Χριστιανισμός και ελληνισμός ομάδα 2η Χριστιανισμός και ελληνισμός ομάδα 2η Νεφέλη Σκλείδα Αλεξάνδρα Φιλιπποπολίτη Ελένη Φρέντζου Ελένη Βάθη

Ελληνική Φιλοσοφία και Χριστιανισμός Θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τα δυο αυτά μεγέθη ‘ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ’. Μιλώντας κανείς για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία, την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό, αγγίζει ένα μυστήριο, ένα θαύμα κυριολεκτικά, πού συντελέσθηκε μέσα στην ιστορία. Δημιούργησε έναν νέο κόσμο, μια αληθινή «Νέα Εποχή». Τι είναι ό Ελληνισμός; Ότι υψηλότερο και ιερότερο παρήγαγε ό κόσμος μέσα στην ιστορική του πορεία και στα όρια της λυτρωτικής αναζήτησης του, της ανάστασης και ανάτασης του στις οντολογικές αρχές του, είναι ο Ελληνισμός. Ή μεγαλύτερη δημιουργία στον κόσμο, το φως πραγματικά της Οικουμένης. Δεν είναι εθνικισμός ούτε ρατσισμός να μιλεί κανείς έτσι για τον Ελληνισμό, διότι όλα είναι συμπεράσματα της επιστήμης της Ιστορίας. Στην ιστορία μας δεν υπήρξε ποτέ αθεΐα. Η αθεΐα με τη σημερινή γνωστή μορφή της είναι δημιούργημα των τελευταίων ευρωπαϊκών αιώνων. Τι είναι ο Χριστιανισμός; Ή θρησκευτική πίστη που αναγνωρίζει ως ιδρυτή και κεντρικό πρόσωπο του συνόλου της διδασκαλίας της, τον Ιησού Χριστό, όπως παρουσιάζεται στα βιβλία της Καινής Διαθήκης. Αυτό σημαίνει, πως πέρα από κάθε άλλη έννοια που περιλαμβάνει η θρησκεία αυτή, οι οπαδοί του Χριστιανισμού εστιάζουν την προσοχή τους και έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς το πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Ο συνδυασμός του  ιστορικού  εβραϊκού μονοθεϊσμού (που λατρεύονταν και από πολλούς μη Ιουδαίους), με τον ορθολογισμό της Ελληνικής φιλοσοφίας ήταν ο βασικός λόγος για τον θρίαμβο του Χριστιανισμού επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Για τους συντηρητικούς Πατέρες της Εκκλησίας, η κλασσική φιλοσοφία  έσφαλε εντελώς για το λόγο ότι δεν προέρχονταν από μια θεία αποκάλυψη. «Η πίστη είναι περισσότερο αξιόπιστη από την ανθρώπινη λογική. »είπαν. Άλλοι Πατέρες της Εκκλησιάς , συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είχαν ελληνική μόρφωση, αντιστάθηκαν σ’ αυτόν τον αντί-πνευματισμό. Σύμφωνα με αυτούς , η μελέτη της κλασσικής λογοτεχνίας θα μπορούσε να βοηθήσει στην διάπλαση των παιδιών , επειδή παρουσιάζει πολλά παραδείγματα ενάρετων πράξεων. Υποστήριζαν επίσης, ότι η ελληνική φιλοσοφία περιείχε μια «προ- χριστιανική ενόραση» της Θείας Σοφίας.  Οι φωτισμένοι Πατέρες θεωρούσαν επίσης, ότι η Ελληνική φιλοσοφία βοήθησε  τους χριστιανούς να εξηγήσουν τα πιστεύω τους λογικά και να αντιπαρατεθούν ευφυώς  με τους Παγανιστές  που επέκριναν τις χριστιανικές διδασκαλίες. Έγραφε για παράδειγμα ο Τερτυλλιανός «Τι σχέση έχει πράγματι η Αθήνα με την Ιερουσαλήμ; Με την πίστη την οποία έχουμε δεν επιθυμούμε να πιστέψουμε σε κάτι άλλο. Γι’αυτό είναι η πίστη μας, επειδή δεν υπάρχει τίποτα άλλο που θα έπρεπε να πιστεύουμε εκτός από αυτή.». Εκτός από το παραπάνω , έχει πει επίσης το ‘anima naturaliter Christiana’, δηλαδή ότι η ψυχή του ανθρώπου από τη φύση της είναι χριστιανική. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρινός εισήγαγε την λογική σε μια προσπάθεια να κάνει τον Χριστιανισμό πιο σεβαστό στους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής του: «Η φιλοσοφία είναι μάλλον μια καθαρή εικόνα της αλήθειας , ένα θείο δώρο στους Έλληνες. Πριν από την έλευση του Κυρίου, η φιλοσοφία βοήθησε τους έλληνες να επιτύχουν μια ηθική, η οποία συντελεί στην σημερινή  ευλάβεια και εφοδιάζει με μια προπαρασκευαστική παιδεία αυτούς που αργότερα θα αγκαλιάσουν την πίστη. Ο Θεός είναι η αιτία όλων των καλών συμβάντων: μερικά δίνονται με την  μορφή της Παλαιάς και της Καινής διαθήκης, άλλα είναι επακόλουθα της φιλοσοφίας . Έτσι η φιλοσοφία ενέργησε ως διδάσκαλος στους Έλληνες, προετοιμάζοντας  τους για τον Χριστό, όπως προετοίμασαν τους εβραίους οι νόμοι τους για τον Χριστό. Παρά το γεγονός ότι ο Χριστιανισμός χρησιμοποίησε την ελληνική φιλοσοφία, η χριστιανική αλήθεια τελικά στηρίχθηκε στην πίστη, όχι στην λογική.»

Όσον αφορά την ελληνορθόδοξη παράδοση μας λέει ο Οδυσσέας Ελύτης: Έτσι, αξιοποιώντας τη γλώσσα και τις κατηγορίες της Ελληνικής φιλοσοφίας, οι χριστιανοί διανοούμενοι μετέτρεψαν τον Χριστιανισμό από ένα απλό και ηθικό «πιστεύω» σε ένα θεολογικό σύστημα, μία θεολογία. Η ελληνική φιλοσοφία βοήθησε , ουσιαστικά , τους χριστιανούς να εξηγήσουν λογικά την ύπαρξη του Θεού  και να δείξουν ότι τα χριστιανικά διδάγματα δεν παραβιάζουν τους νόμους της λογικής. Το γεγονός ότι η ελληνική φιλοσοφία είχε ισχυρό αντίκτυπο στο χριστιανικό δόγμα  ήταν εξαιρετικά σημαντικό, διότι σήμαινε πως η λογική σκέψη, αυτό το ανεκτίμητο επίτευγμα του ελληνικού νου, δεν είχε χαθεί. Τέλος , μας αναφέρει ο Τερτυλλιανός «Και ο Υιός του Θεού πέθανε. Πρέπει να το πιστέψεις με κάθε τρόπο, επειδή  είναι παράλογο. Και τον κηδεύσαν και αναστήθηκε. Το γεγονός είναι βέβαιο, επειδή  είναι αδύνατο». Παρά το γεγονός , λοιπόν , ότι ο Χριστιανισμός χρησιμοποίησε την ελληνική φιλοσοφία, η χριστιανική αλήθεια τελικά στηρίχθηκε στην πίστη, όχι στην λογική. Όσον αφορά την ελληνορθόδοξη παράδοση μας λέει ο Οδυσσέας Ελύτης: << ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ μου έδωσαν ελληνική. το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου... Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου...  Εκεί σπάροι και πέρκες  ανεμόδαρτα ρήματα  ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια  όσα είδα στα σπλάχνα μου ν' ανάβουνε  σφουγγάρια, μέδουσες  με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων  όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη...  Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα μαύρα ρίγη...  Εκεί ρόδια, κυδώνια  θεοί μελαχροινοί, θείοι κ' εξάδελφοι  το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια.  Και πνοές από τη ρεμματιά ευωδιάζοντας  λυγαριά και σχίνο  σπάρτο και πιπερόριζα  με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων  ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι...>>.

Αναζήτηση της σχέσης ελληνισμού και Χριστιανισμού στις ρίζες του τελευταίου, δηλαδή του Ιουδαϊσμού. Ποια η σχέση Χριστιανικής και ελληνικής τέχνης; Η χριστιανική τέχνη δανείστηκε μορφές από την αρχαιότητα για να εκφραστεί και τους αρχιτεκτονικούς χώρους για να δημιουργήσει το χριστιανικό ναό. Οι τάφοι και οι κατακόμβες κοσμούνται με θέματα από την ειδωλολατρική παράδοση. Χαρακτηριστική η παράσταση του Χριστού ως καλού Ποιμένα ή σαν Ορφέα. Για να κατανοήσουμε τη σχέση ελληνισμού και χριστιανισμού καλό είναι να αναφερθούμε στις ιστορικές καταβολές του τελευταίου που είναι ο Ιουδαϊσμός. (Ο Χριστός ήταν Ιουδαίος).

Michelangelo Buonarroti (1475-1564) 1508-1512. Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό. Ένα κομμάτι της οροφής, τοιχογραφία. Michelangelo Buonarroti (1475-1564) Δημιουργία του Αδάμ

Ανανεωμένη Ελληνικότητα Κυριακή της Ορθοδοξίας Μονή Φιλανθρωπίνων- Ιωάννινα Αθωνική Αγιογραφία: ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ-ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Το δυσεπίλυτο πρόβλημα ορισμού της ελληνικότητας διαιωνίζεται στο νεοελληνικό κρατίδιο ως σήμερα. Υπάρχουν πάντα κάποιοι «προοδευτικοί» διανοούμενοι, πού θεωρούν υποτιμητική κάθε επιμειξία του Ελληνισμού με τον Χριστιανισμό και αμφισβητούν πεισματικά την ελληνικότητα της «Βυζαντινής» Αυτοκρατορίας. Όπως υπάρχουν και κάποιοι χριστιανοί διανοούμενοι, με ιδεολογικά επεξεργασμένη πίστη, πού προτιμάνε το όνομα του «Ρωμιού» και της Ρωμιοσύνης στη θέση του Έλληνα και της ελληνικότητας. Δεν είναι δυνατό να προσεγγίσουμε τη σχέση του ελληνισμού με τη Δύση στα νεώτερα χρόνια, χωρίς να διατυπώσουμε καταρχήν μια πρόταση εξόδου από την πελώρια αύτη σύγχυση, πρόταση κάποιου ορισμού της ελληνικότητας. Η πρόταση είναι να δούμε την Ελλάδα όχι καταρχήν ως ΤΟΠΟ, αλλά καταρχήν ως ΤΡΟΠΟ του βίου. Δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς το γεγονός ότι ο Ελληνισμός απέκτησε γεωγραφικά σύνορα για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα μόλις πριν από εκατόν εξήντα χρόνια. Και ότι αυτά τα σύνορα του συμβατικού ελλαδικού κρατιδίου που προέκυψε από την επανάσταση ενάντια στους Τούρκους άφηναν απέξω τα τρία τέταρτα των ελληνόφωνων πληθυσμών της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η αρχαία Ελλάδα δεν είχε ενιαία κρατική υπόσταση, ούτε και σύνορα. Ήταν το σύνολο των «ελληνικών πόλεων», ανεξάρτητες πόλεις κράτη, πού απλώνονταν από την Μακεδονία ως την Κρήτη και από την Ιωνία ως τη Σικελία, την κάτω και κεντρική Ιταλία. Οι πόλεις αυτές αναγνωρίζονταν ως «ελληνίδες» όχι μονό για την κοινή τους ελληνική γλωσσά, αλλά και για τον κοινό τρόπο του βίου, δηλαδή τον κοινό πολιτισμό τους.

Από τον 2ο κιόλας π. Χ. αιώνα, η ιδία λατινική αριστοκρατία της Ρώμης προτιμάει στις κοινωνικές ανατροφές τη χρήση της ελληνικής γλωσσάς, και όταν τον 1ο μ. Χ. αιώνα ο Παύλος και πάλι γράφει την επιστολή του προς Ρωμαίους, δεν διανοείται να χρησιμοποιήσει τα Λατινικά. Δυόμιση αιώνες αργότερα, η πολιτική και στρατιωτική ιδιοφυΐα του Διοκλητιανου θα διακρίνει ότι το κέντρο των ιστορικών εξελίξεων έχει οριστικά μετατεθεί στην ελληνική Ανατολή, γι ‘αυτό και θα περάσει το μεγαλύτερο μέρος της βασιλείας του στην Νικομήδεια. Με κέντρο πια τη νέα Ρώμη η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία θα διανύσει μια θαυμαστή σε κάθε φάση της ιστορική διαδρομή ολόκληρης χιλιετηρίδας. Με άξονα βίου την ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ σηματοδότηση της ανθρώπινης ύπαρξης, του κόσμου και της Ιστορίας, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία θα αναχωνεύσει οργανικά και δημιουργικά τη ρωμαϊκή παράδοση του δίκαιου και της διοίκησης, και παράλληλα την ελληνική φιλοσοφία και τέχνη.

Στο μεταξύ, στον 2ο π. Χ. αιώνα ως τον 19ο, η γεωγραφική περιοχή όπου άνθισαν οι αρχαίες ελληνίδες πόλεις, γνωρίστε διαδοχικά περίπου δεκαεπτά επιδρομές βάρβαρων φύλων και φυλών. Από τις παραδουνάβιες περιοχές ως την Κρήτη, και από την νότια Ιταλία ως τα βάθη της Μ. Ασίας και τον Πόντο, οι ελληνόφωνοι πληθυσμοί δοκιμάστηκαν σκληρά επί αιώνες από αυτά τα αλλεπάλληλα κύματα των κατακτήσεων, που σήμαιναν, κάθε φορά, κάποιες επιμειξίες με τους γηγενείς Έλληνες. Έτσι, οποιοσδήποτε ισχυρισμός διά φυλετική ομοιογένεια και «καθαρότητα αίματος» των νεώτερων Ελλήνων θα είχε ερείσματα μάλλον περιορισμένα ή συγκεχυμένα, και σε μεγάλο ποσοστό θα ήταν μόνο ρομαντική αυθαιρεσία. Κυρίως στους αιώνες της Τουρκοκρατίας, ήταν η ΠΡΑΞΗ της ζωής, έκφραση της κοινής εκκλησιαστικής πιστής, που ξεχώριζαν τον ορθόδοξο Έλληνα από τον αλλόθρησκο Τούρκο : Ήταν η νηστεία, η γιορτή, ο χορός στο πανηγύρι, το αναμμένο καντήλι στο οικογενειακό εικονοστάσι, το ζύμωμα του πρόσφορου, ο αγιασμός κάθε μήνα.

Το κρυφό σχολειό- Νικόλαος Γύζης (1880) Έτσι όταν τον δεύτερο χρόνο της εξέγερσης τους ενάντια στην τουρκική τυραννία(1822) οι Έλληνες συγκροτούν την πρώτη και ιδρυτική του νεοελληνικού κράτους Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, δεν έχουν άλλο τρόπο να ορίσουν την ιδιότητα του Έλληνα, παρά μόνο καταφεύγοντας στη θρησκευτική του πίστη. Στο τμήμα Β΄παρ. β΄του Συντάγματος της Επιδαύρου διαβάζουμε: «Όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικράτειας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες».

Τι σημαίνει ο όρος ελληνοορθοδοξία και ποια η προσφορά της; Ποιος ο ρόλος των Πατέρων της εκκλησίας στη σύζευξη των ελληνικών γραμμάτων και των διδαγμάτων της ελληνικής θρησκείας; Ό,τι εκλεκτό και διαχρονικό στοιχείο διέθετε ο ελληνισμός, σώθηκε μέσα από την ένωσή του με το χριστιανισμό, ώστε να μην υπάρχει πια ελληνισμός έξω από το χριστιανισμό. Η ελληνοορθοδοξία διαμόρφωσε τα πανανθρώπινα λυτρωτικά μηνύματα στο σημερινό κόσμο που είναι η προσφορά του ελληνισμού στην ανθρωπότητα.(κοινωνία αγιότητας, ανιδιοτέλειας, αδελφικότητας και δικαιοσύνης. Μελέτησαν τα ελληνικά κείμενα ( σε αυτό βοήθησε η καθιέρωση της αττικιστικής μορφής της ελληνικής γλώσσας). Το χάσμα ανάμεσα στους Χριστιανούς και τους ειδωλολάτρες γεφυρώθηκε

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Α. ΡΩΜΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Α. ΡΩΜΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΑ Δύο κοσμοθεωρίες συναντιούνται. Η ελληνική παιδεία και η σχέση της με το Χριστιανισμό. 1ος αι. μ.Χ.: Ο Απόστολος Παύλος βεβαιώνει την ιστορική σχέση ελληνισμού και εκκλησίας με την επιστολή του <<Προς Εφεσίους>> το 60 μ.Χ. Το 2ος αι. μ.Χ. είχε γίνει πια σαφές ότι η ιστορική πορεία του Χριστιανισμού ήταν οριστικά δεμένη με τον ελληνισμό. Ο Χριστιανισμός εκφράζεται μέσω της ελληνικής γλώσσας και με βάση τα ελληνικά πρότυπα. Τον 1ο αι. ο Απ. Παύλος έγραφε στην ελληνική γλώσσα. Η δημιουργική αυτή συνάντηση έγινε στα πρόσωπα των Πατέρων της εκκλησίας και έκρινε την πορεία της ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας. Η ελληνική παιδεία στηρίχτηκε σε δύο παιδευτικούς άξονες: α)στον Ορθολογισμό και β)στην Ορθοδοξία.

Β. ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ Γ.ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ Στα χρόνια αυτά ο χριστιανισμός με την ηθική του διδασκαλία επηρέασε τη νομοθεσία. Επί Ιουστινιανού η επίδραση του χριστιανισμού έκανε ευκολότερη την απονομή της δικαιοσύνης. Επί αυτοκράτορα Ηρακλείου (629 μ.Χ) καθιερώθηκε ο τίτλος «πιστός εν Χριστώ βασιλεύς». Ο Λέων ΣΤ΄ (886-912) εμψυχώνει τους διοικητές του λέγοντας: «Ο Σταυρός θα νικήσει». Η κοινή Χριστιανική πίστη αποτέλεσε ένα από τα συνεκτικά στοιχεία του ελληνικού έθνους. Συνέβαλε επίσης στη διάκριση του ορθόδοξου Έλληνα από τον αλλόθρησκο Τούρκο ή Φράγκο.

Βιβλιογραφία: http://palio.antibaro.gr/religion/zhzioulas_sunanthsh.htm http://www.youtube.com/watch?v=faMYaDkuM44 http://www.rassias.gr/SPARTA27.htm http://www.greatlie.com/ellinismos/ellino-xristianismos/513-xristianismos-kai-ellinismos-mia-olethria-sxesi.html http://www.apologitis.com/gr/ancient/xr_gr.htm