Σχημα-εικονα σωματοσ

ΕΙΚΟΝΑ ΣΩΜΑΤΟΣ Είναι η νοητική αναπαράσταση του εαυτού μας. Καθορίζεται από την εσωτερική (κιναισθητική) εικόνα, την εξωτερική (οπτική) εικόνα και την προσωπική (αποδεκτή) εικόνα. Είναι συνολικά: η γνώση των μερών του σώματός μας, η συνειδητοποίηση του σώματος μέσα στο χώρο, η γνώση του τι μπορεί να κάνει το σώμα μας, η αναπαράσταση του σώματος νοητικά, λεκτικά, γραφικά, κινητικά.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ 0 έως 3 μηνών (ύπαρξη του σώματος) Στην ηλικία αυτή ο άνθρωπος έχει ερεθίσματα που προέρχονται από ανάγκες όπως ύπνος, πείνα, ξύπνημα, κλάμα, τροφή, ζεστασιά, αγκαλιά Η κινητικότητά του είναι μαζική, μη εξειδικευμένη και αντανακλαστική Στην 4η εβδομάδα ζωής παρακολουθεί οριζόντια κίνηση, στην 9η εβδομάδα κάθετη κίνηση και στη 10η εβδομάδα κυκλική κίνηση Στον 3ο-4ο μήνα παρακολουθεί αντικείμενα με στροφή κεφαλής

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ (συνεχεια) 3 μηνών έως 3 χρονών (βίωση του σώματος) (1ο Στάδιο-Προκαταρκτικό στάδιο για την εξέλιξη της γνώσης του σώματος) Τα αντανακλαστικά βαθμιαία υποχωρούν – Η ακούσια κίνηση γίνεται εκούσια. Οι κινήσεις βαθμιαία εξελίσσονται σε πιο εξειδικευμένες και συντονισμένες – Το σώμα αρχίζει να ενεργοποιείται με στόχο. Ο άνθρωπος αποκτά όρθια θέση, περπατάει, χειρίζεται αντικείμενα, ελέγχει το σώμα του και εσωτερικές λειτουργίες, πειραματίζεται, ό,τι τον ικανοποιεί το επαναλαμβάνει σε πολλά και ποικίλα κινητικά και αισθητηριακά βιώματα. Ωριμάζει η λεπτή κινητικότητα: από μαζική κίνηση του χεριού για σύλληψη εξελίσσεται στον 9ο μήνα να πιάνει με δείκτη και αντίχειρα.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ (συνεχεια) 3 έως 7 χρονών (αίσθηση του σώματος) (2ο στάδιο για την εξέλιξη της γνώσης του σώματος) Συνειδητοποιεί τις αισθήσεις του. Βελτιώνει κάποιες αδρές κινήσεις. Προσαρμόζει καλύτερα το σώμα του σε σχέση με εμπόδια. Έχει συμβολικό παιχνίδι-εκφράζει μέσω αυτού συναισθήματα. Εγκαθίσταται η κυριαρχία (Δ ή Α). Μετά την ηλικία των 5 χρόνων, συνειδητοποιεί το σώμα του, συγκεντρώνει την προσοχή του περισσότερο και αυτό βοηθάει στο να μπορεί να διορθώσει κάποιες κινήσεις που υποδεικνύονται.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ (συνεχεια) Γνώση του σώματος 1. Γνώση μερών του σώματος Αρχικά υπάρχει συνολική αντίληψη του σώματος βιωματικό στάδιο (π.χ. χρησιμοποιεί το γόνατο) αντιληπτικό στάδιο γνωστικό στάδιο (π.χ. ξέρει και δείχνει ποιο είναι το γόνατο). Η ονομασία των μερών του σώματος ευνοεί την συνειδητοποίηση και τη νοητική αναπαράσταση. Στα 3 του ζωγραφίζει τον άνθρωπο κυρίως ως ένα κεφάλι. Στα 4 ½ περίπου ζωγραφίζει και το σώμα. Στα 5 ½ περίπου βάζει και άλλες λεπτομέρειες.

Γνώση του σώματος 2. Προσανατολισμός του σώματος Σημαίνει μαθαίνω και μπορώ να διακρίνω ποια θέση πρέπει να πάρει το σώμα μου και σε ποια κατεύθυνση – να μπορώ να διορθώνω στάσεις και κινήσεις σε έναν καθρέφτη – να μπορώ να ξεχωρίζω κινήσεις, μεγέθη (άλλο μέγεθος έχει το χέρι και άλλο το πόδι) και κατευθύνσεις των μελών του σώματος.

Γνώση του σώματος 3. Οργάνωση του σώματος Σε ηλικία περίπου 5 ετών συνειδητοποιεί το σώμα του, παίζει με το σώμα του και το χρησιμοποιεί για χωροχρονικές προσαρμογές (π.χ. βρίσκει τρόπους για να λύσει ένα κινητικό πρόβλημα ή να ξεπεράσει ένα εμπόδιο). Σε ηλικία περίπου 7-8 ετών μπορεί να αναπαραγάγει μια κίνηση που δείχνουμε με σχετικά καλή ακρίβεια. Σε ηλικία περίπου 8 ετών εκτελεί πιο σύνθετες κινήσεις – κάτι που απαιτεί καλή αντίληψη του σώματος, καλό προσανατολισμό, ανάλυση κινήσεων, καλό συντονισμό, απομνημόνευση αλληλουχίας κινήσεων και προσαρμογή στο χώρο. Σε ηλικία 10-12 ετών μπορεί να διορθώσει σύνθετες κινήσεις και να αντιδρά σε ανεπάντεχα γεγονότα.

Εκφραστική λειτουργία του σώματος Σε όλη του τη ζωή, το παιδί εκφράζει σκέψεις και συναισθήματα μέσω του σώματος και της κίνησης. Στην πρώιμη ηλικία εκφράζεται με το κλάμα, γκρίνια, μαζικές κινήσεις του σώματος για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για κάτι. Στον 3ο μήνα χαμογελά ή τρομάζει από κάτι διαφορετικό. Αργότερα μιμείται θέσεις μερών του σώματος, εκφράσεις. Στο 3ο έτος της ηλικίας περίπου μιμείται κάποιο πρόσωπο ή κάτι άλλο χωρίς να το βλέπει. Σε ηλικία 4 ετών περίπου παίζει ρόλους.

Έλεγχος του σώματος Σημαίνει να μπορώ να χειρίζομαι το σώμα μου αποτελεσματικά και με τη λιγότερη δυνατή δαπάνη ενέργειας. Ο έλεγχος έχει σταδιακή ανάπτυξη που διαρκεί σε όλες τις περιόδους της ζωής. Ο έλεγχος επιτυγχάνεται μέσα από τον μυϊκό τόνο και τη θέση του σώματος, την αναστολή, τη χαλάρωση και τη συναρμογή.

Έλεγχος του σώματος 1. Μυϊκός τόνος Ο μυϊκός τόνος είναι σύνθετη νευρική λειτουργία. Η βάση του είναι: α) στο μυοτατικό αντανακλαστικό το οποίο προκαλεί την αντανακλαστική σύσπαση του μυός λόγω τάσης ή έλξης των τενόντων και β) στο αντανακλαστικό της αυτογενούς αναστολής το οποίο προκαλεί τη χαλάρωση. Έτσι, για να διαταθεί ένας μυς πρέπει να εκλυθεί το μυοτατικό αντανακλαστικό. Όταν η διάταση φθάσει τα όρια, εκλύεται το αντανακλαστικό της αυτογενούς αναστολής για να εμποδίσει την υπερβολική σύσπαση. Είναι η ένταση των μυϊκών ινών, διαρκής και ακούσια που μεταβάλλεται ανάλογα με τις πληροφορίες του ΚΝΣ. Βρίσκεται σε κατάσταση ετοιμότητας. Είναι απαραίτητος για τη διατήρηση των θέσεων και για όλες τις κινήσεις του σώματος. Δεν σταματάει να υπάρχει ακόμα και σε κατάσταση αδράνειας. Επηρεάζεται και από συγκινησιακές καταστάσεις.

Έλεγχος του σώματος Μυϊκός τόνος ως υπόβαθρο των στάσεων και της κίνησης Σε μικρή ηλικία είναι αδιαφοροποίητος και άτακτα κατανεμημένος. Σταδιακά συγκεκριμενοποιείται και εξειδικεύεται. Σύμφωνα με τον Wallon, (1964), διακρίνεται σε: Μόνιμο-διαρκή τόνο ή τόνο κατά την ανάπαυση. Ορθοστατικό τόνο για τη διατήρηση της όρθιας θέσης. Εκρηκτικό τόνο για την προετοιμασία των κινήσεων. Υποστηρικτικό για την υποστήριξη των κινήσεων κατά τη διάρκεια της εκτέλεσής τους. Κατατονικό τόνο για τη διατήρηση των στάσεων.

Έλεγχος του σώματος Μυϊκός τόνος Στον μυϊκό τόνο επιδρά: Το πυραμιδικό σύστημα (εκούσια κίνηση) Το Εξωπυραμιδικό (ακούσια κίνηση) Η παρεγκεφαλίδα Διάφορες βλάβες στα συστήματα αυτά επιφέρουν: Υπερτονία, αύξηση παθολογικών αντανακλαστικών, υποτονία, μη διατήρηση θέσεων/στάσεων, ρυθμικές μεταβολές τόνου, κ.ο.κ.

Έλεγχος του σώματος Μυϊκός τόνος και θέση σώματος Ο μυϊκός τόνος είναι αυτός που μας επιτρέπει να διατηρούμε τις θέσεις του σώματος. Ο τόνος της θέσης του σώματος προσαρμόζεται ανάλογα με τη θέση της κεφαλής ή της μετακίνησης του σώματος. Όταν υπάρχει βλάβη, παρατηρούνται ανώμαλες στάσεις/θέσεις.

Σε μικρή ηλικία παρατηρούνται συν-κινησίες: τονικές (ακαμψία μυών σε εκούσια κίνηση), ψυχοκινητικές (μιμητική κίνηση ενός μέλους κατά την εκούσια κίνηση), ομοιοπλευρικές (ταυτόχρονα μια άλλη κίνηση στην ίδια πλευρά), αντίθετες ή αντιπλευρικές (ταυτόχρονα μια άλλη κίνηση στην αντίθετη πλευρά), αξονικές, γενικευμένες. Οι συν-κινησίες αναστέλλονται με την ηλικία και όσο οι κινήσεις ωριμάζουν, διαφοροποιούνται και έχουν έλεγχο.

Έλεγχος του σώματος Αναστολή Είναι η δυνατότητα να σταματάμε έγκαιρα μια κίνηση (έλεγχος). Σε ηλικία 18 μηνών περίπου, το παιδί σταματάει μια κίνηση με το «μη»- Αργότερα συνδυάζεται με το όχι και στη συνέχεια υπάρχει εγκεφαλικός έλεγχος. Στην ηλικία των 3 ετών περίπου μπορεί να σταματήσει μια γρήγορη κίνηση. Στην ηλικία των 4 ετών περίπου μπορεί να ρυθμίσει την ταχύτητα και να κάνει αργές/γρήγορες κινήσεις. Στην ηλικία των 5 ετών περίπου η αναστολή (να παρεμποδίσει ή να σταματήσει μια κίνηση) είναι πιο ώριμη (λόγω ωρίμανσης του φλοιού του εγκεφάλου). Στην ηλικία των 6 ετών μπορεί να σταθεί ακίνητο και με τα μάτια κλειστά για 10 δευτ.

Έλεγχος του σώματος Χαλάρωση Είναι μια τεχνική για τον έλεγχο του μυϊκού τόνου και βελτίωσης της γνώσης του σώματος.