ΙΔΡΥΜΑΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ μέρος πρώτο: εισαγωγή Σιούλα Αγνή, βιβλιοθηκονόμος, MSc Ημερίδα δημοσιοποίησης αποτελεσμάτων του έργου “Ψηφιακές Υπηρεσίες της Βιβλιοθήκης του Τ.Ε.Ι. Σερρών, MIS ”, 20 Μαΐου 2015 Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μακεδονίας - Θράκης

Τι είναι η Ανοιχτή Πρόσβαση στην Πληροφορία (Open Access Movement)  Σύγχρονη κοινωνική τάση, άμεσα συνδεδεμένη με την Κοινωνία της Πληροφορίας  Που υιοθετείται απ’ όλα τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα και τους μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς  Και πρεσβεύει την ψηφιακή διάθεση υλικού, κυρίως επιστημονικού περιεχομένου, πλήρως ή τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό, ελεύθερο από περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων και αδειών χρήσης

Πολιτικές Ανοιχτής Πρόσβασης  Η πιο γνωστή πολιτική αρχειοθέτησης έχει προταθεί στη διακήρυξη του Βερολίνου, (Berlin Declaration), σύμφωνα με την οποία οι φορείς πρέπει να απαιτούν από τους ερευνητές τους να καταθέτουν αντίγραφο των δημοσιευμένων άρθρων τους σε αποθετήριο ανοικτής πρόσβασης.  Υπάρχει μεγάλος αριθμός ερευνητικών ιδρυμάτων και φορέων που έχουν υιοθετήσει πολιτική ανοικτής πρόσβασης.  Ήδη το 68% των εκδοτών επιτρέπει την αρχειοθέτηση postprint υλικού.

Τι είναι το Ιδρυματικό Αποθετήριο του Τ.Ε.Ι. Κ. Μακεδονίας  On-line δικτυακός τόπος για τη συλλογή, συντήρηση και διάδοση σε ψηφιακή μορφή της διανοητικής παραγωγής ενός ακαδημαϊκού ή ερευνητικού Ιδρύματος  Συνδεδεμένο με τις δράσεις των Β/θ  Με δυνατότητα διασύνδεσης με άλλα Ι.Α.

Ιδρυματικό Αποθετήριο  Βασίζεται στην ιδέα της ελεύθερης δημοκρατικής πρόσβασης στη δυσεύρετη πνευματική δημιουργία και στην τρέχουσα πληροφορία  Και στο fair use (δικαίωμα χρήσης μέρους ενός έργου για εκπαιδευτικούς ή ενημερωτικούς σκοπούς) με σκοπό τη διάδοση και προώθηση της επιστημονικής έρευνας  Ενισχύει την εικόνα, το κύρος και το έργο ενός ακαδημαϊκού Ιδρύματος

Οι 4 στόχοι του  Δημιουργία απόλυτης διαφάνειας στην ακαδημαϊκή έρευνα  Συγκέντρωση της συγγραφικής παραγωγής του Ιδρύματος σε ενιαία βάση (ακόμη και αυτή που υπόκειται σε περιορισμούς copyright, η οποία αποτίθεται βιβλιογραφικά)  Παροχή ελεύθερης πρόσβασης στην ακαδημαϊκή κοινότητα  Αποθήκευση και διατήρηση της πνευματικής παραγωγής

Διαλειτουργικότητα των Ι.Α  Η δημιουργία πολλών ξεχωριστών Ι.Α. που δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους οδήγησε στην ανάπτυξη του τεχνικού πλαισίου για τη διαδραστικότητα, τη συνεργασία και τη διαλειτουργικότητα του επιστημονικού περιεχομένου  το 1999 στη Santa Fe των ΗΠΑ συστήθηκε η ομάδα-κοινότητα Open Archives Initiative (ΟΑΙ) για την ανάπτυξη του πρωτοκόλλου συλλογής μεταδεδομένων ‘Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting OAI-PMH

Τι είναι το OAI-PMH  Πρωτόκολλο που παρέχει το πλαίσιο διαλειτουργικότητας για τη συλλογή μεταδεδομένων ψηφιακών τεκμηρίων, επιτρέποντας έτσι την επικοινωνία και συνεργασία των πηγών ανοικτής πρόσβασης  Επιτρέπει στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο ηλεκτρονικών αποθετηρίων ανοικτής πρόσβασης μέσω πολλαπλών μηχανών και εργαλείων αναζήτησης στο Διαδίκτυο

Τι είναι το OAI-PMH  Εφαρμόζει την αρχιτεκτονική client- server, χρησιμοποιεί τη γλώσσα XML και είναι συμβατό με όλες τις εφαρμογές και τα προγράμματα των αποθετηρίων. Θέτει ως ελάχιστη απαίτηση στους παρόχους δεδομένων την εφαρμογή του προτύπου Dublin Core για την περιγραφή των ψηφιακών αντικειμένων

Περιεχόμενο του Ιδρυματικού Αποθετηρίου του Τ.Ε.Ι. Κ.Μ.  Πτυχιακές εργασίες  Διπλωματικές εργασίες  Σημειώσεις και υλικό μαθημάτων  Αποτελέσματα ερευνητικών προγραμμάτων  Επιλεγμένα άρθρα – δημοσιεύσεις μελών Ε.Π.  Πρακτικά ημερίδων/συνεδρίων/σεμιναρίων  Διοικητικά έγγραφα  Ψηφιοποιημένα περιοδικά

Πνευματικά δικαιώματα  Υπάρχει πληθώρα νομοθετικού περιεχομένου για την προστασία του c (π.χ. Ν. 2121/93, Ν. 2819/2000, Ν. 2557/1997/Α-271, Ν. 2435/1996, Ν.3183/2003, N.3184/2003, διεθνείς συμβάσεις Ρώμης, Βέρνης- Παρισιού, Συμφωνία TRIPS, Κοιν. Οδηγία 92/100/ΕΟΚ, Ν. 3057/2002, Πράσινο Βιβλίο Ενέργειες για την Πν. Ιδ., Συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού (WIPO), κ.ά.)  Και πολλοί οργανισμοί (διεθνείς και ελληνικοί) για την προστασία τους ( Wipo, ΟΠΙ, ΟΣΔΕΛ κ.ά )  Με την σύμβαση της Βέρνης (Berne Convention), που έχει υπογράψει και η Ελλάδα, τα δικαιώματα του δημιουργού προστατεύονται αυτόματα ανεξάρτητα του αν ο ίδιος έχει κάνει δήλωση copyright πάνω στο έργο του

Πνευματικά δικαιώματα και άδειες χρήσης Η Creative Commons (CC) είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση αφιερωμένη στην επέκταση του εύρους των πνευματικών έργων που είναι διαθέσιμα για να βασιστούν σε αυτά και άλλα έργα και να μοιραστούν νόμιμα. Η οργάνωση έχει εκδώσει διάφορες άδειες πνευματικών δικαιωμάτων γνωστές ως άδειες Creative Commons

Άδειες χρήσης Creative Commons (CC)  επιτρέπουν στους δημιουργούς να δηλώσουν εύκολα ποια δικαιώματα διατηρούν, και ποια δικαιώματα παραμερίζουν προς όφελος άλλων δημιουργών  επιτρέπουν να χορηγήσουν μερικά ή όλα τα δικαιώματά τους στο κοινό διατηρώντας άλλα μέσω ποικίλων σχημάτων χορήγησης αδειών

Άδειες χρήσης Creative Commons (CC)  Η πρόθεση είναι να αποφευχθούν τα προβλήματα που οι τρέχοντες νόμοι περί πνευματικής ιδιοκτησίας δημιουργούν για τη διανομή των πληροφοριών

Άδειες χρήσης Creative Commons (CC) Το εγχείρημα παρέχει διάφορες ελεύθερες άδειες που οι ιδιοκτήτες πνευματικών δικαιωμάτων μπορούν να χρησιμοποιήσουν κατά τη δημοσίευση των έργων τους στον Παγκόσμιο Ιστό Παρέχει επίσης τα μεταδεδομένα RDF/XML που περιγράφουν την άδεια χρήσης και το έργο και καθιστούν ευκολότερο για ένα δημιουργό να εκφράσει ποια δικαιώματα επιφυλάσσει και να εντοπίσει μια παράγωγη αδειοδοτημένη εργασία

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΑΔΕΙΩΝ Creative Commons 1 1) Attribution ΑΝΑΦΟΡΑ Απαιτείται αναφορά του δημιουργού ή του χορηγού της άδειας 2) Noncommercial ΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΧΡΗΣΗ Δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί το έργο για εμπορικούς σκοπούς

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΑΔΕΙΩΝ Creative Commons 2 No Derivative Works ΌΧΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΡΓΑ Δεν επιτρέπεται για το έργο να αλλοιωθεί, να τροποποιηθεί ή να δημιουργηθεί κάτι νέο βασισμένο στο έργο

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΑΔΕΙΩΝ Creative Commons 3 Share Alike ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗ Εάν το έργο αλλοιωθεί, τροποποιηθεί ή δημιουργηθεί κάτι νέο βασισμένο στο έργο, το έργο που θα προκύψει θα μπορεί να διανεμηθεί μόνο με την ίδια ή παρόμοια άδεια

Παραδείγματα συνδυασμών Αδειών Creative Commons

Και τι γίνεται με τον περιορισμό που ασκούν οι εκδότες στους συγγραφείς επιστημονικών άρθρων;  Δεδομένου ότι οι δημιουργοί έχουν τα πνευματικά δικαιώματα των preprint άρθρων τους, μπορούν να αρχειοθετούν αντίγραφα αυτών χωρίς να ζητούν από κανέναν την άδεια

Και τι γίνεται με τον περιορισμό που ασκούν οι εκδότες στους συγγραφείς επιστημονικών άρθρων;  Στα postprint άρθρα το ζήτημα περιπλέκεται, αν ο δημιουργός έχει παραχωρήσει τα πνευματικά δικαιώματα στον εκδότη κι εκείνος δε συμφωνεί στην καταχώρηση του άρθρου στο Ιδρυματικό Αποθετήριο Εμείς προτείνουμε: -καταχώρηση βιβλιογραφικής μορφής -καταχώρηση συνδέσμου εκδότη