Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού Καζάρα Ελένη Εκπ/κος ειδικής αγωγής (ΠΕ71) Δημοτικό Σχολείο Ποταμιάς Θάσου

Συζήτηση ανάμεσα σε γονείς: Δε θα πιστέψεις τι μου είπαν σήμερα στο σχολείο!!! Ο Γιώργος βρίζει, χτυπάει άλλα παιδιά. Είναι ο Νταής του σχολείου. Θεέ μου, τι θα κάνω! Ηρέμησε κι εσύ! Πώς κάνεις έτσι; Όλα τα παιδιά μαλώνουν, βρίζονται, χτυπιούνται. Εμείς σάμπως τι κάναμε; Τα ξέχασες; Λες να μην είναι τίποτα; Κουτουρού με ξεσήκωσαν οι δάσκαλοι; ….

Μύθος!!! Απόψεις του τύπου «παιδιά είναι, πειράζονται μεταξύ τους, έτσι θα σκληραγωγηθούν για να βγουν στην κοινωνία κ.α.» είναι ιδιαίτερα επιζήμιες. Είναι καίριας σημασίας να κατανοήσουμε πως ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα υπαρκτό κοινωνικό πρόβλημα. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία.

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε πότε πρόκειται για σχολικό εκφοβισμό: Λαμβάνουν χώρα αρνητικές πράξεις, οι οποίες επαναλαμβάνονται συχνά, είναι εσκεμμένες Τις περισσότερες φορές υπάρχει ανισότητα δύναμης ανάμεσα στο θύτη και το θύμα Πραγματοποιούνται από ένα άτομο ή μία ομάδα

Μορφές εκφοβισμού: Σωματική βία: Μπουνιές, κλωτσιές, τραβήγματα μαλλιών, δαγκωνιές, χαστούκια κ.τ.λ. Λεκτική βία: ‘είσαι χαζός’, ‘είσαι χοντρή’, ‘είσαι ψειριάρης, ‘είσαι βρομιάρα’ κ.τ.λ. Συναισθηματική βία: ‘δεν με παίζουν’, ‘δεν με κάνουν παρέα’, ‘διαδίδουν φήμες’, ‘μου κρύβουν τα πράγματά μου’, ‘μου καταστρέφουν τα πράγματά μου’ κ.τ.λ.

Σεξουαλική βία: Άσεμνα πειράγματα ή αγγίγματα Σεξουαλική βία: Άσεμνα πειράγματα ή αγγίγματα. Ακόμη κι ένα περίεργο βλέμμα μπορεί να μας προκαλέσει αμηχανία ή φόβο. Ηλεκτρονική βία (cyber bullying): επαφή με άγνωστα άτομα μέσω διαδικτύου, που έχουν ως σκοπό την εκμετάλλευση και χειραγώγηση των ανηλίκων. Ειδικά στις μέρες μας το cyber bulling παίρνει τεράστιες διαστάσεις παγκοσμίως.

Περιστατικά σχολικού εκφοβισμού εμφανίζονται από την πρώτη σχολική ηλικία, γίνονται πιο συχνά και πιο έντονα στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και κορυφώνονται κατά την περίοδο της προ-εφηβείας και της εφηβείας (11-14 χρονών). Τα περιστατικά αυτά διαφέρουν ως προς τον τρόπο εκδήλωσής τους ανάμεσα στα αγόρια και τα κορίτσια. Τα αγόρια χρησιμοποιούν κυρίως σωματική βία, ενώ τα κορίτσια κυρίως λεκτική και συναισθηματική.

Ποιοι εμπλέκονται στα περιστατικά εκφοβισμού: Ο μαθητής – θύμα Ο/Οι μαθητής/ές – θύτης/ες Οι συμμαθητές – παρατηρητές/θεατές Οι εκπαιδευτικοί Οι γονείς

Σημάδια/Ενδείξεις θυματοποίησης: Προβλήματα στον ύπνο (το παιδί ξυπνάει κατά τη διάρκεια της νύχτας, θέλει να κοιμηθεί με τους γονείς του, βλέπει συχνά εφιάλτες) Προβλήματα στο φαγητό (δε θέλει να φάει) Δε θέλει να πάει στο σχολείο, υποστηρίζει ότι είναι άρρωστο Παρουσιάζει ξαφνικά χαμηλή επίδοση στα μαθήματα, διασπάται η προσοχή του

Εμφανίζει επιθετική συμπεριφορά στο σπίτι (π. χ Εμφανίζει επιθετική συμπεριφορά στο σπίτι (π.χ. επιτίθεται στο μικρότερο αδερφάκι, χτυπάει τις κούκλες του, σπάει τα παιχνίδια του) Δε θέλει να βγει να παίξει στη γειτονιά, δε θέλει να περπατήσει μόνο του Δε θέλει να μπει στο ίντερνετ ή να μιλήσει στο κινητό (ενώ στο παρελθόν αυτό ήταν κάτι το σύνηθες) Περίεργα ξεσπάσματα θυμού

Επιστρέφει στο σπίτι με κατεστραμμένα ρούχα ή αντικείμενα (σκισμένα ρούχα, σπασμένα παιχνίδια, του λείπουν προσωπικά αντικείμενα) Έχει περίεργες μελανιές, νυχιές, μώλωπες Ζητάει ή κλέβει χρήματα Αρχίζει να τραυλίζει

Ποια παιδιά μπορεί να είναι τα θύματα: Παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, μοναχικά, εσωστρεφή Παιδιά που έχουν κάποιο χαρακτηριστικό που τα κάνει να διαφέρουν από τα υπόλοιπα (π.χ. αν φορούν γυαλιά ή σιδεράκια, αν είναι πολύ κοντά ή πολύ χοντρά, είναι από άλλη χώρα, έχουν άλλη θρησκεία, έχουν άλλο χρώμα δέρματος κ.τ.λ.) Βιώνουν αρνητικά συναισθήματα (φόβο, ντροπή, θυμό, ενοχή, μοναξιά)

Ποια παιδιά μπορεί να είναι θύτες: Πολλές φορές έχουν ιστορικό βίας στην οικογένειά τους (π.χ. αυταρχικοί γονείς, μεγαλύτερα αδέρφια που τα εκφόβιζαν) Μερικές φορές μιμούνται φίλους και νομίζουν ότι με αυτό τον τρόπο μπορούν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον ή το θαυμασμό των άλλων Δεν είναι σε θέση να τηρήσουν κανόνες, να ελέγξουν τον εαυτό τους και τις παρορμήσεις τους Παρουσιάζουν έλλειψη αίσθησης του μέτρου και ενσυναίσθησης

Τι πρέπει να τονίσουμε σε ένα παιδί που υφίσταται βία: Δε φταις εσύ! Δε συμβαίνει μόνο σε εσένα! Διατήρησε την ψυχραιμία σου! Αναζήτησε βοήθεια από κάποιον ενήλικα Μην υποκύπτεις στα πειράγματα! Μην απαντάς στις κοροϊδίες

Συμβουλές προς τους γονείς των παιδιών-θυμάτων: Μην υποτιμάτε τα περιστατικά που λαμβάνουν χώρα Επικοινωνήστε με το διευθυντή του σχολείου Αν θεωρείτε πως δεν ξέρετε πώς να αντιδράσετε, επικοινωνήστε με έναν ψυχολόγο Αναπτύξτε σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί σας Διδάξτε του σωστές στρατηγικές (π.χ. φύγε μακριά από το παιδί που σε χτυπάει, μην χτυπάς κι εσύ) Βοηθήστε το να κατανοήσει τα δυνατά του σημεία, να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του

Η βία μάς επηρεάζει όλους!!!

Όπως προκύπτει από το προηγούμενο σχήμα, όταν λαμβάνει χώρα ένα φαινόμενο βίας δεν επηρεάζο-νται μόνο ο/οι θύτης/θύτες και το θύμα, αλλά όλοι όσοι είναι παρόντες!!! Επηρεάζονται λοιπόν και τα παιδιά θεατές- παρατηρητές, τα οποία μπορεί να αντιδράσουν, μπορεί να συμμετάσχουν, μπορεί να αποσιωπήσουν. Όλα όμως εμπλέκονται συναισθηματικά. Όλοι οι γονείς λοιπόν είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουν ότι πρέπει να ενημερωθούν, να δράσουν, να συμβάλουν στη μείωση περιστατικών βίας και επιθετικότητας.

Τι ρόλους μπορεί να υιοθετήσει ένα παιδί που δραστηριοποιείται σε περιβάλλον βίας: Θύτης Δεν ξεκινά το περιστατικό, αλλά όταν βρίσκεται μπρο-στά δρα κι αυτό ως θύτης. Ακολουθεί το θύτη. Υποστηρίζει το θύτη, αλλά δε συμμετάσχει. Συμφωνεί με το θύτη, αλλά δε παίρνει φανερή θέση. Ουδέτερος θεατής. Θύμα Θέλει να βοηθήσει το θύμα, αλλά φοβάται και δεν εμπλέκεται. Προσπαθεί να βοηθήσει το θύμα.

Πρέπει όλοι να δράσουμε τώρα!!! Παιδί-θύμα: χρειάζεται συναισθηματική υποστήριξη Παιδί-θύτης: χρειάζεται να κατανοήσει το λάθος του, πρέπει να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση Παιδιά-παρατηρητές: πρέπει να κατανοήσουν ότι είναι συνυπεύθυνα όταν δεν αντιδρούν Εκπαιδευτικοί: χρειάζεται να επιμορφώνονται ώστε να γίνεται όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη η αναγνώριση αρνητικών συμπεριφορών Γονείς: χρειάζεται να κατανοήσουν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, να δράσουν, να συνεργαστούν με το σχολείο

Χρήσιμες συνδέσεις: http://www.pdeamth.gr/paratiritiriovias http://www.hamogelo.gr/ http://www.e-abc.eu/gr/ http://www.epsype.gr/ http://www.diapolis.auth.gr/index.php/2011-09-06-07-42-19 http://www.moec.gov.cy/edu_psychology/evropaika_programmata.html http://www.mikrosanagnostis.gr/library/pageflip_ekfovismos/Default.html