Συνεδρία 2 και εξής…

Συνεχές μεταξύ συμπεριφορικών, γνωσιακών και γνωσιακών-συμπεριφορικών παρεμβάσεων

Πηγή: Taylor, 2006

2η συνεδρία

Τυπική δομή (Beck, J., 1995) Σύντομη ανασκόπηση και έλεγχος διάθεσης Σύνδεση με προηγούμενη συνάντηση Ορισμός ατζέντας Ανασκόπηση ‘εργασίας για το σπίτι’ Κύριο έργο, ανάθεση νέας εργασίας για το σπίτι Τελική περίληψη και επανατροφοδότηση Όλα αυτά, βέβαια, κυμαίνονται και εναλλάσσονται ανάλογα αναγκών και συνθηκών

Στόχοι 2ης συνάντησης: Βοήθεια προς τον πελάτη να διαλέξει ένα πρόβλημα ή στόχο και να επικεντρωθεί σε αυτό να αρχίσει την επίλυση του προβλήματος να αρχίσει να αναγνωρίζει αυτόματες σκέψεις Να ενισχύσει την αντίληψη του γνωσιακού μοντέλου (π.χ., δομή συναντήσεων, συνεργατική δουλειά, αντίληψη παρελθόντος και παρόντος κατά το γνωσιακό μοντέλο)

Έλεγχος διάθεσης Ερωτηματολόγια Ερωτήσεις

Σύνδεση με προηγούμενη συνεδρία Π.χ., Τι έμαθες από προηγούμενη συνάντηση; Τι σου ‘έμεινε’; Υπήρξε κάτι που ξανασκέφτηκες ή σε προβλημάτισε από την προηγούμενη συνάντηση; Σε βοήθησε σε κάτι; Άλλαξε κάτι; κλπ

Ορισμός ατζέντας Πιο ενεργητικό ρόλο ο ειδικός στις πρώτες συνεδρίες Πιο ενεργητικό ρόλο ο πελάτης στις ύστερες συνεδρίες (σημαντικό να το μάθει αυτό ο πελάτης ως δεξιότητα, ώστε να συνεχίσει και μετά το πέρας της συνεργασίας). Η ατζέντα μπορεί να αλλάξει (π.χ., αν προκύψει κάτι πολύ σημαντικό). Θα πρέπει όμως να καθίσταται σαφής και να σημειώνεται ο λόγος.

Ανασκόπηση εργασίας για το σπίτι Σημαντικό να γίνεται σε κάθε συνεδρία για να κατανοήσει ο πελάτης τη μεγάλη σημασία της. Άλλοτε σύντομη, άλλοτε εκτενέστερη, ανάλογα της υφής της.

Παραδείγματα εργασιών για το σπίτι Επίτευξη ενός εβδομαδιαίου (συμπεριφορικού) στόχου ‘Βιβλιοθεραπεία’ κλπ (αυτο-εκπαίδευση) Δημιουργία λιστών (με θετικά, αρνητικά κλπ) Ημερολόγια Λεπτομερείς περιγραφές καλών ή κακών ημερών (ή και καταστάσεων) Ανασκόπηση σημειώσεων, video σημαντικών συνεδριών κλπ Ασκήσεις χαλάρωσης, αναπνοών κλπ Συμπλήρωση ερωτηματολογίων κλπ Συμπεριφορικά πειράματα κλπ

Κύριο μέρος (συζήτηση, νέα ανάθεση εργασίας, περιοδικές περιλήψεις) Παράδειγμα από case study……. Περιοδικές περιλήψεις: του τι έχει γίνει, ολοκληρωθεί, καθώς και περιλήψεις περιεχομένου ή και παραφράσεις

Τελική περίληψη και ανατροφοδότηση Στο τέλος και την τελική περίληψη καλόν είναι να αποφεύγεται η ενεργοποίηση αρνητικών σκέψεων Περίληψη συνεδρίας αρχικά από ειδικό, μετά από πελάτη Ο ειδικός μπορεί να επιμείνει αν αισθάνεται ότι ο πελάτης δεν έχει εκφράσει πλήρως την επανατροφοδότησή της προς την συνεδρία (τι ένιωσε, έμαθε, διαφώνησε κλπ)

3η συνεδρία και κατόπιν

Διατήρηση βασικής δομής Σταδιακή μετατόπιση βαθμού ελέγχου στην πελάτη, καθώς προχωρά η συνεργασία Μετατόπιση εστίασης από τις αυτόματες σκέψεις σε βαθύτερα γνωσιακά σχήματα Προς το τέλος: προετοιμασία για τερματισμό και για πρόληψη υπαναχώρησης

Επιλογή Στόχων Παρέμβασης Πρέπει να γνωρίζουμε: Στόχο Εναρκτήριο σημείο Πορεία (action plan) Επιμέρους βήματα Πιθανά εμπόδια 16

Οι στόχοι θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από: Πάντα σε σχέση με το πρόβλημα για το οποίο έχει ζητηθεί βοήθεια Πάντα σε σχέση με τον επαγγελματικό ρόλο και δυνατότητες ειδικού Το πρόβλημα να δίνει ευκαιρίες για αντιμετώπιση (όχι πολύ σπάνια) Ο στόχος να βρίσκεται στο εύρος ελέγχου πελάτη (π.χ., όχι να αφορά άλλους) Η επίτευξη στόχου θα επιφέρει ευεργετήματα που ο πελάτης εκτιμά (αρκετά) Ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί με αποδεκτό κόστος Ο στόχος να είναι «quick win» (όσο είναι εφικτό) 17

Ο στόχος θα πρέπει να είναι ‘SMART’: Specific (όσο περισσότερο γίνεται) Measurable Achievable Relevant (να έχει σημασία) Timely Ο πελάτης θα πρέπει να πιστεύει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Τα επιμέρους βήματα μπορούν να ξαναγραφούν πολλές φορές. Τα ‘σύνθετα’ μπορούν να επιμεριστούν σε απλούστερα. 18

Ένα παράδειγμα: ΣΤΟΧΟΣ: έκφραση φόβου και συναισθημάτων στη σύζυγο καθημερινά και όπως συμβαίνουν (άμεσα) Ενθάρρυνση συζύγων να εκφράσουν συναισθήματα Ευχερέστερη συζήτηση Σύντομη συζήτηση καθώς συμβαίνουν Συζήτηση όταν η σύζυγος νιώθει καλά Σύντομη συζήτηση για συναισθήματα όταν νιώθει καλά Πειραματισμός με αλλαγές στην καθημερινή δραστηριότητα Έλεγχος περιστατικών καβγάδων με σύζυγο Εναρκτήριο σημείο: συχνοί καβγάδες με σύζυγο, ειδικά όταν υπάρχει στρες Δυσάρεστες εξετάσεις Δεν τα καταφέρνει* Λύση: κατάτμηση: π.χ., συζήτηση αρχικά για φόβο, μετά άγχος, θλίψη κλπ. 19

Ερωτήσεις προς τον πελάτη για τη διευκόλυνση δημιουργίας στόχων: Τι θα θέλατε να επιτύχετε; Τι θα θέλατε να είναι διαφορετικό αφού τελειώσουμε; Τι θα θέλατε να συμβεί που δεν συμβαίνει τώρα; Τι θα θέλατε να μην συμβαίνει, από όσα τώρα συμβαίνουν; Τι θα είναι πραγματικά σημαντικό για σας; 20

Ερωτήσεις για τον ‘έλεγχο πραγματικότητας’ στόχων: Τι αλλαγές έχετε δοκιμάσει ως τώρα; Τι συνέβη κατά τις προσπάθειες αυτές; Ποιες συνθήκες επικρατούσαν τότε; Τι διαφορετικό θα γινόταν αν κάνατε αυτή την αλλαγή; Τι πιθανά εμπόδια θα πρέπει να υπολογίζουμε; Ποιος άλλος θα επηρεαστεί αν γίνει η αλλαγή; Πώς θα αντιδράσουν; Ποιες συνέπειες (θετικές ή αρνητικές) θα προκύψουν; 21

Τι θα κάνατε για να αλλάξετε την κατάσταση; Τι εναλλακτικές υπάρχουν; Ερωτήσεις για τη διερεύνηση των πιθανών εναλλακτικών κατά το σχεδιασμό των βημάτων: Τι θα κάνατε για να αλλάξετε την κατάσταση; Τι εναλλακτικές υπάρχουν; Τι προσπαθήσατε να κάνετε σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο παρελθόν; Τι έχετε δει άλλους να κάνουν; Τι θα μπορούσε να σας βοηθήσει; Ποιος θα μπορούσε να σας βοηθήσει ή να τον συμβουλευτείτε; Θα θέλατε προτάσεις από μένα; Ποιες εναλλακτικές προτιμάτε περισσότερο; Ποια τα υπέρ και τα κατά των εναλλακτικών αυτών; 22

Θέλετε να επιλέξουμε μια εναλλακτική για να δράσουμε; Αξιολογείστε 1 – 10 το επίπεδο ενδιαφέροντος και το επίπεδο εφαρμοσιμότητας των εναλλακτικών. Θέλετε να επιλέξουμε μια εναλλακτική για να δράσουμε; Πόσο δύσκολο θα ήταν για σας να το κάνετε; Ποιο θα ήταν το πιο εύκολο βήμα να ξεκινήσουμε; Είναι αρκετά εύκολο, ή θα πρέπει να το κάνουμε πιο εύκολο για να βεβαιωθούμε; 23

Ερωτήσεις ελέγχου δέσμευσης Θα κάνει τη διαφορά η επίτευξη του στόχου αυτού; Θα βοηθήσει το βήμα αυτό στην επίτευξη του τελικού στόχου; Ποιο από τα επόμενα βήματα σας φοβίζουν ή φαίνονται δύσκολα; Σας κάνει η σκέψη αυτή να αναβάλλετε την έναρξη; Τι αλλαγή χρειάζεται για να γίνουν εφαρμόσιμα; Πότε θα εφαρμόσετε το επόμενο βήμα; Τι μπορεί να παρεμβληθεί; Τι υποστήριξη θα θέλατε; Θα αναζητήσετε υποστήριξη; 24

Προβλήματα δομής συνεδρίας

Πιθανότερα, γιατί: Λάθος διατύπωση περίπτωσης Ο πελάτης δεν έχει εξοικειωθεί με μοντέλο Δυσλειτουργικές αντιλήψεις πελάτη για θεραπεία (ή κάποιων πλευρών της), θεραπευτή, εαυτό Ο ειδικός έχει ‘επιβάλλει’ δομή με τρόπο πολύ ελεγκτικό ή απαιτητικό

Διαπίστωση και εντοπισμός, διερεύνηση αιτίων, επίλυση Σε κάθε περίπτωση Διαπίστωση και εντοπισμός, διερεύνηση αιτίων, επίλυση Αντιμετώπιση ως «πρόβλημα» υπό την έννοια της διαδικασίας επίλυσης του προβλήματος όπως και… Έλεγχος πιθανών δυσλειτουργικών γνωσιών

Δυσκολίες στη δουλειά για το σπίτι υπάρχουν όταν συνήθως (Beck, J Η εργασία πολύ δύσκολη ή άσχετη προς ανησυχίες πελάτη Ο ειδικός δεν δίδει ορθώς τη συλλογιστική εργασίας Ο ειδικός γενικά ξεχνά να ελέγξει εργασίες Ο ειδικός δεν τονίζει σημασία της Ο ειδικός δεν έχει διδάξει τι και πώς ακριβώς να κάνει ο πελάτης Ο ειδικός δεν ξεκινά εργασία μέσα στη συνεδρία, ή δεν ελέγχει πιθανά προβλήματα και δυσκολίες Ο ειδικός δεν ζητά από πελάτη να καταγράψεις επακριβώς τι να κάνει Ο ειδικός θέτει την εργασία χωρίς συνεργασία με πελάτη Ο πελάτης έχει δυσλειτουργικές σκέψεις για ανάθεση, θεραπεία κλπ

Προβλήματα προκύπτουν και από τις γνωσίες του ειδικού Π.χ., «Δεν μπορώ να δομήσω τη συνεδρία» «Δεν αρέσει στον πελάτη η δομή» «θα τον εκνευρίσω αν είμαι πολύ καθοδηγητικός» «Δεν εκφράζει τι πραγματικά νιώθει ή σκέφτεται» «Δεν θα κάνει τίποτα» Κλπ κλπ

Αναγνώριση αυτόματων σκέψεων

Αυτόματες Σκέψεις Αν και συνήθεις σε άσχημα γεγονότα, στα άτομα με δυσκολίες τείνουν να ..περισσεύουν, ακόμα και για μη-αρνητικά συμβάντα ή καταστάσεις. Όλοι κάνουμε και έχουμε αυτόματες σκέψεις, τις οποίες συχνά δεν συνειδητοποιούμε. Αν όμως γίνει αυτό, τότε μπορούμε εύκολα σχετικά να ελέγξουμε την ακρίβειά τους. Συχνά είναι τόσο σύντομες που καταλαβαίνουμε μόνο το συναίσθημα που τις συνοδεύει. Μπορεί να λάβουν μορφή λόγου ή και εικόνας ή και των δύο. Μπορούμε να τις εντοπίσουμε εύκολα ρωτώντας (π.χ.) «τι σημαίνει αυτό;» σε μια αντίδραση (π.χ., σε ένα επιφώνημα ή μια λέξη κλπ) Συνήθως αποδεχόμαστε τις αυτόματες σκέψεις ως αληθείς, χωρίς σκέψη ή αξιολόγηση. Ο έλεγχός τους όμως συχνά οδηγεί σε αναθεωρήσεις και αλλαγές και στο συναίσθημα (επί το θετικότερο).

Αναγνωρίζοντας τις αυτόματες σκέψεις Είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται όπως κάθε άλλη δεξιότητα Η αναγνώριση μπορεί να γίνει με παραδείγματα και καταστάσεις εντός της συνεδρίας Εναλλακτικά, η αναγνώριση μπορεί να εκκινήσει ανακαλώντας παλαιότερες καταστάσεις, ή με χρήση παιχνιδιού ρόλων, φαντασίας κλπ Παράδειγμα από case study

«Τι περνάει από το μυαλό σου τώρα;» Ή Τεχνικές ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ: «Τι περνάει από το μυαλό σου τώρα;» Ή «Τι περνούσε από το μυαλό σου τότε;» Π.χ., Θέστε την ερώτηση όταν παρατηρείτε αλλαγή (ή αύξηση έντασης) στο συναίσθημα. Βάλτε τον πελάτη να ανακαλέσει (ή να φανταστεί με λεπτομέρειες) μια κατάσταση στην οποία ένιωσε έντονο συναίσθημα (ή αλλαγή συναισθήματος) και θέστε την παραπάνω ερώτηση.

Άλλες παρόμοιες ερωτήσεις: Τι φαντάζεστε ότι σκεφτόσαστε τότε; Τι πιστεύετε ότι μπορεί να σκεφτόσαστε τότε; Έτσι ….. ή έτσι….; Τι σήμαινε η κατάσταση αυτή για εσάς; Σκεφτόσαστε ότι ... Ανάγκη για διαφοροποίηση μεταξύ σκέψεων και ερμηνειών Στόχος είναι πραγματικές σκέψεις ή εικόνες. Πολλοί πελάτες αναφέρουν ερμηνείες που μπορεί να αντανακλούν ή όχι πραγματικές αυτόματες σκέψεις. Για παράδειγμα …. (case study).

Αναγνώριση συναισθημάτων

Γενικός στόχος: μείωση αρνητικών συναισθημάτων και αύξηση θετικών (με έλεγχο των δυσλειτουργικών σκέψεων, συμπεριφορικές τεχνικές κλπ) Ενδιαφέρον έχουν τα συναισθήματα (ή οι αντιδράσεις) που δεν φαίνεται να ‘κολλάνε’… (case study) Κάποιοι ασθενείς δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ή ονομάσουν τα συναισθήματά τους. Η βοήθεια στα πλαίσια συγκεκριμένων καταστάσεων βοηθά. Τα συναισθήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ‘οδηγοί’ διερεύνησης μιας κατάστασης και αξιολόγησής της.

Άσκηση 3α Τι σκέψεις βρίσκονται πιθανώς πίσω από τα ακόλουθα συναισθήματα; Ενοχή Ματαίωση Απελπισία Πανικό Ζήλια

Παράδειγμα κλίμακας έντασης συναισθήματος (από Beck, 1995) Βαθμός δυσφορίας Κατάσταση 0% Watching movie on TV last Saturday 10% Wondering if I’d be late to therapy today 20% Pain in side: appendicitis? 30% Wondering why mom called unexpectedly 40% Thinking about how much work I have to do 50% Volunteering in class when I’m sure of the answer 60% Thinking about going to the teaching assistant 70% Talking to friends about life after graduation 80% Volunteering in class when I’m unsure of my answer 90% The night before my economics midterm 100% My father’s car accident

Άσκηση για το σπίτι γ1: Ημερολόγιο μορφής ABC επί προσωπικών συμβάντων και ερεθισμάτων ως επόμενη συνάντηση.

Άσκηση για το σπίτι γ2: Εντοπίστε ένα ενήλικο με κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας και εξακριβώστε τα ακόλουθα: Σκέψεις, συναισθήματα, πράξεις για κατάσταση υγείας Σκέψεις, συναισθήματα, πράξεις για μέλλον Σκέψεις, συναισθήματα, πράξεις για οικογένεια