Η ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΕΦΗΒΟ ΑΓΟΡΙ ΚΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙ 5ο Γενικό Λύκειο Ηρακλέιου Μαθητές: Κρασαγάκη Θεοδώρα Μιχελινάκης Μιχάλης Μαυρής Μάνος Καργάκης Θεοχάρης Κριτσωτάκης Γιώργος Επιβλέπων καθηγητής: Μήτρογλου Εμμανουήλ

Περιεχόμενα 1. Περίληψη 2. Διατύπωση θέματος 3. Ερωτηματολόγια 4. Αποτελέσματα ερωτηματολογίων 5. Συμπεράσματα-Προτάσεις 6. Βιβλιογραφία

Περίληψη Η σχέση γονέων και παιδιών είναι ένας δεσμός διαρκούς αλληλεπίδρασης, που «επεμβαίνει» στον ψυχισμό του παιδιού και διαμορφώνει πρότυπα και συμπεριφορές. Μόνο που η «λεπτή γραμμή» ανάμεσα στη προσωπικότητα των γονιών και την αγάπη τους προς το παιδί, ποτέ της δεν υπήρξε διαχωριστική.

Διατύπωση Θέματος Στερεότυπα και συμπεριφορές Πολύ σημαντικό κεφάλαιο στην ανάπτυξη του παιδιού είναι αναμφισβήτητα η προβολή των προτύπων, αλλά και τα στερεότυπα κάθε οικογένειας σχετικά με τους ρόλους, τις σχέσεις και τις συμπεριφορές που υιοθετούμε, εξηγούν οι ψυχολόγοι.  Οι γονείς – και ιδιαίτερα η μητέρα, αν είναι εκείνη που περνάει περισσότερο χρόνο με το παιδί – είναι αυτοί που θα διδάξουν πρώτοι στο παιδί τη συμπεριφορά σε σχέση με το φύλο του, τη θέση του σε μία ομάδα και στην οικογένεια, την επαφή με τους στόχους και τις επιθυμίες του. Το ευτυχές είναι ότι κανείς πλέον δεν ενστερνίζεται την άποψη που κάποιοι υποστήριζαν παλιότερα, ότι οι γονείς δεν θα πρέπει να εκδηλώνουν την αγάπη τους έντονα ή να ανταποκρίνονται άμεσα στα καλέσματα και τις επιθυμίες των παιδιών τους για να μην τα κακομάθουν. O ρόλος τους όμως, πρέπει να είναι υποστηρικτικός και όχι υπερπροστατευτικός. Το παιδί χρειάζεται την αγάπη τους για να νοιώθει ασφαλές και αποδεκτό. H υπερπροστασία δρα πιεστικά και καταπνίγει την αυτονομία και τη δημιουργική εξέλιξη του παιδιού, με συνεπακόλουθο την αντιδραστικότητα ή την πλήρη παθητικότητα του.

O ρόλος της μητέρας H σχέση παιδιού και μητέρας είναι πρωταρχικής σημασίας, καθώς ξεκινά με βάση το βιολογικό «δέσιμο» που αναπτύσσεται μεταξύ τους κατά τη περίοδο της κύησης. «Η αλληλεπίδραση που υφίσταται ανάμεσα στο παιδί και τη μητέρα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, επισφραγίζει το γεγονός ότι, η ψυχολογική σχέση τους ξεκινάει πολύ πιο πριν από κάθε άλλη σχέση που το παιδί θα αναπτύξει στο μέλλον», τονίζει η ειδικός. Επομένως η προσωπικότητα της μητέρας παίζει καθοριστικό ρόλο για τη μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού. «Ιδιαίτερα σημαντική, είναι από πλευράς της μητέρας, η γνώση των δικών της ορίων, όσο αφορά στην επαφή της με το παιδί, καθώς και με τις υπόλοιπες σχέσεις της. Μέσα από την αντίληψη αυτή και το παιδί με τη σειρά του θα μπορέσει να αποκτήσει επίγνωση της δικής του θέσης στην οικογένεια και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον».

H σημασία του πατέρα Σύμφωνα με τους ειδικούς ο ρόλος του πατέρα, αν και ξεκινάει λίγο αργότερα από αυτόν της μητέρας, είναι εξίσου καθοριστικός για το παιδί. «Είναι εκείνος που, μετά το πρώτο διάστημα της ζωής του παιδιού, θα προστατεύσει τα όρια της οικογένειας, διευκολύνοντας σταδιακά την ανεξαρτησία και τον αυτοπροσδιορισμό των δύο άλλων μελών (μητέρας και παιδιού), που το προηγούμενο διάστημα καταλύθηκε λόγω των αυξημένων βιολογικών και συναισθηματικών αναγκών, που καλείται να καλύψει η μητέρα». Αν αυτό δεν γίνει έγκαιρα και ομαλά, τότε ο ρόλος της γυναίκας -και κατά συνέπεια η σχέση της με το παιδί- μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για το ίδιο, αλλά και για ολόκληρο το σύστημα της οικογένειας.

Τα συνηθέστερα λάθη Και της μητέρας, και του πατέρα, μπορεί να αφορούν είτε στον συναισθηματικό τους τόνο, είτε στον τρόπο με τον οποίο επιχειρεί ο καθένας τους να οριοθετήσει το παιδί. Ο συναισθηματικός τόνος μπορεί να χαρακτηρίζεται από στοργή έως εχθρότητα. Από την άλλη, ο τρόπος οριοθέτησης του παιδιού, να διακυμαίνεται ανάμεσα στον έλεγχο και την πλήρη αυτονομία. Και οι δυο γονείς θα πρέπει να επιδιώκουν ένα πλαίσιο ασφάλειας για το παιδί. Με άλλα λόγια να οικοδομήσουν μια σχέση μαζί του, όπου η αποδοχή, η δημοκρατικότητα κι η συνεργασία θα αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά. Σε αυτό το πρότυπο σχέσης, ο έλεγχος καθίσταται αναγκαίος, μόνο στο βαθμό που διασφαλίζει τα όρια του ρόλου τού κάθε μέλους της οικογένειας.

Ποιος «ευθύνεται»; Σχεδόν όλοι οι ειδικοί συμφωνούν πως, για τα προβλήματα που εμφανίζονται στο παιδί, δεν ευθύνεται η δυσλειτουργική σχέση μητέρας – παιδιού, ή πατέρα – παιδιού. Αίτιο αποτελεί, η συναλλαγή και η αλληλεπίδραση πατέρα-μητέρας, που ορίζουν την οικογενειακή ατμόσφαιρα και το αν αυτή θα είναι τελικά λειτουργική ή όχι. «Αν οι ενδοψυχικές σχέσεις των γονέων είναι ανώριμες και παθολογικές, το πιθανότερο είναι ότι θα δημιουργήσουν μία κακή οικογενειακή ατμόσφαιρα. Αυτό μεταφράζεται σε συχνές συγκρούσεις, όπου τα παιδιά συνειδητά ή ασυνείδητα χρησιμοποιούνται ως όπλα εναντίον του συντρόφου, ή ως «αντικείμενα» για την ικανοποίηση ανεκπλήρωτων συναισθηματικών αναγκών». Οι επιπτώσεις από αυτή την «πάλη» είναι σοβαρές και προκαλούν τραύματα στις ψυχές των παιδιών, που δύσκολα «αποχωρίζονται» και στην ενήλικη ζωή τους. Η ευθύνη απέναντι στον ψυχισμό των παιδιών προϋποθέτει σεβασμό στην αξιοπρέπεια τους και ουσιαστική επαφή με τα αισθήματα εντός μας. Αυτό δρα επιδιορθωτικά σε ενδεχόμενα λάθη και ισορροπεί τις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας.

Συγκεκριμένα Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι ότι η συμπεριφορά των γονέων είναι διαφορετική απέναντι στο αγόρι και στο κορίτσι. Αρχικά αναρωτιόμασταν αν πραγματικά υπάρχει αυτή η διαφορετικότητα συμπεριφοράς. Συμπεράναμε τελικά όμως πως όντως υπάρχει αυτή η διαφορετικότητα και σε αρκετά μεγάλο βαθμό. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν, από τα παλιά χρόνια της οικογένειας για να καταλήξουμε στο σήμερα. Από τα παλαιότερα χρόνια, με την δημιουργία της οικογένειας δημιουργήθηκαν και οι ρόλοι που έχει το κάθε μέλος της σε αυτήν. Ο άντρας όπως γνωρίζουμε κατείχε τον πρωταρχικό ρόλο στην οικογένεια και χαρακτηρίζεται από δυναμικότητα, αυταρχικότητα και κυριαρχία. Αντίθετα η γυναίκα ήταν η αδύναμη, η ευαίσθητη, η αθώα και η νοικοκυρά της οικογένειας. Αυτά τα στερεότυπα όπως ονομάζονται ουσιαστικά περνούν και στα μικρότερα μέλη της οικογένειας, τα παιδιά. Οι γονείς τα μαθαίνουν να ζουν έτσι και με αυτό τον τρόπο διαμορφώνεται και ο ρόλος του καθενός στην οικογένεια.

Συνέχεια.. Σήμερα παραμένουν περίπου ίδια τα πράγματα στην οικογένεια, αφού έχουν περάσει τα χρόνια και η κοινωνία μας εξελίσσεται συνεχώς. Τα στερεότυπα αυτά λοιπόν στις μέρες μας έχουν ως αποτέλεσμα την διαφορετική συμπεριφορά των γονέων προς τα παιδιά τους ανάλογα με το φύλο. Το αγόρι το οποίο έχει διαμορφώσει τον χαρακτήρα του ώριμου, του δυναμικού και του αυταρχικού όπως θα πρέπει σύμφωνα με τα στερεότυπα στην εφηβεία πλέον, είναι ικανό να προστατέψει περισσότερο τον εαυτό του από το κορίτσι που αντίθετα εκείνο είναι αδύναμο, ευαίσθητο και ανίκανο να το κάνει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορεί για παράδειγμα το αγόρι να βγαίνει μέχρι αργά έξω, ενώ το κορίτσι όχι και τότε πιθανόν να υπάρχουν συγκρούσεις και μεταξύ γονέων-παιδιών και μεταξύ αγοριού-κοριτσιού.

Τέλος Αυτά τα στερεότυπα έχουν ως αποτέλεσμα και τις συγκρούσεις αλλά και τις ψυχολογικές διαταραχές των παιδιών, ειδικότερα στην εφηβεία όπου είναι πιο έντονες λόγω των ορμονών. Οι αιτίες που συμβαίνουν αυτές οι καταστάσεις μπορεί να είναι πολλές αλλά ας αποκλείσουμε την αιτία της διαφοράς ηλικίας. Η διαφορά ηλικίας κατά την γνώμη μας παίζει μικρό ρόλο σε αυτή την διαφορετικότητα συμπεριφοράς, αφού και να μην υπήρχε πιθανόν να συνέβαινε το ίδιο για τον λόγο ότι τα στερεότυπα δεν παύουν να υπάρχουν και δεν πιστεύουμε να έχουν σχέση με αυτή. Οι κύριες αιτίες είναι τα στερεότυπα και στη συνέχεια και οι γονείς που τα έχουν υπόψη τους για να συμπεριφέρονται όπως πιστεύουν εκείνοι σωστά στα παιδιά τους. Η συμπεριφορά αυτή των γονέων φυσικά δεν αναιρεί και την τεράστια αγάπη τους γι’ αυτά.

Αποτελέσματα Ερωτηματολογίων Γονέων Ερώτηση 1η: Ως γονιός συμπεριφέρεστε διαφορετικά στο αγόρι παιδί σας και στο κορίτσι; Στην 1η ερώτηση συμπεραίνουμε ότι οι περισσότεροι πατέρες συμπεριφέρονται διαφορετικά στο αγόρι και στο κορίτσι, ενώ λιγότερες μητέρες το κάνουν αυτό και 2 στις 5 μητέρες δεν συμπεριφέρονται διαφορετικά.

Ερώτηση 2η: Συμπεριφέρεστε καλύτερα στο αγόρι παρά στο κορίτσι κατά τη γνώμη σας; Σε αυτή την ερώτηση οι πατέρες προφανώς συμπεριφέρονται καλύτερα στο αγόρι παρά στο κορίτσι, ενώ περισσότερες μητέρες το ακριβώς αντίθετο.

Ερώτηση 3η: Δίνετε περισσότερη ελευθερία στο αγόρι; Στην ερώτηση αν δίνουν περισσότερη ελευθερία στο αγόρι οι απαντήσεις και στον πατέρα και στην μητέρα είναι ίδιες. Και στους δυο οι περισσότεροι απάντησαν ναι.

Ερώτηση 4η: Αυτή η διαφορετικότητα συμπεριφοράς πιστεύετε ότι συμβαίνει εξαιτίας της διαφοράς ηλικίας, αν υπάρχει; Στην παραπάνω ερώτηση οι περισσότεροι πατέρες απάντησαν ότι ο λόγος δεν είναι η διαφορά ηλικίας, ενώ μόνο ένας από αυτούς απάντησε ναι. Από την άλλη, όλες οι μητέρες πιστεύουν ότι αυτή η διαφορετικότητα δεν οφείλεται στην διαφορά ηλικίας.

Ερώτηση 5η: Αν απαντήσατε όχι στην προηγούμενη ερώτηση πείτε μας άλλους λόγους που συμβαίνει αυτό από μέρους σας. Μερικοί από τους γονείς απάντησαν σε αυτή την ερώτηση, αφού στην προηγούμενη είχαν απαντήσει όχι. Οι απαντήσεις ήταν, πως συμβαίνει αυτό από μέρους τους λόγω των ίδιων και από τα στερεότυπα που λαμβάνουν υπόψη τους για την συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά τους.

Αποτελέσματα Ερωτηματολογίων Παιδιών Ερώτηση 1η: Πιστεύεις ότι αυτή η συμπεριφορά οφείλεται στη διαφορά φύλων; Σύμφωνα με την 1η ερώτηση τα περισσότερα αγόρια αλλά και κορίτσια πιστεύουν ότι αυτή η διαφορετική συμπεριφορά οφείλεται στην διαφορά φύλων.

Ερώτηση 2η: Είσαι σύμφωνος με αυτή τη διαφορετικότητα συμπεριφοράς; Τα περισσότερα αγόρια είναι σύμφωνα με αυτή την διαφορετικότητα συμπεριφοράς , ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό από τα κορίτσια δεν είναι σύμφωνο.

Ερώτηση 3η: Είσαι της γνώμης ότι αυτή η συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία των παιδιών; Στην παραπάνω ερώτηση 3 από τα 5 αγόρια απάντησαν ότι μπορεί να επηρεαστεί η ψυχολογία των παιδιών, ενώ και τα 5 κορίτσια απάντησαν το ίδιο.

Παρακάτω προτείναμε στα παιδιά να γράψουν την προσωπική τους γνώμη αναλυτικότερα. Μόνο δυο από τα παιδιά έγραψαν την προσωπική τους γνώμη και μας είπαν ότι το παιδί στην οικογένεια πρέπει να νιώθει ίσο σε σχέση με το φύλο του από τους γονείς του γιατί αν δεν συμβαίνει αυτό θα επηρεαστεί ψυχολογικά και θα υπάρχουν αρνητικά αποτελέσματα.

Προτάσεις Δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς ούτε εγχειρίδιο του καλού γονέα. Αυτό που χρειάζεται είναι ωριμότητα στις αντιδράσεις, προσωπική δουλειά του κάθε γονέα για να ενημερώνεται σχετικά με θέματα που αφορούν την εφηβική ηλικία, συνεχή κριτική των αντιλήψεων και συμπεριφορών μέχρι σήμερα απέναντι στους εφήβους, ενδιαφέρον και κατανόηση. Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι δεν βρίσκονται σε πόλεμο ή σε μάχη με το παιδί τους. Ακόμα όμως και αν νιώθουν έτσι, το παιδί τους δεν είναι εχθρός, όπως δεν είναι οι γονείς για το παιδί. Όταν ο έφηβος εκρήγνυται και θυμώνει, θα πρέπει να προσπαθήσουν να το βοηθήσουν να αποκτήσει πιο αποτελεσματικές τεχνικές διαχείρισης της επίλυσης των συγκρούσεων, χωρίς να πέσουν στην παγίδα του ποιος θα βγει νικητής από τη διαμάχη.

Βιβλιογραφία Τμήμα κοινωνικών λειτουργών ΤΕΙ Ηρακλείου Βιβλίο ‘Οικογένεια και Όρια’ του Βασίλη Παπαδιώτη-Αθανασίου Βιβλίο ‘Η ανάπτυξη των παιδιών’ Β’ τόμος του Michael Cole και της Sheila R. Cole Μετάφραση: Μαρία Σόλμαν Internet: www.google.gr Ψυχολόγος 5ου Γενικού Λυκείου Ηρακλείου Οι ιστοσελίδες μας: http://b3omadad.weebly.com και http://5lyk-her-projectb3.weebly.com