Η αξιοποίηση των Εννοιολογικών χαρτών στην Εκπαιδευτική πράξη…

…στο χαρτί

…και στον υπολογιστή με το λογισμικό inspiration

"Η συνείδηση αντανακλάται στη λέξη όπως ο ήλιος σε μια σταγόνα νερού "Η συνείδηση αντανακλάται στη λέξη όπως ο ήλιος σε μια σταγόνα νερού. Η λέξη συμπεριφέρεται προς τη συνείδηση, όπως ο μικρός κόσμος προς το μεγάλο, όπως το ζωντανό κύτταρο προς τον οργανισμό, όπως το άτομο προς τον κόσμο. Η νοηματοδοτημένη λέξη είναι ο μικρόκοσμος της συνείδησης." L. Vygotsky

Ορισμός εννοιολογικού χάρτη Ένας εννοιολογικός χάρτης αποτελεί μια γραφική αναπαράσταση εννοιών, όπου κόμβοι αντιπροσωπεύουν τις έννοιες και συνδέσεις τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών. Οι συνδέσεις μεταξύ των εννοιών γίνονται με τόξα ή γραμμές και μπορεί να είναι μονόδρομες, αμφίδρομες ή μη κατευθυντικές.

Ορισμός εννοιολογικού χάρτη Ποιος ; Πότε ; Τι ; Πού ; Γιατί ; Πώς ;

Βασικά στοιχεία στους χάρτες εννοιών κόμβος Κόμβοι : περιέχουν έννοιες Σχέσεις (σύνδεσμοι): γραμμές με μορφή βέλους που απεικονίζουν σχέσεις ή αιτίες μεταξύ των εννοιών. Μπορεί να συνοδεύονται από λέξεις (ετικέτες) που δείχνουν τη φύση της σχέσης οθόνη έχει σχέση υπολογιστής κόμβος

Παιδαγωγική προσέγγιση Buzan, 1970: Τεχνική μη γραμμικών σημειώσεων Loftus & Collins, 1975: μοντέλο μνήμης «spreading activation» Novak, 1990: - Χρήση εννοιολογικών χαρτών στη διδασκαλία -“Μάθηση με νόημα”: προσαρμογή νέων εννοιών στις υπάρχουσες γνωστικές δομές Ausubel, 1968: Σημασία της προϋπάρχουσας γνώσης Jonassen, 2000: οργάνωση και αναπαράσταση της γνώσης με βάση το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον Vygotsky, 1986: - Eισαγωγή του όρου «γνωστικό εργαλείο», - Zώνη Eπικείμενης Aνάπτυξης Ormrod, 1995: Η οργανωμένη παρουσίαση της γνώσης βοηθά στην κατανόηση, αποθήκευση και ανάκλησή της Gardner, 1993: Μοντέλο πολλαπλής νοημοσύνης (πολλαπλά σημεία εισαγωγής της γνώσης)

Διδακτική αξιοποίηση-Αποτελέσματα Εργαλείο δημιουργικής σκέψης (αποκλίνουσα σκέψη) Ενεργητική μάθηση- Αποτελεσματική μάθηση Εργαλείο ανάπτυξης-καλλιέργειας κριτικής σκέψης Ενίσχυση ομαδοσυνεργατικής μάθησης για το μαθητή kkkkk Επίλυση προβλημάτων (problem solving) Εργαλείο μεταγνώσης

Διδακτική αξιοποίηση-Αποτελέσματα Μέσο οργάνωσης και παρουσίασης του μαθήματος στην τάξη (Anderson-Inman & Zeitz, 1993). Διαγνωστικό εργαλείο για την ανίχνευση και αναπαράσταση των πρότερων γνώσεων (Novak, 1997 Εργαλείο αξιολόγησης της μάθησης και της εξέλιξης της γνωστικής αλλαγής, μετά τη διδακτική παρέμβαση (Fernantes & Asensio, 1998). για το δάσκαλο

Εννοιολογική χαρτογράφηση στον Η/Υ-πλεονεκτήματα Ευκολία αναδιοργάνωσης κόμβων, ετικετών και δεσμών (δυνατότητα μετακίνησης, προσθήκης εννοιών) Δυναμική μετακίνηση κόμβων, χωρίς αλλαγή δεσμών Η εργασία στον Η/Υ ευνοεί τη συνεργασία μικρών ομάδων (Ράπτης, Ράπτη, 2000) Δυνατότητα μετατροπής των εννοιολογικών χαρτών σε άλλες ηλεκτρονικές μορφές Δυνατότητα επιλεκτικής εστίασης σε μεγάλους νοητικούς χάρτες (μεγάλη επιφάνεια σχεδιασμού) Σύνδεση με το internet Δυνατότητα εμπλουτισμού του χάρτη με γραφικά (χρώματα, εικόνες)

ένα παράδειγμα…

Πώς να φτιάξω έναν εννοιολογικό χάρτη ΒΗΜΑΤΑ 10. Διαμόρφωσε το προσωπικό σου στυλ χαρτογράφησης! Δώσε έμφαση στην κεντρική έννοια 8. Μην «κολλάς» σε μια περιοχή του χάρτη! 9. Σκέψου οπτικά! 2. Συγκέντρωσε το υλικό που θα χρειαστείς Χρησιμοποίησε ένα μεγάλο άσπρο χαρτί χωρίς γραμμές 6. Δημιούργησε σχέσεις μεταξύ των εννοιών 7. Μη «λογοκρίνεις» τις ιδέες σου και τους συνειρμούς σου! 3. Διάλεξε την κύρια έννοια και τοποθέτησέ την στο κέντρο του χαρτιού 5. Αναζήτησε επιμέρους έννοιες και τοποθέτησέ τις στο χάρτη

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Καθορισμός Πρόβλημα Λύση Αιτίες Αποτελέσματα Επίλυση προβλήματος

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Ανάπτυξη διαδικασίας

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Πειστικά επιχειρήματα

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Περιγραφή χαρακτηριστικών

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Αφηγηματική δομή ιστορίας

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς το περιεχόμενο Ερευνητικό θέμα

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή γραμμικοί χάρτες

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή αστέρια

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή δέντρα

Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή Τύποι εννοιολογικών χαρτών ως προς τη δομή δίκτυα

Διδακτικές παρεμβάσεις

Σκέφτομαι και γράφω Β’ δημοτικού Δίνεται στους μαθητές ένα μικρό εικονογραφημένο σενάριο

Σκέφτομαι και γράφω Γράφουν στα συννεφάκια, λεξούλες που τους έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό, κοιτάζοντας την εικόνα.

Σκέφτομαι και γράφω Γράφουν στα συννεφάκια, λεξούλες που τους έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό, κοιτάζοντας την εικόνα.

Σκέφτομαι και γράφω Γράφουν στα συννεφάκια, λεξούλες που τους έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό, κοιτάζοντας την εικόνα.

Σκέφτομαι και γράφω Γράφουν στα συννεφάκια, λεξούλες που τους έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό, κοιτάζοντας την εικόνα.

Σκέφτομαι και γράφω 1η Γραφή: Γράψε 2 – 3 προτάσεις χρησιμοποιώντας τις λέξεις που βρήκες για κάθε εικόνα. Προσοχή στις παραγράφους, κάθε εικόνα είναι παράγραφος. Δεν ξεκινώ ποτέ την παράγραφο με τη λεξούλα «Και».

Σκέφτομαι και γράφω καημένη θυμωμένη κουρασμένη μαμά φωνακλού νευριασμένη Η μαργαρίτα της μαμάς: Πώς θα χαρακτήριζες τη μαμά;

Δραστηριότητα Ιστορίας

Σκέφτομαι και γράφω ζημιάρης άτακτο χαρούμενο παιδί απρόσεκτο εποπόλαιο Η μαργαρίτα του παιδιού: Πώς θα χαρακτήριζες το παιδί;

Σκέφτομαι και γράφω παιχνιδιάρης αστείος κλόουν χαρούμενος γελαστός Η μαργαρίτα του κλόουν: Πώς θα χαρακτήριζες τον κλόουν;

Σκέφτομαι και γράφω κόκκινες μεγάλες πέντε ελαφριές κίτρινες μπάλες μπλε μικρές Η μαργαρίτα για τις μπάλες: Πώς θα περιέγραφες τις μπάλες ;

Σκέφτομαι και γράφω σκληρά ώριμα πορτοκάλια ζουμερά ολόφρεσκα Η μαργαρίτα των πορτοκαλιών: Πώς θα περιέγραφες τα πορτοκάλια;

Σκέφτομαι και γράφω «Ο Μανόλης κάνει τον κλόουν» 2η Γραφή: Έγραψες μια ιστορία. Δοκίμασε τώρα να την ξαναγράψεις, προσπαθώντας να την ομορφύνεις με λεξούλες από τις μαργαρίτες.

Δραστηριότητα ανάλυσης ποιήματος

Δραστηριότητα σύνθεσης ποιήματος

Σχέδιο εργασίας της θεματικής ενότητας: «Τέσσερις εποχές»

η άλωση της Πόλης Ε’ δημοτικού Εννοιολογικός χάρτης με κύρια έννοια «Το χρονικό της άλωσης»

η άλωση της Πόλης Ε’ δημοτικού Αρχικός χάρτης της 3ης ομάδας

η άλωση της Πόλης Ε’ δημοτικού Τελικός χάρτης της 3ης ομάδας

η άλωση της Πόλης Ε’ δημοτικού ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΤΕΛΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Ομάδα Κόμβοι Σχέσεις Βάθος Σχήμα 1η 14 21 3 δίκτυο 17 26 2η 27 4 38 3η 18 20 28

η άλωση της Πόλης Ε’ δημοτικού

ερευνώ κι ανακαλύπτω Ε’ δημοτικού Ο αρχικός χάρτης της 1ης ομάδας (μετά την 1η διδασκαλία)

ερευνώ κι ανακαλύπτω Ε’ δημοτικού Ο τελικός χάρτης της 1ης ομάδας (μετά την 1η διδασκαλία)

ερευνώ κι ανακαλύπτω Ε’ δημοτικού Ο αρχικός χάρτης της 1ης ομάδας (στην τελευταία διδασκαλία)

ερευνώ κι ανακαλύπτω Ε’ δημοτικού Ο τελικός χάρτης της 1ης ομάδας (στην τελευταία διδασκαλία)

Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project με χάρτες εννοιών Α΄ Φάση: Διερεύνηση πρότερων εμπειριών και γνώσεων- διαμόρφωση του θέματος Καταιγισμός ιδεών (brainstorming) Οργάνωση εννοιών Τοποθέτηση εννοιών στο χάρτη Σύνδεση εννοιών

Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project… Β΄ Φάση: Αναζήτηση και συγκέντρωση υλικού από πηγές- επιμερισμός δραστηριοτήτων, ανάθεση ρόλων Αναθεώρηση χάρτη Τελική οργάνωση χάρτη

Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project… Γ΄ Φάση:- Υλοποίηση προγραμματισμένων δραστηριοτήτων- ενημέρωση, ανατροφοδότηση- παρουσίαση των θεματικών ενοτήτων από τις ομάδες Εννοιολογική χαρτογράφηση της κάθε θεματικής ενότητας και παρουσίασή της από την ομάδα

Προσεγγίζοντας τη μέθοδο project… Δ΄ Φάση: Ενδοομαδική και διομαδική παρουσίαση και αξιολόγηση του έργου και των διαδικασιών τελική αξιολόγηση εννοιολογικού χάρτη

Mind Mapping …στο διαδίκτυο