Τα τρία Χαϊκού του Γ. Σεφέρη Μικροδιδασκαλία Ημερίδα φιλολόγων Ν. Σερρών 2013 Ευαγγελία Θανασούδα

2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Συμβαίνει συχνά μέσα σε μια τάξη εφήβων, τη στιγμή που ο δάσκαλος προσπαθεί να προσελκύσει όλους τους μαθητές στο εκάστοτε αντικείμενο του μαθήματος, κάποια παιδιά να « απορροφούνται » από ένα άλλο δικό τους, αγαπημένο αντικείμενο : την ποίηση. Στίχοι με σκέψεις και συναισθήματα, που τους πλημμυρίζουν κατά την ώρα του μαθήματος, αποτυπωμένα στα τετράδιά τους ή πάνω στα θρανία τους. Είναι μια πραγματικότητα, που κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να διαπιστώσει μέσα στην τάξη του.

3 Έναρξη διδασκαλίας Μια διαφορετική προσέγγιση του μορφωτικού αγαθού Συζήτηση με τους μαθητές για ένα αγαπημένο τους θέμα, το οποίο θεωρούν αποκλειστικά δικό τους: το θρανίο, και συγκεκριμένα την «καλλιτεχνική του επιμέλεια»

4 Στόχοι διδακτικής διαδικασίας Να γνωρίσουν οι μαθητές τα Χαϊκού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος, άλογο στοιχείο, δραματικότητα, καθημερινό λεξιλόγιο) Να πειραματιστούν σε μια δημιουργική προσέγγιση μιας μορφής ποίησης, προσαρμοσμένης στην ανάγκη δημιουργικής έκφρασης του εφήβου

5 Να εμπνευστούν γράφοντας τα δικά τους Χαϊκού, δουλεύοντας πάνω στη γλώσσα Να ευαισθητοποιηθούν ιδιαίτερα με τα θέματα της φύσης και του περιβάλλοντος εφόσον το βασικό θέμα των Χαϊκού είναι η φύση Να απολαύσουν και να μοιραστούν συλλογικά ως ομάδα τα πνευματικά τους δημιουργήματα, αποκομίζοντας χαρά και ικανοποίηση

6 Μορφή διδασκαλίας Ομαδοσυνεργατική Διδακτικές μέθοδοι  Μέθοδος παρουσίασης  Συμμετοχικές μέθοδοι  Ευρετικές μέθοδοι

7 Περιγραφή διδακτικής πρακτικής Α. Φάση: Πριν την ανάγνωση Επαφή με το μαθησιακό αντικείμενο μέσω της εμπειρίας (μέσω των εμπειριών που ήδη υπάρχουν ή νέων εμπειριών)

8 Παλιά λιμνούλα Ένας βάτραχος βουτά Ήχος του νερού Ματσούο Μπασό, Ματσούο Μπασό Μετά την πυρά σώθηκ ΄η θράκα ένα κόκκινο φύλλο Ρανγκιού, Εξωτερική μορφή -Εξετάστε στα ποιήματα : Αν υπάρχει ρίμα Επανάληψη φθόγγων Καθώς και τη σύνταξή τους Γιαπωνέζικα χαϊκού Δραστηριότητα 1 ης ομάδας

9 Δραστηριότητα 2 ης ομάδας.*.* Οπτική –γραφική εικόνα Εξετάστε: Τον αριθμό των συλλαβών και των στροφών Την ύπαρξη διασκελισμού Τα εκφραστικά σχήματα λόγου Η ποίησή μου έβαλε τα καλά της μόνο για σένα Γ. Καραντώνης Κίτρινα άσπρα χρυσάνθεμα μα θέλω κι ένα κόκκινο! Μασαόκα Σίκι

10 Δραστηριότητα 3 ης ομάδας Γαλάζιο πέπλο Τους γλάρους σου τύλιξε Στα πλάτια της γης Τρελή εποχή Οδηγείς στη σπατάλη Νερού στέρεμα Ο Γιαν κι ο Μπαντού Νερό μάταια ζητούν Θλίψης σημάδι Εσωτερική μορφή: Να χαρακτηρίσετε: -το ύφος -τα μηνύματα που εκπέμπονται

11 Δραστηριότητα 4 ης ομάδας Στο Ναγκασάκι Η ποίησή μου ο θάνατος γέννησε έβαλε τα καλά της νέες ελπίδες μόνο για σένα. Χρήστος Τουμανίδης Γ. Καραντώνης Η θάλασσα ναι. Κίτρινα άσπρα Πάλι το ποίημά μου το χρυσάνθεμα μα θέλω Πλημμυρίζει κι ένα κόκκινο! Γιώργος Καραντώνης Μασαόκα Σίκι Είτε βραδιάζει Είτε φέγγει Μένει λευκό το γιασεμί Γ.Σεφέρης Να εντοπίσετε : Τα θέματα που κυριαρχούν στα παραπάνω χαϊκού

12 Δραστηριότητα 5 ης ομάδας Παλιά λιμνούλα Ένας βάτραχος βουτά Ήχος του νερού Ματσούο Μπασό Στο Ναγκασάκι Η ποίησή μου ο θάνατος γέννησε έβαλε τα καλά της τις νέες ελπίδες μόνο για σένα. Χρήστος Τουμανίδης Γ. Καραντώνης Η θάλασσα ναι. Κίτρινα άσπρα Πάλι το ποίημά μου το χρυσάνθεμα μα θέλω Πλημμυρίζει κι ένα κόκκινο! Γιώργος Καραντώνης Μασαόκα Σίκι Να εξετάσετε: -Ποιος φαντάζεστε ότι είναι ο στόχος της συγγραφής αυτών των ποιημάτων; -Ποιος ο ρόλος της απόρριψης της ποιητικής νόρμας σ αυτού του είδους τα ποιήματα;

13 Τα Haïku Τι είναι τα Haïku _ Είναι μικρά τρίστιχα ποιήματα με ελλιπή, ελεύθερη σύνταξη, που αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη στιγμή και συνθέτουν μια σκηνή, ένα τοπίο. Ποια είναι η προέλευσή τους _ Το Haïku καλλιεργήθηκε στη Ιαπωνία τον 11ο αιώνα και πήρε τη σημερινή μορφή γύρω στο Δημιουργός της θεωρείται ο Matsuo Bashô ( ). Τι σημαίνει Haïk13u _ Κατά τον 11ο αιώνα κάποιοι Γιαπωνέζοι διανοούμενοι δημιούργησαν το Haïkai (ελεύθερο ποίημα), αποτελούμενο από δύο στροφές που τις εκφωνούσαν εναλλάξ δύο άτομα κατά τις συναντήσεις της πνευματικής κοινωνίας. Γύρω στο 1650 επικρά- τησε μόνο η αρχή του Haïkai, δηλαδή η πρώτη στροφή (Hοkku). Αργότερα, γύρω στο 1850, ονομάστηκε Haïku (Haïkai + Hοkku )

14 Τα Haïku _Τι θέμα έχουν τα Haïku Tα Haïku έχουν σαν βασικό θέμα τη φύση, τις εποχές, την καθημερινή ζωή, ό,τι απλό συμβαίνει αυθόρμητα μπροστά στα μάτια μας και μας αγγίζει ή μας συγκινεί. Ποια μορφή έχουν τα Haïku. _ Βασικός στιχουργικός κανόνας του Haïku είναι το ενιαίο λυρικό ή χιουμοριστικό επίγραμμα 17 συλλαβών που υποδιαιρείται σε τρεις ανομοιοκατάληκτους στίχους 5,7και 5 συλλαβών. Από την εμφάνισή τους όμως μέχρι σήμερα τα Haïku έχουν αρκετά τροποποιηθεί. Στην Ευρώπη αυτή η στιχουργική μορφή υιοθετήθηκε κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Tα Haïku είναι πολύ διαδεδομένα στους αγγλόφωνους και στους σλαβικούς λαούς. Ελληνικά χαϊκού έγραψε και ο ποιητής μας, Γ. Σεφέρης. Στην πρώτη έκδοση του Τετραδίου Γυμνασμάτων, ο ποιητής χρονολογεί τα δικά του χαϊκού από το 1929 και εξής.

15 Β΄ Φάση: Κυρίως ανάγνωση Συγκριτική μελέτη Χαϊκού και δημοτικών τραγουδιών μέσω δραστηριοτήτων πατήστε εδώ Αναφορικά με  Κοινή θεματική  Κώδικες συμπεριφοράς  Τεχνοτροπία-μορφικά χαρακτηριστικά  Οπτικοακουστική διάσταση

16 Γ΄ Φάση: Μετά την ανάγνωση Παραγωγή λόγου  Με γλωσσικές είτε με μη γλωσσικές δραστηριότητες

17 Γεώργιος Σεφέρης ( ) Γεννήθηκε στη Σμύρνη Το 1914 η οικογένειά του μετακομίζει στην Αθήνα Η μικρασιατική καταστροφή βρίσκει τον ποιητή στο Παρίσι Το 1926 ο Σεφέρης διορίζεται ως ακόλουθος στο Υπουργείο Εξωτερικών. Από το έζησε στο Λονδίνο ως πρεσβευτής της Ελλάδας Το 1963 του απονέμεται το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Στην κηδεία του, στις 20 Σεπτεμβρίου 1971 συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου, για να εκφράσει τα αντιδικτατορικά του αισθήματα

18 Εκτιμώμενη διάρκεια Προκειμένου να αποδώσει η διδακτική παρέμβαση, που εδώ προτείνεται, θεωρείται χρήσιμο να έχουν ασκηθεί οι μαθητές στη χρήση της ομάδας, ώστε να μην υπάρξουν απώλειες χρόνου Η χρόνος της μικροδιδασκαλίας έχει προκαθοριστεί σε 20 λεπτά

19 Βιβλιογραφία 1) 2) 3) 4) 5)Μ.Γ. Βαρβούνης, «Η διδασκαλία του δημοτικού τραγουδιού, στην Πρωτοβάθμια και Δευτοροβάθμια Εκπ/ση», Σμίλη, Αθήνα )Δ. Δασκαλόπουλος, « Εισαγωγή στην ποίηση του Σεφέρη (επιλογή κριτικών κειμένων )»Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο )Στίλπων Π. Κυριακίδης, « Το δημοτικό τραγούδι», Νεοελληνικά Μελετήματα, Ερμής, Αθήνα )Ιφιγένεια Μαστρογιάννη, « Πώς ο δάσκαλος θα γίνει φίλος με τους μαθητές του 9)Alan Rogers, « Η εκπαίδευση ενηλίκων», Μεταίχμιο, Ιούνιος )Ι. Τα. Τσαούση, «Αγωγή και δημοτικό τραγούδι», Θεσ/νίκη 1977