ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Είδη άσκησης – άθλησης Διάκριση κινήσεων Αρχές γύμνασης Θεραπευτική γύμναση Παράγοντες φ.α. Γυμναστικοί χώροι Αγωνίσματα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ Η γυμνότητα του αθλητή (γυμνός>γυμναστική). Η χρήση αλοιφών από λάδι. Η διεξαγωγή των ασκήσεων με τη συνοδεία αυλού.

Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ Ο Ιπποκράτης τη θεωρούσε ως τέχνη που φρόντιζε για τη διατήρηση της υγείας του σώματος και τη διόρθωση των διαφόρων σωματικών ασυμμετριών του. Ο Γαληνός πρέσβευε ότι η γυμναστική εκτός από την ωφέλεια του σώματος, πρέπει να συντελεί και στην ευχαρίστηση της ψυχής, γι’ αυτό στις παλαίστρες και τα γυμνάσια υπήρχαν σφαιριστήρια.

ΕΙΔΗ ΑΣΚΗΣΗΣ-ΑΘΛΗΣΗΣ Ασκήσεις ως προθέρμανση («γυμνάσια» και «προπαρασκευή». Ασκήσεις ως κυρίως γύμναση («κατασκευή», «κύρια γύμναση» και «κύριο μέρος προπόνησης»).

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΚΙΝΗΣΕΩΝ Ανάλογα με το σκοπό τους. Ανάλογα με τα μέλη του σώματος που μετέχουν στην άσκηση ή δέχονται το αποτέλεσμά της (χέρια, πόδια, κορμός, αναπνευστικές…).

ΑΡΧΕΣ ΓΥΜΝΑΣΗΣ Οι Αρχαίοι Έλληνες γυμνάζονταν με επιστημονικό τρόπο, λογική, μέτρο, αρμονία και αισθητική. Ελάμβαναν υπόψη τους τις τοπικές και καιρικές συνθήκες (τόπος, καιρός, εποχή του χρόνου, ώρα και θερμοκρασία). Ελάμβαναν υπόψη την ψυχική και φυσική κατάσταση του γυμναζομένου. Υπήρχαν κριτήρια ως προς την επιλογή των αθλητών για το κατάλληλο γι’ αυτούς αγώνισμα, που θα μπορούσαν να έχουν καλή επίδοση.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΗ Στην αρχαιότητα η θεραπευτική γυμναστική ασκούνταν από τους γυμναστές. Αυτό προκαλούσε διαμάχη μεταξύ γυμναστών – ιατρών. Η διαμάχη αυτή οδήγησε στην πρόοδο και διάδοση της θεραπευτικής γυμναστικής. Οι μεγάλοι ιατροί της αρχαιότητας Ιπποκράτης (460-377π.Χ) και Γαληνός (128-200μ.Χ) έδωσαν μεγάλη σημασία στη θεραπευτική γύμναση και διατύπωσαν ενδιαφέρουσες προτάσεις για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή τους.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Στη διαδικασία της γύμνασης έπαιρναν μέρος αρκετά πρόσωπα, με διαφορετικά καθήκοντα το καθένα: Ο παιδοτρίβης Ο γυμναστής Ο αλείπτης

Ο ΠΑΙΔΟΤΡΙΒΗΣ Ήταν ο σπουδαιότερος και ο αρχαιότερος εργάτης της γυμναστικής. Δίδασκε στην παλαίστρα, της οποίας συνήθως ήταν και ιδιοκτήτης. Γνώριζε ποιες ασκήσεις ήταν κατάλληλες για τις διάφορες ηλικίες και φρόντιζε για την αρμονική και συμμετρική ανάπτυξη του σώματος και την καλλιέργεια καλών τρόπων στους νέους.

Ο ΓΥΜΝΑΣΤΗΣ Έργο του ήταν η καθολική συγκρότηση του σώματος. Αναλάμβαναν την προπόνηση των μεγάλων αθλητών. Θεωρούνται επιστήμονες με ειδικές γνώσεις και αναφέρονται μαζί με τους ιατρούς, από τους αρχαίους συγγραφείς.

Ο ΑΛΕΙΠΤΗΣ Εκτελούσε καθήκοντα ανάλογα με αυτά του σημερινού φυσιοθεραπευτή. Στο αλειπτήριο, άλειφε με λάδι τους αθλητές και τους έκανε μαλάξεις. Η επάλειψη με λάδι βοηθούσε στην προετοιμασία των αθλητών και παράλληλα τους προστάτευε από την είσοδο σκόνης στο σώμα τους. Μετά ακολουθούσε ρίψη ειδικής σκόνης πάνω στο σώμα του αθλητή, για να κλείσουν οι πόροι του δέρματος και να εμποδιστεί η εφίδρωση και η πρόωρη κόπωση (και διευκόλυνε τις λαβές).

ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Φ.Α. Ο αυλητής (η γύμναση γινόταν με μουσική). Ο διαμαστιγωτής (στους παρεκτρεπόμενους αθλητές επιβαλλόταν ως τιμωρία η μαστίγωση). Ο γυμνασίαρχος (είχε την εποπτεία όλου του χώρου του γυμνασίου). Ο επιστάτης ή επιμελητής (ήταν υπεύθυνος για τις κτιριακές εγκαταστάσεις του γυμνασίου).

ΟΙ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Το γυμνάσιο Η παλαίστρα Το στάδιο Ο ιππόδρομος

ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Ήταν ο κατ’ εξοχήν χώρος άθλησης, μόρφωσης και πνευματικής καλλιέργειας των νέων. Περιέκλειε τον «δρόμο» ή «ξυστό» (υπόστεγος χώρος για το πένταθλο σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες), την «παραδρομίδα» (ακάλυπτος χώρος κατά μήκος του «ξυστού»), την παλαίστρα, τα αποδυτήρια, το λουτρό, το ελαιοθεσίον, το κονιστήριον και άλλους χώρους για τις ανάγκες των αθλητών και των φιλοσόφων. Μέσα στα γυμνάσια λειτουργούσαν και πλούσιες βιβλιοθήκες.

Η ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ Υπήρχαν αναγκαίοι χώροι και αίθουσες για την άθληση και τη σχετική προετοιμασία των αθλητών, όπως αποδυτήρια, λουτρό, ελαιοθεσίον, κονιστήριον,σφαιριστήριον και κωρυκείον (χώρος με σάκκους γεμάτους άμμο για την εξάσκηση πυγμάχων), «εξέδραι» (αίθουσες για ανάπαυση, καταστήματα που πουλούσαν λάδι και άμμο). Παλαίστρες ανεξάρτητες από τα γυμνάσια υπήρχαν, αλλά όχι και γυμνάσια χωρίς παλαίστρα.

ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ Η βασική μονάδα μέτρησης των αγώνων δρόμου ονομάζονταν στάδιο. Αργότερα, σ’ αυτό το χώρο διεξάγονταν το πένταθλο, η πάλη, η πυγμαχία και το παγκράτιο.

Ο ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ Ως Ιππόδρομο χρησιμοποιούσαν μια πεδινή έκταση, στην οποία τοποθετούσαν δύο σήματα στα άκρα για την οριοθέτηση του δρόμου, δηλ. το τέρμα και το σημείο στροφής των ίππων και των αρμάτων. Το μήκος του «δρόμου» των ιπποδρόμων ήταν μάλλον ίσο με δύο στάδια, δηλ. 384.56μ., ενώ μια πλήρης διαδρομή ήταν το διπλάσιο.

ΤΑ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ (1) Ο δρόμος (στάδιο, δίαυλος, ίππιος, δόλιχος, οπλίτης δρόμος, λαμπαδηδρομία) Το πένταθλο (δρόμος, δίσκος, άλμα εις μήκος, ακόντιο, πάλη) Η πυγμαχία (κατά ζεύγη ή με τον «κώρυκο») Το παγκράτιο (συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας)

ΤΑ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ (2) Η αρματοδρομία (με δίιππα πολεμικά άλογα, τεθρίπων, με ημιόνους και με μικρά άλογα) Οι ιπποδρομίες (τελείων κελήτων, με φοράδες, με μικρά άλογα) Άλλα αγωνίσματα (κολυμβητικοί αγώνες, οπλομαχία, σφαιρομαχίες, τόξευση, άλμα «επί κοντώ»)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μουρατίδης, Ι. (1998). Ιστορία Φυσικής Αγωγής (με στοιχεία φιλοσοφίας). Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Γιαννάκης, Θ. (1990). Ιστορία φυσικής αγωγής. Αθήνα. Γιάτσης, Σ. (1989). Εισαγωγή στην ιστορία της φυσικής αγωγής στον ελληνικό κόσμο. Θεσσαλονίκη, ΑΠΘ.