Επιθετικότητα και Προ-κοινωνική Συμπεριφορά Επιθετικότητα και Προ-κοινωνική Συμπεριφορά Σημαντική πλευρά κοινωνικής ανάπτυξης: κοινωνικές συναλλαγές και αλληλεπίδραση μεταξύ των νηπίων. Μάθηση (1) ελέγχου της επιθετικότητας και (2) παροχής βοήθειας στους άλλους

Πρόδρομοι Επιθετικότητας και Προ-κοινωνικής Συμπεριφοράς Κραυγές και κλάματα – στοχευμένος θυμός Συγχρονισμένο κλάμα- «Μεταδοτικό Κλάμα» μωρών Ενσυναίσθηση: μοίρασμα συναισθημάτων κάποιου άλλου, που είναι η αφετηρία της βοήθειας και πολλών άλλων συμπεριφορών, μέσω των οποίων τα άτομα συμβάλλουν στο γενικό καλό της ομάδας (Eisenberg, 1992)

ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ Ο Herbert (1998) αναγνωρίζει την επιθετικότητα, ως ένα φυσιολογικό, αν και ενοχλητικό μέρος της διαδικασίας της κοινωνικοποίησης που εμφανίζεται ήδη από βρεφική ηλικία ως θυμός Οι Parke & Slaby (1983) ορίζουν την επιθετικότητα ως μια πράξη κατά την οποία κάποιος πληγώνει κάποιον από πρόθεση. Το στοιχείο της πρόθεσης διαφοροποιεί ποιοτικά την έννοια της επιθετικότητας 3

Επιθετικότητα: Μία πράξη κατά την οποία κάποιος από πρόθεση πληγώνει κάποιον άλλον (Parke & Slabby, 1983). Συντελεστική Επιθετικότητα: Η επιθετικότητα που διαπράττεται για να επιτευχθεί ένας στόχος. Εχθρική Επιθετικότητα: Μία πράξη που στοχεύει εμπρόθετα να πληγώσει κάποιον Για εκδίκηση, για εδραίωση κύρους κ.α).

Εχθρική Επιθετικότητα Η επιθετικότητα που αποσκοπεί στη πρόκληση βλάβης σε κάποιο άλλο άτομο Συντελεστική Επιθετικότητα Η επιθετικότητα που δεν αποσκοπεί στη πρόκληση βλάβης αλλά στόχο έχει την απόκτηση κέρδους από κάποιο άτομο

Ανάπτυξη Επιθετικότητας κατά τη Νηπιακή Ηλικία Αύξηση της επιθετικότητας: Αίσθηση ιδιοκτησίας Ιδέα επικράτησης 2 ετών 3-6 ετών Λεκτική επιθετικότητα Εχθρική επιθετικότητα Αγόρια-Κορίτσια: Ποιοτικές διαφορές Επιθετικότητα Σχέσεων (προσβολή φιλίας, αποκλεισμός) Παθητική Επιθετικότητα

Tα μικρά παιδιά μπορούν να εκφράσουν τόσο εχθρική όσο και συντελεστική επιθετικότητα. Και οι δύο τύποι διαφέρουν από τη διεκδικητική συμπεριφορά. Η σωματική επιθετικότητα σταδιακά μειώνεται κατά τη διάρκεια της νηπιακής ηλικίας, καθώς αντικαθίσταται από την λεκτική επιθετικότητα (μετάβαση από τα 2 χρόνια και μετά, Dunn, 1988) . Η σωματική τιμωρία μπορεί να κάνει τα παιδιά περισσότερο επιθετικά. Το ίδιο και η έκθεση στη βία και σε επιθετικά πρότυπα μίμησης.

Συγκρούσεις-κατοχή αντικειμένων ΗΛΙΚΙΑ Είδος επιθετικότητας Αιτία 0-2 Γενική δυσαρέσκεια Κραυγές-φωνές Συγκρούσεις-κατοχή αντικειμένων 2-4 Μείωση σωματικής Αύξηση λεκτικής Ματαίωση 4-7 Προσανατολισμένη στα πρόσωπα Εχθρότητα προς τους άλλους 7-12 Σταδιακά εμπρόθετη Συνομήλικοι Υπεροχή Διαφορές φύλου: η επιθετικότητα των αγοριών έχει σημαντική μακροχρόνια διάρκεια (Olweus, 1982) 8

Τι προκαλεί την επιθετικότητα; ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ 1. Εθολογική θεώρηση: Το επιχείρημα της εξέλιξης: η κυριαρχία του δυνατότερου (Lorenz, 1966). 2. Φροϋδική θεώρηση: επιθετικές ορμές 3. Η θεωρία της Κοινωνικής Μάθησης: η επιθετικότητα ως Μαθημένη Συμπεριφορά (δημιουργία μοντέλων προς μίμηση-Bandura)

Τι προκαλεί την επιθετικότητα; 1. Εθολογική θεώρηση Το επιχείρημα της εξέλιξης: η κυριαρχία του δυνατότερου (Lorenz, 1966). Προσανατολισμός στην επιβίωση

Τι προκαλεί την επιθετικότητα; 2. Η θεωρία της Κοινωνικής Μάθησης: η επιθετικότητα ως Μαθημένη Συμπεριφορά Α. Η ανταμοιβή της επιθετικότητας Θετικές συνέπειες για τον επιτιθέμενο Ενίσχυση- ανταμοιβή επιθετικής συμπεριφοράς από γονείς (Snyder & Patterson, 1986) Β. Δημιουργία Μοντέλων Δημιουργία προτύπων- μίμηση (Bandura, 1973) Διαπολιτισμικά ευρήματα (Fry, 1988)

Σύνθεση βιολογικών και κοινωνικών θεωριών 3. Κοινωνικο-γνωστική θεώρηση επιθετικότητας: Ανάπτυξη κοινωνικής προοπτικής Απόδοση αιτιών (Dodge & Crick, 1990). Συνδυασμός της βιολογικής προδιάθεσης και της κοινωνικής μάθησης στα πλαίσια πολιτιστικά οργανωμένων περιβαλλοντικών επιδράσεων Η επιθετικότητα είναι μία περίπλοκη συμπεριφορά με βιολογικά, κοινωνικά και γνωστικά στοιχεία

Ο έλεγχος της ανθρώπινης επιθετικότητας ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΜΕΛΕΤΗΘΗΚΑΝ: 1. Εξελικτικές Θεωρίες: Η εξέλιξη των Ιεραρχικών Συστημάτων Ελέγχου 2. Ψυχανα-λυτική Θεωρία Ματαίωση και Κάθαρση 3. Θεωρία Κοινωνικής Μάθησης Η χρήση Ανταμοιβής και Τιμωρίας 4. Κοινωνικο-γνωστική Θεωρία Η Γνωστική Εκπαίδευση

Α. Η εξέλιξη των Ιεραρχικών Συστημάτων Ελέγχου Εγκαθίδρυση ιεραρχίας της κυριαρχίας στο ζωικό βασίλειο, συχνότητα συγκρούσεων. Διαμόρφωση ιεραρχίας κυριαρχίας στα παιδιά νηπιακής ηλικίας (Strayer, 1991) στα πλαίσια του νηπιαγωγείου: μείωση επιθετικών συμπεριφορών

Β. Η Κάθαρση ως μέσο ελέγχου της επιθετικότητας Ματαίωση: Αρνητική συναισθηματική κατάσταση θυμού και έντασης η οποία προκαλείται από τον περιορισμό των ενορμήσεων και των επιθυμιών του παιδιού. Η ματαίωση πυροδοτεί τις επιθετικές αντιδράσεις και συμπεριφορά Κάθαρση: η συναισθηματική εκτόνωση μιας αρνητικής συναισθηματικής κατάστασης. Συναισθηματική καταστάσεων απελευθέρωση φόβου, θυμού, έντασης και άλλων αρνητικών. Πειραματική μελέτη για την αποτελεσματικότητα της κάθαρσης

Γ. Η Τιμωρία ως μέσο ελέγχου της επιθετικότητας Η χρήση σωματικής βίας αυξάνει την επιθετικότητα των παιδιών (Dodge, 1994). Τα παιδιά με επιθετική συμπεριφορά συχνά προέρχονται από οικογένειες όπου η σωματική τιμωρία χρησιμοποιείται ως μέσο διαπαιδαγώγησης (Patterson, 1982). Οι πειθαναγκαστικές καταστάσεις διδάσκουν στα παιδιά πώς να είναι ΄παράλληλα επιθετικά και θύματα. Σύνδεση γονεϊκής τιμωρίας και μεταγενέστερης επιθετικότητας των παιδιών (Dodge, 1994)

Δ. Η επιθετικότητα ως αποτέλεσμα ερμηνείας γεγονότων Τα παιδιά που τιμωρούνται συχνά και αυστηρά αποκτούν χρόνια μοντέλα επεξεργασίας κοινωνικών πληροφοριών που τα κάνουν να ερμηνεύουν τις δυσάρεστες συναλλαγές ως εχθρικές και στρεφόμενες εναντίον τους. Αυτό το μοντέλο τείνει να διαιωνίζεται, γιατί όταν κάποιος αντιδρά με επιθετικό τρόπο προκαλεί την εχθρότητα, η οποία, «λανθασμένα» επιβεβαιώνει την ερμηνεία του. Το αποτέλεσμα είναι η ανάπτυξη της «χρόνιας επιθετικότητας».

Ανταμοιβή μη επιθετικών συμπεριφορών Α. Τεχνικές επιλεκτικής προσοχής, ενίσχυση μη επιθετικών συμπεριφορών Προσοχή στο θύμα, αγνοώντας τον θύτη Ενίσχυση και προσοχή στα παιδιά όταν συμπεριφέρονται με συνεργατικότητα Με την εφαρμογή αυτών των τεχνικών ο θύτης δεν ενισχύεται ούτε με την υποταγή του θύματος, ούτε με την προσοχή του ενήλικα

Ανταμοιβή μη επιθετικών συμπεριφορών Β. Γνωστική Εκπαίδευση Έννοιες: Α) η επιθετικότητα πληγώνει το άλλο παιδί και το κάνει δυστυχισμένο (ενσυναίσθηση) Β) η επιθετικότητα δε λύνει τα προβλήματα αλλά δημιουργεί μνησικακία στο άλλο παιδί (προοπτική του άλλου) Γ) Οι συγκρούσεις λύνονται με το να μοιράζονται τα παιδιά πράγματα και να εναλλάσσουν ρόλους (εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων)

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΜΕΣΑ ΣΕ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Παρέμβαση προτού ξεκινήσει το πρόβλημα. Σηματοδότηση παρέμβασης. Διαδικασία προστριβής: αποφυγή. Αποφυγή παρενεργειών παρέμβασης. Αναγνώριση προσωπικής επιθετικότητας . Αξιολόγηση οργάνωσης και πιθανή αλλαγή στις διαδικασίες διαχείρισης της τάξης. Αναζήτηση αιτιών μέσα στη σχολική τάξη.