Εφαρμογές δημοσίου δικαίου Νομοθετικές παρεμβάσεις στο έργο της διοικητικής δικαιοσύνης Δευτέρα 17.03.2014 Αικατερίνη Ν. Ηλιάδου

Εργαλείο: Αναδρομικότητα Μορφές παρεμβάσεων Θέσπιση διάταξης νόμου με αναδρομική ισχύ, η οποία καταλαμβάνει εκκρεμείς δίκες Κατάργηση εκκρεμών δικών Αναδρομική επέμβαση σε σχέση με το κύρος παράνομης διοικητικής πράξης Θέσπιση διοικητικής πράξης με διάταξη νόμου Εργαλείο: Αναδρομικότητα έννοια – τυπική και ουσιαστική ισχύς διάταξης νόμου (ά. 103 ΕισΝΑΚ) – ά. 2 ΑΚ Συγκεκριμένες περιπτώσεις απαγόρευσης (ά. 7 παρ. 1, 77 παρ. 2 Σ) ή χρονικού περιορισμού (ά. 78 παρ. 2 Σ) → εξ αντιδιαστολής δεν απαγορεύεται

Θέσπιση διάταξης αναδρομικής ισχύος που καταλαμβάνει εκκρεμείς δίκες ΣτΕ 6/2010

Γενικές αρχές και κανόνες Άρθρο 20 παρ. 1 Σ Άρθρο 26 Σ Άρθρο 95 παρ. 1 Σ Άρθρο 4 παρ. 1 Σ Άρθρο 6 ΕΣΔΑ Άρθρο 1 του 1ου ΠΠρΕΣΔΑ Δικαιολογημένη εμπιστοσύνη & ασφάλεια δικαίου Αρχή της αναλογικότητας

Συνταγματικά κριτήρια Δεν προσκρούει στο Σ (ΣτΕ Ολ. 542/1999), εάν: (α) ρητή πρόβλεψη ή σαφής πρόθεση ρύθμισης εκκρεμών υποθέσεων εκ μέρους του νομοθέτη (β) όχι ευθεία κύρωση διοικητικής πράξης για την οποία υπάρχει εκκρεμοδικία (γ) ρύθμιση γενική & αντικειμενική κατά πάγιο τρόπο, και όχι εξατομικευμένη υπέρ των συμφερόντων του δημόσιου φορέα (δ) μη προσβολή δεδικασμένου – όχι απόσβεση απαιτήσεων που κρίθηκαν τελεσιδίκως -παρέμβαση σε υποθέσεις που εκκρεμούν κατόπιν αναίρεσης - κατάργηση τέτοιων δικών (ά. 26) (ε) όχι αναδρομικότητα σε διατάξεις που επιβάλλουν κυρώσεις (στ) τήρηση της αρχής της αναλογικότητας (ζ) Δημόσιο συμφέρον : όταν διάδικος το Δημόσιο ή ΝΠΔΔ δεν μπορεί η νομοθετική παρέμβαση να γίνεται υπέρ αυτού, εκτός εάν συντρέχει επιτακτικό δημόσιο συμφέρον – όχι μόνον ταμειακό

ΕΣΔΑ ά. 6: αρχή νομιμότητας και δίκαιης δίκης Δεν απαγορεύονται κατ’ αρχήν οι αναδρομικοί νόμοι Αντίθεση όμως όταν δεν συντρέχει επιτακτικό δημόσιο συμφέρον και γίνεται παρέμβαση σε εκκρεμή αντιδικία υπέρ Δημοσίου ή ΝΠΔΔ

Ά. 1 του 1ου ΠΠρΕΣΔΑ Προστασία περιουσιακών δικαιωμάτων Και δικαιώματα ενοχικής φύσεως (απαιτήσεις) & κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα αναγνωρίσθηκαν με απόφαση δικαστηρίου ή διαιτησίας ή έχουν γεννηθεί κατά το εθνικό δίκαιο/ νόμιμη προσδοκία ότι μπορεί να ικανοποιηθεί δικαστικά = επαρκές έρεισμα στο εθνικό δίκαιο, πχ όταν υπάρχει πάγια νομολογία Στέρηση περιουσίας μόνο: για λόγους γενικότερου δημοσίου συμφέροντος Αρχή της αναλογικότητας

Κατάργηση εκκρεμών δικών ΣτΕ 2756/2013 & 3613/2013 (Στ΄ τμ. 7μελής)

Ιστορικό Οικογενειακή παροχή μισθολογίου Δημοσίων υπαλλήλων καταβολή σε έναν σύζυγο – αγωγές (ά. 4 και 21 Σ) ΑΕΔ 3/2001 (δημοσίευση 1.3.2001) Ν. 3205/2003 (έναρξη εφαρμογής 1.1.2004): ά. 26 = νομοθετική εξουσιοδότηση για ρύθμιση θέματος σύγχρονης καταβολής από 1.3.2001 μέχρι 30.06.2002, ανεξαρτήτως αγωγής ή μη και καταλαμβάνοντας και περιπτώσεις με τελεσίδικες ή αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις και τις απαιτήσεις που απέρρεαν και δεν είχαν εξοφληθεί και κατάργηση εκκρεμών δικών –ΥΑ Τόκοι επιδικίας για αγωγές που επιδόθηκαν πριν νέα διάταξη

Νομικό πλαίσιο Περιουσία η οποία προστατεύεται κατά το 1ο ΠΠρΕΣΔΑ είναι και η αξίωση για νόμιμους τόκους που αντιστοιχούν σε ποσό το οποίο επιδικάζεται δικαστικώς Δεν προστατεύεται η προσδοκία απολήψεως αποδοχών ορισμένου ύψους ή η απώλεια δικαιώματος για απόληψη μελλοντικών μισθών, αλλά μόνο κτηθέντα δικαιώματα και αξιώσεις Ευχέρεια νομοθέτη για επέμβαση σε περιουσιακά αγαθά κατόπιν στάθμισης – αρκεί η εκτίμηση να μη στερείται προδήλως λογικής βάσης Δίκαιη ισορροπία γενικού συμφέροντος και απαίτησης σεβασμού περιουσίας, αρχή αναλογικότητας

Υπαγωγή Σκοπός του νομοθέτη όχι η κατάργηση αλλά η αναγνώριση της υποχρέωσης του Δημοσίου και ρύθμιση της εξόφλησης οφειλής Αφού αναγνωρίζεται η υποχρέωση του Δημοσίου δεν τίθεται θέμα στέρησης δικαστικής προστασίας Δεν προσβάλλεται η περιουσία, αφού η κατάργηση των δικών συνάπτεται με την εξόφληση – άλλως αδικαιολόγητος πλουτισμός Τόκοι επιδικίας πριν από έναρξη ισχύος Ν.3205/2003, όχι παραβίαση 1ου ΠΠρΕΣΔΑ γιατί: Επιδίωξη ικανοποίησης όλων των δικαιούχων κατά τρόπο ορθολογικό και ενιαίο Ταχεία εκκαθάριση διαφορών Απαλλαγή δικαστηρίων από όγκο υποθέσεων – επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης Αποφυγή δικαστικής δαπάνης, ικανοποίηση σε άμεσο χρόνο = συντρέχουν λόγοι δημόσιας ωφέλειας + τα ποσά ιδιαίτερα χαμηλά σε σύγκριση με κύρια απαίτηση, άρα δίκαιη ισορροπία + αναλογικότητα

Επέμβαση νομοθέτη στα αποτελέσματα δικαστικών αποφάσεων σχετικών με το κύρος διοικητικών πράξεων ΑΕΔ 14/2013, ΣτΕ 161/2010, ΑΠ 13/2001

Ιστορικό Υπαγωγή στις διατάξεις Ν.1386/1983 με την έκδοση ΥΑ Ανάληψη διοίκησης από ΟΑΕ – μελέτη βιωσιμότητας και συμφωνία για επιβίωση επιχείρησης Δυνατότητα αναγκαστικής αύξησης μετοχικού κεφαλαίου με διοικητικές πράξεις Αίτηση ακύρωσης στο Διοικητικό Εφετείο και αναίρεση στο ΣτΕ Ν. 2000/1991: σε περίπτωση ακυρότητας της αύξησης επανέρχεται η κεφαλαιακή κατάσταση και μετοχική σύνθεση ως είχε Ν. 2685/1999 ά. 28: μόνον δικαίωμα αποζημίωσης κατά τις περί των αδικοπραξιών διατάξεις

Νομικό πλαίσιο 4 παρ. 1 Σ - 20 παρ. 1 Σ - 26 Σ - 94 παρ. 1 και 95 Σ Δεν απαγορεύεται αναδρομική ρύθμιση για εκκρεμείς υποθέσεις ακόμη και μη συμμόρφωση Διοίκησης εάν με γενικής εφαρμογής διατάξεις Επιτακτικοί λόγοι γενικότερου συμφέροντος πχ. Προστασία εθνικής οικονομίας με την εξασφάλιση συνέχισης κρίσιμων επιχειρήσεων που εντάσσονται στο παραγωγικό δυναμικό και απασχολούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων Μη προσβολή πυρήνα δικαστικής προστασίας αρχή αναλογικότητας

Υπαγωγή Συντρέχει γενική και αφηρημένη ρύθμιση και όχι επιδίωξη κατάργησης δίκης Συντρέχει δημόσιο συμφέρον (πβλ. Και έγκριση από ΕΕ για κρατικές ενισχύσεις) ενώ τυχόν ακύρωση θα έθιγε το δημόσιο συμφέρον αφού θα οδηγούσε σε κατάρρευση των επιχειρήσεων, αλλά και συμφέροντα τρίτων (εργαζόμενοι, προμηθευτές, νέοι μέτοχοι) κατά παράβαση της ασφάλειας δικαίου και της προστασίας δικαιολογημένης εμπιστοσύνης Δεν θίγεται η δικαστική προστασία αφού παρέχεται δυνατότητα αποζημίωσης αντί αυτούσιας ικανοποίησης

Παρέμβαση σε σχέση με το κύρος κανονιστικής πράξης ΣτΕ 338/2011

Νομολογία Νόμος ο οποίος κυρώνει αναδρομικώς κανονιστική πράξη που εκδόθηκε χωρίς εξουσιοδότηση ή πέραν των ορίων αυτής, είναι ανίσχυρος καθ’ ό μέρος ισχυροποιεί αναδρομικώς τον κατά παράβαση του Συντάγματος τεθέντα κανόνα δικαίου, χωρίς να θίγεται η ισχύς για το μέλλον Το ίδιο και όταν θεσπίζεται ή τροποποιείται εξουσιοδοτική έτσι ώστε να καταστεί η κανονιστική αναδρομικώς νόμιμη Η κυρωθείσα κανονιστική πράξη καθίσταται τυπικός νόμος για το μέλλον

ΣτΕ 338/2011 (παραπομπή σε Ολ) Νομικό πλαίσιο το οποίο δεν επέτρεπε την οργάνωση και λειτουργία ΠΜΣ από Γενικά Τμήματα ΑΕΙ Έγκριση με ΥΑ ΠΜΣ Γενικού τμήματος Ν. 3685/2008 αλλαγή νόμου και πρόβλεψη ότι τα ΠΜΣ που οργανώθηκαν και λειτουργούν ήδη θεωρούνται ότι λειτουργούν νομίμως από συστάσεώς τους Όταν η ΥΑ εκδίδεται βάσει νομοθετικής εξουσιοδότησης και εντός των ορίων της αλλά κατά παράβαση αυτής, μπορεί με νόμο να δοθεί αναδρομική ισχύς που ανατρέχει στο χρόνο της κυρούμενης αποφάσεως Καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς υποθέσεις όπου γίνεται παρεμπίπτων έλεγχος του κύρους κανονιστικών πράξεων

Υπαγωγή Γενική, αντικειμενική και πάγιας εφαρμογής ρύθμιση του νομοθέτη με αναδρομική ισχύ Υπαγορεύθηκε από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος = νομιμοποίηση ΠΜΣ που τέθηκαν υπό αμφισβήτηση Δεν αποσκοπεί στην παρέμβαση σε συγκεκριμένη ένδικη διαφορά Δικαιολογείται η παρέμβαση προκειμένου να θεραπευθεί η «τεχνικής φύσεως» ουσιαστική πλημμέλεια του προηγούμενου κανονιστικού πλαισίου

Θέσπιση διοικητικών πράξεων με νόμο ΣτΕ 26/2014

ΣτΕ Ολ 26/2014 Με διάταξη τυπικού νόμου (ά. 13 Ν.3481/2006) εγκρίθηκαν περιβαλλοντικοί όροι και περιορισμοί για την κατασκευή και λειτουργία των έργων μερικής εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου προς Θεσσαλία και για την ενεργειακή αξιοποίηση των υδάτων του =Σχέδιο Διαχείρισης λεκανών απορροής Αχελώου και Πηνειού – άδειες προς ΔΕΗ για την εκτέλεση ενεργειακών έργων Είχε προηγηθεί ΕΠΟ ΚΥΑ 131957/19.03.2003 η οποία ακυρώθηκε με ΣτΕ 1688/2005 - Η ΜΠΕ που ελήφθη υπόψη ήταν η ίδια - Δεν τηρήθηκαν εκ νέου οι απαιτήσεις δημοσιότητας – υποχρέωση ενημέρωσης και συμμετοχής κοινού - κατά την Οδ 85/337/ΕΟΚ (αναφορά προς Βουλή/ ακρόαση εξωκοινοβουλευτικών προσώπων) Παράβαση των όρων της Οδ 92/43/ΕΚ (Νatura 2000) Παράβαση των διατάξεων του ά. 24 παρ. 1 και 6 Σ – πολιτιστική κληρονομιά – Ν. 3028/2002 – Διεθνής Σύμβαση Γρανάδας 1985 για αρχιτεκτονική κληρονομιά Ευρώπης Παράβαση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης

ΣτΕ (Ολ) 1847/2008 Συζήτηση αίτησης ακυρώσεως στο Ε’ Τμ ΣτΕ κατά περιβαλλοντικών όρων σταδίου ΑΕΚ Κατά τη διάσκεψη και πριν την παραπομπή στην Ολομέλεια, νέος νόμος με τον οποίο χορηγούνται όλες οι διοικητικές άδειες και καταργούνται αναδρομικά οι προσβληθείσες με αίτηση ακυρώσεως Κατεξοχήν επέμβαση σε εκκρεμή δίκη, αφού με μονομερή πράξη ενός μέρους της ένδικης διαφοράς επιλύεται η διαφορά και στερείται αντικειμένου η αίτηση ακυρώσεως χωρίς να καταλείπεται δυνατότητα δικαστικής προστασίας ανάλογης Παράβαση ά. 26, 95 και 20 Σ – δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 3207/2003 και δεν επηρεάζουν τη δίκη, η οποία διατηρεί το αντικείμενό της