Χριστούγεννα στον Πόντο

Οι γιορτινές προετοιμασίες του  χειμερινού κύκλου ξεκινούσαν  τον δεκεμβρη, στη γιορτή της αγίας Βαρβάρας. οι νοικοκυρές έφτιαχναν μελόπιτες και Βαρβάρα με σιτάρι, καλαμπόκι και φασόλια και τα μοίραζαν σε γείτονες και παιδιά. τις μελόπιτες τις ετοίμαζε κάποιος ηλικιωμένος από την οικογένεια με μελί, σιτάρι, καρυδιά, και αλεύρι, προσφορά της γειτονιάς. Σύμφωνα με το έθιμο, με το μελί της πίτας σχημάτιζαν σταυρό στην πόρτα του σπιτιού.

Την παραμονή σταματούσαν κάθε εξωτερική δουλειά και απλά συμπλήρωναν τις τελευταίες λεπτομέρειες για τη μεγάλη γιορτή.  Τα κάλαντα τα έλεγαν τα παιδιά συνήθως το απόγευμα ή το βράδυ της παραμονής  και στις 4 το πρωί χτυπούσε η καμπάνα για να πάνε στη εκκλησία.  Για γούρι σε άλλες περιοχές το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων έκαιγαν στην φωτιά ένα χλωρό κλαδί από απιδιά και το νέο έτος από μηλιά. Πρόσεχαν να καίγεται όρθιο και να μην πέσει γιατί πίστευαν πως θα χαλάσει το γούρι.

Κάθε σπίτι στον Πόντο είχε και ένα γουρούνι Κάθε σπίτι στον Πόντο είχε και ένα γουρούνι. Την παραμονή των Χριστουγέννων το έσφαζαν και με το κρέας του έφτιαχναν «γαβουρμά" και "τσιλγάνια", όπως τα λένε στα ποντιακά. Το λίπος του γουρουνιού το λιώνανε και το χρησιμοποιούσανε στις πίτες και τα φαγητά. Φτιάχνανε ακόμα τσουρέκια στο φούρνο, που έμοιαζαν με πίτες. Τα παιδιά έψελναν τα ποντιακά κάλαντα και τους έδιναν, αντί για λεφτά, ξηρούς καρπούς, ξερά σύκα και κερατούτσες που έμοιαζαν με φασόλια αλλά ήταν γλυκές. Την πρώτη μέρα των Χριστουγέννων, μετά την εκκλησία, τρώγανε όλοι μαζί στο τραπέζι πατσά. Ένα άλλο έθιμο ήταν η προσφορά δώρων στα παιδία από το νονό τους και, πολλές φορές, ο βαφτισιμιός πρόσφερε δώρα στο νονό του και αυτό λεγόταν "καλαντίασμαν".

Το βράδυ της Πρωτοχρονιάς διάλεγαν ένα μεγάλο κούτσουρο για να καίγεται στο τζάκι. Πίστευαν ότι η φωτιά διώχνει τα δαιμόνια που έρχονταν από την καπνοδόχο. Το κούτσουρο αυτό το λέγανε "καλαντοκάρ". Το ίδιο βράδυ ο αρχηγός της οικογένειας έκοβε τη βασιλόπιτα, που το φλουρί της ήταν μια δεκάρα. Έπειτα ο ίδιος ανακάτευε φουντούκια με νομίσματα και τα πετούσε ψηλά τρεις φορές λέγοντας ευχές για τη νέα χρονιά. Ξημέρωμα Πρωτοχρονιάς πηγαίνανε οι χωριανοί στη βρύση του χωριού. Αφήνανε εκεί τσουρέκια, γλυκίσματα, φρούτα και έπαιρναν νερό (το θεωρούσαν αγιασμένο) για να ραντίσουν το σπίτι. Μετά έσπαζαν στην πόρτα του σπιτιού ένα ρόδι για το γούρι.

Ποντιακά κάλαντα Τα Ποντιακά Κάλαντα συνοδεύονταν από την πατροπαράδοτη ποντιακή λύρα και τα έψελναν μικροί και μεγάλοι, χωρισμένοι σε μικρές ομάδες. Επισκέπτονταν όλα τα σπίτια του χωριού, την παραμονή ή ανήμερα της γιορτής, κυρίως μετά τη δύση του ήλιου. Καθώς όμως τα περισσότερα χωριά του Πόντου βρίσκονταν σε ορεινές περιοχές και τα κάλαντα ψέλνονταν κατά τη χειμερινή περίοδο, οι μορφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες ανάγκαζαν μικρούς και μεγάλους να ψέλνουν τα κάλαντα και κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Στον Πόντο, για τ' ανύπαντρα κορίτσια έλεγαν : Εσύ κορίτσι που θέλεις να ονειρευτείς στον ύπνο σου αν θα πάρεις πλούσιο άντρα ή φτωχό, κρύψε κρυφά, χωρίς κανένας να σε δει, την πρώτη σου μπουκιά από τη βασιλόπιτα του τραπεζιού. Σαν κλειστείς μονάχη σου στην κάμαρά σου, άλειψε τηνε με μέλι και με βούτυρο, άνοιξε το παράθυρο που βλέπει κατά το Βοριά και στάσου εκεί τα μεσάνυχτα και πες : Ω! Γενάρη, Καλαντάρη και καλά  καλαντισμένε, εκεί στις Άκριες που θα πας  κι εκεί που θα γυρίσεις εκεί 'ναι οι Μοίρες  των Μοιρών και η δική μου Μοίρα. Αν  είναι πλούσια και καλή, πες της να 'ρθει να  μ' εύρει, αν είναι και πεντάφτωχη, πάλι να  'ρθει να μ' εύρει. Κοιμήσου ύστερα, με τη μπουκιά αφημένη στο παράθυρο και θα δεις στον ύπνο σου αυτό που ευχήθηκες

Ποντιακά Χριστουγεννιάτικα κάλαντα Χριστός γεννέθεν χαρά σον κόσμον Χα καλήν ωράν καλήν ημέραν Χα καλόν παιδίν οψέ εγεννέθεν. Οψέ εγεννέθεν ουράνος άθεν τον εγέννεσεν η Παναγία τον ανέστεσεν Αϊ Παρθένος. Εκαβάλκεψεν χρυσόν πουλάρι εκατήβεν σο σταυροδρόμι σταυροδρόμι και μυροδρόμι Έρθαν τη Χριστού τα παλικάρε και θυμίζνε τον νοικοκύρην νοικοκύρην και βασιλέαν. Δέβα σο ταρέζ και έλα σην πόρταν δώσ’ μας ούγας και λεφτοκάρε κι αν ανοίγμας χαράν σην πόρταν.

Καλά Χριστούγεννα Γιατσιάτσιου Ανθή Γκιοργκίνης Γιάννης Δέσση Μαρία Ιωαννίδου Δήμητρα Καραγιαννίδου Δώρα