Μάθημα 3ο : Γεωμετρική Κεραμική

Υπομυκηναϊκά αγγεία. Τελευταίες επιβιώσεις της μυκηναϊκής παράδοσης

H πρωτογεωμετρική περίοδος 1050-900 π.Χ. περίπου Εμφανίζεται στην Αττική, που είναι και το κυριότερο κέντρο. Άλλα σημαντικά κέντρα είναι το Λεφκαντί στην Εύβοια, η Θεσσαλία, οι Κυκλάδες και η Κρήτη, όπου ακολουθείται μια εικονιστική γεωμετρική παράδοση εντελώς διαφορετική. Εγκαινιάζει μια νέα κεραμική παράδοση (νέα σχήματα και τύποι διακόσμησης). Συνοδεύεται από μια δραστική αλλαγή στα ταφικά έθιμα: γενικευμένη χρήση της καύσης των νεκρών

Αγγεία από ΠΓ ταφή

ΠΓ ταφή

ΠΓ πυξίδα. Αμφορέας. Υδρία

Πρωτογεωμετρικά αγγεία από την Αγορά της Αθήνας Κύπελλο, σκύφος, αμφορέας με λαβές στην κοιλία, αμφορέας με λαβές στο λαιμό

Αγορά της Αθήνας. ΠΓ αμφορέας, υδρία, θήλαστρο

ΠΓ αμφορέας.

Ελάφι από τάφο του Κεραμεικού. 930 π. Χ. Κένταυρος από το Λεφκαντί Ελάφι από τάφο του Κεραμεικού. 930 π.Χ. Κένταυρος από το Λεφκαντί. 950-900 π.Χ.

Λεφκαντί. Ηρώον. 950 π.Χ. Κρατήρας Λεφκαντί. Ηρώον. 950 π.Χ. Κρατήρας

Διάδοση ευβοϊκών σκύφων με ανεστραμμένα επικρεμάμενα ημικύκλια στην συρο-παλαιστινιακή ακτή. Ευβοϊκός σκύφος από το Λευκαντί. Ερέτρια. 9ος αι. π.Χ.

ΠΚ κρατήρας από την Κνωσό. 850 π.Χ.

Ηράκλειον. Κρατήρας. 850 π.Χ.

Ηράκλειον. Κρατήρας. 850 π.Χ.

Γεωμετρική κεραμική Πρώιμη γεωμετρική: 900-850 Μέση Γεωμετρική: 850-760/750 Ύστερη Γεωμετρική: 760/750-700

Πρώιμη γεωμετρική κεραμική Η τάση για ολόμαυρα αγγεία που παρατηρείται στο τέλος της ΠΓ περιόδου συνεχίζεται Μετόπες στον ώμο και την κοιλία των αγγείων διακοσμούνται με απλά γραμμικά κοσμήματα (μαιάνδρους, όδοντες, θλαστές γραμμές, επάλξεις)

Πρώιμα γεωμετρικά αγγεία: αμφορέα, οινοχόες. Αγορά, Λονδίνο, Αγορά.

Εγχυτρισμός: 900 π.Χ. Αγορά της Αθήνας.

Λονδίνο. Πρώιμη κορινθιακή οινοχόη - Κρατήρας από την Δονούσα. 9ος αι Λονδίνο. Πρώιμη κορινθιακή οινοχόη - Κρατήρας από την Δονούσα. 9ος αι. π.Χ.

Μέση γεωμετρική κεραμική ΜΓ 1: 850-800 ΜΓ 2: 800-760 Τάση ομογενοποίησης στην κεραμική παράδοση με οδηγό την Αττική Η διακόσμηση εκτίθεται σε ταινίες που καταλαμβάνουν μεγάλα τμήματα του αγγείου Επιστρέφει το καμπυλόγραμμο κόσμημα (κύκλος με εφαπτόμενες ή ρόμβους στο εσωτερικό) Τάση προς τη μνημειακότητα στις διαστάσεις των αγγείων Δειλή εμφάνιση (στη δεύτερη φάση) έμβιων όντων Νέα κοσμήματα: ρόμβοι, αντικριστά τρίγωνα (πεταλούδες), αμείβοντες, κλπ.

Μέση γεωμετρική περίοδος Την απαρχή της περιόδου σηματοδοτεί η αλλαγή στον υλικό πλούτο (εμφάνιση χρυσού σε τάφους). Μακριά περίοδος, χωρίς ιδιαίτερη εξέλιξη. Ο ΜΓ ρυθμός αποτελεί την κορύφωση του γεωμετρικού στυλ από δομική άποψη. Καταλήγει όμως σε αδιέξοδο καθώς οι κατευθύνσεις της άκρατης διακοσμητικότητας δεν οδηγούν τελικά στην περαιτέρω ανάπτυξη των δυνατοτήτων των κεραμέων. Η Αττική επιρροή είναι γενικευμένη. Η ΜΓ Κοινή ο τελευταίος ευρύτατα διαδεδομένος κεραμεικός ρυθμός στην Ελλάδα.

Ταφή γυναίκας ΜΓ περιόδου. 850 π.Χ.

Τάφος 850 π.Χ.

Ινδιάνα. Αθήνα. Αγορά. ΜΓ αμφορέας.

Ακρόπολις. Πυξίς. Λονδίνο. Οινοχόη. ΜΓ2. 800-760.

Αγορά της Αθήνας. ΜΓ 1 σκύφοι.

Λούβρο. ΜΓ Πυξίδα Κεραμεικού.

Ελευσίνα. ΜΓ 2 σκύφος. 760 π.Χ.

ΜΓ αγγεία: αττική υδρίσκη και ροδιακός κρατήρας

Ροδιακός ΜΓ κρατήρας. 800 π.Χ. Κορινθιακός ΜΓ κρατήρας

Ευβοϊκή κοτύλη της μέσης γεωμετρικής περιόδου από την Κύμη, τάφος 3 Ευβοϊκή κοτύλη της μέσης γεωμετρικής περιόδου από την Κύμη, τάφος 3. 8ος αι. π.Χ. Κοτύλη με πτηνά από την Καπύη, τάφος 248. Κάτω: Μέση γεωμετρική κεραμική από τους Βήιους

21. -22. Ευβοϊκά αγγεία από το Pontecagnano. Πρώτο μισό του 8ου αι. 23 21.-22. Ευβοϊκά αγγεία από το Pontecagnano. Πρώτο μισό του 8ου αι. 23. Ευβοϊκός σκύφος από το Villasmundo. 24. Ευβοϊκό αγγείο από την Σαρδήνία.

Ύστερη Γεωμετρική Κεραμική Δημιουργούνται αυτόνομες και διακριτές κεραμικές παραδόσεις (Αττική, Εύβοια, Άργος, Κόρινθος, Λακωνία, Κυκλάδες, Ανατολική Ελλάδα και Μικρά Ασία, Ιταλία).

ΥΓ στην Αττική Είναι πιθανόν την περίοδο εκείνη να επήλθε αύξηση του πληθυσμού, με μεγαλύτερη εξάπλωση της κατοίκησης στην Αττική, ίδρυση ιερών, και χρήση τριών νέων σημαντικών νεκροταφείων (πέραν του Κεραμεικού και του Αρείου Πάγου): Δίπυλο (Πειραιώς), Κυνοσάργες και Καλλιθέα. Εμφάνιση της γραφής: επιγραφές σε αγγεία ήδη από το 750 Eξάπλωση του εικονιστικού ρεπερτορίου. Η αγγειογραφία είναι η μοναδική μνημειακή τέχνη στην Αθήνα Τα μεγάλα αγγεία χρησιμοποιούνται ως σήματα σε τάφους : αμφορείς (γυναικείοι τάφοι) και κρατήρες (ανδρικοί τάφοι).

Κεραμεικός. Παιδικός τάφος.

Κεραμεικός. Γυναικείος τάφος.

Εγχυτρισμός.

Η επανάσταση στην εικονιστική τέχνη έρχεται με τον ζωγράφο του Διπύλου Θέματα: πρόθεση, εκφορά, πομπές αρμάτων, μάχες Θέτει τις αρχές της σχεδίασης της ανθρώπινης μορφής με τη μέθοδο της σκιαγραφίας: πόδια σε προφίλ, κορμός μετωπικός. Κάθε μορφή δείχνει και τα δύο χέρια και πόδια. Γεωμετρική απόδοση των μορφών: το κεφάλι είναι ένα ανεστραμμένο τρίγωνο, ομοίωος ο κορμός (σε διπλάσιο μέγεθος), τα λυγισμένα πόδια είναι διπλάσια σε μέγεθος από τον κορμό Τα άλογα έχουν ένα σώμα, δύο κεφάλια και 4 πόδια. Οι τροχοί των αρμάτων δείχνονται ένας πίσω από τον άλλο. Δεν υπάρχει επικάλυψη. Το φύλο δηλώνεται από τα όπλα των ανδρών και σπανιότερα από το ένδυμα των γυναικών. Παράταξη μορφών : επάνω = πίσω, κάτω = μπροστά

Εργαστήριο του Ζωγράφου του Διπύλου 1η φάση: 760-750: ΥΓ 1α: Ζωγράφος του Διπύλου και μαθητές του 2η φάση: 750-735: ΥΓ 1β: Ζωγράφος του Hirschfeld

Αθήνα 804. Αμφορέας του Ζωγράφου του Διπύλου

Αθήνα 805. Λούβρο Α 579. Ζωγράφος του Διπύλου

Λούβρο. Κρατήρας του Ζωγράφου του Διπύλου

Επιγραφή: Η αρχή είναι: hος νυν ορχεστον παντον αταλοτατα παιζει. Οινοχόη του Διπύλου: επιγραφή επί τα λαιά (από τα δεξιά προς τα αριστερά): 750-730 π.Χ. Επιγραφή: Η αρχή είναι: hος νυν ορχεστον παντον αταλοτατα παιζει. Στη συνέχεια, ένα δεύτερο χέρι προσέθεσε: τοτοδεκλλμιν Πιθανόν γράφτηκε από κάποιον που δεν ήταν Αθηναίος

Οινοχόη Διπύλου

Ζωγράφος του Hirschfeld (750-735) Η ακμή του συμπίπτει με την 2η και λιγότερο αποδοτική φάση του εργαστηρίου. Ζωγράφος με ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία στον τρόπο απόδοση της μορφής. Χαρακτηριστικά του είναι η περίεργη γωνία που σχηματίζουν τα χέρια των θρηνωδών, η απεικόνιση των οφθαλμών, η σχηματική σχεδίαση του γυναικείου στήθους Οι μορφές του είναι πιο συμπαγείς Τα άρματα δεν πατούν στη γραμμή του εδάφους, αλλά βρίσκονται στον αέρα.

Νέα Υόρκη. Κρατήρας του Ζωγράφου του Hirschfeld

Αθήνα 904 και 18062. Κρατήρας και αμφορέας του Ζωγράφου του Hirschfeld

Βασιλεία. Αμφορέας του Ζ. του Hirschfeld.

1. Βαλτιμόρη. 2. Λούβρο. ΥΓ 2 πυξίδα με άλογα. .

ΥΓ 1β Κάνθαρος Κοπεγχάγης

ΥΓ 1 Κάνθαρος Αθήνας. Ζωγράφος του Διπύλου. ΥΓ 1α. 2. Κάνθαρος Θορικού ΥΓ 1 Κάνθαρος Αθήνας. Ζωγράφος του Διπύλου. ΥΓ 1α. 2. Κάνθαρος Θορικού. ΥΓ1β.

Οινοχόη. Αθήνα, Μουσείο Καννελοπούλου. 2. Αμφορέας. Αγορά

Όλπες από την Αγορά.

ΥΓ 2α περίοδος (735-720) Υπάρχουν δύο παραδόσεις : η κλασική και η αντιδραστική, η οποία συνεχίζει να επιμένει στην υπερβολική διακοσμητική, και στην παρακμή. Ο ρυθμός ξεφεύγει από την παράδοση εργ. Διπύλου. / Hirschfeld. Εμμονή στη διακόσμηση. Το σχέδιο είναι λιγότερο λεπτό και προσεκτικό.

Λονδίνο. ΥΓ 2α λουτήριο από τη Θήβα

Αθήνα. ΥΓ 2 οινοχόη.

Βοστώνη. Rattle Group

Αθήνα ΥΓ 2 σκύφος

Μόναχο. Αττική ΥΓ2 οινοχόη. Βοστώνη. ΥΓ οινοχόη.

Bowdoin College. Αγγείο σε σχήμα ροδιού από παιδικό τάφο.

Ειδώλια από παιδικές ταφές. Αγορά

Αθήνα. ΥΓ 1Β οινοχόη του Εργαστηρίου του Ζωγράφου του Διπύλου

Υποστατό Μονάχου Οινοχόη Λοκρών Υποστατό Μονάχου Οινοχόη Λοκρών

ΥΓ 2β περίοδος Το εργαστήριο του Ζωγράφου Αθήνας 897 ΥΓ 2β περίοδος Το εργαστήριο του Ζωγράφου Αθήνας 897 Εντάσσεται στην παράδοση του εργαστηρίου του Διπύλου αλλά το σχέδιο είναι απρόσεκτο σχέδιο. Πολύ μεγάλη παραγωγή, όπου διακρίνονται οι μορφές κενταύρων, λεόντων και φτερωτών αιγάγρων, που μαρτυρούν ανατολική επίδραση. Γυναικείες μορφές με ρούχα και μακριά μαλλιά. Φίδια, ζωγραφιστά ή ανάγλυφα, εσχατολογικό σύμβολο. Παρατάξεις πολεμιστών με επισήματα ασπίδων και πανοπλίες

ΥΓ 2Β κρατήρας από την Αττική. 700 π.Χ. Αθήνα.

Βασιλεία. ΥΓ 2 αμφορέας.

ΥΓ 2β οινοχόη. Αγορά της Αθήνας. ΥΓ2 οινοχόη ΥΓ 2β οινοχόη. Αγορά της Αθήνας. ΥΓ2 οινοχόη. Λέβης της ομάδας της κουδουνίστρας

Μουσείο Μπενάκη. ΥΓ 2Β αμφορέας. Ζωγράφος του Μπενάκη 700 π.Χ.

ΥΓ αγγεία: η εποχή της διάσπασης

Αργολίδα Η ΥΓ1 φάση (750-730) είναι σύντομη, κατά τη διάρκεια της οποίας επέρχεται η απελευθέρωση από ΜΓ 2 πρότυπα. Ο Αργολικός ΥΓ2 ρυθμός, είναι μετά τον αττικό ο σπουδαιότερος εικονιστικός. Κύρια χαρακτηριστικά: εμφάνιση πτηνών σε μεγάλη πολυπλοκότητα, αλλά και ψαριών σε πολλά είδη. Κυριαρχούν θέματα από την ζωή των αριστοκρατών, με κυριότερο αυτό του άνδρα με δύο άλογα, κάτω από τα άλογα ψάρι. Επίσης, απαντούν σκηνές χορού, που είναι δημοφιλείς σε όλη την Πελοπόννησο (Λακωνία και Αρκαδία).

ΥΓ κρατήρες από το Άργος. 750-700 π.Χ.

Κρατήρας: Άργος

Θραύσματα από το Άργος και το Ηραίον του Άργους

Κόρινθος (750-720) Κυριαρχούν τα μικρά σχήματα, όπως η κοτύλη και οι οινοχόες. Φτωχό εικονιστικό ρεπερτόριο (πτηνά, κα.). Στο τέλος της ΥΓ2 η ανθρώπινη μορφή εμφανίζεται σε μοτίβα και σχήματα επηρεασμένα από αττικά, ευβοϊκά και αργειακά εργαστήρια. Η πολύ πρώιμη πρωτοκορινθιακή ανατολίζουσα είναι στην ίδια παράδοση : μερικές φορές καλείται ΥΓ. Πυξίδες, με ψηλό κυλινδρικό ή χαμηλό σώμα και πλατιά βάση. Ομάδα της Θάψου. Εξαγωγές στην Ιταλία και αλλού. Χαρακτηριστική διακόσμηση : γραμμή από σπείρα πάνω από τη μετόπη, και ζιγκ ζαγκ από κάτω.

Θραύσμα κορινθιακού αγγείου από τους Δελφούς. 8ος αι.

Κορινθιακή οινοχόη από τις Πιθηκούσσες. Κοτύλη στην Αθήνα.

Θήβα. Κρατήρας. Πιθηκόύσσες. Σκύφος. Ομάδα Θάψου.

Λακωνικές ΥΓ πυξίδες και αμφορέας από το Αμύκλαιον. 740-700 π.Χ. Λακωνικές ΥΓ πυξίδες και αμφορέας από το Αμύκλαιον. 740-700 π.Χ.

ΥΓ Εύβοια Στην ΥΓ1 φάση δεσπόζει ο Ζωγράφος του Cesnola και η ομάδα του. Εμφανίζονται τρία καινούργια μοτίβα : 1. δέντρο της Ζωής με εραλδικά αγρίμια (καθαρά ανατολικό). 2. Σειρά αλόγων που βόσκουν (αττική ΥΓ2 επίδραση) και το άλογο στη δέστρα με πουλί από κάτω και διπλό πέλεκυ αντεστραμμένο από πάνω. Όλα αυτά σε μετόπες χωρίζονται σε τρίγλυφα Η διακόσμηση γενικά απηχεί αττικά πρότυπα. Σχήμα ωοειδούς κρατήρα μοναδικό, αλλά η υδρία στο πώμα αττική σύλληψη. Στην ΥΓ 2 επέρχεται σταδιακή παρακμή από καλλιτεχνικής άποψης. Το αττικίζων στυλ γίνεται συγκεχυμένο και ασταθές. Κάμψη των εξαγωγών στην Δύση

1. Ευβοϊκός ΥΓ κρατήρας από την Κύπρο. 2. Κρατήρας από την Ταρκυνία 1. Ευβοϊκός ΥΓ κρατήρας από την Κύπρο. 2. Κρατήρας από την Ταρκυνία. Ζωγράφος του Cesnola.

Πιθηκούσσες. Ληκύθιο. Ταρκυνία. Υδρία Πιθηκούσσες. Ληκύθιο. Ταρκυνία. Υδρία

Οινοχόη και κύπελλο από το Λεφκαντί. ΥΓ 2.

ΥΓ Βοιωτικά Το στυλ είναι συντηρητικό και εκλεκτικό (πολλές επιρροές). Ξεκινά το 740 περίπου. Κύρια επιρροή είναι η Αττική ΥΓ 1. Αργότερα, ευβοικές και κορινθιακές επιδράσεις, ενώ η αττική επιρροή φθίνει. Εικονιστική παράδοση : ευφάνταστη εικονογραφία, εικόνες από αθλήματα, χοροί, ταφικές πομπές καθώς και άνδρες που ημερώνουν άλογα. Ποιοτικά κατώτερη, αλλά εν γένει πολύ σημαντική: σύγχρονη του Ησιόδου.

Elvehjem. Βοιωτικός αμφορέας. Πρώιμος 7ος αι. Βοιωτική οινοχόη. Λούβρο

Θήβα. Πιθοειδές αγγείο. ΥΓ περίοδος

Αθήνα. Κρατήρας

Βοιωτικοί ΥΓ κάνθαρος. Δρέσδη

ΥΓ Βοιωτικός κάνθαρος. 2. ΥΓ 2 πίθος

Βοιωτικά πλαστικά αγγεία με γεωμετρική διακόσμηση. Λούβρο.

Αθήνα. Πρώιμος 7ος αι. βοιωτικός αμφορέας

Κυκλάδες. Σκύφος από την Ιταλία

Πολυάνδριο Παροικιάς.

Πολυάνδριον της Πάρου: ομαδικός τάφος όπου είχαν ταφεί περισσότεροι από 200 πολεμιστές. Δύο εικονιστικά αγγεία μόνο. Στην κοιλία του αγγείου παρουσιάζεται μάχη, όπου εμπλέκονται πεζοί, ιππείς, σφενδονιστές και τοξότες. Στον ώμο αποδίδεται με επίθετο λευκό, η αποκομιδή ενός νεκρού διάτρητου από βέλη. Στον λαιμό του αγγείου παρουσιάζεται μια πρόθεση αττικού τύπου Το αγγείο αυτό έχει βιογραφικό περιεχόμενο: παρουσιάζονται οι τρεις τελευταίες φάσεις της ζωής του νεκρού Ο γεωμετρικός καλλιτέχνης παρουσιάζει μια «ρεαλιστική» απεικόνιση της ζωής ενός πελάτη του, κατόπιν παραγγελίας της οικογένειας του νεκρού,

Aμφορέας Παροικιάς

Αμφορέας Παροικιάς

Αμφορέας Παροικιάς. Λεπτομέρεια.

Δεύτερος αμφορέας Παροικιάς.

Κρατήρας Άνδρου

Αμφορέας Θήρας. 750 π.Χ.

Ροδιακή κοτύλη του Νέστορα από τις Πιθηκούσσες. 730 π.Χ.

Σμύρνη. ΥΓ κρατήρας. Επτάχορδη λύρα

ΥΓ κρατήρας και οινοχόη. Ρόδος, Εξοχή

Κρήτη Η ΥΓ κεραμική συνεχίζει την ΜΓ παράδοση που με τη σειρά της παρουσιάζει αττικές επιρροές. Σχήματα απηχούν επίσης και κυπριακή επίδραση. Εικονιστική παράδοση είναι ανατολίζουσας τεχνοτροπίας, χωρίς επαφή με τα τεκταινόμενα στον ελλαδικό χώρο.

1. Φορτέτσα. 2. Αρχάνες. ΥΓ αγγεία από την Κρήτη

Ιταλία Αποικιακά εργαστήρια Εργαστήρια μεταναστών Εργαστήρια που παράγουν απομιμήσεις Εργαστήρια που επηρεάζονται από τους Έλληνες

78α-γ. Πιθηκούσσες.. Κρατήρας με παράσταση ναυαγίου 78α-γ. Πιθηκούσσες.. Κρατήρας με παράσταση ναυαγίου

Θραύσμα κρατήρα από τις Πιθηκούσσες.

Λήκυθος από τις Πιθηκούσσες.

Γενεύη, ιδ. Συλλ. Ετρουσκικός ευβοϊκός κρατήρας. Λοκροί Γενεύη, ιδ. Συλλ. Ετρουσκικός ευβοϊκός κρατήρας. Λοκροί. Καλαβρικός αμφορέας

Τεφροδόχος με γραπτή διακόσμηση. Βήιοι. Τέλη του 10ου αι. Βουδαπέστη Τεφροδόχος με γραπτή διακόσμηση. Βήιοι. Τέλη του 10ου αι. Βουδαπέστη. Υποκρητήριο από τους Βήιους. Β΄ μισό του 8ου αι. Οινοχόη από τους Βήιους.

Αμφικωνικές τεφροδόχοι. Vulci. Ύστερος 8ος αι. 90 Αμφικωνικές τεφροδόχοι. Vulci. Ύστερος 8ος αι. 90. Κρατήρας από το Vulci. Λούβρο.

Ασκοί της σχολής του Bisenzio. Olla από το Bisenzio.

Οινοχόη από την Ταρκυνία. Λονδίνο. Αρχές του 7ου αι.

Οι θεωρίες για την γέννηση της εικόνας 1. Ανάκτηση του εικονιστικού πλούτου του μυκηναϊκού παρελθόντος 2. Ελληνική Επανάσταση 3. Ο ανατολικός παράγοντας 4. Η πορεία προς την ωρίμανση

4. Στην ανακάλυψη της εικόνας συντελεί η ανακάλυψη έργων της μυκηναϊκής περιόδου (Benson) Την περίοδο εκείνη το ενδιαφέρον των Ελλήνων για το παρελθόν είναι ιδιαίτερα έντονο (λατρευτική δραστηριότητα στους θολωτούς τάφους της μυκηναϊκής περιόδου). Συνέχεια εικονιστικών μοτίβων: σκηνές μάχης στη θάλασσα (Κύνος Φθιώτιδας), παραστάσεις πρόθεσης. Σε δύο αγγεία από την συριακή πόλη Ugarit, απομιμήσεις αργολικών μυκηναϊκών κρατήρων, εμφανίζεται το θέμα του ιππέα που οδηγεί δύο άλογα, γνωστό από την ΥΓ Ι κεραμική του Άργους. Σε άλλες περιπτώσεις, αναβιώνει ένα θέμα χωρίς άμεση εικονογραφική σχέση: στην μυκηναϊκή, όπως και στην αττική γεωμετρική τέχνη, κυριαρχεί η εικόνα των ανδρών που παρελαύνουν σε άρματα, το άλογο και τα πτηνά.

Ανάγλυφες στήλες από τις Μυκήνες

Λάρνακα από την Κρήτη. Αμφορέας από την Κύπρο

Μυκηναϊκά αγγεία από την Κύπρο

Λάρνακα Τανάγρας

1. Αμφορέας Διπύλου. 2. Λάρνακα από την Τανάγρα 1. Αμφορέας Διπύλου. 2. Λάρνακα από την Τανάγρα

Ύστερος γεωμετρικός κρατήρας από το Άργος Ύστερος γεωμετρικός κρατήρας από το Άργος. Μυκηναϊκός κρατήρας από την Ugarit.

2. Οι Έλληνες ανακάλυψαν την εικονιστική τέχνη, για να περιγράψουν τους ομηρικούς μύθους Τα ομηρικά έπη προσφέρουν στον καλλιτέχνη μια τεράστια επιλογή μύθων και διηγήσεων, οι οποίες μπορούν να αναπλαστούν και να παρουσιαστούν εικονικά. Η θεωρία αυτή εντάσσει τη γέννηση της εικόνας στον συνολικό κοινωνικό αναβρασμό που οδήγησε στην εφεύρεση του αλφαβήτου, τη γέννηση της πόλης κράτους, την εγκαθίδρυση των πρώτων πανελλήνιων δεσμών και την κωδικοποίηση των θρησκευτικών αντιλήψεων (Gombrich). Η ανακάλυψη της εικόνας στην Αττική, η οποία δε βρίσκεται σε επαοφή με την Ιωνία είναι στοιχείο ενάντια στη θεωρία. Η Αθήνα έχει γερές βάσεις στην κεραμική χειροτεχνία της ήδη από τα τέλη του 11ου αι. π.Χ., κάτι που μαρτυρά ότι η γέννηση της εικόνας είναι προϊόν καθαρά αγγειογραφικό. Απουσία «ομηρικών» θεμάτων που θα μπορούσαν να αναγνωριστούν με βεβαιότητα από την γεωμετρική κεραμική.

Κρατήρας Λονδίνου

Οινοχόη Μονάχου

3. Η εικονιστική τέχνη της Ελλάδας οφείλει την ύπαρξή της στην επαφή με τους ανώτερους πολιτισμούς της Ανατολής Επιρροές από την αιγυπτιακή, την ασσυριακή και την συριακή νέο-χετταϊκή τέχνη, μέσω της διαμεσολάβησης των Φοινίκων, των οποίων η τέχνη εκείνη την περίοδο είναι υβριδική, συνδυάζοντας στοιχεία από τους προαναφερθέντες πολιτισμούς. Οι κυκλικές ανάγλυφες παραστάσεις στο εσωτερικό των αργυρών και επίχρυσων φοινικικών φιαλών, που παράγονταν στην Κύπρο αποτελούν πηγή έμπνευσης για τις θεωρίες πολεμιστών και ζώων. Οι έλληνες υιοθέτούν θέματα που τον εικονιστικό κόσμο της Ανατολής: πάλη ήρωα με λιοντάρι, αντιμέτωπες καθιστές μορφές, και αργότερα υβριδικά ζώα και τέρατα, πόσις και πότνια θηρών. Μια γενική έμπνευση από την ύπαρξη της εικονιστικής τέχνης της Ανατολής είναι εξαιρετικά πιθανή, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει αντιγραφή ούτε απομίμηση μοτίβων, παρά σε περιορισμένο βαθμό.

Σφραγιδόλιθος. 2η χιλιετία. Νέα Υόρκη. Κυπριακός κένταυρος.

Ανάγλυφο. 9ος αι. Καρκεμίς.

Αθήνα. Κύλικα

Αθήνα. Ύστερη γεωμετρική οινοχόη.

Roma, Museo di Villa Giulia. Φιάλη από την Palestrina, tomba Bernardini

Ιδάλιον. Φοινικική φιάλη.

Συνειδητή έλλειψη φυσιοκρατίας Η αναμφισβήτητη επίδραση της Ανατολής στην Ελληνική τέχνη δεν επηρεάζει στο ελάχιστο την απόδοση της ανθρώπινης μορφής, η οποία ακολουθεί το γεωμετρικό πρότυπο. Το κορμί των θρηνωδών, που είναι ασφαλώς γυναίκες, δεν παρουσιάζει δείγματα ανατομικά, ούτε ρούχα. Πρόκειται για κωδικοποιημένες, «ιερογλυφικές» μορφές, για τύπους που παραπέμπουν στην έννοια της θρηνωδού, αδιαφορώντας για την φυσιοκρατική ακρίβεια του αποτελέσματος.

Τα πρότυπα δεν λείπουν: εισάγονται, θαυμάζονται, αλλά δεν αντιγράφονται

Στις ελάσσονες τέχνες το ανατολίζον ιδίωμα επιβάλλεται σύντομα Χρυσά διαδήματα από την Αθήνα

4. H ελληνική επανάσταση είναι μια μακρόχρονη διαδικασία ωρίμανσης (Whitley) Η τομή σε σχέση με την προηγούμενη εικονιστική παράδοση δεν είναι τόσο κάθετη, όπως πρέσβευε η προγενέστερη έρευνα. Νεώτερες έρευνες έχουν αποδείξει την επιβίωση εικονιστικών ρυθμών στην μητροπολιτική Ελλάδα του 12ου αι. Υπάρχει ένα μεγάλο διάστημα απουσίας εικόνων από τα μέσα του 12ου αι. (αγγεία Μυκηνών, Λεφκαντί, Κύνου, Κύπρου και Ugarit), όπου υπάρχουν εικονιστικές παραστάσεις με αφηγηματικό χαρακτήρα (πομπή οπλιτών, ναυμαχίες, άνδρες που οδηγούν άλογα, πρόθεση νεκρού) και τις εικονιστικές παραστάσεις του Ζωγράφου του Διπύλου Το κενό, χωρίς να καλύπτεται, δεν φαντάζει πλέον τόσο μεγάλο, καθώς μια σειρά πειραματισμών οδηγεί στην άνθηση της εικονιστικής τέχνης, την «επανάσταση των Αρχαίων Ελλήνων».

1. Κάλαθος από την Περατή. 2. Πυξίδα από το Λεφκαντί

ΥΕ ΙΙΙ Γ κρατήρας: Παλαιοβουκουβίνα

Λονδίνο. ΥΓ ΙB αμφορέας.

Κρατήρας από τον Κύνο της Φθιώτιδας

Λακωνική πόρπη: πρώιμος 7ος αι.

Πορεία προς την κατάκτηση της εικόνας Προάγγελος της εξέλιξης είναι η εμφάνιση έμβιων όντων σε αγγεία της πρωτογεωμετρικής περιόδου στην Αθήνα και το Λεφκαντί. Ταυτόχρονα, εμφανίζονται και οι πρώτες ολόγλυφες μορφές εμβίων όντων

Αμφορέας Κεραμεικού.

Απεικονίσεις θρηνωδού και αλόγου σε μέσο γεωμετρικό κρατήρα Απεικονίσεις θρηνωδού και αλόγου σε μέσο γεωμετρικό κρατήρα

Καμμία από τις τέσσερις θεωρίες δεν μοιάζει να μπορεί να επιβληθεί. Η επίδραση της Ανατολής και οι αναμνήσεις από το μυκηναϊκό παρελθόν δεν είναι επαρκείς εξηγήσεις, κυρίως αν αναλογιστεί κανείς τον κατεξοχήν τοπικό χαρακτήρα της πρώιμης εικονιστικής παράδοσης, που περιορίζεται στην Αθήνα, και διαχέεται κατόπιν στο Άργος, την Βοιωτία, την Λακωνία και τα νησιά του Αιγαίου. Οι υπόλοιπες σχολές δεν σχετίζονται στο ελάχιστο με την «ηρωϊκού χαρακτήρα» εικονογραφία των αγγείων του εργαστηρίου του Διπύλου. Η «ομηρική» ανάγνωση είναι ανεπαρκής, καθώς δεν είναι δυνατό να ανιχνευθούν συγκεκριμένα επεισόδια, η θεωρία της εσωτερικής ωρίμανσης δεν έχει επαρκώς στοιχειοθετηθεί με ευρήματα : ένα άλογο ή μια θρηνωδός σε τυχαία αγγεία του 9ου και του 8ου δεν μπορεί να οδηγούν στην παραγωγή δεκάδων πλουσιότατων εικονιστικών αγγείων