Είδη Ποιοτικών Ερευνών Φαινομενολογική έρευνα Εθνογραφική έρευνα Έρευνα θεμελιωμένης θεωρίας Και επίσης Μελέτη περίπτωσης (-εων) Έρευνα Δράση Σε όλα τα είδη ποιοτικών ερευνών Η συλλογή υλικού και η ανάλυση γίνεται παράλληλα ή σε εναλλασσόμενες φάσεις Τα ερευνητικά ερωτήματα διαφοροποιούνται προσαρμοζόμενα στην πραγματικότητα που αναδύεται Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Φαινομενολογική έρευνα Βασίζεται στις φιλοσοφικές αρχές της φαινομενολογίας και έχει τις ρίζες της στη φιλοσοφία του Edmund Husserl (1859-1938). Η φαινομενολογική θέση θεωρεί ότι η πραγματικότητα είναι υποκειμενική και συνεπώς η αποτύπωσή της προϋποθέτει την κατανόηση των φαινομένων μέσα από τη διαφορετική σκοπιά του κάθε ατόμου Εστιάζει στην υποκειμενική εμπειρία των ατόμων που μελετώνται για να κατανοήσει και να περιγράψει ένα φαινόμενο, όπως πχ. την εμπειρία του παιδιού με κινητικές δυσκολίες σε μια τάξη γενικού σχολείου. Η κατανόηση της εμπειρίας των μελετώμενων ατόμων περιλαμβάνει επίσης την οπτική του ίδιου του ερευνητή και συνεπώς η φαινομενολογική έρευνα υιοθετεί τη σχετικιστική θέση στην παραγωγή της γνώσης. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Φαινομενολογική έρευνα Το υλικό συλλέγεται κατα κανόνα με συνεντεύξεις (ημιδομημένες ή σε βάθος), εστιάζοντας στην αποκάλυψη αυτού που βρίσκεται στο μυαλό των συμμετεχόντων Η συλλογή υλικού μπορεί να συμπληρώνεται με ημερολόγια ή βιογραφίες Οι συμμετέχοντες επιλέγονται με σκόπιμη δειγματοληψία Κατά την ανάλυση ο ερευνητής οικοδομεί σταδιακά τις έννοιες που συνθέτουν το φαινόμενο ανακατασκευάζοντας τις διαφορετικές πραγματικότητες των υποκειμένων (εμπειρίες και σημασίες που τους αποδίδονται) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Φαινομενολογική έρευνα Παρά το γεγονός ότι εστιάζει στην καταγραφή των μοναδικών χαρακτηριστικών της εμπειρίας κάθε ατόμου από ένα φαινόμενο, επιχειρεί να κατανοήσει την ουσία του φαινομένου. Ουσία (essence) είναι το μέρος της εμπειρίας που μοιράζονται όλοι οι συμμετέχοντες (κοινωνική δομή της εμπειρίας), μέσα από την ανάκληση στη μνήμη των συμμετεχόντων, συγκεκριμένων εμπειριών που περιγράφονται με λεπτομέρειες. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Φαινομενολογική έρευνα Η τελική έκθεση συντάσσεται σε αφηγηματικό λόγο περιλαμβάνει πλούσιες περιγραφές της βασικής δομής της εμπειρίας και συζήτηση των ευρημάτων περιλαμβάνει περιγραφή των χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων και των μεθόδων και διαδικασιών συλλογής του υλικού. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Φαινομενολογική έρευνα έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει φαινόμενα όπως ο θάνατος αγαπημένου προσώπου ο ρόλος του δασκάλου η εμπειρία του να ανήκει κανείς σε μειονότητα το να είναι κανείς χαρισματικό παιδί Πρόκειται για ενδιαφέρουσα και χρήσιμη μέθοδο για συγκεκριμένο είδος ερωτημάτων, αλλά είναι ιδιαίτερα απαιτητική για τον αρχάριο ερευνητή. Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Εθνογραφική έρευνα Προέρχεται από την Κοινωνιολογία (Κοινωνική Ανθρωπολογία) Εμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα για τη μελέτη της κουλτούρας μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας Στην εκπαίδευση εμφανίστηκε πολύ αργότερα για τη μελέτη της κουλτούρας μικρών ομάδων (σχολείο,τάξη) σε σχέση με εκπαιδευτικά θέματα Πχ. Οι διαδικασίες πρόσκτησης πρώτων μαθηματικών εννοιών Οι νόρμες συνεργασίας σε ένα πολυ-εθνοτικό σχολείο Η διαπολιτισμική επικοινωνία γονέων αλλοδαπών παιδιών στην ειδική αγωγή Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Εθνογραφική έρευνα Διεξάγεται κυρίως με Συμμετοχική Παρατήρηση και συμπληρώνεται με Συνεντεύξεις (που μπορεί να είναι και δομημένες) Τεκμήρια Στηρίζεται σε εκτεταμένη, χρονικά, εργασία πεδίου (fieldwork) συνήθως με τον ερευνητή ως πλήρες και ενεργό μέλος της ομάδας αλλά άλλες φορές και με διαφορετικούς ρόλους του ερευνητή Τα μέλη της ομάδας θεωρούνται μάλλον συνερευνητές παρά υποκείμενα της έρευνας Η συμμετοχή στην κοινότητα και η ανάπτυξη ενσυναίσθησης (empathy) επιτρέπει τον έλεγχο των προκαταλήψεων του ερευνητή και την κατανόηση των φαινομένων μέσα από την οπτική των μελών της ομάδας Απαιτούνται σημειώσεις του ερευνητή με τις σκέψεις του (αναστοχασμός) και διατήρηση ισορροπίας μεταξύ της θέσης ‘εκ των έσω’ και ‘εκ των έξω’ Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Εθνογραφική έρευνα Η συλλογή υλικού και η ανάλυση γίνεται παράλληλα ή σε εναλλασσόμενες φάσεις Τα ερευνητικά ερωτήματα διαφοροποιούνται προσαρμοζόμενα στην πραγματικότητα που αναδύεται Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Έρευνα Θεμελιωμένης Θεωρίας (Grounded Theory) Χρησιμοποιείται προκειμένου να ερευνηθεί μια διαδικασία και να παραχθεί μια θεωρία που να την εξηγεί Αναπτύχθηκε από τους B. Glaser και A. Strauss τη δεκαετία του 60. Κεντρικές ιδέες : Δειγματοληψία για Θεωρία (Theoretical Sampling) Κωδικοποίηση με βάση τη μέθοδο της διαρκούς σύγκρισης (constant comparative method) –κορεσμός (saturation) Πυρήνας (core category) Τρεις φάσεις κωδικοποίησης:ανοικτή, αξονική και επιλεκτική Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Έρευνα Θεμελιωμένης Θεωρίας - Μέθοδος Φάσεις Κωδικοποίησης Ανοιχτή κωδικοποίηση (open coding), όπου δημιουργούνται οι αρχικές θεματικές κατηγορίες και υποκατηγορίες Αξονική κωδικοποίηση (Axial coding), όπου επιλέγεται η κεντρική/πυρηνική κατηγορία (core category) και αυτές που συνδέονται με αυτήν (αίτια, στρατηγικές, παρεμβαίνουσες συνθήκες, συνέπειες/αποτελέσματα) Επιλεκτική κωδικοποίηση(Selective coding), όπου οι αλληλοσυνδέσεις των κατηγοριών που προέκυψαν στην προηγούμενη φάση, συντίθενται σε ένα περισσότερο αφηρημένο επίπεδο για να αναδυθεί μία θεωρία που εξηγεί το μελετώμενο φαινόμενο Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Μελέτη Περίπτωσης (Case Study) Ιδιαίτερα ευέλικτη στρατηγική εμπειρικής διερεύνησης, που εστιάζει σε ένα φαινόμενο, κατάσταση, οργανισμό μελετώντας το σε βάθος μέσα στο συγκεκριμένο του πλαίσιο. Η περίπτωση που μελετάται έχει μια μοναδικότητα με την έννοια ότι πρόκειται για μία ιδιαίτερη κατάσταση, μια κατάσταση που ξεχωρίζει για κάποιες ιδιαίτερες όψεις της Η διερεύνηση αφορά σε μια ολότητα («περίπτωση»), με σαφή και οριοθετημένη ταυτότητα στον χρόνο και στο χώρο (γεωγραφικό, πολιτικό, κοινωνικό κλπ.) εξετάζεται λεπτομερώς το (εσωτερικό και εξωτερικό) πλαίσιο λειτουργίας του συγκεκριμένου συστήματος Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Μελέτη Περίπτωσης Το ζητούμενο είναι μια ολιστική περιγραφή με στόχο την όσο το δυνατό πληρέστερη κατανόηση Ενός ατόμου Μιας ομάδας Ενός οργανισμού Μιας κατάστασης Μιας δραστηριότητας ή διαδικασίας Χρησιμοποιείται ειδικά όταν τα όρια μεταξύ φαινομένου και πλαισίου δεν είναι ξεκάθαρα Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

…Μελέτη Περίπτωσης αναγνωρίστηκε σαν εναλλακτική ερευνητική στρατηγική στα τέλη της δεκαετίας του 70 ταξινομείται στις ποιοτικές έρευνες : νατουραλιστική ολιστική με έμφαση στις διαδικασίες ερευνητής εμπλεκόμενος λαμβάνεται υπόψη το πλαίσιο μπορεί πάντως να περιλαμβάνει και χρήση ποσοτικών στοιχείων Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

….Μελέτη Περίπτωσης Διακρίνεται σε τρεις τύπους Αυτές όπου το επίκεντρο είναι η κατανόηση μιας μεμονωμένης «περίπτωσης» (πχ. Ένας μαθητής ή ένα πρόγραμμα) που παρουσιάζει ειδικό ενδιαφέρον (intrinsic) Αυτές όπου το ενδιαφέρον εστιάζει σε ένα θέμα και η «περίπτωση» χρησιμοποιείται ως ενδεικτική του θέματος (instrumental) Αυτές όπου πολλαπλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται για να ρίξουν φως στις διάφορες όψεις ενός θέματος (collective) Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

….Μελέτη Περίπτωσης Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει Τα ερευνητικά ερωτήματα Την επιλογή της ‘περίπτωσης’ (-εων) Τις πηγές άντλησης δεδομένων και το είδος τους Τον τρόπο εξασφάλισης της φερεγγυότητας της έρευνας Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

….Μελέτη Περίπτωσης Η ολιστική περιγραφή και σε βάθος κατανόηση απαιτεί συλλογή δεδομένων διαφόρων μορφών (συνήθως ποιοτικών : παρατηρήσεις, συνεντεύξεις, οπτικο-ακουστικό υλικό, ημερολόγια, έγγραφα) Ο ερευνητής περνά πολύ χρόνο στο πεδίο και εμπλέκεται στη λειτουργία του συστήματος Η ανάλυση συνίσταται στη λεπτομερή εντός πλαισίου περιγραφή της περίπτωσης(-εων) και των θεμάτων που ανακύπτουν. Αν εξετάζονται περισσότερες της μιας περιπτώσεις απαιτείται ο εντοπισμός των κοινών θεμάτων Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Έρευνα-Δράση (Action Research) Πρόκειται για συστηματική διαδικασία που διεξάγεται από εκπαιδευτικούς της πράξης (ή και άλλα άτομα που σχετίζονται με την εκπαιδευτική διαδικασία) με σκοπό τη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας ενός συγκεκριμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, της διδασκαλίας ή της μάθησης που λαμβάνει χώρα σε αυτό Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Έρευνα-Δράση… Κύρια χαρακτηριστικά: Εστίαση σε πρακτικά θέματα Εμπλέκει τους εκπαιδευτικούς στην εξέταση του έργου τους Συνεργασία Σχεδιασμένη ανάληψη δράσης Δυναμική διαδικασία (σπειροειδής)- Κάθε κύκλος αφορά κάθε φορά ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόβλημα που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί Περιλαμβάνει : Συλλογή και ανάλυση δεδομένων για τη διάγνωση του προβλήματος και το σχεδιασμό μιας δράσης για την αντιμετώπισή του Υλοποίηση της σχεδιασμένης δράσης(-εων) Παρατήρηση και αναστοχασμό Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

(μετά την εξέταση της καταλληλότητας του σχεδίου Έρευνας-Δράσης) Έρευνα-Δράση… Στάδια (μετά την εξέταση της καταλληλότητας του σχεδίου Έρευνας-Δράσης) Εντοπισμός του προβλήματος- Αναζήτηση πηγών σχετικών πληροφοριών-Σχεδιασμός συλλογής πληροφοριών για τη διάγνωση του προβλήματος (εναρκτήριο σημείο) Συλλογή πληροφοριών (παρατηρήσεις, συνεντεύξεις, γραπτά τεκμήρια) Ανάλυση δεδομένων Σχεδιασμός Δράσης Υλοποίηση Δράσης και Αναστοχασμός Αξιολόγηση αποτελεσμάτων της Δράσης Νέος κύκλος Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Έρευνα-Δράση (Action Research) Πρόκειται για συστηματική διαδικασία που διεξάγεται από εκπαιδευτικούς της πράξης (ή και άλλα άτομα που σχετίζονται με την εκπαιδευτική διαδικασία) με σκοπό τη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας ενός συγκεκριμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, της διδασκαλίας ή της μάθησης που λαμβάνει χώρα σε αυτό Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Έρευνα-Δράση… Κύρια χαρακτηριστικά: Εστίαση σε πρακτικά θέματα Εμπλέκει τους εκπαιδευτικούς στην εξέταση του έργου τους Συνεργασία Σχεδιασμένη ανάληψη δράσης Δυναμική διαδικασία (σπειροειδής)- Κάθε κύκλος αφορά κάθε φορά ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόβλημα που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί Περιλαμβάνει : Συλλογή και ανάλυση δεδομένων για τη διάγνωση του προβλήματος και το σχεδιασμό μιας δράσης για την αντιμετώπισή του Υλοποίηση της σχεδιασμένης δράσης(-εων) Παρατήρηση και αναστοχασμό Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου

Έρευνα-Δράση… Αποτελεί μέσο επαγγελματικής ανάπτυξης και συγχρόνως αντιμετώπισης σχολικών προβλημάτων με την ανάληψη δράσης και συστηματικής παρακολούθησης των αλλαγών που αυτή επιφέρει. Επίσης: Ενθαρρύνει την αλλαγή στα σχολεία Υιοθετεί συμμετοχικές προσεγγίσεις (δημοκρατία στην αλλαγή) Ενδυναμώνει τα άτομα Δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να αναστοχαστούν πάνω στις πρακτικές τους Προωθεί διαδικασίες ελέγχου νέων ιδεών Συμβάλει στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ θεωρίας και πράξης Απρίλιος 17 Γ. Σαραφίδου