστανται σύζευξη με γλυκουρονικό οξύ Απεκκρίνονται ως ανενεργοί μεταβολίτες μέσω των νεφρών

Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (ΤΚΑ) Δράσεις Αυξάνουν την διάθεση και την σωματική δραστηριότητα και βελτιώνουν την νοητική εγρήγορση Μειώνουν την παθολογική πνευματική ενασχόληση στο 50% με 70% των ατόμων με μείζονα κατάθλιψη Έχουν βραδεία δράση (≥ 2 εβδομάδες) και χρησιμοποιούνται για μεγάλες περιόδους χωρίς να χάσουν την δραστικότητα τους Θεραπευτικές χρήσεις Κύρια θεραπεία σοβαρής μείζονος κατάθλιψης Χρησιμοποιείται επίσης σε κάποιες διαταραχές πανικού, στον έλεγχο της νυχτερινής ενούρησης στα παιδία και σε καταστάσεις χρόνιου νευροπαθητικού πόνου άγνωστης αιτίας

Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (ΤΚΑ) Ανεπιθύμητες ενέργειες Αποκλεισμός υποδοχέων ακετυλοχολίνης = θόλωση της όρασης, ξηροστομία, κατακράτηση ούρων, δυσκοιλιότητα, επιδείνωση του γλαυκώματος και επιληψία Αυξημένη δράση κατεχολαμινών = υπερδιέγερση της καρδιάς οπού μπορεί να απειλήσει την ζωή του ασθενή σε υπερβολικές δόσεις Αποκλεισμός υποδοχέων= ορθοστατική υπόταση και αντανακλαστική ταχυκαρδία Άλλες παρενέργειες: αύξηση βάρους, σεξουαλική δυσλειτουργία

Αναστολείς της μονοαμινοοξειδάσης (ΜΑΟ) ΜΑΟ= μιτοχονδριακό ενζυμό που βρίσκεται στο νευρικό και σε άλλους ιστούς όπως το έντερο και το ήπαρ Λειτουργεί ως «βαλβίδα ασφαλείας» που απομονώνει οξειδωτικά και αδρανοποιεί όσα επιπλέον μόρια νευροδιαβιβαστών διαφύγουν από τα συναπτικά κυστίδια 2 ειδή αναστολέων ΜΑΟ χρησιμοποιούνται σήμερα (η φαινελζίνη και ή τρανυλκυπρομίνη) αλλά η χρήση τους είναι περιορισμένη εξαιτίας των σύνθετών διαιτητικών απαιτήσεων Ασκούν ήπια διεγερτική δράση και το θεραπευτικό αποτέλεσμα καθυστερεί αρκετές εβδομάδες

Αναστολείς της μονοαμινοοξειδάσης (ΜΑΟ) Τρόπος Δράσης Σχηματισμός σταθερών συμπλέγματων στο ένζυμο προκαλώντας μη αναστρέψιμη αδρανοποίηση του Αύξηση αποθήκευσης νορεπινεφρίνης, σεροτονίνης και ντοπαμίνης στο νευρώνα Διάχυση του νευροδιαβιβαστή που περισσεύει στο συναπτικό χάσμα

Αναστολείς της μονοαμινοοξειδάσης (ΜΑΟ) Φαρμακοκινητική Καλή απορρόφηση με χορήγηση δια του στόματος Αντικαταθλιπτική δράση στις 2-4 εβδομάδες Μεταβολίζονται και απεκκρίνονται στα ούρα Θεραπευτικές χρήσεις Ασθενείς με κατάθλιψη που δεν ανταποκρίνονται ή είναι αλλεργικοί στα τρικυκλικα αντικαταθλιπτικά ή έχουν έντονο άγχος Ασθενείς με μικρή ψυχοκινητική δραστηριότητα ή φοβικοί ή με άτυπη κατάθλιψη Ανεπιθύμητες ενέργειες Αλληλεπίδραση τροφής (τυραμίνης) - φαρμάκου με αποτέλεσμα την εμφανίσει κεφαλαλγίας, ταχυκαρδίας, υπέρτασης, καρδιακών αρρυθμιών και εγκεφαλικού επεισοδίου Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων (ΜΑΟ + SSRI = σύνδρομο σεροτονίνης Άλλες: νωθρότητα, ορθοστατική υπόταση, θόλωση της όρασης, ξηροστομία, δυσουρία και δυσκοιλιότητα

Θεραπεία της μανίας και της διπολικής διαταραχής Άλατα λιθίου Χρησιμοποιούνται στην θεραπεία των μανιοκαταθλιπτικών ασθενών και των επεισοδίων μανίας αλλά και σε ασθενείς με μανία σε συνδυασμό με υπομανία Χορηγείται από το στόμα και το ιόν απεκκρίνεται μέσω των νεφρών Είναι τοξικά και ο θεραπευτικός δείκτης είναι χαμηλός Δεν έχει κατασταλτική δράση και δεν προκαλεί ευφορία ή κατάθλιψη Ανεπιθύμητες ενέργειες: αταξία, τρόμος, σύγχυση και σπασμοί, ξηροστομία, πολυδιψία, πολυουρία