Η ερευνητική μας ομάδα

Στα πλαίσια της εργασίας οργανώσαμε μια συζήτηση με τον κ.Δημήτριο Πατουχέα, βιολόγο και μέλος του Δ.Σ. του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων του σχολείου μας σχετικά με τα βλαστοκύτταρα και γενικότερα τη βιοτεχνολογία. Τον ευχαριστούμε θερμά.

Οι εφαρμογές της Γενετικής Μηχανικής και οι ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις τους Συντονίστριες : Ζδούκου Δέσποινα – Χαλισιάνη Ιωάννα Ερευνητική εργασία του 24ου ΓΕΛ Θεσσαλονίκης

Τι είναι η Γενετική Μηχανική; Η γενετική μηχανική δίνει στους επιστήμονες τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ζωντανούς οργανισμούς ως βασικά δομικά υλικά για να αλλάξουν τις υπάρχουσες μορφές ζωής και να κατασκευάσουν νέες. Το γονίδιο αποτελεί τμήμα του DNA, το οποίο - σε συνδυασμό με άλλα γονίδια - καθορίζει την μορφή των ζωντανών κυττάρων. Τα γονίδια μεταφέρουν τις απαραίτητες χημικές οδηγίες που κάνουν τον οργανισμό να συμπεριφέρεται με συγκεκριμένο τρόπο και αφού περνούν από τη μια γενεά στην επόμενη, οι απόγονοι κληρονομούν αυτά τα χαρακτηριστικά από τους γονείς τους. Αναπτυσσόμενα συνεχώς, τα γονίδια επιτρέπουν στον οργανισμό να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται εξέλιξη.

Για τη διάσπαση της αλυσίδας του DNA σε συγκεκριμένα σημεία, την εισαγωγή νέων τμημάτων και την εν συνεχεία "συγκόλλησή" της, η γενετική μηχανική χρησιμοποιεί ένζυμα. Οι γενετιστές μπορούν να "κόψουν και να συγκολλήσουν" γονίδια από έναν οργανισμό σε έναν άλλο, έτσι ώστε να αλλάξει η μορφή του συγκεκριμένου οργανισμού και να αναπτύξει ορισμένα φυσικά χαρακτηριστικά (π.χ. μπορεί να εισαχθούν γονίδια σε ένα φυτό, έτσι ώστε να παράγει τοξίνες εναντίον κάποιων επιβλαβών εντόμων). Αυτές οι μέθοδοι είναι πολύ διαφορετικές από τη φυσική κληρονομικότητα και την ανάπτυξη των γονιδίων. Η ακριβής θέση ενός εισαγόμενου γονίδιου δεν μπορεί να ελεγχθεί με ακρίβεια και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απροσδόκητα αποτελέσματα, αν επηρεασθούν γονίδια σε άλλα σημεία του οργανισμού.

Η ανησυχία γύρω από τους κινδύνους της γενετικής μηχανικής οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι τα γονίδια μεταφέρονται σε μη συγγενικά είδη (π.χ. γονίδια ζώων σε λαχανικά, γονίδια βακτηρίων σε φυτά, ανθρώπινα γονίδια σε ζώα κλπ.). Η βιομηχανία της γενετικής μηχανικής υπερβαίνει τα όρια της φύσης, όρια που είναι σχεδιασμένα αφ' ενός για την προστασία της μοναδικότητας του κάθε είδους και αφ' ετέρου για την εξασφάλιση της γενετικής ακεραιότητας των μελλοντικών γενεών. Με την απομόνωση όλο και μεγαλύτερου αριθμού γονιδίων από τη φυσική τους προέλευση, οι επιστήμονες στοχεύουν στον έλεγχο ολοένα και μεγαλύτερου μέρους της ζωής. Με τη γενετική μηχανική μπορούν οι επιστήμονες να δημιουργήσουν δικά τους ζώα, φυτά, δέντρα και φυτά εκτατικής καλλιέργειας, κανένα από τα οποία δεν θα εμφανιζόταν ποτέ με φυσικό τρόπο. Πρακτικά, η βιομηχανία αυτή προσπαθεί να διευθύνει την ίδια την πορεία της εξέλιξης.

Βιοηθική Η ραγδαία ανάπτυξη των Βιολογικών επιστημών και η δυνατότητα παρέμβασης του ανθρώπου σε διάφορες βιολογικές διαδικασίες έκαναν απαραίτητη την ανάπτυξη ενός νέου γνωστικού αντικειμένου, αυτού της Βιοηθικής. Από τη φύση της η Βιοηθική είναι το σημείο τομής διαφορετικών επιστημονικών πεδίων της Βιολογίας που περιλαμβάνουν τη Γενετική, τη Βιοτεχνολογία, τη Βιοϊατρική ενώ εμπλέκονται και τελείως διαφορετικοί γνωστικοί τομείς όπως η Νομική ή η Θεολογία. Είναι ο κλάδος εκείνος της επιστήμης που ασχολείται με τα ηθικά προβλήματα που προέκυψαν από τις νέες ανακαλύψεις της Βιολογίας και τις εφαρμογές της Γενετικής Μηχανικής και συνίσταται στην προσπάθεια αποφυγής μη αντιστρεπτών καταστάσεων που σχετίζονται με τον χειρισμό του γενετικού υλικού.

Το αντικείμενο της βιοηθικής ανέκυψε έπειτα από την αλματώδη πρόοδο που συντελέστηκε στην Ιατρική πρώτα και έπειτα στη Βιολογία, κυρίως από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Πράγματι με το πέρας του τελευταίου η διεθνής επιστημονική κοινότητα αντιλήφθηκε ότι υπήρχε έντονη η ανάγκη της καταδίκης των εγκληματικών, αποτρόπαιων πειραμάτων που πραγματοποίησαν οι ναζί γιατροί και βιολόγοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ποτέ μέχρι τότε ο άνθρωπος δεν είχε τη δυνατότητα πειραματισμού, τουλάχιστον σε τόσο μεγάλη κλίμακα, πάνω σε συνανθρώπους του και ποτέ ξανά δεν θα έπρεπε να επαναληφθεί η φρικώδης περιπέτεια των ανθρώπινων πειραματόζωων.

Το 1947 η Διεθνής Οργάνωση Υγείας και η ΟΥΝΕΣΚΟ συνέταξαν το Διεθνή Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, σαφώς επηρεασμένο από το πνεύμα της Δίκης της Νυρεμβέργης. Τέθηκαν 10 κανόνες που πρέπει να τηρούνται σε κάθε πειραματική διαδικασία που σχετίζεται με ανθρώπους. Ένας απ’αυτούς όριζε ότι πρέπει να εξασφαλίζεται η συγκατάθεση του υποκειμένου, βασική αρχή και θεμέλιος λίθος της Βιοηθικής.

Τα θέματα που εξετάζει η Βιοηθική είναι εξαιρετικά σοβαρά και πρέπει να αντιμετωπίζονται σε διακρατικό επίπεδο, ώστε να μην αποτελούν παίγνιο στα χέρια ανεύθυνων και άσχετων με το αντικείμενο ομάδων ούτε, πολύ περισσότερο, αντικείμενο εκμετάλλευσης. Τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης συνέταξαν το 1997 τη Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων και της Αξιοπρέπειας του Ανθρώπινου Όντος σε σχέση με τις εφαρμογές της Βιολογίας και της Ιατρικής. Η Σύμβαση επεκτάθηκε το 1998 με άρθρα που αφορούν στην κλωνοποίηση.

«Απαγορεύεται οποιαδήποτε παρεμβολή με σκοπό τη δημιουργία ανθρώπινου όντος γενετικά όμοιου με άλλο ανθρώπινο ον, ζωντανό ή νεκρό», Άρθρο 1. «Κάθε άτομο έχει δικαίωμα να γνωρίζει οποιαδήποτε πληροφορία αφορά την υγεία του», Άρθρο 10. «Απαγορεύεται κάθε είδους διάκριση εναντίον ατόμου με βάση κληρονομικά του χαρακτηριστικά», Άρθρο 11. Ενδεικτικά παρατίθενται τα πιο σημαντικά άρθρα που σχετίζονται με τη διασφάλιση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Η ΟΥΝΕΣΚΟ έχει διατυπώσει αντίστοιχες διατάξεις όπως η Διακήρυξη για το Ανθρώπινο Γονιδίωμα και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα: «Καμία έρευνα δε μπορεί να υπερισχύσει των θεμελιωδών ελευθεριών και της αξιοπρέπειας του ατόμου». Αρθ 10 Ωστόσο, γενικά ισχύει ότι επειδή οι εκρηκτικές ανακαλύψεις της Βιολογίας προηγήθηκαν κατά πολύ της Νομικής επιστήμης, το πεδίο εφαρμογών των επιτευγμάτων των Βιολογικών Επιστημών συχνά καλύπτεται από ένα ασαφές έως ανύπαρκτο νομικό πλαίσιο.

Η προσέγγιση των εφαρμογών της γενετικής μηχανικής στη συνέχεια της παρουσίασης γίνεται με βάση τις αρχές της βιοηθικής

Η παρουσίαση της ερευνητικής μας εργασίας ολοκληρώθηκε. Ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε μέσα από την αναζήτηση των πληροφοριών και τις μεταξύ μας συζητήσεις κατά την διάρκεια των εβδομαδιαίων συναντήσεων της ομάδας ήταν ευρύς. Στα πλαίσια της εργασίας μας παρακολουθήσαμε και σχολιάσαμε τα ακόλουθα βίντεο (με ελληνικούς υπότιτλους), τα οποία και προτείνουμε, γιατί περιγράφουν επιστημονικούς όρους της γενετικής μηχανικής με απλό τρόπο και ταυτόχρονα αναδεικνύουν τα σχετικά ηθικά και κοινωνικά ζητήματα που ανακύπτουν με σφαιρική προσέγγιση, ψυχραιμία και χωρίς αφορισμούς.

Μέρος 2ο Μέρος 1ο

Μέρος 4ο Μέρος 3ο

Μέρος 6ο Μέρος 5ο

Βασική Βιβλιογραφία planet/article/?aid= planet/article/?aid=437233