ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ

ΓΙΑΤΙ ΜΕΛΕΤΑΤΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ 1. Κατανόηση της ανάπτυξης προσωπικότητας σε σχέση με τις ομαδικές διεργασίες 2. Επιρροή της κοινωνικής θέσης των παιδιών στη μετέπειτα ανάπτυξη τους (Parker et al., 1995) 3. Οι σχέσεις ανάμεσα σε συνομηλίκους αποτελούν ισχυρό προβλεπτικό παράγοντα ψυχοπαθολογίας (Bukowski & Cicchetti, 1998) Τεχνικές: 1. Διαδικασία ονομασίας 2. Κλίμακα κατάταξης Κοινωνιόγραμμα

Διαδικασία ονομασίας: μέθοδος που χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί η κοινωνική θέση των παιδιών κατά την οποία τα παιδιά ορίζουν με ποιόν θα ήθελαν να παίξουν, να καθίσουν μαζί και να γίνουν φίλοι. Μπορεί να ζητηθεί από τα παιδιά να ονομάσουν τα παιδιά που δε συμπαθούν και δε θα ήθελαν να παίξουν μαζί. Κλίμακα Κατάταξης: Διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά κατατάσσουν τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας με κριτήριο την δημοτικότητα τους.

Κοινωνιόγραμμα Η γραφική αναπαράσταση του πλέγματος των σχέσεων των παιδιών μιας ομάδας, στην οποία διαφαίνονται οι σχέσεις του κάθε παιδιού με τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας

Κοινωνιόγραμμα σχέσεων 12 μαθητών (κοριτσιών και αγοριών)

Ταξινόμηση με γνώμονα τη κοινωνική θέση των παιδιών στην ομάδα (Asher & Coie, 1990) ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΠΑΙΔΙΑ Επιθυμητά παιδιά ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ Ανεπιθύμητα παιδιά ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ Εξίσου επιθυμητά και ανεπιθύμητα ΠΑΡΑΜΕΛΗΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ «Αόρατα» παιδιά

Χαρακτηριστικά κοινωνικών θέσεων των παιδιών Συσχετίσεις Δημοτικότητας: Φυσική Γοητεία-Ελκυστικότητα Υψηλότερη νοημοσύνη-καλή σχολική επίδοση Υψηλά επίπεδα κοινωνικής επάρκειας Συσχετίσεις Απόρριψης: Επιθετικότητα Χαμηλά επίπεδα γνωστικής ικανότητας Χαμηλά επίπεδα κοινωνικότητας Συνεσταλμένα παιδιά Επιπτώσεις απόρριψης: ανικανοποίητα παιδιά από τις σχέσεις τους

Χαρακτηριστικά κοινωνικών θέσεων των παιδιών Παραμελημένα παιδιά: Τείνουν να είναι αγχώδη και υστερούν σε κοινωνικές δεξιότητες Σε σύγκριση με τα απορριπτόμενα παιδιά: Ενδεχόμενο βελτίωση της θέσης τους κατά τη διάρκεια της χρονιάς Καλύτερη σχολική επίδοση Αμφιλεγόμενα παιδιά: Σε σύγκριση με τα απορριπτόμενα παιδιά: Επιθετικά παιδιά, προκαλούν συχνά προστριβές Αντισταθμίζουν την επιθετικότητα με γνωστικές/ διαπροσωπικές δεξιότητες Έχουν την αποδοχή κάποιων μελών της ομάδας

Παρατηρήσεις κοινωνικών συναλλαγών των παιδιών (Dodge, 1983) Παρατήρηση 8 εβδομάδων, παιδιά Δ’ δημοτικού Παράγοντες: Εμφανισιακή γοητεία *Συμπεριφορά βοήθειας, επίλυση προβλημάτων Σε σύγκριση με το επιτυχημένο παιδί, το ανεπιτυχές παιδί: Μεγάλη δυσκολία στη συμμετοχή του σε συζήτηση και στην υιοθέτηση κανόνων κοινωνικής συναλλαγής. Αδυναμία στην επεξεργασία κοινωνικών πληροφοριών: συμβάλλει στην επιθετική συμπεριφορά των παιδιών, όσο και στην χαμηλή κοινωνική τους θέση. ΦΗΜΗ

Συναισθηματικός έλεγχος και κοινωνική θέση Η συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού επηρεάζει την κοινωνική του θέση. Χαμηλά επίπεδα συναισθηματικής επάρκειας Τα παιδιά που απορρίπτονται έχουν χαμηλά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης: δε μπορούν να «διαβάσουν» τη συναισθηματική κατάσταση του άλλου ούτε να καλύψουν ή να ελέγξουν τα δικά τους συναισθήματα (Dodge & Keane, 1994). Αποδίδουν εχθρικές προθέσεις στους άλλους

Φαύλος Κύκλος Απόρριψης Σύνολο χαρακτηριστικών Συναλλαγές με μη αποδεκτούς τρόπους Σύνολο χαρακτηριστικών Μοναξιά Απόρριψη Εφαρμογή προγραμμάτων βελτίωσης κοινωνικο-συναισθηματικής επάρκειας και αποδοχής από τους συνομηλίκους.

Καθοριστικοί παράγοντες κοινωνικότητας παιδιών Ικανότητα κατανόησης της προοπτικής των άλλων - λειτουργεί ως αντίβαρο στην αυτο-επικέντρωση. Ικανότητα επίλυσης κοινωνικών προβλημάτων και συγκρούσεων. Μηχανισμοί κοινωνικής επανόρθωσης. (α) Κωδικοποίηση και ακριβής ερμηνεία των κοινωνικών σημάτων (β) Εύρεση στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων (γ) Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας (δ) Υλοποίηση, λήψη πρωτοβουλίας Ενσυναίσθηση

Κοινωνικότητα: παρέες και ομάδες παιδιών Αναπτυξιακοί στόχοι: Να είναι το παιδί άξιο αναγνώρισης από τους συνομηλίκους του για τις ικανότητες που διαθέτει και για τη συνεισφορά του στις δραστηριότητες στης ομάδας. Εξάσκηση στη διαπροσωπική συμπεριφορά Αναζήτηση περάτωσης στόχων που μόνο του το παιδί δε μπορεί να πετύχει. Ενδυνάμωση αυτοελέγχου των παιδιών

Επίδραση των γονιών στη θέση των παιδιών μεταξύ των συνομηλίκων Dishion, 1990, 200 παιδιά, 9-10 χρόνων. Μελέτες καταδεικνύουν ότι τα σχήματα συναλλαγών μέσα στην οικογένεια επιδρούν ως πρότυπα και αποτελούν έναν παράγοντα διαμόρφωσης της κοινωνικής θέσης των παιδιών κατά τη μέση παιδική ηλικία (Dishion, 1990). Καταναγκαστικοί τρόποι κοινωνικοποίησης και επιβολής πειθαρχίας Χαμηλό Κ.Ο. επίπεδο: έμμεση επίδραση Χαμηλή κοινωνική θέση παιδιού

Ανταγωνισμός και συνεργασία μεταξύ των συνομηλίκων (Shapira & Madsen, 1969) Παίκτης 4 Παίκτης 3 Χαρτί στη επιφάνεια ενός πίνακα 3 Μολύβι και βάση Στόχοι 2 4 Σπάγκος 1 Παίκτης 1 Παίκτης 2

Ανταγωνισμός και συνεργασία μεταξύ των συνομηλίκων (Shapira & Madsen, 1969) Σημαντικός ο βαθμός στον οποίο ένας πολιτισμός εκτιμά και επιβραβεύει τη συνεργασία ή τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Το σχήμα κοινωνικοποίησης που ενισχύει ένας πολιτισμός επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο συνεργάζεται μία ομάδα παιδιών (διαπολιτισμικό εύρημα).

Αναπτυξιακές Συνέπειες της Συναλλαγής των Συνομήλικων 1. Ανάπτυξη κατάλληλων κοινωνικών και γνωστικών στόχων 2. Κοινωνική Επάρκεια 3. Ανάληψη κοινωνικής προοπτικής 4. Η εμπειρία της φιλίας στη διάρκεια της μέσης παιδικής ηλικίας είναι πρόδομος των στενών σχέσεων μεταξύ ενηλίκων έχοντας κοινά χαρακτηριστικά (Sullivan, 1953)

Αλλαγές στη σχέση με τους γονείς Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας οι γονείς όλων των πολιτισμών πιστεύουν ότι τα παιδιά θα πρέπει να είναι πιο ικανά και υπεύθυνα. Οι στρατηγικές που υιοθετούν για να διορθώσουν τη κακή συμπεριφορά αλλάζουν καθώς το παιδί αποκτά μεγαλύτερη αυτάρκεια.

Προσδοκίες Γονέων: Επιθυμητές Ικανότητες παιδιού μέχρι το πέρας της μέσης παιδικής ηλικίας (Goodnow et al., 1984) 1. Συναισθηματική ωριμότητα 2. Υπακοή 3. Ευγένεια 4. Ανεξαρτησία 5. Κοινωνικές δεξιότητες 6. Λεκτική Βεβαιότητα 7. Διάφορες δεξιότητες χειρισμού καταστάσεων

Γονείς και παιδιά .. τι αλλάζει; Αλλαγή στις προσδοκίες γονέων Αλλαγή στα θέματα που προκύπτουν Το σχολείο είναι ο στίβος όπου κρίνεται η επιτυχία των παιδιών Οι γονείς συζητούν περισσότερο με τα παιδιά τους Μαλώνουν τα παιδιά κάνοντας έκκληση στην αυτο-εκτίμηση τους (αφύπνιση ενοχών)

Αλλαγή συμπεριφοράς γονιών Αλλαγή συμπεριφοράς παιδιών Μοίρασμα ευθύνης της συμπεριφοράς των παιδιών Οι γονείς μοιράζονται όλο και περισσότερο τον έλεγχο με τα ίδια τα παιδιά και οδηγούνται στη “συν-ρύθμιση” (Maccoby, 1984) *Δομείται πάνω στη σχέση συνεργασίας γονιού παιδιού.